ISBN

NEDERLA

3

NDS VOO R HET V MBO

WERK

BOEK

VMBO

- B ( LW O)

Will van Riel Tamara van Boekel Annemarie van den Brink Elly Hertogs Susanne van der Hijden Emmeke Huibers Anneke Memelink Joep van Nassau Marijke Potters Didy van der Ven Elly Wildeman

ISBN 978 90 345 5810 7

W n@WtF EE@Zn

510248

NEDERLA

NDS VOO R HET V MBO

Will van Riel

Tamara van Boekel Annemarie van den Brink Elly Hertogs Susanne van der Hijden Emmeke Huibers Anneke Memelink Joep van Nassau Marijke Potters Didy van der Ven Elly Wildeman

Dit is de derde herziene druk van de methode Taallijnen waarvoor het fundament is gelegd door Jan Verbeek en Dick Prak, specialisten in leerplanontwikkeling van de SLO.

Derde druk

Malmberg, Den Bosch

3

WERK

BOEK

VMBO

- B (LW

O)

INHOUDSOVERZICHT Hoofdstuk

1

Artikel en brief

1 Woord en woordgebruik

2 1 Lezen

3 2 Schrijven

2

Letterlijk, figuurlijk

3 Verkennend lezen

4 Aanhef en afsluiting

8

Formulier

Leestaak Tijdschriftartikel begrijpen

Schrijftaak Brief schrijven

21 Formulier

22 Formulier invullen 2

Leestaak Formulier begrijpen

Verslag

Schrijftaak Formulier invullen

39 Verslag

40 Opbouw van een stageverslag

Tekstverbanden

Stageverslag schrijven

Leestaak Stageverslag lezen

Schrijftaak Stageverslag schrijven

44

56

57 Reclameboodschap

58 Reclameboodschap maken 1

Bedoeling van de schrijver

Reclameboodschap maken 2

Leestaak Reclameboodschappen doorzien

Schrijftaak Reclameboodschap schrijven

62

Reclameboodschap 80

MODULE 1

Lezen 104

MODULE 2

Kijken & luisteren 116

PROJECT SPORT MODULE 3

Tekst en strategie • Leesvaardigheid 1 • Leesvaardigheid 2 • Oefentekst 1 • Oefentekst 2 •

128

Een kijk-luistertaak voorbereiden • Tekstbegrip • Beeldtaal •

Taallijnen-stappenplan voor projectmatig werken

Zakelijke teksten 140

6

Het sportverslag • De instructie • De sollicitatiebrief met behulp van vacatureteksten •

De volgende stappenplannen staan achter in het handboek

2

26

30

Moeilijkewoordenwijzer

4

Witregels Zakelijke brief

Soorten formulieren Formulier invullen 1

Trappen van vergelijking Vaste werkwoorden

3

Artikel

4

Verkeerd samenvoegen

2

2 > het getal geeft aan hoeveel lesuren van 50 minuten deze paragraaf beslaat

Formuleren •

4 Spreken

5 2 Fictie

Spreekbeurt 9 voorbereiden Mondeling informatie geven

Sprookjes Fabels

27 Hij-zij-verhaal Ik-verhaal

8 1 Taalhulp

9 Test 1 jezelf

10 Lettergrepen

14 Samengestelde

16 Bedoeling van de

17 Toets

18

34 Hoofdgedachte van 35 Toets

36

28 Punten Vraagtekens en uitroeptekens Komma’s en dubbele punten Aanhalingstekens Hoofdletters Verkleinwoorden

Spreektaak Betoog houden Formeel gesprek 45 Formeel gesprek voorbereiden

7 2 Grammatica

Klinkers, medeklinkers en tweeklanken Klinkerregels Medeklinkerregel Woorden met een lastige letter Meervoud op -s of -’s Meervoud op -en

Spreektaak Spreekbeurt voorbereiden

Betoog Overtuigen

6 2 Spelling

Gedicht – vorm Gedicht – inhoud Liedtekst

46 Persoonsvorm

Tijd in een verhaal Volgorde van tijd Terugblik en vooruitblik

64 Voltooid deelwoord

PV-tt PV-vt Samenstellingen 1 Afleidingen

zinnen 1 en 2

32 Samengestelde

schrijver

zinnen 3

een tekst Verkennend lezen

50 Bijvoeglijk naamwoord 52 Hoofdzaken en Bijvoeglijk naamwoord afgeleid van een voltooid deelwoord

53 Toets

54

71 Toets

72

bijzaken

Spreektaak Sollicitatiegesprek oefenen Mondeling aansporen tot 63 handelen Verkoopgesprek

Samenstellingen 2 Samenstellingen 3

68 Lidwoord

70 Samenvatten

Bijvoeglijk naamwoord Zelfstandig naamwoord Mijn of mij

Spreektaak Verkoopgesprek voeren

Examentekst

6

Kijk-luistertoets ‘Tekstbegrip’

5

De recensie • De persoonlijke brief aan de hand van ingezonden brieven

5

Moeilijkewoordenwijzer • Nauwkeurig lezen • Samenvatten • Schrijfwijzer • Studerend lezen • Tekstverbanden • Verkennend lezen

3

hoofdstuk 1

Artikel en brief

4

Inhoud § Titel

Bladzijde werkboek

Bladzijde handboek www.taallijnen.nl

1 Woord en woordgebruik

6

5

2 Lezen

8

6

3 Schrijven

12

10

4 Spreken

14

11

5 Fictie

16

12

auteursdossier

6 Spelling

22

16

vervangend

7 Grammatica

25

18

vervangend

8 Taalhulp

26

19

vervangend

9 Test jezelf

28

20

digitale toets

vervangend

vervangend

5

1 Woord en woordgebruik

5

3

doelen weten

vervangend

Lees het memo Letterlijk, figuurlijk op bladzijde 5 van je handboek. Maak daarna de opdrachten.

– wat figuurlijk taalgebruik is

a

Vul de zin in. Woorden kunnen een

kunnen

betekenis hebben.

– figuurlijk taalgebruik herkennen – een aantal schooltaalwoorden gebruiken

en een

b

Hebben de zinnen een letterlijke of een figuurlijke betekenis? Omcirkel het goede antwoord.

1

a

b

Lastige woorden

De visser sloeg de vis aan de haak.

Bij elk woord staan twee zinnen. Bij welke zin past

letterlijk

het woord?

De jongen sloeg een meisje aan de haak.

typisch

letterlijk

A De lynx is een typisch voorbeeld van een kat.

Met een klap liep Johara tegen de lamp.

B De koffie die we dronken, was typisch erg.

letterlijk

razen

De scholier brak in en liep tegen de lamp.

A Zij hebben vaak ruzie. Je kunt ze buiten horen razen.

letterlijk

B Ik weet iemand die goed kan razen. Hij is een

Thierry stond in de schaduw van uitblinker Bergkamp.

echte kampioen. c

letterlijk

figuurlijk figuurlijk figuurlijk

Cees lag in de schaduw van een boom.

A Voor het feest zullen we flink wat alternatief

letterlijk

figuurlijk

Dat kan ik niet allemaal onthouden! Geef het even op

B Als je scooter stuk is, kun je toch met de fiets

een briefje.

komen! Dat lijkt me een goed alternatief.

letterlijk

figuurlijk

locatie

Die hond is vals, dat geef ik je op een briefje.

A Met heel zijn locatie kwam de vluchteling bij de

letterlijk

grens aan. e

figuurlijk

alternatief inslaan.

d

figuurlijk

figuurlijk

De kampioenen zetten de bloemetjes buiten.

B Het vmbo zit op een andere locatie.

letterlijk

introduceren

In het voorjaar zetten we de bloemetjes buiten.

A Hij kon niet anders dan introduceren toen hij werd

letterlijk

figuurlijk figuurlijk

uitgelachen. B Mijn ouders introduceren hun vrienden bij de

4

tennisvereniging.

Lees bron 1 op bladzijde 5 van je handboek. Maak daarna de vragen.

In sportverslagen staat vaak figuurlijk taalgebruik. 2

In het tweede rijtje staan synoniemen door elkaar.

a

Jordan haalt nog één keer alles uit de kast. Wat bedoelt de schrijver daarmee?

Trek een lijn tussen het woord en het goede synoniem.

6

netto

er niet komen

mijden

zeer goed

initiatief

schoon, zonder verpakking

uitmuntend

aanzet geven

b

Hoe noemt de schrijver Jordan in dit stukje?

c

Wat betekent de titel van bron 1?

HOOFDSTUK 1

5

Lees bron 2 op bladzijde 5 van je handboek. Maak

c

Dit is een woestijn. Water is er bijna niet.

d

Ieder jaar bedenken we een leuke kerstwens.

e

Ik wilde hem feliciteren, maar hij was al weg.

f

Dat is heel waardevolle postzegel. Er is er maar één

daarna de vragen.

a

Wat bedoelt de schrijver met het letterlijke hoogtepunt van Walibi World? Omcirkel A of B. A De Goliath is het hoogste punt van Walibi World. B De Goliath is de leukste attractie van Walibi World.

b

Wat bedoelt de schrijver met het figuurlijke hoogtepunt van Walibi World? Omcirkel A of B.

van.

A De Goliath is het hoogste punt van Walibi World. B De Goliath is de leukste attractie van Walibi World. c

Wat bedoelt de schrijver met de moeder van alle achtbanen? Kies je antwoord. A een oude achtbaan B een achtbaan voor vrouwen C de beste achtbaan die er is

6 a

b

Lees bron 3 op bladzijde 5 van je handboek. Maak

Op en af

daarna de vragen.

Vul de woorden in. Er komt steeds een letter bij.

Hoe noemt de schrijver Pierre van Hooijdonk? Schrijf

Daarna gaat er weer steeds een letter af.

drie dingen op.

1 tweede letter van het alfabet

–

2 getijde van de zee

–

3 zit op je fiets

–

4 vuilnisberg

Kruis aan: ‘letterlijk’ of ‘figuurlijk’.

5 verhindering

letterlijk

figuurlijk

6 broekophouder 7 Koen ... zijn lesje.

Pi-Air slaat terug

8 daar maak je schoenen van

een strafschop missen

9 opstootje

in de bovenhoek schieten

10 muzieknoot

met een fraaie krul

11 vijfde letter van het alfabet

op een haar na missen


7

Schooltaalwoorden In elke paragraaf ‘Woord en woordgebruik’ staan vijftien schooltaalwoorden. Neem bladzijde 5 van je handboek voor je. Bij het maken van deze oefening mag je het handboek open houden.

Vervang in de volgende zinnen de onderstreepte woorden door een van de schooltaalwoorden. a

Wij beslissen zelf wat we gaan doen met ons geld.

b

De boeken staan netjes in de kast. Het is allemaal zo duidelijk dat je iets snel kunt vinden.

7

2 Lezen

6

b

doelen weten

Wat is de hoofdgedachte van een tekst? De hoofdgedachte geeft

– wat een artikel is – dat een schrijver rekening houdt met zijn leespubliek

c

Op welke twee manieren kan een tekst opgebouwd zijn?

– wat de bedoeling is van een artikel

1

– hoe een artikel is opgebouwd

2

kunnen

d

Welke vier bedoelingen kan een schrijver kan met zijn

– het leespubliek van een artikel aangeven

tekst hebben?

– het doel van een artikel vaststellen

1

– de opbouw van een artikel herkennen

2

– verkennend lezen

3 4

1 a

b

In deel 1 & 2 van Taallijnen heb je allerlei tekst-

e

Bekijk het schema hieronder en vul daarna de volgen-

soorten leren herkennen.

de woorden op de juiste plaats in. Kies uit: informeren

Wat hoort bij elkaar? Kleur wat bij elkaar hoort.

(2x) – tot handelen aansporen – amuseren (2x).

tekstsoort

kenmerk

instructie

bedoeld voor een goede bekende

Het boek De gele scooter van Elle van den Bogaart.

persoonlijke brief

heeft meestal een opvallende eerste alinea

De memo’s in je handboek van Taallijnen.

ingezonden brief

geeft in stappen aan wat er moet gebeuren

Een briefje naar je vriend(in) of hij/zij vanavond ook op msn komt.

nieuwsbericht

de schrijver reageert op iets wat gebeurd is

Het instructieboekje bij een mobiele telefoon.

De strip van Donald Duck.

Welke tekstsoorten ken je nog meer? 3

Lees bron 4 op bladzijde 6 van je handboek verkennend.

a

Wat is dit voor soort tekst? ■ een brief

2 a

Lees het memo Verkennend lezen op bladzijde 7 van

■ een interviewverslag

je handboek.

■ een artikel

Kruis hieronder je antwoord aan: waar of niet waar. niet waar waar

b

1 2

Bij verkennend lezen kijk je naar de hele tekst. Bij verkennend lezen moet je de

3 c

over het onderwerp van de tekst.

d

■ voor jongeren

een vraag bij verkennend lezen. 9 stappen.

8

Voor wie is de bron bedoeld? Kijk goed naar de titel van het tijdschrift!

‘Waarom lees ik deze tekst?’ is Verkennend lezen bestaat uit

Waar komt de bron vandaan? Bron 4 komt uit

hele tekst nauwkeurig lezen. Bij verkennend lezen denk je na

Wat valt op aan de bron? Noem drie dingen.

■ voor volwassenen

e

Wie heeft de tekst geschreven?

HOOFDSTUK 1

f

Vul de zin aan. Bron 4 gaat over

b

Wat valt op aan de tekst? Noem drie dingen. 1

g

Wat is de bedoeling van de schrijver?

2

■ informeren

3

■ overtuigen

c

Wat is de titel van deze tekst?

d

Welke deeltitel staat er in deze tekst?

e

Waar komt de tekst vandaan?

■ tot handelen aansporen

4

Lees bron 4 nauwkeurig.

a

Over welke kat gaat deze tekst?

Uit b

Waar leven er grote groepen lynxen? In

c d

f

Voor wie is de tekst bedoeld? ■ Voor jongeren

en

■ Voor volwassenen

Wat is het favoriete voedsel van de lynx? g

Wie heeft deze tekst geschreven?

h

Waarover gaat de tekst?

Waar zijn de kwastjes aan de oren van de lynx voor? Het onderwerp van deze tekst is:

e

Welke zin vat bron 4 goed samen? ■ De nieuwste technologie helpt Canadese weten-

schappers om de bedreigde lynx beter te beschermen.

7

■ Gelukkig zijn er de laatste tijd weer groepen

keurig.

lynxen gespot. f

Lees bron 5 op bladzijde 7 van je handboek nauw-

a

Uit hoeveel alinea’s bestaat deze tekst?

b

Welke alinea heeft een deeltitel?

c

Welke deeltitel past boven alinea 2?

Uit hoeveel delen bestaat deze tekst? ■ 2 ■ 3

5

Lees het memo Artikel op bladzijde 7 van je handboek.

■ Opdracht

Vul de zinnen in. Kies uit: onderwerpen – amuseren

■ Gewichten

– kranten – tijdschriften – internet – leespubliek

■ Tillen

d

– opbouw. a b

Artikelen kom je vooral tegen in

,

■ Proefpersoon

in

.

■ Apparaat

en op

■ Trainingsessie

Een schrijver houdt rekening met zijn e

. Hij schrijft over

d

Welke deeltitel past boven alinea 5? ■ Goed nieuws

die de lezer interesseren. c

Welke deeltitel past boven alinea 3?

■ Denken aan fitness

Een schrijver wil zijn lezers niet alleen informeren, maar vaak ook

.

Een artikel heeft vaak een duidelijke

.

■ Sterk worden

f

Welke zin vat bron 5 het beste samen? ■ Door alleen maar te denken aan gewichten en zware

6

Lees bron 5 op bladzijde 7 van je handboek verkennend.

a

oefeningen, zou je je lichaam sterker kunnen maken. ■ Vijf keer per week je spierballen trainen – dat

Wat is dit voor soort tekst?

hoeft volgens onderzoeker Guang Ye nauwelijks

■ een advertentie

kracht te kosten.

■ een artikel ■ een interviewverslag 9

Lezen

6

LEESTA AK 8

Bekijk bron 6 op bladzijde 8 en 9 van je handboek.

a

Wat is dit voor soort tekst?

f

Welke uitspraak is juist? ■ In de eerste alinea wordt een vraag gesteld. In de

■ een nieuwsbericht

b

andere alinea’s wordt daar antwoord op gegeven.

■ een krantenartikel

■ In de eerste alinea wordt een leuk verhaaltje verteld.

■ een tijdschriftartikel

■ In de eerste alinea wordt verteld waar de tekst

Welke dingen vallen je op aan bron 6?

over gaat. g

Hoeveel voorbeelden van redenen om te bellen geeft de schrijver in alinea 1?

c

Uit welk tijdschrift komt deze tekst?

h

Met welk woord beginnen alle voorbeelden?

d

Voor wie is de tekst bedoeld?

i

Wat is de belangrijkste zin van de inleiding? Schrijf de

■ voor jongeren

eerste twee en de laatste twee woorden op.

■ voor volwassenen

Waarom denk je dat? 10

Lees alinea 2.

In alinea 2 staat: “Als je met je mobieltje belt, word je rechtstreeks doorverbonden met de 112 alarmcentrale in Driebergen.” e

Wie hebben de tekst geschreven?

a

Staat er in deze alinea wat er gebeurt als je met een vaste telefoon belt?

f g

h

Over welk onderwerp gaat de tekst?

ja

nee

b

Wat denk je dat er dan gebeurt?

11

Lees alinea 3.

a

Wat is de deeltitel van deze alinea?

b

Is deze deeltitel goed gekozen?

Welke woorden komen in je op bij 112?

Wat is de bedoeling van de schrijfsters?

9

Lees bron 6 nauwkeurig. Maak daarna de vragen.

a

Wat is de titel van deze tekst?

ja c

nee

Welke deeltitel zou beter passen? ■ Vals alarm

b

■ 112

Hoeveel deeltitels heeft deze tekst?

■ Pesttelefoontjes

c

Uit hoeveel alinea’s bestaat bron 6?

d

Wat is de belangrijkste zin van alinea 3? ■ De meeste oproepen zijn vals alarm.

d

■ Veel mensen bellen per ongeluk naar 112.

Welke alinea valt op?

■ Telefonisten worden zelfs wel eens uitgescholden.

e

Waarom valt die alinea op?

e

Wat is een broekzakgesprek? Een gesprek dat

10

HOOFDSTUK 1

f

Op welke drie manieren worden telefonisten gepest?

c

Wat zou een betere deeltitel zijn?

1

■ Noodtelefoontje

2

■ Hulpverlener

3

■ Twee vragen

12

Lees alinea 4.

a

Staat er in de tekst wat voor problemen neptelefoontjes

d

Wat is het nadeel van bellen met een gsm naar 112?

15

Lees alinea 9 en 10.

a

Voor wie is My SOS bedoeld?

b

Wat doet My SOS in geval van nood?

c

Hoeveel uur per dag is de alarmcentrale bemand?

veroorzaken? ja b

nee

Wat is een voicebom? Een ingesproken boodschap van de waarin gezegd wordt

c

Waarom heet het een voicebom?

uur per dag d

Welke straffen kun je als volwassene krijgen als je

d

Wat gebeurt er als de stroom uitvalt bij de alarmcentrale?

voor de lol 112 belt? 1 2 16

Je hebt bron 6 nu helemaal gelezen.

a

Is de laatste alinea een slotalinea? Tip: de woorden

13

Lees alinea 5 en 6.

a

Wat is de belangrijkste zin van alinea 5?

‘dus, kortom, samengevat’ geven vaak een slot aan.

■ In heel Nederland zijn er 26 alarmcentrales: in

Zie jij een van die woorden?

elke politieregio één. ■ De politiekorpsen zorgen dat alles goed verloopt

ja b

Hoe is deze tekst opgebouwd? ■ inleiding – kern

in zo’n alarmcentrale. b

nee

■ inleiding – kern – slot

Wat is de belangrijkste zin van alinea 6? ■ Officieel worden de telefonisten in de 112 centrale

‘centralisten’ genoemd. c

17

Verwijswoorden

■ Zij blijven koelbloedig.

Waarnaar verwijzen de volgende woorden?

Welke eigenschap moet je als centralist hebben?

‘Ze’ in regel 38 verwijst naar regel

d

Wat betekent het woord ‘koelbloedig’?

in

.

‘Ze’ in regel 65 verwijst naar

in regel

. ‘Zij’ in regel 97 verwijst naar 14

Lees alinea 7 en 8.

a

Wat is de deeltitel van alinea 7?

in regel

.

‘Daarin’ in regel 138 verwijst naar in regel

b

.

Is deze deeltitel goed gekozen? ja

nee 11

3 Schrijven doelen

10

b

weten

vervangend

Omcirkel bij vraag a wat je in de laatste alinea opneemt.

– hoe je een zakelijke brief begint en eindigt – wat witregels zijn

3

Uitvoeren

kunnen

a

Schrijf op de volgende bladzijde de kladversie van je brief in ongeveer 140 woorden.

– een zakelijke brief schrijven b

SCHRIJFTA AK

schrijfsituatie

Gebruik de brief op bladzijde 10 van je handboek als voorbeeld.

4 T Nakijken

Stel, jij houdt een spreekbeurt over pesten op

Wissel van werkboek. Kijk elkaars werk na. Geef je

school. Je leraar weet een adres waar je informatie

oordeel in het volgende schema.

over pesten kunt krijgen: Stichting Jeugdinformatie goed

Nederland, t.a.v. meneer P. de Lange, Postbus 1373, 3500 BJ Utrecht.

gegevens ontvanger

Ze hebben er bijvoorbeeld de ‘Grote pesttest’. Die

plaats en datum

laat zien hoe veilig een school is voor leerlingen.

aanhef

Om informatie te krijgen, schrijf je een zakelijke

beginalinea

brief naar meneer P. de Lange.

middenalinea slotalinea

1

Oriënteren – Stel jezelf eerst een aantal vragen.

afsluiting, slotgroet

a

Wie ga je schrijven?

naam onderaan gegevens afzender witregels alles links begonnen

b

Wat wil je vragen?

‘u’ gebruikt hoofdletters punten en komma’s

en

2

Voorbereiden – Denk na over wat je op gaat schrijven.

a

Onderstreep wat je in de eerste alinea kunt schrijven. wat je leeftijd is op welke school je zit waarom je deze brief stuurt hoe je aan het adres bent gekomen dat je graag foldermateriaal wilt dat je nog geen informatie over pesten hebt eventueel videomateriaal informatie Grote pesttest bedanken voor de moeite graag snel informatie vragen wat de kosten zijn

12

5

Herschrijven

Schrijf je zakelijke brief in het net.

niet goed

HOOFDSTUK 1

Stichting Jeugdinformatie Nederland t.a.v. 3500 BJ Utrecht

Geachte Over een paar weken moet ik

Ik heb nog niet veel informatie over pesten op school. Misschien dat u

Alvast hartelijk bedankt

Met

Bedenk voor de volgende les een onderwerp voor een spreekbeurt. Kies een onderwerp dat interessant is voor je publiek! Verzamel alvast informatie.

13

4 Spreken

11

c

doelen weten

Hoe zou je dit soort plaatjes voor je spreekbeurt gebruiken?

– wat mondeling informatie geven inhoudt – hoe je een spreekbeurt voorbereidt kunnen – een spreekbeurt houden 1 K Bespreek de volgende vragen met de klas. a

Heb je in klas 1 en klas 2 spreekopdrachten gekregen?

b

Wat moest je dan precies doen?

c

Hoe heb je je toen voorbereid?

d

Vond je dat leuke lessen? Waarom wel of waarom

over een spreekbeurt te kunnen houden? Kruis er twee

niet?

aan.

Wat zijn leuke onderwerpen voor een spreekbeurt?

■ over de verschillende figuren

e

4

De tekst over synchroonzwemmen vertelt maar een paar dingen.

a

Over welke onderdelen moet je meer weten om hier-

■ over de kleding

2

Dit schooljaar houd je een spreekbeurt. Die moet je

■ over zwemverenigingen

goed voorbereiden. Dat begint met het kiezen van je

■ over de soort muziek die gebruikt wordt

onderwerp.

b

Hoe zou je aan die informatie kunnen komen?

5

Bestudeer het memo Spreekbeurt voorbereiden

Wat is belangrijk, wat niet belangrijk? Omcirkel het juiste woord. – zelf veel weten over het onderwerp belangrijk

niet belangrijk

– iets nieuws vertellen belangrijk

niet belangrijk

– leuk onderwerp voor je docent belangrijk

niet belangrijk

– leuk onderwerp voor de klas belangrijk

niet belangrijk

op bladzijde 11 van je handboek. Maak daarna de opdracht.

Vul op de open plekken de goede woorden in. – Kies een onderwerp

– iets laten zien of op het bord zetten belangrijk

niet belangrijk

– er enthousiast over kunnen vertellen belangrijk 3

niet belangrijk

Lees bron 7 over synchroonzwemmen op bladzijde 11

– Zoek

en verzamel dingen

die je kunt – Zet in trefwoorden op een blaadje – Zet op een blaadje wat je

van je handboek. Maak daarna de opdrachten.

a

Is dit een leuk onderwerp voor een spreekbeurt? ja

b

Zijn deze plaatjes te gebruiken voor een spreekbeurt? ja

14

nee nee

– Oefen je spreekbeurt een keer, maar niet

HOOFDSTUK 1

SPREEKTA AK 6

Stel, je moet een spreekbeurt houden over het

7 T Help elkaar!

onderwerp dat je gekozen hebt. Dan heb je een

a

duidelijk is of dat er iets bij zou moeten.

spiekbriefje nodig.

Maak zo’n spiekbriefje van losse woorden. Gebruik de

Bekijk elkaars spiekbriefje. Zeg tegen elkaar of het

b

Praat samen over het begin van je spreekbeurt. Hoe

meegebrachte informatie.

kun je het beste beginnen? Vul daarna de volgende

a

Schrijf bij 1 je onderwerp op.

regels in.

b

Schrijf bij 2 het eerste onderdeel op waarover je gaat

Mijn spreekbeurt gaat over

vertellen. Zet er in losse woorden bij wat je erover

Ik heb dit onderwerp gekozen omdat

gaat vertellen. c

Doe dat ook bij 3 en bij 4 voor je andere onderdelen.

d

Schrijf bij 5 op hoe je gaat afsluiten.

c

Je wilt een goede spreekbeurt houden. Wat zou je eigenlijk moeten laten zien? Hoe kun je dat het beste laten zien? Schrijf dat hieronder op. (Tip: Heb je iets wat te klein is om voor in de klas te

1

laten zien, loop er dan even mee rond.)

2

d

Heb je speciale hulpmiddelen nodig (bord, video, cdspeler, beamer)?

3

e

Praat samen over het slot. Hoe sluit je af? Laat je daarna nog vragen stellen? Schrijf dat hieronder op. Dit was

8 4

Lees het memo Mondeling informatie geven op bladzijde 11 van je handboek een paar keer goed door. Sluit je handboek. Maak daarna de vragen.

Vul de volgende zinnen aan. Aanpak: – Vertel – Vertel – Zoek contact 5 – Het is geen punt als je

9 K Klassikale afspraak Je docent vertelt wie wanneer zijn spreekbeurt houdt.

15

5 Fictie doelen

3

weten – wat de kenmerken van een sprookje zijn

auteursdossier

12

Lees bron 8 op bladzijde 12 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Dit sprookje heet ‘De rode schoenen.’ Welke dingen

– wat de kenmerken van een fabel zijn

uit het verhaal passen echt bij een sprookje?

kunnen

–

– een sprookje herkennen

–

– een fabel herkennen – 1 K Bespreek de volgende vragen met de klas. a

Welke sprookjes ken je?

b

Waar ken je die van?

Waaraan merk je dat? Kruis drie antwoorden aan.

c

Hoe beginnen sprookjes vaak?

■ Het gaat over een prins.

d

Weet je ook hoe sprookjes vaak eindigen?

■ Het loopt niet goed af.

e

Welke schrijvers van sprookjes ken je?

■ De hoofdpersoon is slecht.

f

Welke beroemde verhaalfiguren uit sprookjes ken je?

■ Het taalgebruik.

b

c 2

Een bekend sprookje is Sneeuwwitje.

a

Schrijf in het kort op hoe het sprookje van

Het sprookje is anders dan andere sprookjes.

Is de prins in dit verhaal ‘het goede’? ja

nee

d

Waarom vind je dat?

e

In dit sprookje zit ook een soort wijze les. Welke?

Sneeuwwitje gaat.

Omcirkel het juiste antwoord A Wat je zegt, ben je zelf. B Als je alleen aan jezelf denkt, loopt het slecht met je af. C Wie niet sterk is moet slim zijn. f

Vind je dit een leuk sprookje om te lezen? ja

g

b

Wie is in Sneeuwwitje ‘het goede’ en wie is ‘het kwade’? Omcirkel het juiste antwoord. Sneeuwwitje is in dit sprookje het goede / het kwade. De stiefmoeder is het goede / het kwade.

16

nee

Waarom? Schrijf je antwoord op

HOOFDSTUK 1

er was eens.. 4 a

Lees het memo Sprookjes op bladzijde 15 van je

■ Er komen veel herhalingen in voor.

handboek. Maak daarna de vragen.

■ Het goede wint het van het kwade.

Sprookjes hebben vier kenmerken. Schrijf ze hieronder op.

b

Dit sprookje heeft een wijze les. Welke? Omcirkel het

1 Er spelen

juiste antwoord.

2 Ze beginnen vaak met

A Oost west, thuis best

en eindigen met

B Wie niet waagt, wie niet wint C Je moet niet op de zaken vooruit lopen

3 In een sprookje komen veel voor.

7

4 In een sprookje wint b c

Lees bron 11 op bladzijde 14 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Wie zijn de twee hoofdrolspelers in dit gedicht?

b

Welke les leer je uit dit gedicht? Kies uit:

Welke sprookjesfiguren spelen er in Sneeuwwitje? A Als je iemand expres kwaad doet, word je zelf het

Noem drie figuren uit andere sprookjes.

slachtoffer. B Als iemand je hulp aanbiedt moet je dat nooit d

aannemen.

Welke herhaling kom je tegen in De rode schoenen? 8

Lees het memo Fabels op bladzijde 15 van je handboek. Maak daarna de volgende vraag.

5 a

Lees bron 9 op bladzijde 12 van je handboek.

Wat is een fabel? Omcirkel het juiste antwoord.

Maak daarna de vragen.

A een bijzonder soort verhaal dat niet echt gebeurd is

Wie is de hoofdpersoon in dit verhaal?

B een bijzonder soort verhaal dat echt gebeurd is C een kort verhaal dat echt gebeurd is

b

Welke figuren worden nog meer in het sprookje genoemd?

9

Kies uit bron 11 één couplet. Teken wat er in dat couplet gebeurt.

c

Welke herhalingen komen er in het sprookje voor?

d

Dit sprookje komt uit Perzië (nu: Iran). Waaraan merk je dat dit een Oosters sprookje is?

6

Lees bron 10 op bladzijde 13 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Welke kenmerken van een sprookje heeft dit verhaal? Kruis aan. ■ Er spelen fantasiefiguren in mee. ■ Het sprookje begint met: ‘Er was eens.’ ■ Het sprookje eindigt met: ‘En ze leefden nog lang

en gelukkig.’ 17

Fictie 10

auteursdossier

12

De rode schoenen

Lees bron 12 op bladzijde 14 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Wie spelen in dit verhaal de hoofdrol? Het verstandige meisje De gemene kikker

b

Wat voor soort verhaal is dit?

c

Welke goede raad vind je in dit verhaal? Omcirkel het

De duif en de mier

juiste antwoord.

loopt het slecht met je af.

A Als iemand je helpt is dat mooi meegenomen. B Als iemand je helpt, hoef je die ander niet te helpen.

Als je iemand kwaad wil doen, word je zelf het slachtoffer. Wie iemand helpt, kan zelf ook hulp verwachten. Je moet niet op de zaken vooruitlopen. Als je alleen aan jezelf denkt,

13

C Als je iemand helpt, kun je hulp terug verwachten.

Van fabels en sprookjes worden vaak toneelstukken of (teken)films gemaakt.

Kies één van de sprookjes of fabels uit dit hoofdstuk. 11

Schrijf de goede raad uit bron 12 in mooie letters op

Bedenk of jij van dit sprookje of deze fabel een toneel-

de tegel onderaan de pagina.

stuk of een film zou maken. Bedenk ook of het toneelstuk of de film bedoeld is

12

Je hebt twee fabels gelezen.

voor volwassenen, jongeren of kinderen.

a

Welke fabel vond je het leukst? Vul de zin in.

Ontwerp een poster. Teken de poster op bladzijde 21

Ik heb gekozen voor de fabel met als titel

van dit werkboek.

omdat

Zet op de poster: – de titel van de voorstelling

Vaak geven volksverhalen een goede raad. Fabels

– hoe laat de voorstelling begint

geven altijd een goede raad. Weet je nog welke goede

– waar de voorstelling is

raad je bent tegengekomen in de verhalen die je in dit

– wanneer de voorstelling is

hoofdstuk hebt gelezen? Trek een lijn van het verhaal

Maak er een tekening bij die iets te maken heeft met

naar de goede raad die erbij hoort.

het verhaal.













18

 

 





b

HOOFDSTUK 1

er was eens... 14

Kies opdracht A of B voor je fictiedossier.

fictiedossier A

Schrijf een maf sprookje

B

Je fabel mag de vorm van een gedicht of een verhaal hebben. 1

Een maf sprookje krijg je door het anders te maken

eerlijk zijn.

De rode schoenen.

B Het is beter samen te werken, dan ieder voor zich

Denk bijvoorbeeld aan:

iets te doen.

– Niet het goede overwint het kwade, maar andersom

C Als je iets samen hebt gedaan, moet je de op-

– Het sprookje in omgekeerde volgorde schrijven

brengst ook samen delen. 2

was eens geen prinses die niet in een paleis woonde).

Kies twee hoofdpersonen. Dit moeten dieren zijn. De dieren mogen praten. Ze mogen alles doen wat

– Grappig, overdreven taalgebruik (net zoals in De rode schoenen).

Kies een goede raad. Kies voor A, B of C A Oneerlijkheid komt altijd uit; je kunt beter altijd

dan gewone sprookjes, net zoals bij het sprookje van

– Een gekke begin- of eindzin kiezen (bijvoorbeeld: Er

Schrijf zelf een fabel

mensen ook doen. 3

– Eigenschappen kiezen die niet bij sprookjesfiguren

Bedenk van tevoren: – kennen de dieren elkaar al of ontmoeten ze

horen (een punkprinses, een mislukte kabouter).

elkaar in het verhaal?

1 Kies een hoofdpersoon (een sprookjesfiguur).

– waar speelt het verhaal zich af?

2 Bedenk wat deze hoofdpersoon graag wil.

– wat wil dier A en wat wil dier B?

3 Bedenk ook welke sprookjesfiguren de hoofdpersoon

4

Je verhaal of gedicht moet tien zinnen of langer zijn.

daarbij tegenwerken (denk aan de stiefmoeder bij

5

Geef je verhaal een titel.

Sneeuwwitje of de stiefzussen bij Assepoester).

6

Maak eerst een kladversie op bladzijde 19 en 20 van

4 Zorg voor herhalingen in je verhaal. 5 Geef je sprookje een titel. 6 Maak eerst een kladversie op bladzijde 19 en 20 van

dit boek. 7

Maak daarna de netversie en stop die in je fictiedossier.

dit boek. 7 Maak daarna de netversie en stop die in je fictiedossier.

19

Fictie

20

12

auteursdossier

HOOFDSTUK 1

er was eens...

21

6 Spelling

vervangend

16

doelen

sta

weten

a

en araat

ra

ort

polle

el

– de regels van de meervouden kunnen

5

– meervouden op -en, -s of -’s goed schrijven

Zet een cirkel om het goed geschreven woord.

a 1

In de dierentuin is een drommedaris / dromedaris geboren.

Klinkers, medeklinkers en woorden met een lastige letter. Laat zien wat je ervan weet.

b

Daar moest hij toch om lachen / laggen.

Verdeel de woorden in lettergrepen. Doe het zo:

c

Dick wist een mooie truc / truuc.

h e r|h a|l i n g.

d

Op mijn verjaardag gooide ik een inkpot / inktpot om.

a

koppen–karren–lukken–angsthaas

e

In juni / junie ben ik jarig.

b

herfstkleur–zwaailicht–

f

Ik wil later ook ambtenaar / amtenaar worden, net als mijn vader.

verjaardag–pasfoto 2

Een of meer klinkers?

a

Vul in: a of aa. b

rsten

verb

zen

m b

st

c

De Efteling heeft leuke attracties / atracties.

h

Op het afiche / affiche staat een clown.

6

Kijk opdracht 1 tot en met 5 na.

k

skop

st

rtplaats

Waar moet je nog eens extra mee oefenen? Omcirkel

m

neschijn

dat hieronder.

landw

g

kiezelst

verbr

d

st

water

n

rkte

burgem

ster

Vul in: o of oo. m

len

kant

k

ppen

b

postb

de

Tweeklanken

a

Vul in: ei of ij. verkl g

geb

Maak blok 1.

tweeklanken

Maak blok 2.

een of twee medeklinkers

Maak blok 1.

lastige letters

Maak blok 4.

dschappen t

blok 1 7

lettergrepen en klink e r s

Lees op bladzijde 16 van je handboek de leerteksten Lettergrepen en Klinkers, medeklinkers en twee-

nen zelen

b st

ten

klanken. Maak daarna de vragen.

geren

Vul in: au of ou. kl

lettergrepen en klinkers

r

echtgen

3

b

g

Vul in: e of ee.

z

w

ben w

a

Zet hieronder strepen tussen de lettergrepen.

b

Omcirkel hieronder de klinkers met een korte klank en de ‘gekkù lettùrs’.

wd derdom

c

Zet een streep onder de klinkers met een lange klank.

4

Een of twee medeklinkers?

knop–schaatsen–tafel–verplicht–

a

Vul in: k of kk.

melkbus

ontwi kro b

schi c

eling et

lo ste

et

vliegtuig–landing–piloot–

elvarken

Vul in: m of mm. ste

22

Lastige letters

en en

Vul in: p of pp.

staanplaats–kansarm akker–mest–weiland–vriendschap

dra verza

a

–kantoor elen

oordelen–telefoon–paardenstal– verbouwen

HOOFDSTUK 1

b

Vul in: r of rr.

8

Omcirkel ‘waar’ of ‘niet waar’.

a

Een korte klank schrijf je met één klinker.

ste

en

be

en

ope

a

waar

ka

akter

di

ect

gebo

en

ve

assing

inte

b

niet waar

Een open lettergreep eindigt met een medeklinker. waar

c

appa

essant

niet waar

Een lange klank kun je op twee manieren schrijven. waar

blok

lastige letters

4

niet waar 12

blok 2

aat

Lees op bladzijde 16 van je handboek de leertekst Woorden met een lastige letter. Maak daarna de

tweeklanken

puzzel.

9

a

b

Lees op bladzijde 16 van je handboek de leertekst

Vul de puzzel in met woorden uit de leertekst Woorden

Klinkers, medeklinkers en tweeklanken. Maak

met een lastige letter. Let goed op de spelling. In ieder

daarna de vragen.

hokje moet een letter komen. Als je het goed doet, lees

Schrijf de woorden met een tweeklank uit vraag 7 op.

je van boven naar beneden nog twee woorden.

Zet een streep onder de tweeklanken.

1

een ander woord voor ‘vereniging’

2

krijg je aan het einde van het schooljaar

3

je allergrootste tegenstander

Schrijf drie woorden op met de volgende tweeklanken.

4

iemand die voor de gemeente werkt

eu

5

de zesde maand van het jaar

6

daar staat de auto

7

iemand die goochelt

8

heel tof

9

daar zit een spin in

ui oe

10 daar doop je je vulpen in ij

11 anders dan anders 12 daar snuit je je neus mee 13 een dier met één bult

blok 10

3

14 seizoen na de zomer

een of twee medeklinkers

$

Lees op bladzijde 16 van je handboek de leertekst

"

Medeklinkerregel. Maak daarna de vragen. "

Vul de zinnen aan. a

3 .

Na een korte klank schrijf je +

b

3

Na een lange klank schrijf je

"

"

3

-

11

Medeklinkerregel

a

Vul in: t of tt.

* 5

spa

en

stra

kra

en

bij

en

toma

kui

en

hu

verbe

eren

en

lo

en en en

3 '

0

.

5

23

1 Spelling Lezen 13

13 16

Bestudeer de leertekst Meervoud op -s of -’s op blad-

16

zijde 17 van je handboek. Maak daarna de volgende opdrachten.

Schrijf het meervoud op van de volgende woorden. kelder leesteken voetballer

vervangend auteursdossier

Zet de woorden in het meervoud. Let op de laatste letter.

enkelvoud

meervoud

enkelvoud

huis

reus

baars

schroef

neef

kluis

meervoud

vlieger bus

17

Zet de woorden in het meervoud door er -en, -ën, -s of -’s achter te zetten.

14

Het meervoud van auto is auto’s.

enkelvoud

Schrijf de woorden in het meervoud. enkelvoud

meervoud

enkelvoud

meervoud

enkelvoud

sigaar

metselaar

jas

massa

camera

villa

paleis

menu

taxi

fee

jojo

pinda

radio

ski

glas

vreetbui

fietsbel

video

moskee

accu

15

accu’s

Bestudeer de leertekst Meervoud op -en op bladzijde 17 van je handboek. Maak daarna de volgende opdrachten.

a

Schrijf het meervoud op van de volgende woorden. mier school leeuw kast

b

Doe dat ook met deze woorden. juf maan mat week voetbal boom verhaal

24

meervoud

meervoud

HOOFDSTUK 1

7 Grammatica

18

vervangend + vervangend extra opdrachten

– David kan niet voetballen. Op de training heeft hij

doelen weten

zijn knie verdraaid.

– wat samengestelde zinnen zijn

– Marcel gebruikt mijn handschoenen. Hij gaat die

kunnen

struik snoeien.

– samengestelde zinnen herkennen

– Wouter komt te laat. Zijn fiets had twee lekke banden. b

Plak de twee zinnetjes van a telkens met het woordje

1

Persoonsvormen

‘als’ of ‘doordat’ aan elkaar.

a

Onderstreep de persoonsvormen in de volgende zinnen.

Schrijf de nieuwe zinnen hieronder op.

Ik ga naar huis. Ik ben moe.

– Richard weet niet welk huiswerk hij moet maken,

b

Van deze twee zinnetjes kun je één zin maken. Schrijf

doordat hij zijn agenda op school heeft laten liggen.

die zin op. Ik ga c

– , omdat

Onderstreep de PV’s in de zin van vraag b. –

2

In iedere zin staat een persoonsvorm.

a

Onderstreep de persoonsvormen in de volgende zinnen. – Mijn zus danst. Mijn vader speelt piano.

–

– Frans verdient veel geld. Astrid zit nog op school. – Ik scoorde een vier. Rebecca kreeg een acht. – Sophie heeft een hekel aan zeilen. Samuel houdt

c

Onderstreep in iedere zin van vraag b de twee PV’s.

4

Lees op bladzijde 18 van je handboek de leerteksten

niet van schaken. – Aster kwam te laat op school. Loubna was een uur te vroeg. b

Samengestelde zinnen 1 en Samengestelde zinnen 2.

Plak de twee zinnetjes van a telkens met het woordje

Maak daarna de vragen.

‘en’ aan elkaar.

Welke zin is waar? Omcirkel ‘waar’ of ‘niet waar’.

Schrijf die nieuwe zinnen hieronder op.

a

Als er twee PV’s in één zin staan, heb je te maken met

– Mijn zus danst en mijn vader speelt piano.

een samengestelde zin.

–

waar b

–

niet waar

Een van de PV’s in een samengestelde zin staat soms achteraan. waar

niet waar

– 5

Onderstreep in de volgende zinnen de twee PV’s en omcirkel de twee onderwerpen.

a

–

Mijn vader houdt van boogschieten en mijn moeder schaatst veel.

b c

Onderstreep in iedere zin van vraag b twee PV’s.

water viel. c

3

Nog meer zinnen

a

Onderstreep de persoonsvormen in de vier zinnen hierna.

Dani lachte zich een ongeluk toen de clown in het Thomas verzamelt haaientanden, terwijl Luna alles van Aquilera spaart.

d

Andrej luistert maar half, als Sarah de hele dag moppen vertelt.

– Richard weet niet welk huiswerk hij moet maken. Hij heeft zijn agenda op school laten liggen.

25

8 Taalhulp

19

3

doelen weten

vervangend

Bekijk bron 16 op bladzijde 19 van je handboek. Maak daarna de vragen.

– wat de bedoeling van de schrijver is

a

Wat is de bedoeling van de schrijver? Hij wil de lezer

kunnen

A informeren

– de bedoeling van de schrijver herkennen

B overtuigen C tot handelen aansporen

1

b

met zijn tekst.

a

D amuseren

Weet je het nog? Een schrijver heeft een bedoeling

Lees bron 13 op bladzijde 19 van je handboek. Maak

Vul de zin aan. Volgens mij wil de schrijver met deze strip de lezer

, omdat

daarna de vraag. Geeft de schrijver in bron 13 een mening? Omcirkel je antwoord. ja b

4 nee

Lees het memo Bedoeling van de schrijver op bladzijde 19 van je handboek. Maak daarna de opdracht.

Vul het schema in.

Lees bron 14 op bladzijde 19 van je handboek. Maak daarna de vraag. Geeft de schrijver in bron 14 een mening? Omcirkel je

bedoeling

uitleg

informeren

de lezer

antwoord. ja c

nee

Omcirkel je antwoord. De schrijver die een mening

iets

geeft, wil iemand

de lezer ‘vindt’ iets

informeren d

overtuigen de lezer

Soms wil een schrijver dat je iets weet. Hoe noem je

e

reclameboodschap

dat ook alweer? Omcirkel je antwoord. informeren

voorbeeld tekstsoort

de lezer

overtuigen

In welke tekst wil de schrijver jou informeren? Omcirkel je antwoord. in bron 13

in bron 14

5

Geef van elke tekst hierna aan of het om informeren, overtuigen, overhalen of amuseren gaat.

2

Lees bron 15 op bladzijde 19 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

De schrijver van bron 15 wil de lezer iets laten doen. Kies je antwoord. De schrijver wil dat de lezer A naar de voorstelling komt van toneelgroep De Witte Vlek. B decoratiemateriaal verzamelt. C decoratiemateriaal brengt.

b

Hoe noem je dat als je iemand iets wilt laten doen? Kies je antwoord. A informeren B overtuigen C tot handelen aansporen

26

a

HOOFDSTUK 1

b

Instructie bandplakken

b

Het is een nieuwsbericht, dus het schrijfdoel is

c

Maar het is ook wel grappig nieuws. Het schrijfdoel is

Benodigdheden: pomp, 2 bandenlichters, plakstrip, schaar, fijn schuurpapier, solutie en een teiltje water.

daarom ook 7

c

Vaak zie je al aan de tekstsoort om welk leesdoel het gaat.

Wilt u dit unieke Kippenvel thuis

Geef van elke tekstsoort aan of het om informeren,

ontvangen? Maak dan € 4,00 over

overtuigen, overhalen of amuseren gaat.

op giro 22.25.80 t.n.v. Proefdier-

a

encyclopedie

vrij, Den Haag, onder vermelding

b

reclame van McDonald’s

van ‘Kippenvel’.

c

kookboek

uit: www.proefdiervrij.nl

d

een folder van een

informeren

politieke partij

d

e

een beoordeling van een film

f

Suske en Wiske

g

een nieuwsbericht

8

Ook op televisie zijn er programma’s die willen

Dylan (15): ‘Tot mijn dertiende was ik tenger. Ik zag eruit als een slungel. Daarna begonnen mijn armen, schouders en benen steviger te worden

informeren, overtuigen, overhalen of amuseren.

en ben ik een stuk gegroeid. Als ik in de spiegel

Geef aan wat het belangrijkste doel is van de volgen-

kijk, zie ik geen kleine jongen meer, maar een

de programma’s.

man. Ik ben blij dat ik geen meisje ben, want

a

Journaal

ongesteld zijn is niks voor mij. Ik kan geen bloed

b

Goede tijden, slechte tijden

zien of ik word al misselijk.’

c

actiefilm

d

reclame

6

Soms hebben teksten meer dan één bedoeling.

a

Lees het volgende nieuwsbericht. BARCELONA – Een wild zwijn is uit zee gered voor de Spaanse kust. De kustwacht zag dinsdag drie kilometer uit de kust iets wat op een zwemmer in nood leek. Na een uitgebreide zoekactie kon de drenkeling woensdag door redders aan boord van een boot worden getrokken. Het ongeveer vijftig kilo wegende dier leed aan uitputtingsverschijnselen, maar maakt het goed. Het dier is waarschijnlijk na hevige regens door een stroom meegesleurd naar zee. uit: www.home.nl

27

9 Test jezelf

digitale toets

20

a

1

Verkennend lezen

a

Kruis de juiste antwoorden aan.

Veel coaches denken dat penalty’s nemen een loterij is. Wat bedoelen ze daarmee? Schrijf je antwoord op.

Bij verkennend lezen kijk je naar: ■ de hele tekst ■ de plaatjes ■ de bron ■ moeilijke woorden

b

Verkennend lezen bestaat uit negen vragen. Hoeveel

b

Cruijff is een trainer. Hij vindt het een laaghartige

vragen zijn er al behandeld?

manier van scoren.

7

Wat betekent ‘laaghartig’? Kies je antwoord.

8

9

A opvallend 2 a

Lees bron 17 op bladzijde 20 van je handboek

B prachtig

verkennend. Beantwoord daarna de vragen.

C laf

Wat is dit voor soort tekst? Kies je antwoord.

c

A een artikel

je de perfecte penalty moet nemen. Schrijf op hoe dat

B een ingezonden brief

gaat.

C een verslag

–

b

Waar komt de tekst vandaan?

c

Wie heeft de tekst geschreven?

– d

d

In het tekstdeel ‘Concentreren op hoeken’ staat hoe

Wat klopt volgens de laatste alinea van bron 17? Kies

Wat is waarschijnlijk de bedoeling van de schrijver?

je antwoord.

Kies je antwoord.

A Een rechtsbenige speler heeft voordeel bij het

A De schrijver wil de lezer vooral amuseren.

penalty schieten.

B De schrijver wil de lezer vooral informeren.

B Een linksbenige speler verraadt eerder in welke hoek hij gaat schieten.

3

Onderwerp

a

Wat is waarschijnlijk het onderwerp van de bron 17?

C Een keeper moet letten op de lichaamstaal van de speler die de penalty neemt.

A doelpunten maken B penalty’s schieten

5

Verbeter de volgende gegevens uit een zakelijke brief.

C voetballen b

Waar zie je dat aan? Schrijf twee dingen op.

Schrijven

a

Den Haag 2500 AB

b

Den Haag, 23/04/05

c

Geachte mevrouw van leeuwen,

d

met vriendelijke groet

e

statenweg 102,

f

3306 gh Rotterdam

– – c

Doe eens een gok. A Bron 17 bestaat uit een inleiding en drie alinea’s. B Bron 17 bestaat uit een inleiding, twee alinea’s en een slot.

4

Lees bron 17 op bladzijde 20 van je handboek nu nauwkeurig. Beantwoord daarna de vragen.

28

HOOFDSTUK 1

6

In een brief hoort alles in de goede volgorde te staan. Geef met cijfers de goede volgorde aan. Het eerste onderdeel krijgt 1.

afsluitende alinea

10

Taalhulp

geadresseerde

Bekijk en lees bron 19 op bladzijde 21 van je hand-

gegevens afzender

boek. Maak daarna de vragen.

aanhef

a

Kies je antwoord. De schrijver van bron 19 wil de lezer:

plaats en datum

A informeren

handtekening

B overtuigen

inleidende alinea

C tot handelen aansporen

afsluiting

b

Informeren, overtuigen, tot handelen aansporen of amuseren?

7

Spreken

Schrijf hieronder in het tweede rijtje het tekstdoel op.

Welke punten zijn belangrijk wanneer je mondeling

tekstsoort

informatie geeft? Kruis de juiste antwoorden aan.

Gruwelijke rijmen van

■ Vertel over welk onderwerp je gaat vertellen.

Roald Dahl

■ Spreek rustig en duidelijk.

Mijn mening over

■ Kijk zo veel mogelijk je publiek aan.

hondenpoep

■ De volgorde is niet belangrijk.

reclame van Nike

tekstdoel

■ Laat niets zien; dat leidt enorm af. ■ Geef je publiek de kans om vragen te stellen.

leerboek biologie tv-journaal

8

Welke uitspraak over het voorbereiden van je spreekbeurt klopt? Omcirkel hieronder steeds het

a

c

9

Spelling

juiste antwoord.

Geef de lettergrepen van de volgende woorden met

Het onderwerp van je spreekbeurt maakt niet uit.

strepen aan.

klopt b

11

klopt niet

a

brievenbus

ontsmetten

Je maakt een spiekbriefje.

b

begrijpen

lentebloesem

klopt

c

Vul de juiste spelling in.

klopt niet

Oefenen van je spreekbeurt is niet nodig.

a of aa

b

n

klopt

e of ee

m

l

ei of ij

arb

der

w

Fictie

p of pp

po

en

verko

Lees bron 18 op bladzijde 21 van je handboek.

k of kk

broodba

klopt niet

nen

l l

er

n p

l k

twee we

er en

Beantwoord daarna de vragen. a

Wat voor soort tekst is bron 18? Schrijf je antwoord op.

b

Een kenmerk van deze tekstsoort is dat er een wijze

1

les in zit. Schrijf een ander kenmerk op. 2 3 c

Wat is de wijze les in bron 18? Vul de zin aan.

4

Je moet

5 6

29

hoofdstuk 3

Verslag

56

Inhoud § Titel

Bladzijde werkboek

Bladzijde handboek www.taallijnen.nl

1 Woord en woordgebruik

58

41

2 Lezen

60

42

3 Schrijven

64

46

vervangend

4 Spreken

66

47

filmfragment

5 Fictie

68

48

auteursdossier

6 Spelling

72

52

vervangend

7 Grammatica

75

54

vervangend

8 Taalhulp

76

55

vervangend

9 Test jezelf

78

56

digitale toets

vervangend

57

1 Woord en woordgebruik 3

doelen

vervangend

41

weten

Lees het memo Trappen van vergelijking op bladzijde 41 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

– wat de trappen van vergelijking zijn

Hoeveel trappen van vergelijking zijn er? 1

– wat vaste werkwoorden zijn b

kunnen

2

3

Schrijf de volgende woorden op dezelfde manier op

– trappen van vergelijking goed schrijven

als in het memo.

– vaste werkwoorden goed gebruiken

blauw slordig

1

a

Lastige woorden

mooi

Vul het goede woord in.

gevaarlijk

Kies uit: logboek – hygiëne – gegraveerd – interview.

moedig

Milan kreeg een beker met zijn naam erin

c

Pas op: soms moet je een letter toevoegen. duur

b

In het verzorgingshuis werd veel schoongemaakt. Een goede

c

slim

is daar belangrijk.

Mijn stage was heel afwisselend. Wat ik heb gedaan

4

Gebruik de volgende woorden: breed – groot – laag

staat in mijn d

Ella hield een

– licht – zuinig – krachtig – klein.

met de

Bijvoorbeeld: De nieuwe scooters worden weer mooier.

directeur. 2 a

Lees de zinnen en vul een vergrotende trap in.

a

Het frame is

Bekijk de drie tekeningen op bladzijde 41 van je

b

De wielen zijn

handboek. Maak daarna de vragen.

c

De banden zijn

Op plaatje A is Jochem dun.

d

Voor een gunstige wegligging is de motor

Vul in. Op plaatje B is hij nog

geplaatst.

b

En op plaatje C is hij het

e

De snelheid is

c

Als je goed kijkt, verandert er in de plaatjes nog meer

f

Daarom zijn

aan Jochem. Schrijf die veranderingen op.

g

Gelukkig zijn de scooters

5

Lees de zinnen en vul een overtreffende trap in.

Jochem

plaatje A

plaatje B

plaatje C

gestalte

dun

dunner

dunst

neus

groot

jas nek

a

Hakan verandert ook in de plaatjes. Schrijf hieronder

b

Welk dier is slim? Het

c

De

gestalte

klein

nek

kort

jas

geel

haren lenigheid

huiskat is dier is de mens. rivier is de Mississippi:

3766 kilometer.

op hoe hij verandert. plaatje A

Hoe oud wordt een kat? De 27 jaar geworden.

langst

Hakan

in gebruik.

Bijvoorbeeld: Wat is het zwaarste zoogdier? roder

d

remmen gemonteerd.

plaatje B

plaatje C

d

De

berg is de Mount Everest:

8847 meter. 6

Bekijk nog een keer de drie tekeningen op bladzijde 41 van je handboek.

langer lenigst

Kies je antwoord. a

Jochem zegt tegen Hakan in plaatje A dat hij even groot is als Hakan. Hoe zegt hij dat? A Ik ben net zo groot als jou. B Ik ben net zo groot dan jij. C Ik ben net zo groot als jij.

58

HOOFDSTUK 3

b

Wat zegt Hakan? Kies je antwoord.

c

A Jij bent dunner als ik.

Dani is veel beter geworden. Hij laat veel vooruitgang zien.

B Jij bent dunner als mij. C Jij bent dunner dan ik.

d

Katja geeft een feest. Ze stuurt mij misschien ook een uitnodiging.

7

Sommige werkwoorden horen bij andere woorden.

e

Vul in de volgende zinnen een woord in.

Kies uit: speelt – stelt – verliest. a

hoe groot en hoe breed dat is.

De oude schaatser

terrein op

de jongere schaatsers.

f

b

Hij

c

Bij deze wedstrijd gaat het om ‘zingen’, maar ‘uitstra-

het op prijs jou te zien.

ling’ 8

Als je een postpakket opstuurt, moet je precies weten

Toen Yani zich inschreef, had de sportvereniging informatie nodig.

ook een rol.

g

Jacob merkte dat hij werd achtervolgd.

Bestudeer de werkwoorden in bron 2 op bladzijde 41

h

De leraren moedigden de leerlingen aan om meer te gaan sporten.

van je handboek. Er zijn vaste groepjes woorden met daarbij ook een werkwoord. Dat werkwoord kun je niet door een ander werkwoord vervangen.

In de onderstaande zinnen ontbreken de vaste werkwoorden. Vul ze in. a

Hassan

veel zorg aan zijn logboek.

b

Wij

verantwoordelijk voor een

Ik

voldoende maatregelen om

Je kunt beter geen risico

door je

verslag op het laatste moment te maken. e

– de naam van een instrument zijn – een dier zijn

op tijd te zijn. d

Streep alle woorden weg die: – drie lettergrepen hebben

goede samenwerking. c

Streep weg

maar geen moeite. Linet heeft het

– eindigen op -m Maak van de woorden die overblijven een zin. Geldt dat voor jou ook?

stageverslag al ingeleverd. f

Je kunt dan zeker van je ervaringen gebruik

mobieltje – aap – slagroom – brommercertificaat – proefwerkweek – ik – heb – Taallijnen – mijn – gitaar – dromedaris – drumstel – kangoeroe –

9

Schooltaalwoorden

kastanjeboom – gehaald – viool – blokfluit –

Neem de schooltaalwoorden op bladzijde 41 van je

vleermuis

handboek voor je. Vervang in de onderstaande zinnen de onderstreepte woorden door een schooltaalwoord. a

Je kunt op het etiket je naam opschrijven.

b

Elly krijgt meer zakgeld dan ik. Dat kan ik niet goedvinden.

59

2 Lezen

42

doelen

■ er zit een tijdsvolgorde in

weten

■ de naam (en klas) van de schrijver staat eronder

– wat een verslag is

■ de stappen beginnen met doewoorden

– wat een stageverslag is

■ de gebeurtenissen staan in de volgorde waarin ze

gebeurd zijn

– wat tekstverbanden, verwijswoorden en signaale

woorden zijn

Op welke manier heeft een sportverslaggever een

kunnen

sportwedstrijd meegemaakt?

– tekstverbanden aangeven

■ Hij heeft meegespeeld.

– verwijswoorden herkennen

■ Hij is bij de wedstrijd aanwezig geweest.

– signaalwoorden herkennen 1 a b

In deel 1 van Taallijnen is het verslag als tekstsoort

3

Bekijk bron 3 op bladzijde 42 van je handboek.

a

Wat is dit voor soort tekst?

behandeld.

■ een artikel

Heb jij wel eens een verslag moeten schrijven?

■ een verslag

ja

■ een formulier

nee

Voor welk(e) vak(ken) heb je wel eens een verslag

b

Wat valt op aan de tekst? Noem drie dingen. 1

moeten schrijven?

2 3 c

Over welke onderwerpen gingen die verslagen?

c

Wat is de titel van deze tekst?

d

Hoeveel deeltitels heeft deze tekst? Deze tekst heeft

e 2

boek.

a

Hoeveel alinea’s heeft deze tekst? Deze tekst heeft

Lees het memo Verslag op bladzijde 43 van je hand-

deeltitels alinea’s.

f

Wat zijn de deeltitels van deze tekst?

g

Welke alinea heeft geen deeltitel?

Wat is het doel van een verslag? ■ informeren en overtuigen ■ informeren en aansporen tot handelen (activeren) ■ informeren en mening geven

b

Wat is een verslag? ■ In een verslag geeft de schrijver zijn mening over

Alinea

heeft geen deeltitel.

h

Wie heeft de tekst geschreven?

i

Wat is het onderwerp van deze tekst?

een gebeurtenis. ■ In een verslag reageert de schrijver op een gebeur-

■ een leuke dag

tenis. c

■ In een verslag beschrijft de schrijver een gebeurtenis.

■ een theaterdag met voorstellingen

Noem drie verschillende soorten verslagen.

■ repeteren

1

d

Wat is de bedoeling van de schrijfster?

2

■ overtuigen

3

■ amuseren

Welke kenmerken horen volgens het handboek bij het

■ informeren

verslag?

k

Aan welke deeltitel zie je dat het doel van dit verslag

■ aanhef

ook ‘mening geven’ is?

■ het gaat over wat de schrijver heeft meegemaakt

Dat zie ik aan de deeltitel:

■ voldoende invulruimte 60

j

HOOFDSTUK 3

b

Wat valt op aan de tekst? Noem drie dingen.

4

Lees bron 3 nauwkeurig.

a

Wat is de titel van de musical die de leerlingen gaan

1

opvoeren?

2 3

b

In hoeveel groepen waren de leerlingen ingedeeld? In

c d

c

Wat is de titel van deze tekst?

d

Wat zijn de deeltitels van deze tekst?

e

Wie heeft de tekst geschreven?

f

Wat is het onderwerp van deze tekst?

groepen

In welke groep zat de schrijfster van dit verslag? Waar moesten alle leerlingen zich die middag verzamelen?

e f

Hoeveel voorstellingen hadden de leerlingen gegeven? Welke voorstelling vond de schrijfster leuker?

■ bezoek van de verhalenverteller Marco Holmer

De

■ verhalenverteller

voorstelling.

■ Marco Holmer

Waarom vond ze dat? g

Wat is de bedoeling van de schrijver? ■ informeren ■ amuseren

h

Welk doel heeft de schrijfster nog meer? Tip: kijk naar de laatste deeltitel.

5 a

Lees het memo Tekstverbanden op bladzijde 43 van

■ mening geven

je handboek.

■ overtuigen

Waarom gebruikt een schrijver verbindingswoorden? ■ Om aan te geven welke zinnen bij elkaar horen.

7

■ Je weet dan meteen over wie het gaat. ■ De tekst wordt daardoor korter.

b

keurig.

a

Hoe noem je de rode woorden in de tekst?

Welke twee soorten verbindingswoorden worden er in

■ verwijswoorden

het memo genoemd?

■ signaalwoorden

1 c

Lees bron 4 op bladzijde 43 van je handboek nauw-

b

Hoe noem je de groene woorden in de tekst?

2

■ verwijswoorden

Omcirkel het verwijswoord in de volgende zin.

■ signaalwoorden

Gelukkig had Ron dat in de gaten. Hij zorgde ervoor d

dat we toch nog voor konden lezen

8

Verwijswoorden en signaalwoorden.

Omcirkel het signaalwoord in de volgende zin.

a

Onderstreep het verwijswoord in de volgende zin. Daarna moesten we zelf een verhaal bedenken.

Maar bij de meeste leerlingen ging het wel goed. b 6 a

Onderstreep het signaalwoord in de volgende zin.

Lees bron 4 op bladzijde 43 van je handboek

Het grappige was dat de juffrouw af en toe een woord

verkennend.

door de klas riep, zoals verjaardagstaart, brandblusser

Wat is dit voor soort tekst?

en haarbal.

■ een instructie

c

Onderstreep het signaalwoord in de onderstaande zin.

■ een formulier

De winnares van alle tweede klassen, dus de beste

■ een verslag

verhalenschrijfster van onze school, was Norhayley.

■ een artikel

d

Onderstreep het verwijswoord in de onderstaande zin. De opdrachten die de juf had bedacht, waren ook erg leuk. 61

Lezen

42

LEESTA AK 9

In een stageverslag staat waar je stage hebt gelopen.

a

Bedenk nog drie dingen die er in kunnen staan.

i

Welke hoofdstukken staan er wel in het handboek? Noem de deeltitels.

1 2 3 b

Waarom kun je een stageverslag beter op de computer

j

In de inhoudsopgave staat het woord ‘voorblad’. Welk ander woord ken je daarvoor?

maken? Noem drie dingen. 1 k

Noem vier dingen die op het voorblad kunnen staan.

l

Welk ander woord ken je voor het woord ‘voorwoord’?

m

Als je stage loopt, moet je een logboek bijhouden.

2

3

10

Bekijk bron 5 op bladzijde 44 en 45.

a

Wat is dit voor soort tekst?

Welk ander woord voor logboek staat er in de inhoudsopgave?

b

Wat valt je op aan de tekst? Noem drie dingen. 1 11 2

Lees de sollicitatiebrief van bron 5 op bladzijde 44 van je handboek.

a

3

Welke twee dingen heeft Kirstin met haar brief meegestuurd?

c

1

Voor wie is de tekst waarschijnlijk bedoeld?

2 b d

Weet jij wat een curriculum vitae is? ■ ja, namelijk

Wie heeft de tekst geschreven?

■ nee

e

Wat is het onderwerp van deze tekst?

c

Welke belangrijke informatie is Kirstin vergeten in alinea 2? ■ wanneer ze haar diploma gaat halen

f

■ wanneer de stage precies is

Wat is de bedoeling van de schrijver? d

g

Uit hoeveel hoofdstukken bestaat dit verslag?

h

Is bron 5 het hele verslag van Kirstin? ja

Waar zou de brieflezer die informatie waarschijnlijk kunnen lezen?

e

Hoe lang moet Kirstin stage lopen?

f

Is hoofdstuk 4 van het verslag helemaal afgedrukt in

nee

Hoe weet je dat?

dit boek? ja

62

nee

HOOFDSTUK 3

Hoe weet je dat? Tip: kijk naar de inhoudsopgave van

f

het stageverslag.

In de linkerkolom staan de dikgedrukte woorden in het interview. Schrijf in de rechterkolom wat voor signaal die woorden geven. Kies uit: tijd – tijd – tijd – plaats – tegenstelling – opsomming – opsomming.

12

Bekijk de inhoudsopgave van het verslag op bladzijde 44 van je handboek nog een keer.

a

Wat is het onderwerp van hoofdstuk 8?

b

Hoofdstuk 8 is in vier stukken verdeeld. Hoe noem je een deel van een hoofdstuk? ■ alinea

signaalwoord

tekstverband

hier daarvoor Eerst…, daarna…,later

en

toen

■ paragraaf

daarnaast

■ deeltitel

maar

■ deelonderwerp

14 13

Lees het interview op bladzijde 45 van je handboek.

a

Wat is het onderwerp van het interview?

Lees paragraaf 8.4 Hygiëne van het verslag op bladzijde 45 van je handboek.

a

Wat zijn belangrijke punten bij een kinderdagverblijf?

b

Waarom moet er bij een kinderdagverblijf vaak zelf

■ de stagebegeleidster Kitty ■ de werkervaringen van Kitty ■ de stage die Kirstin bij Kitty loopt

b

Wanneer is het interview gehouden?

c

Bij welke antwoord van Kitty had Kirstin nog door

schoongemaakt worden?

c

Hoeveel hygiëneafspraken staan er in de tekst? ■ 6

kunnen vragen?

■ 7 ■ 8

d

Wat had Kirstin kunnen vragen?

d

Welke hygiëneafspraken staan er in de tekst? –

e

Hoe noem je de vetgedrukte woorden in het

–

interview? ■ verwijswoorden

– Ieder kind heeft zijn eigen vakje voor jas en schoenen.

■ signaalwoorden

– Je moet je werkplek met een speciaal schoonmaakmiddel schoonmaken. – – De fopspenen afspoelen voordat ze gegeven of opgeborgen worden. –

63

2 3 Woord Schrijven en woordgebruik

64 46

vervangend auteursdossier

SCHRIJFTA AK

doelen weten

schrijfsituatie

– hoe je een stageverslag schrijft

Stel, Jij bent op stage geweest en hebt het logboek

kunnen

geschreven dat op bladzijde 46 van je handboek

– een stageverslag schrijven

staat. Je gaat aan de hand van dit logboek een stageverslag maken. Daarin vertel je wat je op een

1

Een stageverslag wordt gelezen. Daarom moet je

van de stagedagen hebt gedaan. Je verslag krijgt ook

goede zinnen schrijven en letten op de spelling.

een voorwoord en een slot.

Lees bron 6 op bladzijde 46 van je handboek.

a

Beantwoord daarna de vragen.

2

Oriënteren

In welke alinea heeft de schrijver fouten gemaakt?

a

Over welk bedrijf gaat het?

b

Waar gaat het verslag over?

3

Lees het memo Opbouw van een stageverslag op

alinea 2 b

alinea 3

alinea 4

alinea 5

Waar heeft de schrijver in die alinea niet altijd op gelet? Kruis de juiste antwoorden aan.

c

d

■ punten

■ komma’s

■ hoofdletters

■ goede zinnen

‘Ten eerste’ en ‘daarna’ zijn voorbeelden van woorden die een volgorde aangeven. Weet jij nog hoe je dit

bladzijde 46 van je handboek. Maak daarna de

soort woorden noemt? Omcirkel je antwoord.

opdracht.

signaalwoorden

Vul de volgende zinnen aan.

verwijswoorden

In de inleiding vertel je

Schrijf nog twee andere signaalwoorden op.

In de kern vertel je e

Herschrijf alinea 3. Zet hoofdletters, punten en komma’s op de goede plaats. En maak de zinnen niet

In het slot vertel je

te lang.

4

Lees het memo Stageverslag schrijven op bladzijde 46 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a

Waarmee kun je controleren of je alles opgeschreven hebt.?

b

Wat schrijf je in een logboek?

5

Voorbereiden Bekijk aandachtig het logboek (bron 7) op bladzijde 46 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Het logboek vertelt precies wat Wouter tijdens de stage gedaan heeft. Hoe laat had hij zijn eerste break?

b

64

Hoe laat is hij gaan opruimen?

HOOFDSTUK 3

6

Uitvoeren

Schrijf het stageverslag hieronder en hiernaast in het klad. Doe net of jij Wouter bent. We helpen je een beetje op weg. Om even na halfzes

7

Nakijken

a

Heb je de informatie uit het logboek goed verwerkt? ja

b

Heb je goede, niet te lange zinnen geschreven? ja

8

nee nee

Herschrijven

Schrijf je verslag in het net. Na de pauze Titel

Inleiding

Het laatste deel van deze dag

Tijdens het derde leerjaar van het vmbo loop je een week stage. Op onze school kun je kiezen tussen

Ik heb stage gelopen bij

Om 21.30 uur

Mijn stagebegeleider is Misschien ga ik later wel Slot Als ik mijn diploma heb behaald, wil ik Maar liever ga ik Ik hoop dat ik in deze stage

Dus deze stage was voor mij Ik heb nu ook

Kern

Een week was wel wat kort, maar

Om 15.30 uur Ik vond dit werk Ik weet nu Daarna, om 16.45 uur, heb ik

Naam: 65

4 Spreken doelen

filmfragment

47

d

Het is je eerste stagedag. Je komt in de zaak een

weten

onbekende, wat oudere mevrouw tegen. Wat zeg je?

– wat een formeel gesprek is

Kies je antwoord.

– hoe je een formeel gesprek voorbereidt

A Kun jij me vertellen waar ik de personeelschef kan

kunnen

vinden? B Kunt u me vertellen waar ik de personeelschef kan

– een formeel gesprek voeren

vinden? 1 K Praat met de klas over de volgende vragen. a

Belangrijke gesprekken met mensen die boven je

4 D Je gaat kijken naar een fragment van een gesprek

staan of met onbekende mensen noem je formele

tussen een decaan en een leerling. Let vooral op de

gesprekken. Welke voorbeelden kun je noemen?

leerling. Beantwoord daarna de vragen.

a

Hoe komt de leerling binnen? Kies je antwoord.

b

Wie heeft zo’n gesprek wel eens gevoerd?

c

Was je zenuwachtig voor dat gesprek? Waarom wel of

A Ze zegt niets en gaat gewoon zitten.

waarom niet?

B Ze groet de decaan en vertelt wat ze komt doen.

d

Heb je dat gesprek voorbereid?

C Ze vraagt of de decaan tijd voor haar heeft.

e

Wat zijn de verschillen tussen zo’n gesprek en bijvoor-

b

Welke lichaamstaal laat de leerling zien? Kies je antwoord.

beeld een gesprek met een goede bekende?

A Ze zit goed rechtop, kijkt de decaan aan. 2

B Ze zit onderuitgezakt, kauwt kauwgum en kijkt de

Hieronder staan een paar gesprekken.

Zet een F achter de formele gesprekken. Zet een I

decaan af en toe aan.

achter de informele gesprekken.

C Ze maakt veel gebaren, kijkt de decaan aan en zit

– iets ruilen bij V&D – een reis boeken bij een reisbureau

op het puntje van haar stoel. c

– een praatje met een goede bekende – een gesprek met de directeur van de school

Is de leerling beleefd? Omcirkel je antwoord. ja

d

nee

Denk je dat de leerling het gesprek heeft voorbereid?

– ruzie met je broer

Kies je antwoord.

– informatie vragen bij de bibliotheek

A Ja, want ze stelt zelf veel vragen. B Nee, want ze zegt bijna niets.

3

je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a

C Een beetje, maar ze is gewoon erg nerveus.

Lees het memo Formeel gesprek op bladzijde 47 van

e

Waarom laat je docent je dit fragment zien, denk je?

5

Een formeel gesprek kun je voorbereiden. Lees op

Met wie voer je een formeel gesprek? – met iemand – met iemand

b

c

66

– met iemand

bladzijde 47 van je handboek het memo Formeel

Op welke drie dingen moet je letten bij zo’n gesprek?

gesprek voorbereiden. Sluit daarna je handboek en

–

maak de volgende opdracht.

–

Vul de lege plekken in.

–

Moet je een

Stel, je gaat voor het eerst naar een stageplaats. Je

stel jezelf dan de volgende vragen.

chef heet Jan van der Hoven. Hoe stel je je voor? Kies

Wat is het voor

je antwoord.

Met

A Hoi Jan, ik ben ...

Wat wil die persoon van

B Dag meneer Van der Hoven, ik ben …

Hoe moet ik mij

?

Wat wil ik met dit gesprek

?

gesprek voorbereiden, gesprek? ga ik

? te

komen?

HOOFDSTUK 3

SPREEKTA AK 6 T K Je gaat een sollicitatiegesprek voorbereiden.

b

Met wie ga je praten?

c

Wat wil mevrouw Beukers van jou te weten komen?

d

Hoe moet je je opstellen?

e

Wat wil je met dit gesprek bereiken?

f

Schrijf hieronder een vraag op die de bedrijfsleider jou

Lees de volgende advertentie. Wij zoeken voor de zaterdagen een medewerker voor onze kaasafdeling. Leeftijd tot 21 jaar. Super De Groot. Voor inlichtingen: Mevr. Beukers, tel. 9876 – 123456.

a

Bereid samen met een klasgenoot een telefoongesprek met de supermarkt voor. Zet de onderstaande zinnen in de goede volgorde door ze te nummeren

zou kunnen stellen.

van 1 tot 5. Kan ik een afspraak maken voor een gesprek? U spreekt met … en ik bel voor de advertentie.

g

Schrijf hieronder een vraag op die je zelf wilt stellen.

Ik ben … jaar en ik ben op zoek naar een baantje voor de zaterdag. Goedemorgen/middag, u spreekt met … Is mevrouw Beukers aanwezig? Hebt u nog steeds iemand nodig? b

Oefen het telefoongesprek in tweetallen.

8 K Uitvoeren

c

Enkele leerlingen spelen hierna het telefoongesprek

a

Enkele leerlingen spelen het sollicitatiegesprek voor de klas. Jij kunt daar ook bij horen! Je docent is de

na voor de klas. Je docent is de bedrijfsleider.

bedrijfsleider. 7

b

Voorbereiden

De andere leerlingen vullen het schema onder aan de bladzijde in.

Je hebt een afspraak gemaakt voor een sollicitatiegesprek. Bereid het gesprek voor.

a

Wat is het voor soort gesprek?

9 K Nabespreken

formeel gesprek

a

informeel gesprek

Bespreek na afloop de gesprekken. Wat ging er goed, wat kan er beter?

b

Kruis aan: g = goed, v = voldoende m = matig

Geef elkaar tips voor een volgend gesprek. 1

2

3

4

g v m

g v m

g v m

g v m

namen

voorbereiding beleefd en verzorgd spreken houding vragen uitgebreid beantwoorden zelf belangrijke vragen stellen

67

3 Schrijven 5 Fictie doelen

66 48

3

weten – wat een dichter met vorm en inhoud van een gedicht

auteursdossier auteursdossier

Lees het memo Gedicht – vorm op bladzijde 51 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Wat is een strofe?

b

Lees gedicht 10 nog een keer. Welke vormkenmerken

kan doen – wat een liedtekst is kunnen

heeft dit gedicht? Kruis aan.

– een gedicht en een liedtekst beschrijven

■ korte regels

1 K Bespreek de volgende vragen met de klas.

■ weinig regels

a

Wat is een gedicht?

■ strofe

b

Waarom lezen of schrijven mensen gedichten?

■ rijm

c

Waarover gaan veel gedichten? Noem eens wat

c

Welke twee woorden rijmen op elkaar?

4

Lees gedicht 11 op bladzijde 48 van je handboek.

onderwerpen. d

Lees je zelf wel eens een gedicht?

e

Vind je het moeilijk om een gedicht te lezen?

f

Luister je wel eens naar de tekst van een liedje?

g

Wat is jouw favoriete songtekst?

h

Welke delen van een songtekst kun je goed

antwoord.

onthouden?

A hoe je je voelt hangt af van je gezicht

Waar gaan de liedjes over waar je het meest naar

B hoe je je voelt hangt af van het weer

luistert?

C hoe je je voelt kun je aan je gezicht zien

i

Maak daarna de vragen.

a

b 2 a

Wat vind je van dit gedicht? Omcirkel je keuze. grappig – stom – saai – leuk

Lees gedicht 10 op bladzijde 48 van je werkboek. Beantwoord daarna de vragen.

Waar gaat dit gedicht over? Omcirkel het goede

c

Over welk gevoel gaat dit gedicht? Omcirkel je

Waarom heb jij bij opdracht b voor dat antwoord gekozen?

antwoord. A verlangen B liefde C angst b

5

De dichter fantaseert ergens over. Waarover? Omcirkel je antwoord.

Lees gedicht 12 op bladzijde 48 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Waar gaat dit gedicht over? Kies het goede antwoord.

A een discotheek

A Een gedicht is leuk om te maken.

B een mooie film

B Een gedicht zit heel precies in elkaar.

C een relaxte vakantieplek

b

Welke vormkenmerken heeft dit gedicht? Kruis aan. ■ korte regels ■ weinig regels ■ strofe ■ rijm

c

68

Welke twee woorden rijmen er in het gedicht?

HOOFDSTUK 3

ritme en rijm 6 a

Lees gedicht 13 op bladzijde 48 van je handboek.

c

Welke kenmerken van een gedicht horen bij dit

Maak daarna de vragen.

gedicht? Kruis aan.

Hoe voelt de hoofdpersoon in dit gedicht zich?

■ gevoelens ■ gewone dingen

b

■ serieus

Waarom voelt hij zich zo?

■ leuk ■ makkelijk (dit is persoonlijk)

c

Hoe probeert de hoofdpersoon zijn gevoel vast te

■ moeilijk (dit is persoonlijk)

houden?

■ beelden

d

De dichter gebruikt in dit gedicht voor ‘het mooi maken van een tuintje’ het beeld ‘optutten’.

d

e

Welke vormkenmerken heeft dit gedicht? Kruis aan.

Welke beelden gebruikt de dichter nog meer?

■ korte regels

Randjes langs het gras knippen:

■ weinig regels

Felle kleuren:

■ strofe

Blaadjes van de heg:

■ rijm

Tuintje:

Wat vind je van dit gedicht?

Er mooi bij liggen: e

f

Leg je antwoord bij e uit.

De dichter laat sommige woorden rijmen. Welke? Schrijf ze op in tweetallen. gras –

7

Lees het memo Gedicht – inhoud op bladzijde 51 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

Omcirkel het juiste antwoord. Kies ‘waar’ of ‘niet waar’. a

Een gedicht gaat vaak over gevoelens. waar

b c

niet waar

Beantwoord daarna de vragen.

a

Over welk gevoel gaat dit gedicht? Kies je antwoord. A verliefdheid

waar

B tederheid

niet waar

Soms is een gedicht moeilijk, soms makkelijk.

b

De dichter gebruikt het woord ‘kussen’ op twee manieren. Schrijf de twee betekenissen op.

niet waar

Dichters houden van beelden in een gedicht.

1

waar

2

niet waar c

8

Lees gedicht 15 op bladzijde 49 van je boek.

Een gedicht gaat nooit over gewone dingen.

waar d

9

Waarom heet dit gedicht Sloopliedje?

Lees gedicht 14 op bladzijde 48 van je handboek.

.

Maak daarna de vragen.

a

Hoe voelt de hoofdpersoon van dit gedicht zich?

d

Welke vormkenmerken herken je?

Omcirkel je antwoord(en). bezorgd – tevreden – blij – boos b

Waar gaat het gedicht over?

69

4 Fictie Spreken 10

68 48

auteursdossier auteursdossier

f

Welk beeld gebruikt de dichter in strofe 2?

Welk beeld gebruikt de dichter in strofe 1? Kies je

12

Lees gedicht 18 op bladzijde 49 van je handboek.

antwoord.

a

In dit gedicht staat een opdracht. Welke?

b

Wat is belangrijker in dit gedicht: de vorm of de

Lees gedicht 16 op pagina 49 van je boek. Beantwoord daarna de vragen.

a

Welk gevoel herken je in dit gedicht? Kies je antwoord. A bewondering B ergernis

b

A sprekende ogen B een dichte mond c

inhoud?

Waarmee vergelijkt de dichter de ‘je-persoon’ uit strofe 1?

de vorm d

Waarom?

de inhoud

c

Hoe zie je dat?

d

Wat vind je van dit gedicht?

13

Lees het memo Liedtekst op bladzijde 51 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a

Wat zijn de overeenkomsten tussen een gedicht en een liedje? Kruis er drie aan. ■ meestal rijm ■ altijd op muziek ■ gaan vaak over gevoelens ■ regels staan meestal in groepjes

11

Maak daarna de vragen.

a

■ hebben allebei een refrein

Lees gedicht 17 op bladzijde 49 van je handboek.

b

Over welke gevoelens gaat dit gedicht? Omcirkel (meer) antwoorden.

Wat vind je leuker om te lezen? Omcirkel. een gedicht

een songtekst

c

Leg je antwoord bij b uit.

d

Welke zangers, zangeressen of bands die Nederlands-

vriendschap – bewondering – verliefdheid – verbazing – jaloezie b

Wat vind je van dit gedicht?

talig zingen ken je?

grappig – romantisch – saai – leuk – stom c

Waarom heb je bij b voor dit antwoord gekozen?

d

Waar speelt het gedicht zich af?

e

Welke muziek draait wie bij jullie thuis? Vul in. – mijn ouder(s):

e

Welk beeld gebruikt de dichter in strofe 1?

– mijn broer(s)/zus(sen): – ikzelf:

70

HOOFDSTUK 3

ritme en rijm 14

Lees liedtekst 19 op pagina 50 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a

b

fictiedossier

Waar gaat dit lied over? Omcirkel ja of nee. A verlangen naar liefde

ja

nee

B liefdesverdriet

ja

nee

C openstaan voor liefde

ja

nee

D liefde valt tegen

ja

nee

E geduld hebben in de liefde

ja

nee

a

Je gaat zelf een gedicht-en-liedboekje maken. Daarvoor moet je op zoek naar twee gedichten en één

Wat is de eerste zin van het refrein?

Nederlandstalige liedtekst. Kies het allerbeste wat je kunt vinden!

c

De schrijver van dit lied gebruikt het beeld ‘prinsen op

Je kunt gedichten en liedteksten vinden in de bibliotheek

witte paarden’.

en op internet. Kopieer ze, maak een uitdraai of schrijf ze

Wie bedoelt hij met een prins op het witte paard?

netjes over. Vergeet de naam van de schrijver niet! b

d

In de tekst staan de zinnen: En voor wie denkt dat het te laat is, ergens om de hoek

zodat je een boekje krijgt. c

wacht soms geluk. Dit is figuurlijk taalgebruik. Wat bedoelt de schrijver

Pak een gekleurd of wit A4’tje. Vouw dat doormidden, Plak nu aan de binnenkant je gevonden gedichten. Op iedere pagina één!

d

met deze zin?

Schrijf onder ieder gedicht waarom je dat nou zo goed vindt en waaraan je kunt zien dat het om een gedicht gaat. Schrijf eerst in het klad en schrijf het daarna netjes over.

e

Vouw nu je boekje dicht. Op de achterkant komt een fragment uit je liedtekst. Kies dus het stukje van het lied dat je het leukst vindt. Schrijf eronder waarom je voor dit fragment hebt gekozen. Schrijf eerst in het klad en schrijf het daarna netjes over.

f

Voor je voorkant ga je op zoek naar een plaatje, tekening of foto die bij jouw onderwerp van de gedichten past. Plak (of teken) die nu op je voorkant.

g

Op de voorkant komen ook je naam en je onderwerp te staan.

h

Je boekje is af! Stop het in je fictiedossier.

71

6 Spelling

52

d

doelen

vervangend

(leren, gaan vt) Toen wij het proefwerk

weten

,

mijn vrienden lekker naar de bioscoop.

– wat persoonsvormen zijn – wat een samenstelling is

3

Kijk opdracht 1 en 2 na.

– wat een afleiding is

Waar moet je nog eens extra mee oefenen? Omcirkel

kunnen

dat hieronder.

– de persoonsvorm in een zin herkennen – de persoonsvorm goed schrijven

PV-tt

Maak blok 1.

– samenstellingen en afleidingen goed schrijven

PV-vt

Maak blok 2.

altijd maken:

Maak blok 3.

1

Persoonsvormen 1

Vul hieronder de goede persoonsvorm in. Let op de

blok 1

pv-tt

tijd: tegenwoordige tijd of verleden tijd. a

(houden tt) Mijn broer

drie slangen in een

4

terrarium.

bladzijde 52 van je handboek. Maak daarna de

b

(vinden tt)

c

(proberen vt) De leraren

Vul de volgende zin in.

hun lokaal schoon te houden.

Een PV staat in de

d

(houden tt)

e

(verplaatsen)

f

(besteden tt) Mohammed

jij dat enge dieren?

opdrachten.

tijd of de

je vader van reptielen?

tijd, en in het of

die kooien eens! veel geld

aan cd’s.

5

PV-tt

tot de kakkers.

De persoonsvorm in de tegenwoordige tijd kent drie

jij niet doof van die muziek?

vormen: ik-vorm, ik-vorm + extra -t en het meervoud.

g

(behoren tt) Tamara

h

(worden tt)

i

(belanden vt) Slechts een enkele keer

Geef aan in welke vorm de PV’s van de onderstaande

de rommel in de containers.

zinnen staan. Omcirkel steeds je antwoord.

j

(zingen vt)

de zangeressen het

a

k

(arresteren tt) De politie

een

b c

(beantwoorden tt) Zo’n vakantie

m

d

(vergroten vt) De wielrenners

e 2

Vul hieronder in de samengestelde zinnen de goede

f

persoonsvormen in. Let op de tijd: tt of vt. a

(beloven, nemen tt) Als Susanne dat

6

ik een goed cijfer

ik-vorm + extra -t

meervoud

ik-vorm + extra -t

meervoud

ik-vorm + extra -t

meervoud

PV-tt-ik-vorm

Vul hieronder de ik-vorm in.

(vermoeden, meebrengen vt) Hij (gebeuren, krijgen tt) Het

meervoud

,

a

dat wij een taart c

ik-vorm + extra -t

Morgen eet ik nasi en loempia’s. ik-vorm

ik kauwgum voor haar mee. b

meervoud

Vind jij hutspot ook zo lekker? ik-vorm

Persoonsvormen 2

ik-vorm + extra -t

Ik houd van lekker eten. ik-vorm

hun voorsprong.

meervoud

Hij speelt de hele dag computerspelletjes. ik-vorm

aan al onze wensen.

ik-vorm + extra -t

Jacob wordt dierenverzorger. ik-vorm

tasjesdief. l

Sommige kinderen zijn verslaafd aan de computer. ik-vorm

Wilhelmus?

72

Lees de leerteksten Persoonsvorm en PV-tt op

jij die vraag eens,

Marica.

wel eens dat voor aardrijkskunde.

(beantwoorden)

b

(zijn) Ik

het liefst bij vrienden.

c

(komen)

vlug, we vertrekken zo!

HOOFDSTUK 3

7

12

PV-tt-enkelvoud

Schrijf de werkwoorden in de PV-vt.

Schrijf de PV’s in de volgende zinnen in de juiste vorm.

a

(worden) Jan

door zijn leraar gezocht.

b

(gaan) Hij

naar een andere school.

c

(schudden) Je

d

(willen) Marcel

e

(vinden) Waarom

f

(worden)

8

PV-tt enkelvoud en meervoud

werkwoord

lassen

hartenjagen.

vervelen

hij dat zo leuk?

verwachten vluchten sms’en antwoorden verrichten

woordige tijd. b

(buigen) De spelers

c

(draaien)

d

(overdrijven) Je

e

(verbazen) U

f

(verbieden, maken)

aan het kortste eind. naar het publiek.

PV-vt-zwak en PV-vt-sterk

Sterke en zwakke werkwoorden staan nu door elkaar. Schrijf telkens de goede vorm van de PV-vt op.

volgens mij. ons met dat voorstel.

a

(wachten) Mohammed

je moeder dat,

b

(antwoorden) Yazin en Bo

?

c

(onthouden) Maria

het Engelse woord.

(besteden, optreden) Stefania

veel geld

d

(vluchten)

jij naar het station?

aan kleren, want ze

vaak op.

e

(bedenken) Wij

f

(verloten) Daarnet

g

(opwinden) Zij

blok 2 9

13

de maan om de aarde?

als je geen huiswerk g

PV-vt-mv

verbazen

de kaarten verkeerd.

Schrijf de goede vorm van het werkwoord in de tegen(trekken) Ik

PV-vt-ev

openen

je broer Nikola leraar?

a

PV-vt-zwak 2

pv-vt

Lees de leertekst PV-vt op bladzijde 52 van je hand-

blok 3

op Roza. niet.

een nieuwe truc. Jamai een bril. de klok

pv-vt

boek. Beantwoord daarna de vraag.

10

Hoe weet je dat ‘stond’ met een -d en ‘zocht’ met een

14

Alle PV’s door elkaar

-t geschreven worden? Schrijf je antwoord op.

a

(wandelen vt) Jim

b

(zijn tt) In juli

het gemiddeld 25 graden.

c

(beleven tt) Je

van alles.

d

(belanden vt) Soms

e

(bestellen tt, zitten tt) Mijn moeder

PV-vt-sterk

Schrijf de werkwoorden in de PV-vt-ev. PV-vt-ev

werkwoord

PV-vt-ev

verbieden

verbood

zenden

zond

staan

schieten

vechten

11

je op een terras. graag

bier als ze op een terrasje

werkwoord verlaten

iedere avond.

f

(luisteren tt, brengen tt) De ober en

goed dan de drankjes.

PV-vt-zwak 1

Welke schrijfproblemen krijg je in de PV-vt-zwak bij d-werkwoorden en bij t-werkwoorden?

73

5 Spelling Fictie 15

70 52

Weet je het nog? Een samenstelling bestaat uit twee

handboek. Maak daarna de opdrachten.

voorkomen.

Omcirkel het juiste antwoord.

a

suikerpot

harteloos

b

schoolwerk

onmenselijk

c

ontbranding

brandstapel

d

doktertje

fietstassen

e

telefonist

tennisspel

f

nieuwbouwwijk

hondachtig

g

knipperlicht

kinderloos

a b

Lees de leertekst Afleidingen op bladzijde 53 van je

of meer woorden die ook als losse woorden kunnen

Omcirkel de samenstellingen.

16

18

vervangend auteursdossier

a

Het woord ‘telelens’ heeft een voorvoegsel

b

Het woord ‘winkelier’ heeft een voorvoegsel

19

achtervoegsel achtervoegsel

Omcirkel in de woorden de voorvoegsels en achtervoegsels.

a

misdaad

meesterlijk

b

superman

volleybalster

Lees de leertekst Samenstellingen 1 op bladzijde 53

c

wanhopig

Amsterdammer

van je handboek. Maak daarna de vragen.

d

bankier

fluitist

Vul de zinnen in.

e

verwensen

telefoontje

Samenstellingen schrijf je zo

f

leerlinge

lerares

g

stalling

bankier

Samenstellingen schrijf je aan elkaar als de woorden één

, één

of één

20

Betekenissen van voorvoegsels en achtervoegsels

Welke betekenis geven de volgende voor- en achter-

zijn.

voegsels aan het woord? Schrijf die in het tweede rijtje. 17

Samenstellingen

Zet in de volgende zinnen een cirkel om de twee woorden die je aan elkaar moet schrijven. a

Een 95-jarige man wandelt elke zon dag naar zijn

voor- of achtervoegsel

betekenis

-tje in tafeltje mis- in misdaad -ier in avonturier

vriendin in het bejaarden huis. b

Mijn mede leerlingen zitten op de huiswerk begeleiding.

c

De gsm is een fantastisch communicatie middel.

d

Een tekst bericht verzenden is heel goed koop.

e

We gaan naar de voetbal wedstrijd.

f

Het is een voor deel dat mijn broer pizza koerier is.

g

Morgen gaan we naar de dieren tuin om mens apen te bekijken.

-in in apin anti- in antiheld -achtig in kinderachtig

21

Gebruik de voor- of achtervoegsels uit de leertekst Afleidingen om de woorden in het tweede rijtje de goede betekenis te geven.

betekenis

voor- of achtervoegsel

Die scooter is een slechte koop. Die scooter is een

74

Lucia is net een beest.

Lucia is beest

Marcel is een heel goede schaatser.

Marcel is een schaatser.

Chris speelt fluit.

Chris is fluit

Jozef houdt van avontuur.

Jozef is een echte avontur

Wat een slechte prestatie.

Wat een

koop.

prestatie.

HOOFDSTUK 3

7 Grammatica

54

5

doelen

vervangend

Lees de leertekst Bijvoeglijk naamwoord afkomstig

weten

van een voltooid deelwoord op bladzijde 54 van je

– wat een bijvoeglijk naamwoord is

handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a

kunnen

Ook een bijvoeglijk naamwoord afkomstig van een

– bijvoeglijke naamwoorden herkennen en goed

voltooid deelwoord schrijf je

schrijven 1

Vul de volgende zin aan.

b

Een BN zegt iets over een ZN.

Omcirkel de zeven BN’s in de volgende zinnen. a

Maria heeft een rond gezicht.

b

Wilfried is een goede atleet.

c

De nieuwsgierige postbode bekeek de spannende film.

d

De kale dokter won het grote, witte konijn.

Het schip is verwoest. Vul in: ‘BN’ of ‘WW’. ‘Verwoest’ is een

c

Het verwoeste schip zinkt. Vul in: ‘BN’ of ‘WW’. ‘Verwoeste’ is een

6

Schrijf het voltooid deelwoord en het BN op.

Schrijf de BN’s zo kort mogelijk. Het zijn geen PV’s! 2

Kijk goed naar het voorbeeld.

Lees de leertekst Bijvoeglijk naamwoord op bladzijde 54 van je handboek. Maak daarna de vragen.

a

Waar of niet waar? Omcirkel het juiste antwoord. a

Een BN schrijf je zo kort mogelijk. waar

b

de mislukte sprong b

(stranden) De reizigers zijn in Vlissingen

niet waar

Je kunt niet meer dan één BN voor een ZN zetten. waar

(mislukken) De sprong is mislukt.

niet waar

de c

(straffen) De misdadiger is de

3

d

Vul de juiste vorm van het BN in.

Kijk goed naar het voorbeeld. a

(blauw) een blauw boek

b

(groot) een

c

(kort) een

d

(mooi) een

e

(bot) een

f

(braaf) een

het blauwe boek

e

kasteel

het

verhaal

het

meisje

antwoord

het

antwoord

kind

het

meisje

(verbouwen) Het huis is

4

Zet BN en ZN onder de juiste woorden.

a

Sasha kocht een rode, fluwelen jas.

huis

(wandelen) We hebben de afstand de

f g

kind

afstand

(verbreden) De wegen zijn de

wegen

(kleden) De popster is goed de goed

h

Tarkan heeft een nieuw, donzen skipak nodig.

popster

(arresteren) De kraker werd de

7 b

misdadiger

het

kasteel het verhaal

reizigers

kraker

Eindigt het voltooid deelwoord op -en, dan doet het BN dat ook! Schrijf weer het voltooid deelwoord en het BN op. Kijk goed naar het voorbeeld.

c

De jonge, moderne juwelier verkoopt altijd

a

(dragen) De ketting is gedragen. de gedragen ketting

b

(braden) Renee heeft het vlees

goedkope, draagbare sieraden.

het c

(lopen) Kamil heeft de marathon de

d

marathon

(stelen) Zijn prijs werd de

e

vlees

prijs

(verzinnen) Het antwoord is het

antwoord 75

5 Taalhulp 8 Fictie

vervangend auteursdossier

55 72

doelen

Welk argument van haar staat in de derde alinea?

weten

Schrijf het hieronder op.

– wat hoofdzaken en bijzaken zijn kunnen b

– hoofdzaken in een tekst herkennen

Is de schrijver het met zijn moeder eens? Omcirkel je antwoord.

1

verkennend. Beantwoord daarna de vragen.

a

ja

Lees bron 20 op bladzijde 55 van je handboek

c

Wat vindt Rick van haar argument? Omcirkel je

Bron 20 bestaat uit een inleiding, een kern en een

antwoord.

slot. Vul de volgende zinnen aan.

A Hij vindt haar argument belangrijk.

De kern begint op regel

B Hij snapt haar argument, maar is het er niet mee

De kern eindigt op regel b

nee

eens.

Omcirkel het aantal alinea’s in de kern. 2

3

4

C Hij vindt haar argument onbelangrijk.

5

d

Vul de hoofdzaken van de derde alinea in. Rick vind de

2

Onderwerp van de tekst

a

Wat is het onderwerp van bron 20?

onbelangrijk, maar vindt de wel belangrijk.

Het onderwerp is

5

In de vierde alinea geeft de schrijver zijn mening over de Nederlandstalige muziek.

b c

Wie is de schrijver van bron 20?

Vul de zinnen aan.

a

Ricks mening is dat

B aan de lezer zijn mening duidelijk maken.

b

Zijn eerste argument: de melodieën zijn

C ervoor zorgen dat de lezer iets gaat doen.

c

Zijn tweede argument: er wordt

d

Vul de hoofdzaken van de derde alinea in.

Omcirkel je antwoord. De schrijver wil A de lezer informeren.

d

Vind de schrijver Nederlandstalige muziek goede muziek? Omcirkel je antwoord. ja

De kwaliteit van de

nee

is slecht, maar de kwaliteit van 3

Lees de inleiding van bron 20 op bladzijde 55 van

is veel beter.

je handboek nog een keer. Beantwoord daarna de vragen.

a

Welke voorbeelden van Nederlandstalige muziek

6

In de slotalinea geeft de schrijver zijn mening over

noemt de schrijver in de eerste alinea? Schrijf je ant-

de Nederlandstalige muziek.

woord op.

Wat zijn de hoofdzaken van de laatste alinea? Mijn moeder houdt van Ik vind

b

Vul de hoofdzaken van de eerste alinea in. De

is populair,

7

maar Rick

55 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen.

a 4

76

Vul de zin aan. Als je een tekst samenvat, schrijf je

Lees de kern van bron 20 op bladzijde 55 van je handboek nog een keer. Beantwoord daarna de vragen.

a

Lees de leertekst Hoofdzaken en bijzaken op bladzijde

Ricks moeder houdt van Nederlandstalige muziek.

Dat zijn

HOOFDSTUK 3

b

Bron 20 is een betoog. Rick geeft zijn mening. In een

c

Welk tussenkopje past bij de vierde alinea?

betoog zijn de argumenten de hoofdzaken.

A Het Fanti-feest in Nederland

Vul de volgende samenvatting in.

B Verhalen over Anansi C Het Fanti-feest in Ghana

onderwerp: hoofdgedachte (mening van Rick):

10

Op zoek naar de hoofdzaken van bron 21

a

Vul de hoofdzaak in van de eerste alinea. Twee keer per jaar

b

argumenten:

Vul de hoofdzaak in van de tweede alinea. In Ghana vieren

– c –

Vul de hoofdzaak in van de derde alinea. In Nederland

d

Vul de hoofdzaken in van de vierde alinea. Op het feest worden

,

wordt – Door het feest leert een Fanti 8

Lees bron 21 op bladzijde 55 van je handboek aandachtig en maak daarna de opdrachten.

a

Welke zin is de hoofdgedachte van bron 21? Kies je

Maakt de titel duidelijk waar de tekst over gaat?

antwoord.

Omcirkel je antwoord.

A Op het Fanti-feest worden verhalen verteld, wordt

ja b

11

toneelgespeeld en gedanst.

nee

B Door het Fanti-feest leren Fanti’s er trots op te zijn

Wat is waarschijnlijk het onderwerp? Kies je antwoord.

dat ze Fanti’s zijn.

A Cola op het Fanti-feest

C Het Fanti-feest wordt twee keer per jaar gevierd.

B Francisca Etsiwah C Het Fanti-feest c

Hoeveel alinea’s tel je in bron 21? Omcirkel je antwoord. 2

3

4

5

6

12

Wat is de beste samenvatting van bron 21?

Kies je antwoord. A De Fanti-stam viert twee keer per jaar een groot Fanti-

9

a

Ga verder met bron 21 op bladzijde 55 van je

feest. In Ghana vieren ze het buiten, in Nederland

handboek.

vieren ze het binnen. Op het feest worden verhalen

Omcirkel de juiste antwoorden.

verteld, wordt toneelgespeeld en gedanst. Door het

Een tussenkopje geeft aan waar een stukje tekst over

feest leert een Fanti er trots op te zijn dat hij Fanti is.

gaat. Welk tussenkopje past bij de tweede alinea? A Het Fanti-feest in Nederland

dat het daar warm is. In Nederland wordt het feest

B Verhalen over Anansi

in een grote zaal gevierd.

C Het Fanti-feest in Ghana b

B In Ghana wordt het Fanti-feest buiten gevierd om-

C Een Fanti moet er trots op zijn dat hij lid is van de

Welk tussenkopje past bij de derde alinea?

Fanti-stam. Dat is Francisca ook, maar ze denkt dat

A Het Fanti-feest in Nederland

zij het toch minder is dan haar moeder.

B Verhalen over Anansi C Het Fanti-feest in Ghana 77

6 Test 9 Grammatica jezelf 1

a

74 56

c

Lezen

Ik vind het leuk om met planten en bloemen te werken

Lees bron 22 op bladzijde 56 van je handboek

omdat ik er altijd heel relaxed van word.

verkennend. Beantwoord daarna de vragen.

Welk signaalwoord in de bovenstaande zin zegt: nu

Wat is dit voor soort tekst? Kies je antwoord.

wordt uitgelegd waarom het leuk is. Omcirkel dat

A een deel van een ingezonden brief

woord.

B een deel van een formulier b

digitale toets auteursdossier

d

In paragraaf 5.3 van het verslag staan ook drie

C een deel van een stageverslag

signaalwoorden die een opsomming aangeven. Schrijf

De foto heeft je geholpen bij het kiezen van de juiste

ze op.

tekstsoort. Waaraan kun je dat nog meer zien? Schrijf je antwoord op.

c

3

Schrijven

a

Wat is een logboek? Schrijf je antwoord op.

b

Schrijf op waar je de volgende informatie verwerkt in

Bron 22 laat maar een paar stukjes uit het verslag zien. Hoeveel stukjes? 2

d

3

4

5

Welke titels staan boven die stukjes? Schrijf ze hieronder op.

een stageverslag.

–

Kies uit: inleiding – kern – slot.

– informatie

– e

waar je stage loopt

Kijk goed naar de inhoudsopgave. Welke drie

wat je hebt geleerd

hoofdstukken vormen de kern van het stageverslag?

de inhoud van je logboek

Omcirkel je antwoord. hoofdstuk 1

hoofdstuk 2

hoofdstuk 3

hoofdstuk 4

hoofdstuk 5

hoofdstuk 6

hoofdstuk 7 f

waar?

je toekomstverwachtingen informatie over het bedrijf

c

Het gaat over jóúw stage. Toch hoef je niet elke zin

Paragraaf 5.1 gaat over kledingvoorschriften. Schrijf

met ‘ik’ te beginnen. Bewijs dat met een voorbeeldzin

op wat die volgens jou te maken hebben met een

die niet met ‘ik’ begint. Schrijf die hieronder op.

stage in een tuincentrum.

2 a

Lees de inleiding op bladzijde 56 van je handboek

4

Spreken

a

Welke vragen stel je jezelf bij de voorbereiding van

nauwkeurig. Beantwoord daarna de vragen.

een formeel gesprek? Kruis ze aan.

Waar gaat de tweede alinea van de inleiding over?

■ Welke vakken heb ik op school?

Schrijf je antwoord op.

■ Wat is het voor soort gesprek? ■ Wat vertel ik precies over mijn weekend? ■ Wie is mijn gesprekspartner?

b

78

In de tweede alinea staat het woord ‘Eerst’. Dat is een

■ Welk belang heeft hij/zij bij dit gesprek?

signaalwoord. Het zegt: hier begint een opsomming.

■ Hoe is zijn/haar thuissituatie?

Er staan nog drie signaalwoorden van opsomming in

■ Hoe moet ik mij opstellen?

de inleiding. Schrijf ze op.

■ Wat wil ik met dit gesprek bereiken?

HOOFDSTUK 3

b

Tijdens een formeel gesprek wil je vragen stellen.

c

Schrijf de zin op waarin de hoofdzaak van de derde

Waarom zet je die vragen vooraf op papier? Schrijf je

alinea staat.

antwoord op.

5

Tijdens een formeel gesprek moet je op verschil-

8

Schrijf nu een korte samenvatting van bron 24.

9

Spelling

lende zaken letten. Vul hieronder in hoe je uiterlijk, houding en taalgebruik moeten zijn.

uiterlijk houding taalgebruik 6

Fictie

Lees bron 23 op bladzijde 57 van je handboek. Beantwoord daarna de vragen. Omcirkel ‘ja’ of ‘nee’. a

Vul de juiste vorm van het werkwoord in.

Welke kenmerken heeft bron 23 volgens jou? De tekst heeft korte zinnen.

a

(begeven tt) Fedja

ja

nee

b

(vinden tt)

De tekst bestaat uit strofen.

c

(houden tt) Ik

ja

d

(gebeuren tt) Het

nee nee

e

b

nee

niet vaak dat het in van de

skihelling af. f

(verwonden vt) Eric

zich aan een

scherpe spijker.

Schrijf in je eigen woorden op wat bedoeld wordt met de zin: Schat, loop je nu met mij?

niet zo van die sport.

(glijden vt) Jan en Alie

Er zit rijm in. ja

je zus die cd ook zo goed?

april sneeuwt.

Er zit humor in. ja

zich door het verkeer.

g

(bakken vt) De leerlingen

een cake voor

hun mentor. h 7

(opletten vt, stappen PV-vt) Ischa

niet op

toen hij op zijn fiets

Taalhulp

Lees bron 24 op bladzijde 57 van je handboek nauwkeurig. Beantwoord daarna de vragen. a

Schrijf de zin op waarin de hoofdzaak van de eerste alinea staat.

b

1

6

2

7

3

8

Schrijf de zin op waarin de hoofdzaak van de tweede

4

9

alinea staat.

5

10 11

79