Intervisie voor coördinatoren gewicht Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg
Doelstelling (vroeg)Tijdige opsporing van kinderen/jongeren met obesitas (vroeg)Tijdige opsporing van kinderen/jongeren met (ernstig) ondergewicht (vroeg)Tijdige opsporing van kinderen/jongeren met een ernstig eetprobleem Begeleiden naar zorg in het curatieve circuit
Gevolg is dat… Leerlingen met obesitas niet door het clb worden ‘behandeld’; Leerlingen met overgewicht én bijkomende risicofactoren een beleid op maat krijgen; → verwijzen → alternatief parcours
Alle leerlingen moeten kunnen terugvallen op een ‘gezonde school’
1
School & CLB Individueel aanbod
Aanbod op maat van individu: functionele integratie van kinderen met obesitas, eetstoornis, … na hospitalisatie
Supplementair aanbodAanbod op maat van subgroep: motiveren tot gedragsverandering motiveren tot ingaan op verwijzing
Basis aanbod
Inleiding
Systematisch aanbod contacten: signaalherkenning wegen & meten… Gezondheidsbeleid op school: gezondheidsmatrix leerkrachten leren signalen herkennen coachen bij projectmatig werken VIGEZ Visie op preventie (voeding & beweging): school focust op gedrag & welbevinden clb focust op gedrag, welbevinden & gewicht
Basistekst: Van signaal naar zorg
Bijlagen: 1. Signaalverheldering/intake 2. Exploratie 3. Toetsen van motivatie 4. Praktische tips rond voeding en eten 5. De voedingsdriehoek 6. Een gerichte anamnese 7. Doelstellingen van een korte CLB-traject 8. Wetenschappelijke argumenten voor de doelstellingen
Klinisch onderzoek bij eet- en gewichtsproblemen
Theorie bij de standaard 1. Overgewicht/obesitas 2. Eetproblemen
Een visie op preventie in de CLB Kaderteksten
Alle documenten vrij te raadplegen & downloaden van www.vwvj.be
Energiebalansgedragingen van kinderen en jongeren
2
Werkkaarten THEORIE
Doelstelling van een consult Detectie OB/OG + RF/Ernstig ondergewicht Triage voor verwijzing → op basis van gewicht, evolutie en RF → op basis van motivatie in aanvaarden van hulp: • Verwijzen indien akkoord • Men wenst niet in te gaan op verwijzing: respecteer beslissing en hou de deur open
Geen individuele begeleiding tot gedragsverandering Geen individuele begeleiding tot gewichtsreductie/stabilisatie
3
Werkkaart klinisch onderzoek
Wegen en meten volgens de richtlijn
Bereken de BMI en plot op de Vlaamse groeicurve
BMI valt in/onder onderste grijze zone op Vlaamse Groeicurve
BMI valt binnen normale variatie
Er is ondergewicht
Het gewicht is normaal
Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties
BMI valt binnen bovenste grijze zone op Vlaamse Groeicurve
BMI valt boven bovenste grijze zone op Vlaamse Groeicurve
Er is overgewicht
Er is obesitas
Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties
Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties
Sequens tijdens consult Wegen & meten → BMI berekenen & plotten
Interpreteer BMI → toets aan klinische indruk →Vergelijk met voorgaande plotpunten
Bij obesitas – doel: verwijzen → check RF, complicaties (somatisch en sociaal-emotioneel) → check inzicht (en verwachting) van leerling/ouders
Bij overgewicht – doel triage → check RF: • geen RF, geen vragen geen verder beleid • Wel RF: check inzicht en verwachtingen: beleid op maat
Bij (uitgesproken) ondergewicht → idem obesitas
BMI: vraagt om een interpretatie! BMI moet worden geplot op de groeicurven BMI moet worden vergeleken met voorgaande metingen BMI moet worden geïnterpreteerd in het kader van de persoonlijke en familiale antecedenten BMI moet worden geïnterpreteerd met de andere morfologische kenmerken van het kind
4
Toets BMI aan je klinische indruk Lichaamsbouw →Verhouding romp/onderste ledemten →Abdominale vetdepots →Gespierdheid
Puberteit →Prepubertaire groeivertraging →Pubertaire vetafzetting
De klinische indruk kan het BMI-label (overgewicht, obesitas, ondergewicht) bevestigen of nuanceren/weerleggen. Noteer je reflecties in het dossier
Risicofactoren Eén of beide ouders zijn obees Maternele diabetes tijdens de zwangerschap Dysmaturiteit (en snelle inhaalbeweging) Overgewicht op kinderleeftijd Een opvallende stijging van BMI (overkruisen BMI-lijnen) Een lage socio-economische status Een sedentaire levensstijl
5
Complicaties Sociaal-emotionele complicaties → korte termijn
Lichamelijke complicaties → middellange en lange termijn
Beleid - obesitas Doel: verwijzen voor behandeling Vaardigheid motiverende gespreksvoering → presentaties vormingsdagen eetexpert inloggen als professional – toegang tot alle materiaal → in het consult: • Nagaan of er hulpvraag is • Problematiek is te complex voor eenvoudige oorzaak-gevolg benadering induceert schuld/schaamte
Beleid overgewicht = op maat OG zonder bijzondere RF → geen beleid
OG + RF (overkruisen BMI-lijnen & ouders obees) → verwijzen voor behandeling → verwijzen naar extern netwerk (vb. moveXL) → info over wenselijk gedrag (geen focus op gewicht) • • • • •
Ontbijten Niet belonen met eten Meer bewegen (cfr. moveXL, lokale activiteiten,..) Minder zoete dranken Minder sedentair (TV/PC)
6
Beleid ernstig ondergewicht Doel: verwijzen voor behandeling D(r)wingendheid van de verwijzing hangt af van de klinische bevindingen → zichtbare en onzichtbare signalen van eetproblemen → RF & BF voor het ontwikkelen van eetproblemen → somatische oorzaken van ondergewicht → complicaties van ondergewicht
Er is een grote vraag naar ‘praktische tips’ bij de begeleiding van obesitas/overgewicht Grote nood aan communicatietechnieken, motiverende gespreksvoering Wat doen tijdens consult
VRAGEN VAN CLB-MEDEWERKERS
Communicatie tijdens consult: wat weten we uit literatuur? Niet (alleen) kwantiteit maar kwaliteit van de motivatie is belangrijk → motivatiecirkel → zelfdeterminatietheorie
Weerstand t.a.v. advies betekent → dat leerling/ouder zich autoritair bejegend voelt →dat leerling/ouder zich bedreigd voelt
Men hervalt snel als verandering geen eigen keuze is
7
Situatie verhelderen en begrijpen Leerling/ouder Ervaart zelf een probleem
Ervaart zelf geen probleem
Ernstig ondergewicht Obesitas Overgewicht + RF
Valkuil: snel advies
Valkuil: overtuigen
Normaal gewicht Overgewicht zonder RF
Valkuil: geruststellen
Niet op maat van leerling Geen oplossing voor mogelijke hindernissen Snel herval
Weerstand groeit Snel herval
8
Voorlichter wordt coach: hoe? Door versterken van interne motivatie Ondersteunen bij het overwinnen van barrières Het volgen/respecteren van de weerstand Waartoe motiveren? Tot het opnemen van zorg en aanvaarden van hulp →Onder vorm van een 2e contact CLB →En/of contact curatie
Geen individuele begeleiding van de gedragsverandering zelf
Hoe de motivatie versterken? Door in te spelen op 3 basisbehoeften Respecteren van de autonomie van de leerling/ouder → gepaste info geven (genoeg maar niet teveel) → bespreken van weerstand → laat leerling/ouders keuze maken → niet overtuigen
In te spelen op de verbondenheid → leerling probleem → netwerk
Versterken van de eigen competentie → hulp bij het stellen van realistische doelen → in overleg zoeken naar werkbare methoden
Communicatie tijdens het consult Meld het meetresultaat (..kg, …m..cm) Verduidelijk het resultaat op de groecurve. → ik zie dat je gewicht sterk is toegenomen → ik zie dat je te zwaar weegt voor je gestalte
Observeer de leerling en bespreek de reactie van de leerling (ik zie dat je schrikt, ..dat je opgelucht bent,…) Ben je tevreden met dit resultaat? Wat vind je ervan/ Wat denk je ervan Heb je er vragen over?
9
Communicatie tijdens het consult Verduidelijk wat je zelf denkt van het resultaat → wat goed is → wat niet goed is → waarom je iets niet goed vindt → wat je wil voorstellen (= 2e gesprek)
Toets bij leerling naar begrip → wist je dit al? → wil je hier meer over weten? → wil je er iets mee doen? → wat denk je van een 2e gesprek,…?
Communicatie tijdens consult Voel weerstand of bereidwilligheid (= empathie!) Benoem de weerstand → ik merk dat je niet veel zin hebt in een volgend gesprek → ik heb de indruk dat je niet te vinden bent voor…
Toon begrip voor de weerstand → ik begrijp dat je niet meteen….
Exploreer reden van weerstand → ik wil graag verstaan hoe het komt dat… → onder welke omstandigheden zou je wel… → wat zou het je gemakkelijker maken…
Leerling moet voelen dat naar hem/haar wordt geluisterd …dat hij mee beslist …dat hij controle heeft
Inhoud persoonlijke vragenlijsten? Werp kritische blik op vragenlijsten Hoe bespreken we de antwoorden? → los van weeg- en meetgegevens? → in relatie tot weeg- en meetgegevens? → als oorzakelijke relatie tot gewicht? → als link naar adviezen (minder snoepen, meer fruit eten,…)?
Alternatieven: → vragenlijst voor leerling → vragenlijst voor ouders via www.vwvj.be>gewicht>integrale tekst>basistekst p.6 en doorklikken OF via www >gewicht>integrale tekst>praktijkrelevante strategie
10
http://www.eetexpert.be/leden/obes_beh_docu.ht ml → presentatie Wout Van der Borght ‘Motiveren’ → presentatie maarten Vansteenkiste ‘Motiverend werken in de hulpverlening bij eet- en gewichtsproblemen’
http://www.nice-info.be/benl/site/nutrinewsdetail.aspx?vPK=878&k=429 → artikel ‘Motiveren tot gezonder eetgedrag. Meer dan enkel voedingsadvies’
Wat kan leerkracht (LO) betekenen? Alle kinderen zouden zich goed moeten voelen op school, ook de obese kinderen →Erkenning en respect voor elk kind is belangrijk →Ontwikkelen/behouden van een positief zelfbeeld →Succeservaringen zijn heel belangrijk
Emotionele complicaties ontwikkelen zich op korte termijn →Let op voor ongewilde denigrerende uitspraken →Focus op het positieve, wat goed is, wat lukt
Zorg dat bewegen fijn blijft →Gevarieerd aanbod
Een obees kind moet bewegen →Tevoet of met fiets verplaatsen, trappen, dansen, spelen,sporten
Eenzelfde inspanning vraagt bij een obees kind méér energie, hart- en longactiviteit dan bij een niet-obees kind →Kind is dus ook sneller moe
De normen van veilig sporten gelden voor alle kinderen, is niet anders voor obesen
11
Een obees kind moet bewegen In kader van behandeling 1 à 2u/dag Doel:
In kader van reguliere turnles Doel:
→Leren genieten van actief bezig zijn =bewegingsactiviteit →Leren om activiteiten in dagelijks leven in te bouwen =bewegingseducatie
→Bewegingsactiviteit →Halen van eindtermen(?)
Enkele tips Hou het leuk voor iedereen (muziek!?thematisch) Bouw genoeg variatie in Hou het zoveel mogelijk bij aerobe activiteiten Laat grote spiergroepen gebruiken (verplaatsing in de ruimte) Verhoog de intensiteit geleidelijk Vermijd spelletjes waarbij kinderen snel uitvallen
Nog wat tips… Vermijd gewichtsdragende activiteiten in de opwarmingsfase (lopen, springen): dit overbelast knie, heup en rug Obese kinderen hebben grotere vetmassa + grotere spiermassa →Zijn goed in krachtoefeningen
Houdingsoefeningen, evenwicht, coördinatie, lenigheid zijn vaak succesactiviteiten Stel zelf evenwichtige groepen samen bij estafettespel en varieer de groepen
12
Ter conclusie Geef positieve FB!! →Valoriseer minstens de inspanning
Apprecieer de inzet eerder dan het resultaat Balans tussen eindtermen en persoonlijke doelstellingen →Differentiëren: aangepaste, doelgerichte oefeningen →Individueel handelingsplan: vertrek van een stand van zaken, bewegen grote spiergroepen, rustige opbouw van conditie, vertrek van het positieve (wat lukt, wat is fijn)
13
