Interview Floris Paagman staat niet te juichen als Polare omvalt

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Economie Aardewerk heeft maar drie concurrenten in de wereld

9

Vrijdag 28 februari 2014

Interview Floris Paagman staat niet te juichen als Polare omvalt

jaargang 8 nummer 355

€ 1,95

Cultuur Roel Janssen: ‘Waar is opa’s goud gebleven?

10/11

15

De Bonneterie, het nieuwe gezicht van de crisis

E

en trouwe lezer van deze krant, die ook minister-president is, houdt ons voor dat we de crisis vrijwel achter ons hebben. Het kan zijn dat het zo is, West-Europa uit de crisis, Nederland uit de crisis en misschien ook Den Haag. Maar de werkelijkheid is weerbarstiger. Steeds meer jonge mensen raken hun baan kwijt omdat hun contract afloopt. In de Haagse binnenstad zie je steeds meer donkere ramen.

Geheel onverwacht kreeg de crisis in Den Haag een nieuw gezicht: Maison de Bonneterie, sinds 1895 in Den Haag en sinds 1913 in het majestueuze pand aan de Gravestaat, gaat sluiten. Als het gebouw ìets uitstraalde was het onaantastbaarheid. Maar het is gedaan, net zoals met Gerzon, Metz & Co en recenter Meddens. De Hema schrapt banen, zelfs bij De Bijenkorf rommelt het, al mag ‘Den Haag’ blijven, en Polare is op sterven

na dood. Is het de crisis, en wordt Den Haag straks gered door de nieuwe Grote Marktstraat waarvan Marks en Spencer de eerste voorbode is, of is het consumentengedrag door internet definitief veranderd? De komende jaren zullen beslissend zijn, maar Maison de Bonneterie zal het niet meer meemaken. >Zie voor een reportage pagina 3.

2>varia

Den Haag Centraal > Vrijdag 28 februari 2014

haagse plaatjes

Tippelzone / Ap Normaal (1984) De Haagse gemeenteraad wilde in 1984 een einde maken aan de overlast van de straatprostitutie rond het Oranjeplein. Als oplossing werd een tippelzone ingesteld aan de Waldorpstraat, achter het Hollands Spoor. Een straat waaraan voornamelijk bedrijven lagen. De ondernemers aldaar zagen dit als een bedreiging voor hun bestaan en voerden gezamenlijk heftig actie tegen dit plan. Vrijwel tegelijkertijd was Hagenaar John Mendels bezig om met een paar collega-studiomuzikanten een liedje op te nemen. Geïnspireerd door het hitsucces van de hardrockversie van Pierre Kartners ‘Kleine café aan de haven’ door de groep Meadow, namen zij een rauwe, Haagse rockversie op van een andere nederpopklassieker, ‘Met de vlam in de pijp’ van Henk Wijngaard. Om het op een vinylsingle uit te kunnen brengen moest er een b-kantje worden verzonnen. Het onderwerp diende zich vanzelf aan, toen Mendels ’s nachts uit de oefenruimte thuiskwam en een grote advertentie in de krant zag van de klagende ondernemers over de aangekondigde tippelzone. Een typisch Haags onderwerp, dacht Mendels, en hij schreef er dezelfde nacht nog een liedje over. Met zijn taperecorder toog de muzikant naar een bijeenkomst in een bedrijfskantine waar de ondernemers over deze materie een vergadering hadden belegd. Hij liet er een demo-opname van zijn protestlied horen. “Had

ik ineens alle aandacht van de pers; de baas van de Konmar wilde meteen duizend exemplaren hebben om in zijn zaak in de Waldorpstraat te verkopen”, blikte hij een paar decennia later terug. Mendels aarzelde geen moment, legde het liedje definitief vast in een studio en liet de single persen. Het nummer

van Wijngaard was tot b-kant gedegradeerd. Het simpelweg ‘Tippelzone’ getitelde werkje begint met weemoedige klanken, waarna Mendels in aangezet plat-Haags zijn larmoyante verhaal doet: ‘Het buurtje van Spinoza en op ’t Oranjeplein/ Daar kon je liefde kopen op straat bij maneschijn/ De wijkraad de-

monstreerde jaren achtereen/ Die meissies de buurt uit, maar waar mosten ze heen’. Dat was een goeie vraag: ‘De burgemeester wist ’t ook niet, de gemeenteraad evenmin/ Maar wacht eens, achter de spoorlijn, ja, daar zat wel wat in’. Het was de op muziek gezette verwoording van een onvervalst staaltje burgerlijke verongelijktheid. ‘We kregen heel geen inspraak/ Ze douwden het erdoor/ Ze hebben een tippelzone/ Daar is de Waldorpstraat nou voor’. Mendels bracht het plaatje uit op zijn vermaarde Canalaboongie Records, onder het pseudoniem Ap Normaal. “Ik ben beroepsmuzikant en speel in het dansorkest Flame”, liet de normaal gesproken standaard-Nederlands pratende muzikant aan de pers weten. “Wanneer ik als John Mendels bekend word als zanger van het Haagse lied, krijg ik zo’n stempel opgedrukt, hè?” Met dozen vol vinyl ging hij de Haagse platenzaken af. Naar eigen zeggen verkocht hij er in een week tijd 1500 exemplaren van. “Op de piraat in Den Haag werd-ie helemaal gek gedraaid”. Mendels voelde zich bij het onderwerp betrokken, getuige zijn woorden in een van de krantenknipsels uit zijn plakboek: “Ik heb vroeger achter de Geleenstraat gewoond. Zelf heb ik nooit last ondervonden van prostitutie, maar de problematiek ken ik wel”. Vertwijfelde vragen openen het refrein: ‘Waarom waarom hebben zij dat nou gedaan/ De Schilderswijk het

Laakkwartier, heel de buurt gaat naar de maan’. En waarom kan die tippelzone niet naar de Laan van Meerderveurt of de Bosjes van Pex? Persoonlijk vind ik de Vogelbuurt ook helemaal niet gek’. In het oude raadhuis aan de Groenmarkt liet de 33-jarige John Mendels een cassette-opname van zijn lokale topper aan burgemeester Schols en enkele raadsleden horen. Om het protest kracht bij te zetten zong een aantal bewoners van de Waldorpstraat luidruchtig mee, schreef een krant: ‘Burgemeester Schols zei daarover niets – het punt stond niet op de agenda – en had het slechts over “een mooie melodie”. Hij beloofde de ontvangen exemplaren van het plaatje aan de overige leden van het college te overhandigen’. John Mendels treedt, met dochter Mandy, nog altijd op en is ook actief als kinderclown en als goochelaar Johnny Mendola. Wat de tippelzone aan de Waldorpstraat betreft: pas in 2006 lukte het de gemeente, na langdurige pogingen, om de zone te sluiten. Jimmy Tigges Jimmy Tigges (1953) is publicist en diskjockey. Hij geldt als een specialist op het gebied van sportliederen, maar heeft als geboren Hagenaar ook jarenlang onderzoek gedaan naar liedjes waarin Den Haag een rol speelt. In 2006 publiceerde hij samen met Paul Groenendijk het boek ' Het lied van Den Haag'.

Ingezonden mededeling

première 6 maart Theater aan het Spui PROGRAMMA B | NDT 2

Fantastisch beeldend partnerwerk, muzikaal, haarscherp en bijna acrobatisch DE VOLKSKRANT over Postscript

17

€

1e rang

wereldpremière Johan Inger met muziek van o.a. Nina Simone Postscript León & Lightfoot live begeleid op muziek van Philip Glass

Reserveer uw kaarten op www.ndt.nl

3

actueel<

Vrijdag 28 februari 2014 > Den Haag Centraal

De Bonneterie, waar Den Haag altijd ’s-Gravenhage bleef

mocratiseerde, evenals het geld, en plotseling was de massa het richtpunt van de consumentenindustrie geworden. Het eerste slachtoffer was in 1976 Hirsch & Cie, toen het chicste warenhuis van Nederland. Ook De Bonneterie was sinds de jaren zestig het spoor bijster, er kwamen wel gebloemde herenhemden in de etalage, maar dat deed de concurrentie ook, en beter, en zo ging het ook met de shop-in-the-shop formule die De Bonneterie tegenwoordig hanteert. De winkeltjes ogen wat vermoeid en rommelig, terwijl precies dezelfde shops bij De Bijenkorf de coole look hebben van Bloomingdale’s of Le Printemps.

Door Casper Postmaa

Wie wil weten wat er de afgelopen jaren bij de Bonneterie is misgegaan, hoeft slechts een kijkje te nemen bij de gerestylede Bijenkorf waar het internationale assortiment de koper opwacht in een setting die ook bij Parijs, New York of Moskou past. Al lang geleden is het grote warenhuis aan de Grote Marktstraat De Bonneterie voorbij gestreefd, maar nog nooit was het verschil zo groot. Voor het in 1889 in Amsterdam door Josef Cohen en Rosa Wittgenstein gestichte warenhuis voor de beau monde moet dat een pijnlijke ervaring zijn geweest. De Bonneterie had, met name in Den Haag (in 1895 aan de Groenmarkt, sinds 1913 in het huidige pand) de toon aangegeven als het om het exclusiefste deel van de markt ging. Hadden de dames die tot de grootstedelijke bourgeoisie behoorden voorheen bij de Parijse grands magasins besteld aan de hand van catalogi, De Bonneterie had alles zelf in huis, inclusief accessoires en matrozenpakjes voor de kinderen. Kousen, shawls, hoeden, handschoenen, tricotage en de Engelse jongeherenmode huisden op de parterre, dat waren de voorproefjes voor het grotere werk op de hoger gelegen etages waar de japonnen en mantels werden verkocht. Cliënten hadden vaste verkopers die iedereen bij naam kenden. Dat verkopen ging anders dan nu. Op een enkele vitrine met gebogen glas na werd de collectie niet uitgestald. De verkoopster nam de klant mee naar een van de vele passalons en liet rekken komen met kleding in de gezochte maat. Indien mevrouw dat wenste waren er mannequins die de verlangde robes zwierig toonden. Aanpassingen werden in eigen atelier verricht waar dagelijks tientallen nijvere handen naaiden, plooiden en persten. De Bonneterie maakte haar clientèle vertrouwd met de eisen die de nieuwe eeuw stelde. Je moest je kleding niet alleen op het seizoen afstellen, maar ook op bezigheden. Het diner, het souper, de ochtendvisite, een ritje per automobiel of het bijwonen van een tenniswedstrijd, De Bonneterie wist

Een gesprek op stand in de jaren zeventig tussen een verkoopster en een cliënte. > Foto: Haags Gemeentearchief/ Robert Scheers

al die momenten aan te kleden. Batavia Het was een formule die werkte, want het geld stroomde binnen en zelfs de crisis van de jaren dertig had geen vat op het modehuis dat inmiddels ook een vestiging in Batavia (adres: Rijswijk no.6) had geopend. In de ontwikkeling van het warenhuis stond De Bonneterie niet alleen, Joodse grootwinkelbedrijven als De Bijenkorf en Gerzon (Ve-

nestraat) boekten stuk voor stuk grote successen. Dat was niet alleen te danken aan de goed ontwikkelde handelsgeest, maar ook aan de internationale oriëntatie van de Joodse families achter de bedrijven. Ze waren thuis in Wenen, Frankfurt en Berlijn, kenden de verlangens van de opkomende bourgeoisie en wisten dat, als het om de bovenlaag van de markt ging, Nederland op achterstand stond. De Bonneterie is het laatste Nederland-

‘Stoffig imago speelt geen rol bij sluiting’ Door Annerieke Simeone

Waarschijnlijk heeft hij het interview met directeur Edwin de Boer afgelopen weekend in het NRC over het hoofd gezien, want persvoorlichter Hans Weijel beweert deze week dat de sluiting van Maison de Bonneterie helemaal niets te maken heeft met het ouderwetse beeld van het 125 jaar oude bedrijf. Waar De Boer stelt dat het bedrijf ‘nooit helemaal van het imago is afgekomen’, zegt Weijel: “Ach nee, met imago heeft het niks te maken. De recessie duurt gewoon ontzettend lang, je kunt wachten tot dat schip uiteenvalt, of je trekt de conclusie dat we niet voldoende middelen hebben om dit op de lange termijn vol te houden”. Hoe het ook zij, de beslissing was volgens Weijel voor de eigenaren, de Joodse families Cohen en Collant, enorm moeilijk. Een paar weken geleden hakten zij samen met de aandeelhouders desondanks de knoop door: eind augustus verdwijnt Maison de Bonneterie voorgoed uit de binnensteden van Den Haag en Amsterdam.

Over de outlet-store in Heemstede is nog geen besluit genomen. Tot die tijd gaat de verkoop in alle filialen gewoon door. Voor de honderd medewerkers wordt aan een sociaal plan gewerkt. “We doen ons best om iedereen onder te brengen”. Op korte termijn verwacht de gemeente dat zich snel een nieuwe huurder zal melden bij de eigenaren van het pand. Belangstellenden genoeg, liet wethouder Henk Kool van economie weten. Ook Weijel bevestigt dat er belangstellenden zijn. Wie, blijft nog even geheim. De nazaten van oprichter Joseph Cohen die het gebouw in bezit hebben, doen daar geen uitspraken over. Maar zeker is wel dat het rijksmonument opnieuw een winkelbestemming krijgt.

se warenhuis dat nog te boek staat als Joods familiebedrijf, al de andere hebben het loodje gelegd of zijn overgenomen door grote concerns, zoals De Bijenkorf overkwam. Met die wetenschap mag je stellen dat het ook voor De Bonneterie niet pas de afgelopen jaren verkeerd ging, dat gebeurde al veel eerder. De grote tegenstroom voor bedrijven die zich op de elite richtten, ontstond in de jaren zestig. De samenleving de-

Dreiging Hoe het verder gaat? Wethouder Henk Kool (PvdA, economie) verwacht dat er snel een ander bedrijf het pand van De Bonneterie zal betrekken, eigenlijk niks aan de hand dus. Het is een beetje de wijsheid van het laatste biertje, iets meer socialistische empathie voor het ontslagen personeel zou niet hebben misstaan. Bovendien, ook als hij gelijk heeft, komen er toch beslissende jaren voor het centrum van Den Haag aan. Polare is op sterven na dood, de begrafenis van De Bonneterie komt eraan, in de Passage aarzelt Apple ongelooflijk lang en voor veel kleinere oude winkels was de crisis de genadeslag. De dreiging bestaat dat de binnenstad te weinig trekkers overhoudt. Het is prachtig dat Marks en Spencer terug is, maar warenhuizen zijn communicerende vaten, zeker in deze tijd. Het was stil bij De Bijenkorf toen M & S zijn deuren opende. De ontwikkelingen gaan snel en zijn moeilijk voorspelbaar. Bij Verwijs Selexyz liep het aanvankelijk storm tot de wind opeens ging liggen en nooit meer opstak. Door internet en elektronisch winkelen, tot ver over de grenzen, is de consument op drift geraakt. Of het verlangen naar de etalages van de binnenstad blijvend zal zijn, is minder dan ooit vanzelfsprekend. Intussen rouwt Den Haag nu al om het verscheiden van De Bonneterie, juist op het moment dat het assortiment waarmee het ooit begon, ‘bonneterie’, breiwerk, weer in de mode is.


Exclusieve brilmode

Hoogstraat 37 Het trappenhuis van het warenhuis. Breiwerk, ‘bonneterie’, is weer in de mode, Maison de Bonneterie niet meer. > Foto: Den Haag Centraal/ Liza Letsch

2513 AP Den Haag www.hofstede-optiek.nl

4>varia


stadsmens

Professional organizer brengt weer rust in hoofd en leven van anderen Soms is het schrikbarend wat ze aantreft. Professional organizer Mieke Verschuren laat daar geen misverstand over bestaan. “Maar”, haast ze zich te zeggen, “er is ook altijd een achterliggende reden waardoor de chaos is ontstaan”. Neem het specialistenechtpaar, ouders van drie kinderen, dat vaak nacht- en weekenddiensten draaide. Eigenlijk was het de wens om nieuwe vloerbedekking te nemen die het leven van het gezin overhoop haalde. Onder de oude bleek een prachtige houten vloer te liggen. Die moest echter wel worden gerestaureerd, waarop alle kamers werden leeggehaald en de hele familie naar de zolderetage verhuisde. Toen de vloer klaar was, kwam het drukbezette echtpaar er niet toe om op te ruimen. Mieke Verschuren, die vijftien jaar geleden haar bureau Volg-Orde begon, gaf de vrouw des huizes het zetje om aan te pakken. Eén keer per week schiepen ze samen orde in de chaos en werkten ze de achterstand in de administratie bij. “Er waren zelfs al deurwaarders langs geweest”, vertelt ze. “De vrouw

Mieke Verschuren: ‘Altijd achterliggende reden voor chaos’. >Foto: Eveline van Egdom

stond op het punt haar baan op te zeggen. Dat heb ik haar natuurlijk afgeraden; ze had niet voor niets twaalf jaar gestudeerd. Ze is wel één dag in de week vrij gaan nemen en

dan kwam ik. Twee jaar ben ik er geweest en elke week werd ze gelukkiger. Ze kreeg rust in haar hoofd en in haar leven. Dat is precies wat ik bij mensen wil bereiken”.

Annelies van Overbeek ontdekte het vak van professional organizer in de VS en introduceerde het zo’n zeventien jaar geleden in Nederland. Mieke Verschuren, in het verleden apothekersassistente, behoorde tot de eerste lichting die de opleiding bij de Nederlandse Beroepsvereniging van Professional Organizers (NBPO) volgde. Drie jaar later vroeg de NBPO haar als coördinator voor de cursus die, verspreid over een maand, drie dagen duurde. Ze deed dat tien jaar lang. De afgelopen vijftien jaar is ze geregeld met probleemgevallen geconfronteerd. “Dit is geen werk voor een twintigjarige”, vindt zij dan ook. “Je moet toch een beetje levenservaring hebben”. De opdracht die zij zichzelf stelt, is structuur brengen in het leven van anderen, zoals bij de 20-jarige autistische vrouw die zelfstandig ging wonen. Mieke Verschuren maakte een schema van wat zij dagelijks moest doen en ging in de beginperiode bijna iedere week naar haar toe, daarna maandelijks. “Ik heb haar tot haar 25ste begeleid, ook via de mail”. En: “Ik heb haar bijvoor-

beeld geleerd dat zij één dag in de week in haar agenda moest zetten: ‘vandaag ga ik mijn administratie en huis doen’. Ik raad dat heel veel mensen aan met een drukbezette agenda. Als je het wekelijks vastlegt, lukt het”. Haar werkterrein is breed. Zo adviseert en helpt ze bij de praktische inrichting van woon- en werkplekken en kan ze worden ingeschakeld bij onder meer ziekte, een burnout en scheiding en na het overlijden van een partner. Waardevolle herinneringen bewaart zij aan de verhuizing van een bejaard echtpaar van wie de vrouw aan het dementeren was. Vlak voor de datum van vertrek moest de echtgenoot plotseling naar het ziekenhuis. Mieke Verschuren en de verhuizers regelden alles, tot en met de inrichting van het nieuwe appartement. “We hebben hen pas laten komen toen alles klaar was. De man had tranen in zijn ogen. Hij heeft mij en de verhuizers later uitgenodigd voor een etentje”. Joke Korving Informatie: www.volg-orde.nl


(advertorial)

SpecSaverS den haag iS 100% gediplomeerd

Een reiziger vraagt de buschauffeur niet of hij een rijbewijs heeft, net als dat brildragers hun opticien niet om een diploma vragen. toch mag iedereen in nederland zich opticien noemen zónder over een erkend diploma te beschikken. Specsavers vindt dat je met ogen uiterst voorzichtig moet omgaan en maakt zich al jaren hard voor kwaliteitsoogzorg geleverd door minimaal mbO-gediplomeerde opticiens. Bij Specsavers worden oogmetingen alléén verricht door een MBO-opgeleide opticien of HBO-opgeleide optometrist. En niet, zoals soms nog steeds gebeurt, door medewerkers die een korte eigen cursus oogmeting hebben gevolgd. De MBO-opleiding opticien duurt vier jaar. In die tijd krijgen de studenten onderwijs in algemene optiekkennis, anatomie en fysiologie van het oog, en veel wis- en natuurkunde. Oogonderzoek Daarnaast leren ze glazen slijpen, een vaardigheid die veel precisie en geduld vereist. Maar het belangrijkste van de hele opleiding is het onderdeel oogmeting. Waarom dat zo belangrijk is, heeft alles te maken met wát er gemeten wordt. Dat is

niet alleen de sterkte van de ogen, maar ook de oogdruk. Die kan vooral na het veertigste jaar toenemen en aanleiding geven tot glaucoom, een aandoening waarbij de zenuwvezels van het netvlies geleidelijk verloren gaan. Door op tijd met medicijnen de oogdruk te verlagen, kan erger worden voorkomen. Een andere aandoening waar de oogmeting inzicht in geeft, is staar. Ook hier geldt: op tijd weten, is op tijd maatregelen kunnen nemen. Kwaliteit waarborgen Professionele oogzorg bij Specsavers is dus in de eerste plaats een oogmeting door MBO-opgeleide opticiens of zelfs HBOopgeleide optometristen. In de tweede plaats leiden we onze medewerkers intern

nog verder op voor een oogonderzoek waarbij meerdere aanvullende testen worden verricht. In de derde plaats besteden we veel aandacht aan nazorg. U koopt een bril bij Specsavers? Dan roepen we u na een jaar op voor nacontrole om eventueel weer uw ogen te meten. En om uw bril zodanig af te stellen dat die weer voor een jaar goed zit. En tóch voordelig! Specsavers toont aan dat professionaliteit, service en topkwaliteit niet duur hoeven te zijn. Een complete bril kost €29 inclusief gratis enkelvoudige glazen. Bij een bril vanaf €79, krijgt u of een gratis tweede bril, of gratis ontspiegeling, of gratis meekleurende glazen of gratis varifocale glazen!

vraag het de opticien... Kan ik mijn ogen niet beter door een oogarts laten meten? Oogartsen hebben het erg druk en hebben geen tijd meer om een oogmeting te verrichten. 80% van de mensen gaat daarom naar een brillenwinkel voor een oogmeting. Wij krijgen ook steeds meer een zogenaamde ‘poortwachterfunctie’. Dat betekent dat wij vaak als eerste oogproblemen signaleren en klanten doorverwijzen naar hun huisarts.

Saeed Mogahwar Optometrist Specsavers Den Haag Leyweg

Heeft Specsavers ook afspraken met zorgverzekeraars? Uiteraard! Als u een bril, contactlenzen of een hoortoestel aanschaft bij Specsavers kan dit u

veel voordeel opleveren omdat wij bijna met alle zorgverzekeraars samenwerken. U kunt uw exacte voordeel berekenen op onze website: www.specsavers.nl Verleent Specsavers ook hoorzorg? Jazeker! En ook hiervoor werken wij uitsluitend met professionele, volledig gediplomeerde audiciens. Kijk op onze website in welke plaats u terecht kunt voor onze hoorservice Graag tot ziens in onze winkel!

bij OnS iS EEn OOGmEtinG altijd GratiS

gratiS BRIL GRATIS varifocale glaZen Varifocale glazen bieden scherp zicht voor veraf en dichtbij, zonder scheidingslijn. Bij aankoop van een bril vanaf €79 krijgt u GratiS varifocale glazen.

Varifocaal standaard

€69

GratiS

Varifocaal premium

€129

voor €60

Varifocaal elite

€169

voor €100

Varifocaal op maat

€209

voor €140

WaS nOu maar naar SpEcSaVErS GEGaan Specsavers den Haag plein Lange Poten 43  070 356 2312 Specsavers den Haag leyweg Leyweg 1032A  070 359 5344 Actie geldt voor monturen vanaf €79. U ontvangt standaard varifocale glazen gratis. Dit geldt voor één persoon. Bij randloze monturen adviseren wij dunne glazen. Voor glasopties zoals dunne glazen gelden vaste toeslagen. Acties gelden niet in combinatie met elkaar. © 2014 Specsavers Optical Group. All rights reserved. specsaversnederland. www.specsavers.nl

5

actueel<


Uit onvrede over Spuiforum

Oproep D66’er: stem op Haagse Stadspartij Door Jan van der Ven

Wackie Eysten, vooraanstaand D66’er en tegenstander van de bouw van het Spuiforum, heeft vrienden en bekenden opgeroepen op de Haagse Stadspartij te gaan stemmen. Zelf heeft hij besloten op 19 maart zijn stem te geven aan de HSP van Joris Wijsmuller. Wackie Eysten was vorige zomer één van de initiatiefnemers van een oproep aan de fractie van D66 om het besluit over het Spuiforum enkele maanden uit te stellen. Dat was nodig, oordeelden zij, voor een betere discussie over de voor- en nadelen van het Spuiforum. Gepensioneerd topadvocaat Wackie Eysten verweet de be-

sluitvormers te lijden aan ‘tunnelvisie’. In zijn oproep schrijft Wackie: “De Haagse Stadspartij heeft zich bij monde van fractieleider Joris Wijsmuller in het debat, in en buiten de gemeenteraad, consequent en op goede gronden verzet tegen de plannen van B&W voor het Spuiforum”. Hij prijst de wijze waarop de HSP de geraamde bouwkosten (181 miljoen) liet doorrekenen. “Als enige partij heeft zij geïnvesteerd in een werkelijk onafhankelijk onderzoek naar de stichtingskosten. Uit dat onderzoek bleek dat die kosten de door B&W voorgestelde € 181 mln. met € 60 mln. zouden overschrijden. Het werd door B&W genegeerd”. Wackie Eysten vindt dat de

plannen voor het Spuiforum alsnog ingetrokken moeten worden. Hij verwijst in dit verband naar de omstreden zweefbrug in Scheveningen. “Toen wethouder Norder (PvdA) onlangs zijn plan voor een luchtbrug over de Scheveningse haven wegens het ontbreken van draagvlak terugnam, oogstte hij lof, ook van D66. Deze partijen hebben zich daarentegen vorig jaar, toen 70 à 80% van de Haagse bevolking zich tegen het Spuiforum uitsprak, naarstig beijverd om de beslissing nog vóór de verkiezingen door de raad te jagen. Zulk inconsequent en opportunistisch gedrag verdient in verkiezingen te worden afgestraft”, zo schrijft hij.

En hij vervolgt: “De huidige coalitie (VVD, PvdA, CDA en D66) heeft in de raad een meerderheid van slechts twee zetels. De HSP (nu 2 zetels) groeit en kan na 19 maart misschien juist het verschil maken. Dat verschil is nodig. Om het Spuiforumplan terug te draaien. Dit is dé kans, temeer nu de twee voor het plan verantwoordelijke wethouders, Norder en De Jong (D66), niet als wethouder zullen terugkeren. Daarom stem ik op de HSP”. In december besloot voormalig VVDfractievoorzitter Theo Monkhorst over te stappen naar de HSP. Hij nam dit besluit uit onvrede over de bouw van het Spuiforum en helpt de Haagse Stadspartij tijdens de campagne.

Historisch wandreliëf Schilderswijk bedreigd Door Annerieke Simeone

Als er niet snel wordt ingegrepen, verdwijnt binnen twee weken een historisch stukje Schilderswijk voor stadsvernieuwing. Het huizenblok aan de Abraham Bloemaertstraat en de Van Dijckstraat wordt gesloopt en daarmee ook het keramieken wandreliëf ‘Reconstructie Teniersstraat’, in 1987 gemaakt door kunstenares Berry Holslag. Zij deed dat destijds in opdracht van het Gemeentemuseum met als doel de geschiedenis en het karakter van de wijk levend te houden. Opdrachtgever voor de sloop is woningcorporatie HaagWonen, die de grond in kavels wil verkopen. Kunstinstellingen, zoals Stroom, maar ook het Haags Historisch Museum pleiten voor het behoud, eventueel in een andere setting. Ook PvdA’er Adri Duivestein maakt zich hard voor het tegeltableau: “Met het eventueel verdwijnen van dit kunstwerk verdwijnt ook de vanzelfsprekendheid van de oude Schilderswijk, de volksbuurt zoals die vijftig jaar terug nog in volle glorie bestond”. Het is al het tweede kunstwerk in de

Met een hoger beroep bij de Raad van State wil de gemeente alsnog een einde maken aan illegale bewoning en overnachting op volkstuincomplex Rijn Schie aan de Westvlietweg. In 1980 verleende het toenmalige gemeentebestuur van Leidschendam een bouwvergunning voor 138 tuinhuisjes. Sindsdien wordt een flink aantal huisjes permanent bewoond of gebruikt voor incidentele overnachtingen. Het park ligt inmiddels binnen de grenzen van Den Haag en daarmee heeft de gemeente een lastige erfenis op haar bord gekregen. Dat bleek vorig jaar al toen de Haagse rechtbank een hele reeks opgelegde dwangsommen vernietigde waarmee de gemeente probeerde een einde te maken aan het illegale gebruik. Dat deed de gemeente op basis van een ‘Beheersverordening’. Maar volgens de rechtbank was dit niet het juiste middel om het illegale gebruik aan te pakken. Een groot probleem voor de gemeente is dat het gemeentebestuur van Leidschendam de zaak niet goed heeft geregeld. Daardoor kon er moeilijk worden opgetreden tegen de bewoners en hebben die rechten gekregen die niet makkelijk kunnen worden afgenomen. De Raad van State verweet de gemeente lang stilzitten. Bovendien is het voor de Raad de vraag of de gemeente nu redelijk handelt. De bewoners moeten bewijzen dat ze er al vóór 1992 illegaal woonden of soms sliepen. Dat is toch nauwelijks bewijsbaar, oordeelde de Raad. De uitspraak volgt over zes weken.

Dakopbouw maakt kans

Het veiligstellen van het kunstwerk Reconstructie Teniersstraat kost € 30.000.> Foto: Vincent de Boer, courtesy Stroom

Schilderswijk dat geofferd dreigt te worden voor renovatiewerkzaamheden. Eerder ging een tegelplateau van kunstenares Christie van der Haak in de Jacob Catsstraat tegen de vlakte. David Rietveld van GroenLinks wil nu in schriftelijke vragen van het college van burgemeester en wethouders weten wat het gaat doen

om het kunstwerk te behouden.“Dit college heeft al te veel bezuinigd op cultuur. De openbare kunst in de Schilderswijk moet behouden blijven”. Vooralsnog wijst de gemeente naar HaagWonen. Die geeft als verklaring: “We willen best meehelpen om het kunstwerk veilig te stellen, maar de verwijdering en opslag kost

dertigduizend euro, dat geld steken we liever in de woningen van onze huurders”. HaagWonen is desondanks bereid de sloop tot 10 maart uit te stellen. Mocht het bedrag toch worden ingezameld, dan nog is volgens de woordvoerder het de vraag of het fragiele tegeltableau heelhuids van de muur kan worden gehaald.

Hagenaar eist vergeefs inzage in geheime locatiestudie Eurojust

Een ‘betrokken’ Hagenaar, die zijn identiteit niet wil prijsgeven, zal alsnog bij de voltallige gemeenteraad moeten aankloppen voor inzage in een rapport over de locatiekeuze voor Eurojust. Hij ving donderdag bot bij de Raad van State in een hoger beroep. Eerder weigerde ook de Haagse rechtbank om mee te werken aan openbaarmaking van het rapport van vastgoedonderneming Fakton. Een raadscommissie en daarmee de gemeenteraad heeft beslist dat het rapport geheim moet blijven. In het rapport zouden meerdere locaties voor de nieuwbouw van de juridische instelling van de EU worden

Tuinhuisjes zijn lastige erfenis

besproken. Uiteindelijk koos de gemeente voor de locatie aan de Jan Willem Frisolaan. Tot woede van veel buurtbewoners. De verzoeker eist inzage in het Fakton-rapport om te zien waarom andere locaties dan de Jan Willem Frisolaan niet of minder geschikt zouden zijn. Hij vermoedt dat het rapport een betere locatie dan de Jan Willem Frisolaan adviseert, zoals de leegstaande kantoren aan het Verhulstplein in dezelfde buurt. Maar het gemeentebestuur heeft om onduidelijke redenen de gekozen locatie doorgedrukt. De reden waarom de verzoeker zich

daar zo druk over maakt, is de grote leegstand van kantoorruimte in de stad. Daarnaast bevalt het hem niet dat een meerderheid in de raadscommissie een minderheid die wel openbaarheid wil geven, de mond kan snoeren. Dat is volgens hem een schijndemocratie. Hij richt zijn kritiek met name op wethouder Marjolein de Jong. Haar partij D66 is juist opgericht om een einde te maken aan een regentenmentaliteit en om openheid te prediken. Maar die openheid komt hier even niet goed uit, zegt hij. Zijn verzoek om via een WOB-proce-

dure inzage te krijgen in het rapport gaat niet lukken, zo meldde de voorzitter van de Raad van State. De WOB is hier niet van toepassing juist omdat de raadscommissie het rapport geheim heeft verklaard. De verzoeker kan hoogstens proberen om bij de gemeenteraad te pleiten voor opheffing van de geheimhouding, aldus de raadsvoorzitter. Maar met de huidige samenstelling van de gemeenteraad heeft de Hagenaar daar geen vertrouwen in. Hij zegt te wachten tot er een nieuwe gemeenteraad zit. De Raad doet nog wel officieel uitspraak, maar het oordeel is al duidelijk.

De Raad van State zal het bestemmingsplan voor dakopbouwen in de Notenbuurt waarschijnlijk niet onderuit halen, ondanks een terugkerend gebrek in de gemeentelijke bestemmingsplannen. Bewoners van de Thorbeckelaan wezen de Raad vorige week op het ontbreken van een onderzoeksrapport over de gevolgen van vergrote woningen voor de parkeerdruk in de buurt. Daarmee adopteerden ze een bezwaar dat al zorgde voor vernietiging van twee andere bestemmingsplannen. Maar volgens de Raad hebben de bewoners dit bezwaar op het laatste moment in de procedure aangevoerd. Dat is tegen de regels. Het zal daarom hoogstwaarschijnlijk worden afgewezen. Was dit bezwaar wel eerder ingediend, dan zou dat de doodsteek voor het bestemmingsplan hebben betekend. Want ook bij dit bestemmingsplan heeft de gemeente maar globaal gekeken naar toenemende parkeerdruk door het vergroten van woningen met dakopbouwen. Volgens de Raad is dit onvoldoende. Ook Wijkberaad Notenbuurt maakte bezwaar tegen het bestemmingsplan, want dit plan maakt de bouw mogelijk van een te hoog appartementencomplex met maximaal negen lagen aan de Oude Haagweg. Het wijkberaad vindt dit te hoog. Zeven woonlagen kan nog wel, maar negen lagen past niet in de omgeving. Bouwmarkt Gamma is ook tegen het bestemmingsplan, omdat de woningbouw alleen mogelijk is als Gamma een opslagloods opoffert. Maar zonder die loods kan de bouwmarkt niet functioneren, aldus de advocate van Gamma. De uitspraak volgt over zes weken.

6>Varia terugblik


foto’s uit het haags gemeentearchief

Van radio tot fietsen zonder trappen Luitenant Leo van der Heem, zijn neef Jan en enkele vrienden bouwden als liefhebberij in de tuinschuur radiotoestellen van het type CQ, die gretig aftrek vonden bij vrienden en bekenden. Samen met ir. J. Bloemsma volgde Leo een cursus bij de verbindingsdienst. Zij besloten vervol-

‘Je kunt wel zien dat het een gebouw voor Van der Heem is … nét een radiotoestel’

gens op 1 mei 1926 de firma Van der Heem en Bloemsma op te richten en commercieel radio’s te gaan bouwen. Het eerste toestel was het zogenaamde HB 3-model, gevolgd door de HB 5 Super. Als fabriek ging een woning in de Joan Maetsuykerstraat 42 dienen. Handelsmaatschappij R.S. Stokvis & Zonen in Rotterdam toonde een jaar na de oprichting interesse in het radiotoestel KC van Van der Heem en Bloemsma en bestelde kort daarop 306 toestellen van zes types. De radiokastjes werden in eerste instantie vervaardigd door de bekende Haagse meubelfabriek Mutters. Toen de meubelfirma grotere orders had en op zich liet wachten, besloten de radiobouwers ook de radiokastjes te gaan maken in een speciaal daarvoor ingerichte garage in de Cornelis Houtmanstraat. De garage was al

snel te klein en de meubelafdeling van Van der Heem verhuisde voor een korte periode naar een groter pand in de Sibergstraat. In het pand aan de Houtmanstraat ging men metaalonderdelen produceren. Ir. Bloemsma besloot in 1928 voor een nieuwe carrière bij Philips te kiezen. Na zijn vertrek en na het omzetten van de firma in een naamloze vennootschap kozen de vennoten als nieuwe naam N.V. Radiofabriek en Ingenieursbureau v.h. Van der Heem & Bloemsma. De aandelen waren voor 50% in handen van Philips gekomen, Stokvis en de familie Van der Heem hadden ieder 25%. Alle fabrieken en werkplaatsen werden in 1929 samengebracht in de Stortenbekerstraat 177. Aan het einde van dat jaar bracht Van der Heem het succesvolle toestel ERRES KY 107 uit, het eerste radiotoestel met ingebouwde luidspreker ter wereld. De radiokasten waren een ontwerp van de kunstenaar Otto van Tussenbroek. Ook buiten Nederland was interesse voor de radio’s. In 1932 werden voor het eerst ERRES-toestellen geëxporteerd. De montagefabriek verhuisde in 1936 naar een aan de Laakweg gehuurd pand. Op 14 juli 1939 volgde de feestelijke opening van de nieuwe fabriek aan de Maanweg. Van der Heem was de eerste grote onderneming die in het nieuwe industriegebied de Binckhorst de deuren opende! De fabriek aan de Stortenbekerstraat, die in 1938 door brand ernstig was beschadigd, sloot de deuren. Het pand aan de Maanweg is gebouwd

Maanweg 156, hoofdgebouw van Van der Heem, 1955. >Fotocollectie Haags Gemeentearchief

naar ontwerp van de architecten D. Oosthoek P.C. zn. en Ir W.S. van den Erve van het architectenbureau J.J. Brandes. “Je kunt wel zien dat het een gebouw voor Van der Heem is … nét een radiotoestel”, was een veelgehoorde reactie van het publiek op het nieuwe gebouw. In de oorlog produceerde Van der Heem ook andere apparaten, zoals elektromoto-

ren voor wasmachines, handboormachines en handdynamo’s (knijpkatten). De Nederlandsche Kroon Rijwielfabriek uit Rotterdam werd in 1944 gekocht door Van der Heem en werd verplaatst naar de fabriek aan de Laakweg, de huidige Mercuriusweg. Na de oorlog nam de productie van radiotoestellen snel toe en deze be-

de) stof N-nitrososarcosine. Duitsland heeft de verkoop van glyfosaat bevattende producten aan particulieren reeds verboden, net als Denemarken dat deed in 2003 nadat

boeren hadden vastgesteld dat hun koeien na blootstelling aan glyfosaat moeilijk of niet meer drachtig werden. Bij de uitspraak van een rechtszaak in Denemarken blijkt dat het middel inderdaad abortus kan opwekken. Toch vond een Duitse studie na het bestuderen van 1050 rapporten geen enkele aanwijzing voor gezondheidsschade bij mensen of dieren. Ook toxicologen vonden in een tien jaar durende levenscyclusanalyse weinig giftigheid. Het borstelend, stomend en brandend weghalen van onkruid is ook schadelijk voor de gezondheid, zo stelt men. Het levert fijnstof en stikstofoxiden op. Bij motie in de Tweede Kamer is per 1 januari 2018 het volledige verbod van glyfosaat afgekondigd. Tot die tijd zullen de fabrikanten, leveranciers en retailers hun voorraad zo goed mogelijk proberen te slijten, en moeten wij als gebruikers met een terras en tegelpad onze eigen verantwoordelijkheid nemen door het product af te wijzen.

Verdelging Roundup duurt nog jaren Door Wendy Hendriksen

‘Spuit er maar wat Roundup op, dan is het zo weg’ is een gevleugelde uitspraak als de hoeveelheid onkruid op het terras en het tuinpad weer uit de hand loopt. Onkruid is hardnekkig, maar chemische bestrijdingsmiddelen weten zelfs de meest robuuste soorten eronder te krijgen. Het gebruik van chemicaliën wordt volgend jaar echter verboden. Het gaat om Roundup, dat in tuincentra wordt verkocht. Het goedje is slecht voor de gezondheid en doodt – naast het onkruid – ook andere planten en waarschijnlijk zelfs ook bijen, kikkers en padden. De chemicaliën komen niet alleen op de planten, maar ook in het gronden oppervlaktewater terecht. Het middel mag vanaf 2015 niet meer door particulieren worden gebruikt, maar de flessen met het verdelgingsmiddel blijven tot 2017 nog gewoon te koop. De Spoorwegen, industrieterreinen, sportclubs, campings en andere bedrijven die grote terreinen beheren, mogen hun onkruid tot die tijd nog wel chemisch blijven bestrijden. Een Kamermeerderheid vindt dat onzin en wil dat het gebruik van Roundup ook daar zo snel mogelijk wordt verboden, maar volgens staatssecretaris Mansveld levert het voor die grote bedrijven te veel praktische problemen op als zij halsoverkop op een andere manier onkruid moeten bestrijden. Voor de huis-, tuinen keukenmens

betekent het verbod op Roundup gewoon weer ouderwets onkruid wieden met de hand, of zich behelpen met middeltjes uit grootmoeders tijd: schrobben met azijn bijvoorbeeld. Hoe Mansveld het verbod van het middel bij particulieren gaat handhaven, is nog niet bekend. Herbicide Glyfosaat is wereldwijd de meest gebruikte herbicide (plantenverdelger) en voor fabrikant Monsanto zijn meest winstgevende product. Het bedrijf bracht eerder controversiële verdelgingsmiddelen als DDT, PCB’s en Agent Orange op de markt. Het werkend bestanddeel van de kos-teneffectieve onkruidbestrijder Roundup heet glyfosaat. Aan het glyfosaat wordt een groeiversterker (een soort superkunstmest) toegevoegd. Dit sodium zorgt ervoor dat de oogst van pinda’s en suikerbieten wordt geoptimaliseerd. Deze groeiversterker heeft tot massale onvruchtbaarheid onder Zuid-Amerikaanse boeren geleid (zie documentaire VPRO). Een nadeel van glyfosaat is dat de afbraakproducten van het bestanddeel in het gronden oppervlaktewater terechtkomen. Met name het residu AMPA (een chemische omzetting van glyfosaat) blijkt gevaarlijk; door bacteriële afbraak wordt dit sarcosine in bepaalde omstandigheden omgezet tot de (waarschijnlijk kankerverwekken-

reikte in 1947 al het aantal van circa duizend radio’s per week. Ook de fabricage van nieuwe fietsen bleek geslaagd. Na de fiets volgde de bromfiets. Van 1948 tot 1969 nam Van der Heem de beroemde Franse Solex in productie. In de ENAF (Eerste Nederlandse Autorijwielen Fabriek) aan de Laakweg vonden de montage en de eindfabricage van deze bromfiets plaats. Ook aan het personeel werden Solexen ter beschikking gesteld. Van der Heem was in de jaren vijftig van de vorige eeuw één van de grootste werkgevers in Den Haag. Na een gedeeltelijke overname van de ENAF door Philips in de jaren zestig veranderde de betekenis van de letters ENAF in Eerste Nederlandse Apparaten Fabriek. De fabriek ging ook vele huishoudelijke apparaten maken. In de Solexfabriek ENAF rolde in maart 1963 de 500.000ste Solex van de band. De KRO maakte van deze bijzondere gebeurtenis tv-opnamen. De wereldwijde concurrentie maakte samenwerken met andere ondernemingen noodzakelijk. In 1966 is de firma verkocht aan Philips, dat nog een aantal jaren ERRES-producten bleef verkopen. De fabriek aan de Maanweg is uiteindelijk in 1997 gesloopt. Het Franse bedrijf Mopex heeft de oude Solex enige jaren geleden opnieuw uitgebracht. Onder de naam Black ’n Roll is de fiets zonder trappen in 2005 aan een nieuw leven begonnen. Nicolette Faber-Wittenberg www.gemeentearchief.denhaag.nl

Bibliotheek in Schilderswijk gaat weer open Op de valreep, tijdens de laatste vergadering van de huidige gemeenteraad, haalde raadslid Arjen Kapteijn van GroenLinks een grote buit binnen. Hij kreeg donderdagavond gedaan dat de bibliotheek in de Schilderswijk weer opengaat. Samen met de Haagse Stadspartij en de PVV had hij een motie ingediend waarin stond dat de bibliotheek in de Schilderswijk weer in ere hersteld moest worden. De motie kreeg een ruime meerderheid in de gemeenteraad, ook coalitiepartij PvdA stemde voor. Dit allemaal zeer tegen de zin van wethouder Van Engelshoven van D66. Zij sloot zes bibliotheken, waaronder die in de Schilderswijk. Kapteijns haalde cijfers aan over de gevolgen van de sluiting van de bibliotheek in de Schilderswijk. In 2010 werden er nog 66.000 boeken uitgeleend, dat zijn er nu 2000. “Schokkend”, aldus Kapteijns. Dat de PvdA zou instemmen met de heropening van de bibliotheek in de Schilderswijk lag in de lijn der verwachtingen omdat de leden van de PvdA vorig jaar al bepaalden dat deze bibliotheek weer open moet. Raadslid Van der Helm van de PVV noemde de steun van zijn partij logisch. “In ons verkiezingsprogramma staat dat alle gesloten bibliotheken weer open moeten. En dit is dus een eerste goede stap”.

7

verkiezingen<


Partij kan grootste worden in Den Haag

Interne ruzies en conflicten schaden PVV niet Op 19 maart zijn de verkiezingen voor de gemeenteraad. De strijd om de 45 raadszetels zal, als het goed is, in alle hoeken van de stad gestreden worden. Politiek redacteur Jan van der Ven beschrijft elke week enkele aspecten ervan.

Een van de gouden regels in de politiek is dat kiezers niet zijn gediend van onderling geruzie. Daarom doen partijen er alles aan om onderlinge meningsverschillen zo veel mogelijk toe te dekken. Die stelling gaat echter niet op voor de PVV-stemmers. De afgelopen vier jaar stond de PVVfractie in de gemeenteraad bol van de ruzies, vetes en ordinaire scheldpartijen. Maar dit heeft de Haagse PVVstemmer niet kopschuw gemaakt. Integendeel. De PVV groeit gestaag door. Als er nu verkiezingen worden gehouden, zou deze partij met tien zetels de grootste worden in de gemeenteraad. Het begon vier jaar geleden met een reuzensprong, de PVV kwam in één klap uit het niets met acht zetels in de gemeenteraad. De PVV werd daarmee, na de PvdA die tien zetels veroverde, de tweede fractie in de raad. De sprong van de PVV kwam voor een belangrijk deel voort uit de deelname van leider Geert Wilders. Hij was weliswaar geen lijsttrekker, maar als lijstduwer vergaarde hij ruim 13.000 voorkeurstemmen, zodat hij werd gedwongen een zetel in de gemeenteraad te nemen. Overigens niet voor lang, want al na enkele maanden gaf hij te kennen dat het werk als raadslid niet te combineren viel met zijn werk als landelijk voorman van de PVV. Uiteindelijk belandde de PVV in de oppositie, doordat de partij vasthield aan een hoofddoekjesverbod. Al werd dat later vanuit de PVV bestreden. Vanuit de oppositie werd de toon gezet. Die was ongemeen hard en fel en was vooral gericht tegen de gevestigde partijen zoals de PvdA, de VVD, D66 en het CDA, die vier jaar geleden gladjes samen een coalitie hadden gevormd. De harde aanpak vanuit de oppositie leidde tot hevige krampaanvallen, met name bij de PvdA en de VVD, de twee partijen die stemmers hadden zien weglopen naar de PVV. De acht PVV’ers gingen vier jaar lang

hoofdzakelijk hun eigen gang. Van constructief oppositie voeren was geen sprake. Zo doet de fractie van de PVV niet mee aan vergaderingen die de gezamenlijke oppositiepartijen op gezette tijden voeren in de hoop samen een vuist te maken tegen de vier coalitiepartijen. Handenwrijvend Totdat de crisis in de PVV-gelederen toesloeg. Handenwrijvend zagen de overige partijen hoe de PVV ten onder dreigde te gaan aan interne ruzies. De ene afsplitsing volgde op de andere. Van de acht zetels waarmee de partij de raad binnendrong, zijn er als gevolg van die afsplitsingen nu nog maar vijf over. De macht van de afgeslankte PVV taande, al bleef de taal hetzelfde. De PVV was en is vooral tegen de gevestigde orde, het is een protestpartij. Hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen verwoordde dat zo treffend in zijn boek ‘De fatale staat’, waarin hij laat zien dat de PVV goed is in het verzamelen van stemmen bij de burger die zich verwaarloosd en onbegrepen voelt door de overheid, door de politiek. Hij schrijft over de PVV en het populisme: “Het populisme belooft verlossing, dat is evident. Het wil ‘Henk en Ingrid’ verlossen van de elite die samenzweert tegen het volk”. En: “De strategie van het populisme is die van de permanente campagne, gericht op mobilisatie van de massa die voorheen buitengesloten en gemarginaliseerd werd”.

DEN HAAG

PVV nu nog lijst 2. > Foto's: Den Haag Centraal/Liza Letsch

maatregel is zwaar genoeg om ‘het tuig’ aan te pakken. Keihard aan te pakken, natuurlijk. Maar tijdens die bewuste vergadering klonken ineens louter positieve geluiden. PVV’er Brands zei letterlijk: “De complimenten voor het college. We hadden een achterstand in te halen. Er gaat nu veel goed, dat kunnen we niet ontkennen. De complimenten dus. Ga zo door”. Menig raadslid knipperde verbaasd met z’n ogen, zo-

veel complimenten over nota bene het veiligheidsbeleid hadden ze nog nooit uit de mond van een PVV’er gehoord. Het bleek slechts een incident, want na dat ene debatje met Van Aartsen veranderde de toon van de PVV niet. Er werd geen enkele brug geslagen naar de ‘oude politiek’, de PVV trok zich weer terug op het eiland in de gemeentelijke politiek. De fractievoorzitter van de VVD, Martin Wörsdörfer, zegt het zo: “De PVV heeft financieel rammelende politiek op een hoger niveau gebracht. Ingediende tegenbegrotingen klopten van geen kant – met tientallen miljoenen tegelijk waren er gaten in te schieten – en daar is niks degelijks aan. Na vier jaar PVV is de droeve conclusie dat ze niks hebben bereikt; maar een enkele motie aangenomen hebben gekregen, bijvoorbeeld over meer schooltuinen. Een stem op de PVV is een stem voor een links college, dat is niet goed voor de stad”.

SAVE THE CHILDREN

De stad van vrede en recht steunt dit jaar kinderen in Liberia

DOE IETS

Verleiden In de praktijk betekende dit de afgelopen vier jaar, zoals gezegd, vooral het zich afzetten tegen de gevestigde politieke partijen. In die vier jaar liet de PVV zich welgeteld één keer verleiden tot een constructieve bijdrage aan het debat. In juni van het vorig jaar besprak de gemeenteraad het veiligheidsbeleid dat VVD-burgemeester Van Aartsen voert. Als het over dit thema gaat, slaan bij de PVV doorgaans alle stoppen door, geen

OF

GEEF WAT

DEN HAAG

Schoonzoon De PVV-stemmer laat zich er niet door weerhouden, blijkt uit de peilingen. De partij gaat deze keer op ei-

SAVE THE CHILDREN


gen kracht de verkiezingen in, tot op heden heeft Wilders zich niet in de strijd om de Haagse kiezer gemengd. Wilders schoof Léon de Jong naar voren als lijsttrekker, type ideale schoonzoon. Het voormalig Kamerlid voor de PVV staat weliswaar samen met Wilders op flyers afgedrukt, maar de campagne voert hij op eigen kracht. Of met de komst van De Jong straks in de gemeenteraad een ander geluid zal klinken, is nog maar de vraag. De kans erop is minimaal, want De Jong is iemand van de harde lijn, al weet hij dat doorgaans goed te verbergen. Een enkele keer echter vliegt hij helemaal uit de bocht en laat zijn ware gezicht zien. Zoals vorige week woensdagavond tijdens een debat met studenten in café Supermarkt. Ineens was daar de echte Léon de Jong te horen, toen het ging over het gedogen van het kraakverbod om een einde te maken aan het tekort aan studentenhuisvesting. “Studenten zijn gewoon te lui om een kamer te zoeken”, was zijn reactie.


DOE IETS DEN HAAG

OF

GEEF WAT

SAVE THE CHILDREN


Kijk wat jij kan doen op doeietsofgeefwat.nl doeietsofgeefwat

@doeietsgeefwat

Noordeinde Nocturne

HOLLAND! EWOUD DE GROOT CECILE HESSELS MAX KLEINEN MICHIEL KRANENDONK TITUS MEEUWS GERRIT NEVEN CHRIS NOBELS ROOS SCHURING ALDRIK SLUIS TON VAN STEENBERGEN HANS VERSFELT GINEKE ZIKKEN tot en met zondag 6 april

GER JANSEN schilderijen JACQUELINE VAN DER LAAN beelden 9 maart – 21 april 2014

WWW.HETCLEYNEHUYS.COM

NOORDEINDE 152 DEN HAAG : w w w.ku nst z a a lva n heijningen.n l geopend woensdag. / zondag. 12.00-17.30 uur

galerie Het Cleyne Huys . Noordeinde 154 . Den Haag [email protected] 070 364 35 56 open: woensdag t/m zondag 12.00 – 17.30 uur

MUZIEK | MEUBELEN | KUNST

galerie en beeldentuin

4 0

BINNENHUISARCHITECTUUR | GALERIE | INTERIOR DESIGN

S T U D I O

KUNSTZAAL VAN HEIJNINGEN

Noordeinde 85 2514 GD Den Haag 070-346 9610 www.studio40.nl [email protected]

Den Haag, Spui • Amsterdam, Villa Arena • Leiderdorp, WOOON • Rotterdam, Alexandrium III

The touch of quality

Den Haag, Spui Gratis parkeren Parkeergarage Stadhuis SINDS 1891

9

economie<


Familie Aardewerk in zilver

‘Zelfs het zilver poetsen we samen’

Ze zijn nu druk met de voorbereidingen voor de TEFAF, de vermaarde antiquairs in zilver en juwelen, Emiel en Esther Aardewerk. Bekend zijn ze van hun medewerking aan het televisieprogramma ‘Tussen Kunst en Kitsch’. “Eigenlijk doen we alles samen, zelfs het zilver poetsen”. Door Pieter de Leeuw

De firma Aardewerk is een echte Haagse onderneming. Alleen de locatie al, aan de Jan van Nassaustraat in het Benoordenhout. Daar wordt in een dubbele kamer en suite, inclusief antieke schouwen en plafonds, de collectie zilveren gebruiksvoorwerpen en juwelen getoond. Inmiddels horen broer en zus tot de absolute wereldtop als het gaat om de kennis van het Nederlands zilver uit de periode 1500 tot 1800. Emiel: “Er zijn hooguit drie concurrenten, wereldwijd”. Het ondernemerschap in een dergelijke kleine, gespecialiseerde wereld bevalt de gewezen taxibaas uitstekend. Want Emiel runde een paar jaar lang een bedrijf in personenvervoer. “Ik had twee busjes rijden van het Malieveld naar het centrum van de stad en weer terug”. Heel leuk vond hij dat, maar uiteindelijk trad hij in de voetsporen van zijn vader. “Dat is volledig mijn eigen keuze geweest”. Wat is nu als antiquair zijn voornaamste activiteit? “Uiteindelijk is het steeds de bedoeling om een stuk te vinden dat de meest doorgewinterde verzamelaar nog kan verbazen”. Geen eenvoudige opgave, in een wereld waarin de familie al meer dan 40 jaar opereert. Twee jaar geleden overleed vader Bram Aardewerk, in de conversatie van zijn kinderen is hij nog volop aanwezig. Als het gesprek amper vijf minuten onderweg is, zegt Esther: “Altijd zei mijn vader dat je nooit een stuk moest kopen met als enig doel het weer te verkopen, maar dat je het zelf ook echt mooi moest vinden”. Het zal niet de laatste keer zijn dat de vader van zich doet spreken.

Wat is het eerste waar zij naar kijken als zij met een stuk in aanraking komen op een beurs, thuis bij een particulier of tijdens een opname voor ‘Tussen Kunst en Kitsch’? “Dat zijn de verhoudingen”, zegt Emiel onmiddellijk. Om dit te illustreren haalt hij twee kandelaars (Lodewijk XIV) te voorschijn die hij naast elkaar op een, uiteraard, antieke salontafel neerzet. Op het eerste gezicht lijken de verschillen niet al te groot. “Het begin met het referentiekader”, doceert hij, “want als je over een bepaalde kennis beschikt, wordt het makkelijker om je in de maker te verplaatsen waardoor ieder detail aan betekenis wint”. Hij wijst behulpzaam op het stukje boven de voet waarin de twee kandelaars van elkaar verschillen. “Bij deze is het stukje ietsje langer en dat maakt hem meteen een stuk minder krachtig”.

Ondernemersklimaat Maar los van de verhoudingen en de conditie en allerlei andere voorwaarden, hoe ziet het eruit, het ondernemersklimaat aan de top van de internationale zilverhandel. “Gelijkmatig”, luidt het neutrale antwoord. Veel last van de recessie heeft de firma niet gehad. Niet zo vreemd omdat een belangrijk deel van de doelgroep zich bevindt in het zogeheten hogere segment. “Maar toch”, vult Esther na enig nadenken aan, “denken de mensen tegenwoordig wel wat langer na over een aankoop”. De crisis kan ook een onverwacht effect hebben. Emiel: “De reputatie van de banken heeft in de voorbije jaren wel een paar deukjes opgelopen waardoor het voor mensen nog aantrekkelijker kan zijn om bij wijze van investering een antiek, zilveren voorwerp te kopen. Sowieso kunnen ze van de aanblik genieten”. De prijzen beginnen met zo’n duizend euro voor een bescheiden formaat lepel en kunnen tot in de tonnen lopen. “Vertrouwen is heel, heel belangrijk”, aldus Emiel, “onze medewerking aan ‘Tussen Kunst en Kitsch’ helpt daar misschien bij. Het is trouwens ook

Esther en Emiel Aardewerk.> Foto : Eveline van Egdom

ontzettend leuk om te doen. Wat mij betreft is het iedere opname weer pakjesavond”. Op zijn gezicht verschijnt een gulle lach.“Het is toch fantastisch dat het nog steeds gebeurt dat er een zeldzaam stuk te voorschijn

komt”. Al zijn de gelukkige bezitters tot nog toe steevast zo onder de indruk van de getaxeerde waarde van het meegebrachte kleinood, dat ze nimmer te bewegen zijn geweest om het te verkopen. Personeel hebben zij

niet. Zelfs het zilver poetsen zij zelf. “Vroeger had mijn vader wel een poetser in dienst, maar ach, er zijn nu zulke goede middelen op de markt en daarbij komt, zo weten we tenminste zeker dat het goed gebeurt”.


(advertentie)

Onze kandidaten zijn 100 % Haags

100 actiepunten

voor een gelukkig Den Haag • • • • •

Waaronder: Zorg en gezondheid staan voorop, voor iedereen. Daarom moet de GGD kleinschalig in de buurt bereikbaar zijn. Wijkzusters, tand- en jeugdzorg horen bij het gezond houden van de inwoners. Geen geldverslindend Spuiforum, renovatie van onze mooie zalen volstaat. De Ooievaarspas wordt in ere gehouden en weer opnieuw beschikbaar gemaakt voor studenten. Hagenaars en hun (klein)kinderen moeten in Den Haag kunnen blijven wonen in betaalbare en goed geïsoleerde huizen - waar er meer van nodig zijn.

De kandidaten op lijst 15 van HOOP zijn allemaal echte Hagenaars, die hier zijn geboren en getogen of minstens al 10 jaar wonen. Ze kennen Den Haag op hun duimpje en Constant Martini weten wat er speelt. Lijsttrekker Constant Martini & Tonnie Pauw zijn onze topkandidaten. Zie onze website om ook de andere 14 te leren kennen, en lees hoe wij onze ervaring met uw steun willen inzetten voor Den Haag.

Geef de wijken en buurten terug aan de bewoners, laat henzelf meer bepalen wat er moet gebeuren en waar het geld aan wordt uitgegeven. Kees van Kooten en Wim de Bie worden benoemd tot ereburger van Den Haag. Zie voor alle 100 actiepunten onze website

Blijf niet mopperen Doe wat Stem voor de verandering op HOOP

Tonnie Pauw - Meerman

10>interview Vilan


Boekverkoper Fabian Paagman

‘Alle dagen geopend’

Residentie verarmt

Eigenlijk had ik de Bonneterie al opgegeven toen ze de lunchroom moderniseerden. De onhandige kleine tafeltjes verdwenen, de ellendige Kerstmismuziek van het strijkje mocht niet meer en de bediening moest op cursus klantvriendelijkheid. Daarna zag alles er anders uit. De oude Haagse dames bleven weg, een veeg teken. Was het voor of na de modernisering dat ze de lingerie-afdeling opdoekten? Ook al zo’n verlies. Daar kende de verkoopster nog het verschil tussen een corset en een corselet en zij kon, indien nodig, discreet de maat nemen. Dat kan haast niemand meer. Een laatste verlies betrof de wc, die transformeerde van een half-verborgen gelegenheid tot een semi-openbaar glanzend verblijf. Een hellend vlak, al met al, dat ophield toen de bodem bereikt was. En toch zal ik straks de Bonneterie hevig missen. Over het verlies van Meddens treur ik nóg. Je kunt geen Haagse roman uit vroeger tijden openslaan of er zijn vaste nummers. De stoomtram, de Witte, Meddens of de Bonneterie. Dat de stoomtram aan vervanging toe was, begrijp ik, maar veel verder moet het niet gaan. Modernisering, vernieuwing, een verbetering is het haast nooit. Maar ja, het geld. De omzet. Alles is economie in dit land en iedere dag tot de gemeenteraadsverkiezingen juicht de regering dat de crisis voorbij aan het trekken is. Ga dat eens uitleggen aan de Bonneterie. Toch speelt er nog een andere factor dan geld alleen en dat is de brutale ongevoeligheid over erfgoed. De stad haast zich om modern te wezen, met profileringen die elk journaal ter wereld moeten halen. Free publicity, toerisme, omzetten hier, verdiensten daar, dat doen we toch maar uitstekend, niewaar. Niet waar. De residentie verarmt, geestelijk gezien. Alle grote problemen die we in de grote stad hebben, hebben praktische oplossingen nodig maar ook iets anders. Een beetje respect voor het verleden, zeg ik voorzichtig. Zal ik het harder formuleren? Dan gaat het om een diepe en verzengende liefde voor het erfgoed van de stad, en dat zit in mensen en gebouwen, en ook in winkels. Doe er iets mee, stadsbestuur, laat het niet wegglijden uit de straten. Waar de oude Haagse dames nu thee drinken, weet ik helaas niet. Bij Corona is alles ook modern met stoelen waar je nauwelijks uit overeind komt. Eerbiedwaardige hotellounges zijn verdwenen in de loop der jaren. Maar ergens in de stad moet nog dat ene etablissement zijn, waar Haagse dames een taartje delen en spreken over de dingen die voorbij gaan. Vilan van de Loo

Grootvader Paagman begon in 1951 een kleine boekhandel op de intussen in heel Nederland bekende plek aan de Frederik Hendriklaan. Fabian Paagman (37) is de derde generatie Paagman in het boekenvak. Samen met zus Nadine leidt hij het Haagse bedrijf dat dagelijks het bewijs levert dat gezellige drukte, stijgende verkopen en een boekenwinkel uitstekend samengaan. En dat de troosteloze leegstand van de Polare-panden een anomalie is.

Door Vera de Jonckheere “Mijn zus en ik zijn grootgebracht in een typisch gezin-met-een-winkel: echt een familieonderneming. Op mijn achtste hielp ik mijn vader iedere donderdagavond al in de winkel. Mijn grootvader was hier in 1951 een boekhandel begonnen en even later startte zijn broer in Rijswijk een kantoorboekhandel. Toen mijn grootvader begin jaren tachtig overleed, werden beide bedrijfsorganisaties gescheiden”. De neven en achterneven zetten het bedrijf van hun (groot)vader – de oudoom van Fabian Paagman – met vestigingen in Leidschendam en Rijswijk voort. In 2011 kwamen die bedrijven in de problemen en ze hielden op te bestaan. Paagman: “We hebben toen echt van de daken moeten schreeuwen dat het niet om ons ging. Zelfde naam, zelfde tak van sport, vergelijkbaar logo: het vergde de nodige communicatie om duidelijk te maken dat Paagman aan de Fred springlevend was”. Halverwege de jaren negentig voegde de vader van Fabian Paagman zijn kantoorvakhandel (gestart in 1977) en de boekhandel samen tot één bedrijf. Hij legde daarmee de basis voor het bedrijf zoals de mensen het nu kennen. Eén groot bedrijf met rond de negentig werknemers dat voor zijn totale omzet – vorig jaar rond de 10,6 miljoen euro – op vijf pijlers steunt: boekenverkoop (55%), kantoorartikelen en -meubilair (25%), PostNL- agentschap (12%), muziekwinkel (6%) en het Kicking Horse Café. “Vorig jaar draaiden we breakeven, na een verlies in 2012 dat in sterke mate werd bepaald door een reorganisatie. Puur kijkend naar onze operationele cijfers draaien we een zeer goed positief resultaat,

we hebben een stijgende lijn te pakken”. Villa Paagman Grootvader Paagman zou zijn ogen uitkijken bij de transformatie van zijn kleine boekenwinkel zestig jaar later tot het enorme, breed gesorteerde boekenparadijs waarin ook aan de kinderen is gedacht met het betoverende Villa Paagman. Paagman haast zich te zeggen dat de drang tot vernieuwing tot het familie-erfgoed behoort. “Wanneer ik de annalen teruglees van mijn grootvader en mijn vader, dan herken ik bij hen diezelfde drive om nieuwe activiteiten uit te proberen. Soms stoot je dan je neus, maar ik ben ervan overtuigd dat het goed is om steeds de grenzen te zoeken van de mogelijkheden tot vernieuwing. Toevallig komt die eigenschap in deze tijd goed van pas. Met een economische crisis die alle branches treft, maar de wereld van

‘De Polare-keten is verloren, ik kan me niet voorstellen dat er iemand opstaat om daarvan alsnog een gezonde onderneming te maken’

het boek, die toch al onder druk staat en als geen ander aan verandering onderhevig is, wel in het bijzonder”. Dat flexibele en innoverende is de beide Paagmannen dus niet zozeer ingegeven door noodzakelijkheid in de gedaante van digitalisering of crisis, wil hij maar zeggen, als wel ingegoten met de spreekwoordelijke paplepel. Zonder Frederik Mulleracademie of een andere boekenvakopleiding genoot hij zijn vorming na Gymnasium Sorghvliet vooral in de dagelijkse praktijk. “In 1999, op mijn tweeëntwintigste, nam ik het bedrijf over van mijn vader; kort daarna kwam ook Nadine in de onderneming. We runnen het samen – dat gaat zeer goed – en realiseren ons hoe bijzonder dat is”. Hij en zijn zus delen hun voorliefde voor lezen en voor het boekenvak, maar gaandeweg is Fabian het besturen van een onderneming ook steeds leuker gaan vinden. Hij houdt zich niet alleen bezig met het bedrijf aan de Fred, maar is tevens actief als bestuurslid van de branchevereniging en roert zich ook binnen de Europese boekverkopersbond. Auteurs, musici en cabaretiers Landelijke bekendheid geniet Paagman mede dankzij de levendige agenda met optredens van plaatselijk en (inter)nationaal bekende auteurs, musici en cabaretiers. Filmmaker Anton Corbijn geeft regelmatig acte de présence, filmmaker Paul Verhoeven komt er, evenals televisiegrootheden als Ruby Wax en Derek Ogilvie. Zelfs bankman Nout Wellink schoof graag aan. In de grote diversiteit aan gasten blijkt praktisch iedereen een connectie met het Haagse te hebben. “Of zelf hier gewoond, een vriend(innet)je hier gehad, of door familiebezoeken. Echt een verborgen kracht van Den Haag: iedereen heeft er op de een of andere manier

>Foto: Piet Gispen

wel een lijntje mee”. Ruim tien jaar geleden besloten ze dat het maar eens afgelopen moest zijn met de traditionele signeersessies. “Iemand die een boek heeft geschreven – of een film, cd of dvd heeft gemaakt – heeft iets te vertellen. We bieden auteurs en performers in een intieme setting een podium om dat verhaal te delen met het publiek, al dan niet met interviewer. Voor het publiek geeft dat meer verbondenheid dan een gesprek op tv”. Hij en/of zijn zus zijn vrijwel altijd aanwezig bij de (wekelijkse) evenementen. “Niet alleen maar als naam op de gevel. Als gastheer en -vrouw willen wij er zijn voor de optredende gast, diens uitgever of agent, maar ook voor onze klanten, onze medewerkers. Iedereen moet er een goed gevoel bij hebben; uiteindelijk is dit niet zozeer een business van producten maar van mensen. Hoezeer het ook de ruggengraat van onze identiteit is, we sluiten onze ogen er niet voor dat het boek een generiek product is geworden dat je op iedere hoek van de straat, met een enkele muisklik, tot je kunt nemen. Het is belangrijk om voortdurend stil te staan bij onze rol, relevantie en toegevoegde waarde”. Polare Fabian Paagman wordt niet nerveus van bol.com of grote ketenbedrij-

11

interview<


‘Ik sta echt niet te juichen als een concurrent omvalt, in omzet merk je er niets van. Sterker nog, het kan uiteindelijk zelfs tot verschraling en verslechtering leiden’

ven. Een onafhankelijke boekverkoper als Paagman heeft een grotere kans op onderscheidend vermogen dan zij. “De recente gang van zaken bij Polare illustreert dat treffend. Ook bol.com is in die zin relatief kwetsbaar. Knap wat ze doen hoor, alle respect, maar hun onderscheidend vermogen is gering. Een partij als Amazon kan daar een minstens zo goede propositie naast zetten. In Nederland genieten we gelukkig de bescherming van de wet op de vaste boekenprijs waardoor onze positie, net als die van boekverkopers in Duitsland, aanzienlijk anders is dan in het Verenigd Koninkrijk. Waterstones heeft het er al jaren zeer moeilijk, in vrijwel directe relatie met de komst van Amazon. Het track record van Amazon begint overeenkomsten te vertonen met het Walmart-imago. Waar zij zich vestigen, is vanwege hun onverantwoord scherpe prijzen de middenstand in no time verdwenen. De ontslagen werknemers treden vervolgens tegen veel slechtere arbeidsvoorwaarden in dienst bij Walmart”. Door deze kaalslag en met het voortschrijden van de tijd ziet Fabian dat niet alleen de boekverkopers een zekere allergie ontwikkelen voor Amazon, ook uitgevers bekijken het onlinebedrijf intussen met argusogen. In de Verenigde Sta-

ten, het land waar hij ter inspiratie zeker vier, vijf keer per jaar naartoe gaat – ‘geweldig, die klantgerichtheid daar’ – neemt Paagman een kentering in het consumentengedrag waar die zijn gehamer op innoveren en op het onderscheidend vermogen onderbouwt. “De Indies, verzamelterm voor de onafhankelijke boekhandels, doen het daar de afgelopen jaren uitstekend. Ketens als Barnes & Nobles hebben het allang zeer zwaar; Chapters en Borders zijn al failliet”. Hij nuanceert graag de naar buiten gebrachte bewering dat het Centraal Boekhuis (CB) verantwoordelijk zou zijn voor het Polaredebacle. “De rol van het Centraal Boekhuis is de afgelopen weken overdreven, wellicht te verklaren vanuit de frustratie van ProCures (de investeringsmaatschappij die de Polare-keten kocht, red.). Het CB is echter geen groothandel die boeken in- en verkoopt, het is een uitvoerende organisatie die eigendom is van de gezamenlijke Nederlandse boekverkopers en uitgevers. De uitgevers deponeren er hun boeken en behouden het eigendom. Het CB voert de leveringsvoorwaarden uit die de boekverkopers met de uitgevers afspreken; je betaalt aan het CB maar het is geen partij. ProCures hield zich niet aan de betalingstermijn, waarop CB zei: tot hier en

niet verder. Zij waren slechts de boodschapper, niet de financieel benadeelde partij”. Huilen Zoals alle Rotterdammers wel kunnen huilen om Donner, zou hij het net als alle Hagenaars een groot verlies vinden als de boekenwinkel aan de Spuistraat verloren zou gaan. Hij bracht eind januari naar buiten dat Paagman bij een faillissement van Polare geïnteresseerd is in de Haagse vestiging. “De Polare-keten is verloren, ik kan me niet voorstellen dat er iemand opstaat om daarvan alsnog een gezonde onderneming te maken. Ik heb alleen onze interesse geuit. Het is helemaal niet zeker dat Paagman daar in het centrum iets zou kunnen betekenen. Bovendien weten we niets over huur, kosten van overname et cetera. Bij de opstelling van onze begroting voor dit jaar hebben we hiermee geen enkele rekening gehouden”. Wanneer een overname opportuun mocht worden, zal hij graag aan één van de bedrijfsprincipes vasthouden: “Proberen weg te blijven van banken. Er bestaat veel vertrouwen in de onderneming Paagman, maar door alles wat er nu gaande is rond Polare, loopt de boekenbranche ongelooflijk veel schade op. Reparatie zal, vrees ik, jaren kosten”. Hij vond de vroegere drie-eenheid

in boeken-Den Haag juist zo mooi. “Met Van Stockum en Verwijs in het centrum en Paagman buiten het centrum. Verwijs één grote vestiging, Van Stockum diverse kleinere vestigingen. Verder nog een aantal kleinere, betekenisvolle boekhandels als de intussen verdwenen Buddenbrooks en Houtschild. Couvée is er gelukkig nog. Een ideale uitgebalanceerde situatie waarin we elkaar scherp hielden. Dat die balans zo wreed verstoord is, is absoluut ook in het nadeel van Paagman. Ik sta echt niet te juichen als een concurrent omvalt, in omzet merk je er niets van. Sterker nog, het kan uiteindelijk zelfs tot verschraling en verslechtering leiden”. E-boek Het E-boek ziet hij niet als bedreiging van het papieren boek. “Het neemt weliswaar een groeiende plek in, maar zal het echte boek nooit vervangen. Een E-boek kun je niet zo intensief ervaren en beleven als een tastbaar boek, dat het bovendien altijd ‘doet’, zonder tussenkomst van batterij of lichtnet, om over storingen nog maar te zwijgen”. Ook de prijs-kwaliteitverhouding pakt zeer in het nadeel van het E-boek uit, misschien mede door het verschil in btw-tarief (6 versus 21%). De enige toegevoegde waarde van het E-boek ziet Fabian Paagman tijdens

vakanties: één tablet neemt nu eenmaal minder plaats in dan twintig boeken. Digitalisering is iets om slim mee om te gaan. “Het fysieke winkelen zal nooit helemaal verdwijnen. Het gedrag van lezers, consumenten, mag dan veranderen: wij veranderen mee, of zetten mensen op het goede spoor. Ons spoor. Zodra iemand bij ons binnenstapt – al is het maar om een kop koffie te drinken of het online bestelde pakket bij het postagentschap op te halen – passeert hij kinderparadijs Villa Paagman en ziet hij de prachtigste boeken. En, we zijn alle dagen geopend”. Hij weet vanzelfsprekend als geen ander waarom mensen het boek moeten blijven koesteren. “De gave van het boek is uniek, het heeft magische kracht, je ontdekt er niet alleen andere werelden door, maar ook je eigen verbeeldingskracht. Noem mij een romanticus, maar iemand die zich zoals ik ooit in een boek verloren heeft, zal dat nooit meer vergeten. Je leest allemaal hetzelfde verhaal en toch heeft ieder mens afzonderlijk er een eigen beeld bij. Ronald Giphart verwoordde een aantal weken geleden bij ‘Pauw & Witteman’ zeer treffend dat iedereen bij de woorden ‘een klein vervallen station’ totaal verschillende dingen voor zich ziet. ‘Je kunt verdwijnen in een wereld zonder dat je daarvoor je iPad of pc nodig hebt. Fantastisch! Boekenwinkels zijn dus delicatessenwinkels voor ons allemaal”.

NIEUWE COLLECTIE KINDERSCHOENEN

Loop j ij s op jouw traks eig ontwer en p?

nu bij...

Zit jouw creatie straks aan je eigen voeten?

Download de kleurplaat en kleur, verf, knip of plak je eigen ontwerp: als je wint wordt jouw ontwerp speciaal voor jou door Piedro op maat gemaakt! Download de kleurplaat van www.vanasperen.nl www.vanasperen.nl Piet Heinstraat 37 2518 CB Den Haag (070) 345 45 62

Welkomstgeschenk voor nieuwe abonnees

[email protected] Middenbaan 46 2991 CT Barendrecht (0180) 617 404

Ga naar www.denhaagcentraal.net

Restaurantcheque van €35 cadeau

of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085 en vermeld de actiecode: RES* *De website biedt hiervoor ruimte in het vakje opmerkingen

Neem nu voor €79,50 een jaarabonnement en blijf op de hoogte van wat er in uw omgeving gebeurt.

Uw Renaultdealer in het Statenkwartier

CURVERS

Ook voor het Belgisch Park

Autobedrijf Curvers

Antonie Duyckstraat 36 2582 TL Den Haag Tel: 070-354 27 00

Merk Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault Renault

Type Twingo II ph2 1,2-16V Dynamiqeu Clio III 1.6-16V Night&Day Automaat 5-drs Scenic 2.0e Kaleido Automaat Espace IV 2.0-16V T. Tech Line Automaat Megane II 1.6 16v dynamique Megane III 1.5 DCI Expression Koleos 2.5 16v 4x4 privilege Safrane 2.5 RTX Automaat

Kleur wit blauwmetaal roodmetaal zilvermetaal zwartmetaal d.grijsmetaal zwartmetaal beigemetaal

Km 9.000 7.500 230.000 115.000 120.000 145.000 89.000 159.000

bouwjaar 2012 / 5 2012 / 1 1999 / 1 2006 / 2 2004/01 2009/01 2008/01 1998/01

www. AuTobeDrijfCurvers.nL

Prijs (€) 9.950 18.950 2.450 12.950 4.450 8.950 15.450 2.450

13

belgisch park<


‘Ik zou best in het Belgisch Park willen wonen’

Zee, duin, bos, park en stad binnen handbereik Door Marcel Verreck

Ja, ik denk wel dat ik in het Belgisch Park zou kunnen wonen. Zijn er betere plekken denkbaar? In deze mooiScheveningse buurt zijn ‘zee, duin, bos, park en stad binnen handbereik.’ Dat schreef ik in 2010 in deze krant na een bezoek aan de Leuvensestraat, die toen het honderdjarige bestaan vierde. De liefde voor de eigen straat was groot, constateerde ik. Ik werd rondgeleid door José Reijnen en Jan van Pesch, mede-auteur van het onovertroffen standaardwerk ‘125 jaar Belgisch Park’. Omdat zelfciteren (Koot en Bie zouden zeggen ‘eigenplagiaat’) tot in zwaar wetenschappelijke kringen is toegestaan, volgt hier mijn omschrijving van deze voor het Belgisch Park zo karakteristieke straat: ‘Mijn gidsen wonen in het middelste gedeelte tussen het groengeurende Belgisch Plein, met de bijzondere dubbele straatlantaarns, en de Gentsestraat. (…) De huizen lijken allemaal anders, maar wie goed kijkt, ziet dat er in de fraaie villabouw patronen zitten. Onnadrukkelijke spiegelingen en symmetrieën, volle bomen ervoor, prachtige details, villanamen als Alida, Martina en Kinkhoorn (hier woonde kunstschilder Albert Roelofs), er is veel te genieten voor de wandelende stadsvoyeur. Uiteraard wonen er in zo’n straat bijzondere mensen. José en Jan memoreren de intrigerende Oranje-minnende gravin Van Limburg Stierum, die op nummer 84 woonde. En een andere goeduitziende straatbewoner had een tijdje een verliefde Franse stalkster in een tentje voor zijn huis wonen. En zo was het hotel vroeger een bordeel. Door een cordon van verkeersdrempels heerst hier de luxe van de rust’. Toetje Kortom, in deze buurt, waarin het altijd zondag lijkt te zijn, hangen vele verhalen tussen de fraaie gevels. Ga er gerust eens heen en verdwaal een beetje, dat kan goed in het Belgisch Park, een kwaliteit niet genoeg gekoesterd kan worden. Je kan natuurlijk het schitterende boek van Paul Crefcoeur en Jan van Pesch meezeulen, maar beter is het om, na een impressionistische verkenning, dit naslagwerk als machtig toetje te consumeren. Schilderijen, gravures, plattegronden, zwartwit- foto’s met paarden, mannen met hoeden en dames met hoedjes, werelden komen je tegemoet. Het vissersdorp dat badplaats werd, het duinlandschap dat veranderde in een villawijk en dan lijkt het wel alsof een onzichtbare hand de tijd stil heeft gezet. Goed, de foto’s kleuren, er verschijnen auto’s langs de trottoirs en regelzuchtige verkeersborden eisen hun plek op. De passanten dragen andere kleding, maar de makers van het ooit roemruchte televisieprogramma ‘Ontdek je plekje’ zouden met weinig moeite een sprong van honderd jaar terug in de tijd kunnen maken om het Belgisch Park in de oorspronkelijke staat te herstellen. Ja, ik zou best in het Belgisch Park kunnen wonen. Niet alleen vanwege het historische karakter, zo te zien is de wijk absoluut alive and kicking. Tussen de huizen hebben zich kantoren en bedrijfjes verstopt, Stevinstraat en

De Stevinstraat. >Foto: Den Haag Centraal/Liza Letsch

Gentsestraat zijn levendige winkelstraten, het gedruis van de badplaats is nabij. En als er gevierd kan worden, zoals in de Leuvensestraat, dan wordt het groot aangepakt. Zo zijn de straatbewoners met zijn zesendertigen afgereisd naar België, om in Leuven zelf te worden ontvangen door burgemeester Louis Tobback. Het feest werd, ik heb de foto’s gezien, op Vlaams-culinaire wijze luister bijgezet. Maar er wordt hier natuurlijk voornamelijk gewoond, al dan niet met de voordeur op slot, zoals op de Pompstationsweg. Het Belgisch Park huisvest ook de ergste schurken ter wereld. Toen oorlogsmisdadiger Mladic, in navolging van zijn vriendjes Milosevic en Karadzic in Den Haag kwam wonen, heb ik hem verwelkomd met een gedicht dat de passende titel ‘Haagse

strafjes’ draagt. Hierin worden enige lokale vergeldingsmogelijkheden besproken, zoals ‘bungyjumpen van de Pier en het liefste dan bij eb’. Een straf die vanwege de sluiting van het uiterste tentakel van het Belgisch Park momenteel niet eens mogelijk zou zijn. Maar uiteindelijk overwint de beheersing: Maar ja, dat doen wij dus niet hier In de stad van Recht en Vrede Al heeft zo’n moordenaar als Mladic Nooit echt genoeg geleden Dus hij wordt beschaafd gemarteld: Ziet Den Haag slechts door de ruiten Woont in de mooiste stad ter wereld Maar hij mag nooit meer naar buiten Kraamkliniek Zo kan je dus ook wonen in het Bel-

gisch Park. Het is voor mensen met geringe financiële mogelijkheden wellicht de enige kans. Hetgeen mij brengt bij de confronterende vraag: hoe komt het dat ik er zelf nooit ben gaan wonen? Ik ben er nota bene begonnen, voorzichtig aan de rand van de wijk, in de voormalige kraamkliniek ‘De Volharding’ aan de Nieuwe Parklaan. Mijn geboorteplek werd al heel lang geleden met de grond gelijk gemaakt en vervangen door een kantoorgebouw, waar – heel grappig – een tijdje het bedrijf ‘Direct Wonen’ was gevestigd. Het is overigens een plek waar ik altijd goed uitkijk als ik er wandelend, racefietsend of automobiliserend langskom, want zou de plek waar je de wereld binnenkwam ook niet een uitgang bevatten? Ik groeide op in het Statenkwartier,

De Van Lennepweg in 1904, een sprong van 110 jaar is moeiteloos te maken. >Foto: Haags Gemeentearchief

ging school in het Van Stolkpark, veel klasgenoten woonden in het Belgisch Park. Maar er is één pand in de Luiksestraat dat ik wel heel vaak van binnen heb gezien. Daar huist mijn trouwe en zeer kundige tandarts, die mij na een verbanning van bijna dertig jaar in de hoofdstad, zonder problemen met zijn gezellig snorrende boor weer verwelkomde. Dat hij daar een levenlang al praktijk houdt, bevestigt nog maar eens de bestendige aantrekkingskracht van het Belgisch Park. Markt Vaak was ik ook op de Stevinstraat, waar mijn vader op de donderdagse markt zijn rijke kraam vol damesmodefournituren uitstalde. Als ik daar nu loop, dan komt één scène altijd op mijn netvlies. Ik was in de buurt en ging zomaar even bij hem langs. Het waaide, zoals gebruikelijk, keihard. ‘Hee!’, zei hij, verheugd om mij te zien. ‘Hai!’, zei ik, ‘wat is het rustig’. ‘Vind je het gek met die storm’, zei hij, ‘ik was aan het uitpakken, kreeg ik godvergeme zo een balk op me harses. Toen heb ik even gewacht in de auto, maar ja toen ben ik toch maar gaan uitpakken. Maar ’t is niets’. ‘Hoe is het met je hoofd?’. ‘Nou, kijk maar, het bloedde een beetje, ja, mevrouw die zijn 2,50 het stuk’. Het is een dierbare herinnering, zo gelukzalig in zijn achteloosheid, maar voorzien van het patina van het gemis: dit komt nooit meer terug. Dat is ook een buurt, de verzameling van miljoenen mooie en droevige herinneringen, waarvan er elke dag meer komen, terwijl de stenen, kunstig bijeengemetseld onverstoorbaar op ons neerkijken. Ja, ik zou best in het Belgisch Park willen wonen, maar er gewoon af en toe zijn, daarmee neem ik ook genoegen.

14>cultuur


Nationale Toneel speelt gedurfde ‘Storm’

Een Shakespeare om over na te denken Door Bert Jansma

De laatste regels van Prospero in de epiloog van ‘De Storm’ luiden: ‘Ook u heeft vast een donkere zij,/Wees daarom mild, en laat mij vrij’. Acteur Mark Rietman zegt ze alleen achtergebleven op het toneel, terwijl het publiek in de Koninklijke Schouwburg zichzelf weerkaatst ziet in een enorme spiegelwand op het achtertoneel. Prospero spreekt zijn publiek aan, uit zijn rol gestapt, weer acteur, theatermaker, sterveling. ‘Geen geesten meer, geen kunsten hier’, zegt hij. Die erg mooie slotscène is tekenend voor de regie van Johan Doesburg bij Het Nationale Toneel. Ongewoon, eigenzinnig, visueel fraai en een ‘Storm’ om over na te denken. Vooral over die ‘donkere zij’. Na ‘Hamlet’ is ‘De Storm’ waarschijnlijk het meest becommentarieerde stuk van Shakespeare. Door het feit dat het als ‘een romance’ geldt en niet als ‘drama’, omdat het ’t laatste stuk is dat Shakespeare geheel zelf schreef. En door die tovenaar Prospero die zijn staf breekt: een schrijver die afscheid neemt en nog eenmaal elementen uit vroeger werk samenbrengt. Het thema macht, ‘Midzomernachtsdroom’achtige sprookjeselementen, een luchtgeest Ariel, het monster Caliban, een in onschuld opbloeiende liefde à la Romeo en Julia. In de voorstellingen die ik zag (twee op het toneel, een verfilming) waren vooral de magie, de poëzie en dat afscheid essentieel. Regisseur Johan Doesburg zoekt een andere kant van het stuk. Zijn ‘Storm’ is de wraak van Prospero op wie hem gekrenkt hebben – in de eerste plaats zijn broer – en hem van de troon van

Na ‘Hamlet’ is ‘De storm’ waarschijnlijk het meest becommentarieerde stuk van Shakespeare. > Foto: Kurt van Elst

zijn hertogdom Milaan hebben gestoten. Vanaf het eiland, waar hijzelf is aangespoeld en al jaren verblijft, ziet hij hen langs varen. Hij ontketent een storm, laat ze schipbreuk leiden en speelt op zijn eiland een sardonisch spel met de drenkelingen. Hij wil wraak, wil zijn gram halen. De vergeving (ook een element bij Shakespeare) is ver weg. Het mensbeeld dat daarna opduikt binnen de twee groepen drenkelingen is bepaald zwartgallig. In beide kampen wordt samengezworen om anderen te doden en de macht over te nemen. Met een Prospero die in zijn wrekersrol evenmin van

smetten vrij is. Bij Doesburg zijn er wel wat regels Shakespeare voor gesneuveld (zijn versie duurt twee uur, zonder pauze), maar hij maakt zijn visie waar. Zonder andere thema’s en mogelijkheden dicht te spijkeren, houdt hij een opmerkelijke ‘Storm’ vast in zijn greep. Met acteur Mark Rietman als de donkere Prospero, steeds toekijkend naar wat hij teweegbrengt, soms met een iets té ver doorgevoerde vileine lach, maar met een onmiskenbare gekwetste autoriteit. Zijn Prospero is een man die een rol speelt, ‘De storm’ is een storm in zijn

hoofd, die hij als een regisseur op het toneel van zijn eiland moet laten uitwoeden.

ceerde in het blad van de kunstenaarssociëteit en schreef, samen met John Sillevis, in 1981 een boek over de Haagse kunstenaar Kees Andrea. Daarnaast was hij betrokken bij tal van kunstinitiatieven waarvan de Haagse Salon een van de opmerkelijkste was. Het was een tentoonstelling die voor alle kunstenaars openstond, maar waar een jury een selectie maakte, die soms ten koste ging van gevestigde namen.

Naast zijn liefde voor de kunst had Danser ook een avontuurlijke inborst, die hem op zijn 18de bij de wilde vaart deed aanmonsteren. Net na de Tweede Oorlog haalde hij de kolommen van de Haagsche Courant toen hij als jongetje van dertien jaar het ouderlijk huis had verlaten met de mededeling dat hij naar Parijs ging. Thuis waren ze er niet van onder de indruk. “Hij komt wel weer terug”, zei zijn moeder, en aldus ge-

schiedde na een week. Parijs haalde hij niet, Max rooide een week lang aardappelen in Limburg. Na zijn pensioen ging hij wel naar de Franse hoofdstad, hij kocht een huis bij de Place de la République, waar hij een groot deel van het jaar woonde. Totdat hij het een paar jaar geleden genoeg vond, hij koos definitief voor Den Haag. In Pulchri Studio aan het Lange Voorhout wordt vrijdag 28 februari om 17.00 uur afscheid geno-

als begeleider op gitaar en via het Concorde-label is zijn ontwikkeling daarna mooi te volgen. Van zijn duetten met de oude grootmeester George van Eps, zijn trio-werk (met onder anderen Ken Peplowski en Warren Vaché), zijn driemanschap met medegitaristen Frank Vignola en Jimmy Bruno (‘Concord jazz guitar collection’) . De stukken op die laatste cd laten zien hoe Alden zich tussen swing en bop beweegt: van Django’s ‘Song

d’automne’ tot Parker-stukken als ‘Ornithology’ en ‘Donna Lee’. Alden is deze week meermalen in Den Haag te horen. Ik begrijp dat zijn komst de ‘schuld’ is van de Nederlandse gitarist Martien Oster die overigens al eerder met internationale sterren te horen was. Martien zong (en arrangeerde) met Diana Krall, haalde de getulbande hammond B3-grootheid Dr. Lonnie Smith hierheen en nu treedt hij dus op met Alden. De twee gitaristen zijn op 4 maart te horen in Murphy’s Law, op 5 maart geeft Alden overdag een masterclass in het Koorenhuis (aanmeldingen [email protected]) en op 6 maart speelt hij – met de ritmesectie van drummer Hans Braber – in het Scheveningse Muzee (Neptunusstraat). Jammer dat op diezelfde avond in de Regentenkamer ook een bijzonder concert te horen is: Bariton

Blow Up! Drie baritonsaxen die een eerbetoon plegen aan meesters op dit ogenschijnlijk logge instrument dat met z’n grote bereik ook wendbaar, subtiel en zacht kan zijn: van Ronnie Cuber tot Gerry Mulligan. Rik van den Bergh en Job Helmers zijn hier de bekenden op de bariton. Simon Rigter voegt zich daarbij en die – van huisuit tenorsaxofonist – heb ik er nog niet eerder op gehoord. Bob Wijnen (piano), Noa Stroeter (bas) en Willem Romers (drums) begeleiden. Het wordt, volgens Bariton Bow Up! zelf: een avond ‘ronken, grommen, schreeuwen, fluisteren, bulderen’. De dag daarna in die Regentenkamer (7 maart) is het Rob van Kreeveld trio te horen met trompettist Rik Mol. Mol koos een paar jaar geleden voor grotere orkesten en een wat ‘funky-er’ muzikale omgeving, hij gold toen al als

Spiegels Deze Shakespeare gaat ook over theater, maakt Doesburg c.s. duidelijk. Vanaf de beginscène waarin de drenkelingen met een zee van geluid achter zich als hoorspelacteurs hun teksten tegen de storm in roepen. Totdat regisseur Prospero het decor van zijn verbeelding voor ze openzet. Een schitterend decor (van Tom Schenk) van bewegende en dalende wanden, met daarin steeds meer spiegels zodat het

perspectief wisselt, de scènes en de personages in beeld en spiegelbeeld verenigd worden. Dat spelelement en die door de toon heen brekende momenten vormen bij Doesburg een terugkerende lichte toets. Van soms iets teveel (wanneer ergens het ‘raban, raban, raban’ uit Cees Buddingh’s ‘Blauwbilgorgel’ klinkt), tot een tekstonvaste acteur die wordt ontdaan van baard en snor, en de ‘masque’ van een stel ballerina-achtige geesten. Bij ‘De storm’ blijft de visualisering van luchtgeest Ariel en de monsterlijke Caliban altijd een probleem. Prachtig om te lezen, maar hoe laat je ze vandaag nog zien? Doesburg heeft er een erg mooie vorm voor gevonden. Met Anniek Pheifer als een Ariel met een eigen willetje, op rolschaatsen en een step ongrijpbaar door de scènes. Vincent Linthorst maakt de bijna onmogelijke rol van Caliban knap menselijk. Hij is – bloot bovenlijf, vegen over zijn gezicht – een tragisch oer-mens dat dan wel de spraak perfect geleerd heeft, maar is blijven steken in de ontwikkeling van zijn eigen storm, zijn zucht naar bevrijding en macht. Een spiegel voor Prospero. Het zijn negatieve krachten die Prospero’s gramschap en verbeelding oproepen. Alleen geloochenstraft door het mooi geacteerde liefdespaar van Reinier van Scholten Aschat en Hannah Hoekstra. Prospero/Rietman kijkt daarbij dan wel tevreden toe vanaf het zijtoneel, heeft wel zijn bedoelingen met hun aanstaand huwelijk dat twee hertogdommen samenbrengt, maar aan de onschuld van de romance kan hij niet komen. En ook dat is om over na te denken in deze rijke, gedurfde en prikkelende ‘Storm’.

1931-2014

Max Danser overleden Door Casper Postmaa

Max Danser, oud facilitair directeur van het Westeinde Ziekenhuis, is op 82-jarige leeftijd na een korte ziekte overleden. Meer nog dan van zijn werkzaamheden voor het ziekenhuis kende Den Haag hem als een joyeuze, markante man die de Haagse kunstwereld als zijn natuurlijke biotoop beschouwde. Danser was bestuurslid van Pulchri Studio, publi-

men van Max Danser. De crematie zal in stilte plaatsvinden.

jazz

Howard Alden en Martien Oster Howard Alden is geen jazzgitarist die iedereen kent. Geen Kenny Burrell, Jimmy Raney of Jim Hall. Misschien omdat de Californiër Alden (geboren 1958) niet zoveel toernees maakte en niet veel confrontaties met anders georiënteerde jazzstilisten aanging. Alden komt uit de klassieke hoek van de jazzgitaar: van swing tot mainstream. Maar daarin is hij dan ook een meester. Hij begon als banjo-speler in ‘pizza parlours’, kreeg kansen

dé opvolger in Nederland van Jarmo Hoogendijk en het lijkt me prachtig hem weer eens met de jazz-essentialia van een kleine bezetting te horen. Op 5 maart in de Regentenkamer een combinatie waarvan ik wél de losse componenten ken, maar waarvan ik me nauwelijks een voorstelling kan maken: ‘van jazz tot smartlap en electronische klankvelden’ komt er van het POW-ensemble van saxofonist en electronicaspeler Luc Houtkamp. Met de Amerikaanse zangeres Stephanie Pan en tapdanser Peter Kuit. Tapdance en swing, die hoorden ooit zeker bij elkaar. Zoals het fenomenale trio ‘Tip, Tap and Toe’ in de gekste film van Abbott & Costello, ‘Pardon my sarong’. Vraag het Kuit en hij zal het u bevestigen. Bert Jansma

15

cultuur<


‘The Great Train Nieuwe thriller van Roel Janssen Robbery’ maal duizend Feiten en fictie in ‘Fout goud’

Door Thijs Kramer

land geleverd was. Zo was het voor de Zwitsers legaal geworden. Na de oorlog zijn er forse hoeveelheden goud in Duitse zoutmijnen gevonden. Veel bevond zich ook nog in Zwitserland, dat een deel ervan zou teruggeven aan de voormalige bezette landen. Later bleek echter dat die teruggave gebaseerd was op een veel te lage schatting van de hoeveelheid goud die Zwitserland werkelijk van Duitsland had ontvangen. Zwitserland had zich juridisch echter

brekers bij Elmer thuis een metalen neonazi-embleem laten vallen en liggen. Zo weet hij direct in welke kringen hij moet zoeken. Ook komt het wel erg goed uit dat Elmer in de kelder van de voormalige Reichsbank in Berlijn op een deur stuit die leidt naar een ondergronds gangenstelsel. Daar treft hij precies de juiste groep neonazi’s die daar druk staan te siegheilen. En Janssen hanteert de omgang met fysiek geweld die we uit misdaadseries en films ge-

Door Casper Postmaa

In 1985 hield Gerard Reve in Leiden De grootste goudroof uit de geschiedeeen openbaar college onder de titel: nis was zo onvoorstelbaar, zoiets als de ‘Echt gebeurd, is geen excuus’. Daarin Great Train Robbery in 1963, maar dan betoogde hij dat het gebruiken van maal duizend, dat hij misschien daarwaar gebeurde zaken een roman eerder door nooit een prominente plaats ongeloofwaardiger maakt dan waarheeft veroverd in ons collectieve geachtiger. Op Reviaans onnavolgbare heugen. Alleen al het deel van de buit wijze gaf hij enkele voorbeelden om dat uit Nederland afkomstig is, heeft vervolgens te stellen: ‘Ja, dames en heeen waarde van ongeveer twee milren, met het volhouden dat het echt gejard euro: Nederlands goud dat door de beurd is, heb je nazi’s is geroofd mooi lullen’. uit de kelders van Schrijver Roel De Nederlandse Janssen had daar Bank (DNB) en duidelijk geen omgesmolten boodschap aan weer is doorvertoen hij zijn thrilkocht aan de Zwitler ‘Fout Goud’ sers in ruil voor schreef. Daarin harde valuta situeert hij een waarmee de oorspannend, fictief logsindustrie kon verhaal in een worden bekoshistorische contigd. Een deel text; de Tweede daarvan is naar Wereldoorlog. Nederland terugHet ‘waar gegekomen, maar beurd’ brengt hij ruim 60.000 kilo zelfs nadrukkerust nog in Zwitlijk in stelling. Zo serse kluizen. schreef hij in de Goud waarvan de week dat het banken in Bazel boek verscheen en Zürich wisten in De Groene dat het was geAmsterdammer roofd. een artikel, evenHet is materiaal eens onder de tivoor een tv-serie, tel Fout Goud, een toneelstuk of waarin hij de hiseen speelfilm, torische context maar het boek is er uitdiept. Op zijn in elk geval al. website heeft hij Oud-NRC-journaeen reeks foto’s list Roel Janssen staan die de hispubliceerde voritorische echtge week zijn thrilheid bekrachtiler ‘Fout goud’, gen. Hij heeft het een samenspel CDA-Tweede Ka- Joseph Goebbels (midden links), minister van Propaganda van het Derde Rijk en Walther Funk, president van van feiten en ficmerlid Eddy van de Reichsbank (midden rechts) bekijken tevreden een nieuwe lading goudstaven.>SZ-Photo tie: het grote verHijum zover gehaal berust op hiskregen om al voor verschijning Kamer- goed ingedekt en van verdere restitutie wend zijn. Iemand kan flink in elkaar torische feiten, de intrige binnen dat vragen te stellen naar aanleiding van kwam het niet. Nederland heeft tot gerost worden inclusief met een ijze- kader ontsproot uit het brein van de dit boek. Een feit dat zelf weer promi- 2000 pogingen gedaan om goud van ren staaf bewerkt; het levert amper let- auteur. nent op de site van Janssen vermeld Zwitserland terug te krijgen. Zonder sel op. Dat alles mag de pret niet druk- Een deel van het plot wil de Haagse wordt. En als klap op de vuurpijl meldt succes. Volgens Janssen ligt er momen- ken, dat hoort nu eenmaal bij het gen- schrijver al bij voorbaat prijsgeven. Janssen op Twitter dat een voorspelling teel in Zwitserland nog Nederlands re, evenals de matige uitwerking van “Mensen hebben het vaak over codes van een van zijn fictieve personages in goud ter waarde van twee miljard euro. de personages. Het gaat Janssen om het waarmee je de nazischatten kon tezijn boek werkelijkheid wordt: de Tegen die achtergrond heeft Janssen vertellen van een spannend verhaal en rugvinden, er was laatst iemand die goudprijs is aan het stijgen. Niet alleen zijn verhaal geschreven. Elmer van der daarin slaagt hij met glans. Feiten en een muziekstuk daarvoor aanzag, in zijn fictie, maar ook in werkelijkheid Breggen treft in een erfenis van zijn fictie én heden en verleden zijn ingeni- maar het is niet zo dat het nazigoud op speelt Janssen dus een ingenieus spel grootmoeder vijftien gouden tientjes eus met elkaar verweven. Het tamelijk een geheime plek is verborgen. Ik van werkelijkheid en verdichting. aan. Waar komen die vandaan? Elmer complexe verhaal is in rappe taal ge- weet waar het is, het ligt in de kluizen Volgt u het nog? gaat op onderzoek uit. Hij komt erach- schreven met af en toe even pas op de De historische context is als volgt: In de ter dat zijn grootmoeder in de oorlog plaats om alle feiten en gebeurtenissen oorlog confisceerden de Duitsers alle een relatie had met de onderdirecteur even op een rij te zetten. De vraag is nagoudreserves van de Nederlandse van de Nederlandse Bank. Bij het ontra- tuurlijk of dit boek net zo spannend Bank. Dat was zogenaamd monetair felen van zijn eigen geschiedenis raakt zou zijn als het niet nadrukkelijk leungoud. Het diende als dekking voor het hij verzeild in het grote verhaal van het de op een omstreden stuk geschiedepapiergeld. Daarnaast hadden alle Ne- geroofde Nederlandse goud. Hij krijgt nis. Het is mij niet helemaal duidelijk derlanders al particulier hun gouden te maken met neonazi’s, met de pro- of Janssen zijn thriller gebruikt om sieraden en munten moeten inleve- tectionistische Zwitserse bankwereld, aandacht te vestigen op het onrecht dat de Zwitsers ons aandoen, of dat hij die ren. Aan het hoofd van De Nederlandse met goudspeculanten. kwestie iets brisanter voorstelt dan hij Bank stond vanaf 1942 de NSB’er Meinis om zijn boek actualiteit te geven. oud Rost van Tonningen. De Duitsers Neonazi-embleem verkochten dat goud voor een belang- Janssen weet de spanning mooi gestaag Wat zou Reve daarvan vinden, of Tweerijk deel aan het neutrale Zwitserland op te bouwen en naar een zinderend de Kamerlid Van Hijum? om aan deviezen voor de oorlogsvoe- slot toe te werken. ring te komen. Veel goud werd geante- Daar staat tegenover dat de informatie dateerd, dat wil zeggen Duitsland deed hier en daar wat grofkorrelig gedoseerd Roel Janssen: Fout goud, Uitgeverij Cargo. Roel Janssen. >Foto: PR alsof het al voor de oorlog aan Duits- wordt. Het is heel handig dat twee in- ISBN 9789023485872. Prijs: € 19,90

van de Zwitserse banken”. Het feit dat Zwitserland op een berg uit Nederland gestolen geld zit dat het in de Tweede Wereldoorlog door heling had verkregen, was Janssen wel bekend. In de jaren vijftig waren er onderhandelingen over teruggave geweest, maar dat die pogingen in de jaren negentig onder het kabinet Paars 2 stilzwijgend waren opgegeven, schokte Janssen. Uit die verontwaardiging kwam zijn boek voort. “Ik was ook kwaad op mezelf dat ik daar als parlementair journalist, die zich met financiën bezighield, niets van had gemerkt. Overigens was ik niet de enige, niemand heeft er toen over geschreven”. Schrijnend aspect aan de grote goudroof was dat een belangrijk deel, zo’n 35.000 kilo, in het eerste oorlogsjaar bijeen was gebracht door de Nederlandse burgerij die na een oproep van de Duitsers massaal gouden munten en sieraden inleverde. “Ja, waarom doe je dat? Ik begrijp er niets van”, zegt Janssen, “men wilde trouw zijn aan het gezag, zoiets zal het wel zijn geweest. ‘Wilt u uw goud inleveren, het is goed voor de Nederlandse economie’. De Nederlandse overheid zei dat je het moest doen”. Dramatiek Een andere partij had zich al eerder met meer succes het vizier gericht op het Zwitserse bankwezen. Het World Jewish Congress onderhandelde tussen 1995 en 2000 op harde wijze met de Zwitserse banken over bevroren tegoeden van in concentratiekampen omgekomen Joden. Dat leverde 1,25 miljard dollar op. Waarom boekten Nederland en die andere van hun goud beroofde landen dan geen succes? “In die eerste zaak speelde natuurlijk de dramatiek van de holocaust waardoor het voor de Zwitsers moeilijker was zich te verzetten. In het geval van Nederland beriep Zwitserland zich op het ‘Akkoord van Washington’ uit 1946 waarbij de Zwitserse banken zich verplichten een deel van het goud terug te betalen. In ruil daarvoor is afgesproken dat ze nieuwe claims naast zich neer mochten leggen. Pas later werd bekend dat er veel meer Nederlands goud naar Zwitserland was gegaan dan onze regering wist”. In ‘Fout goud’ staat een intrigerende zin. Eén van de door Janssen bedachte figuren zegt ‘heeft u enig idee wat Zwitserland te wachten staat als duizenden gedupeerden hun oorlogsgoud opeisen’. Inderdaad, wat dan? “Nou”, zegt Janssen met een grijns, “ik doe toch een oproep. Ik zou het wel mooi vinden als er mensen komen die zeggen: het hele familiekapitaal van opa is via Duitsland naar Zwitserland verdwenen, mag ik het terughebben”. Enige fiducie dat de banken aan de Bahnhofstrasse zich deze keer toeschietelijker zullen tonen heeft Janssen niet. “In de nasleep van de onderhandelingen van het Jewish Congress met de Zwitsers is de nadruk gelegd op de twijfelachtige moraliteit van de Zwitserse banken. Ik denk niet dat die nu opeens is verbeterd”.


vrijdag | 20.15 uur

14

maart | 2014

Evangelisch-Lutherse Kerk Den Haag

Russische liturgische muziek Sergei Rachmaninov | Dmitry Bortniansky | Alfred Schnittke

Residentie Kamerkoor Theo Bodewits accordeon Jos Vermunt dirigent

kaarten € 20,– | Jongeren tot 25 jaar betalen € 10,– per kaart | Toegangsprijzen inclusief drankje na afloop | bestellen VVV Haags Uitburo 0900 – 340 35 05 (45 cpm) | www.bachensembles.nl

Wat

Adressen & Informatie Van Lanschot Bankiers [email protected] tel.: 070 361 16 52 mobiel: +31 [0]6 53 73 85 03 Lange Voorhout 30 - 32 2514 EE Den Haag www.vanlanschot.nl kantoor in Wassenaar: Lange Kerkdam 3 2242 BN Wassenaar

Ernst & Young Wassenaarseweg 80 2596 CZ 's-Gravenhage Tel: 070 - 88 40 71000

ScheerSanders advocaten ScheerSanders Advocaten Nassauplein 36 2585 ED 's-Gravenhage Tel: 070-3659933 [email protected] www.scheer.nl

Werkgeversservicepunt Rob de Rooij (06) 52 02 6277 [email protected] www.wspdenhaag.nl

Innovatie als fiscale kans Innovatie ontstaat overal. En vaak is er nog subsidie voor beschikbaar ook. Dat laatste is voor veel ondernemers onbekend terrein. Deze fiscale subsidies kunnen voor ondernemers veel rugwind opleveren. Wolter Pot, kantoorvoorzitter en partner EY Den Haag legt uit waarom.

Duurzaamheid en innovatie worden vanuit de overheid nog steeds gestimuleerd. Vrijwel alle ondernemers die veranderen en vooruit willen kunnen hiervoor in aanmerking komen. Wolter Pot: “Je bent sneller duurzaam en innovatief aan het ondernemen dan je denkt, daarvoor hoef je geen uitvinder te zijn. Wanneer een bedrijfsproces met behulp van een technische innovatie efficiënter wordt ingericht kan er al sprake zijn van een fiscale subsidie, terwijl ondernemers zich daarvan niet bewust zijn.” Ondernemers verdienen steun bij het snel naar de markt brengen van innovaties. De overheid biedt die steun in de vorm van bijzondere fis-

cale voordelen en borgstellingen bij bedrijfskredieten. “Een voorbeeld hiervan is de WBSO-regeling voor ondernemers die speur- en ontwikkelingswerk verrichten en dankzij de WBSO minder loonheffing hoeven te betalen. Andere fiscale voordelen als het gaat om innovatie zijn de RDA-regeling en de Innovatiebox, waarmee de overheid ondernemers stimuleert te investeren in onderzoek.”, aldus Wolter Pot. Toegankelijker Deze fiscale regelingen zijn er al een tijd, maar ze zijn de laatste jaren een stuk toegankelijker en begrijpelijker geworden. Wolter Pot: “De voordelen leken eerst voornamelijk weggelegd voor grote ondernemingen, maar ook voor kleinere bedrijven is het veel gemakkelijker hun weg te vinden. Onze rol is om ondernemers te adviseren over fiscale stimuleringsmaatregelen en om er voor te zorgen dat de formaliteiten bij de aanvragen zorgvuldig én efficiënt worden vervuld. Het helpt daarbij enorm dat EY heel goed zicht heeft

op de ontwikkelingen in alle denkbare sectoren. In Nederland én in het buitenland.” Bij het op de markt brengen van innovaties is de samenwerking tussen starters en gevestigde bedrijven van groot belang. In Den Haag zijn er diverse initia- Wolter Pot, kantoorvoorzitter en partner EY Den tieven op dit ge- Haag.>Foto: bied. “Binnen sectoren die in onze stad belangrijk zijn, kan bijdragen aan het versterken van zoals veiligheid en telecom, worden de economie in onze regio. Juist de steeds meer intensieve samenwer- initiatieven waarbij innovatie en sakingen opgezet om gezamenlijk in- menwerking met grote gevestigde novatie te kunnen stimuleren en partijen goed worden benut, zijn versnelling mogelijk te maken. Klei- succesvol. EY is voor dat soort onderne en beginnende ondernemingen nemers graag een coach, die als zijn hierbij de katalysator, terwijl klankbord fungeert. Die rol gaat veel grote bedrijven hun kennis en exper- verder dan de ondersteuning bij het tise inbrengen. Dit is een belangrijke verkrijgen van fiscale subsidies.”, alontwikkeling die op lange termijn dus Wolter Pot.

Slagvaardige economie vraagt om vernieuwing

Dit is een initiatief van Den Haag Centraal. Alle hierop geplaatste artikelen vallen buiten de redactionele verantwoordelijkheid van de redactie.

Harry Schoots, directeur private banking Den Haag & Wassenaar. >Foto: PR

We hebben de mond vol van innovatie, maar wat is dat eigenlijk? Niet zo gemakkelijk als je erover nadenkt. Neem nu die stamcelburger van een tijdje terug, ook wel Frankensteinburger genoemd. Valt die onder het kopje? Als eerste in zijn soort zou je zeggen van wél. Maar anderzijds ontbreekt er iets: de weg naar de markt, een uiteindelijk gebruik. Zolang die burger de muren van het laboratorium niet verlaat, blijft het een uitvinding. Die transformeert slechts in een innovatie als hij daadwerkelijk in de dagdagelijkse publieke of privaatcommerciële ruimte verschijnt. Innovatie hoeft trouwens niet uitsluitend over een puur eindproduct te gaan. Een ingreep in het proces van uitvinding naar concreet gebruik is evenzeer innovatief. Laat ons opnieuw het voorbeeld van het stukje vlees nemen. Vooraleer dat ooit breed op de markt komt, zal het door een uitgebreide administratieve molen moeten. Hoe korter, logischer en efficiënter we dat proces inrichten, hoe sneller we de vruchten van die uitvinding plukken. Want daar gaat innovatie tenslotte om: vruchten plukken van iets nieuws. Een slagvaardige economie vraagt om voldoende vernieuwing in eindproducten en –diensten. Logisch dus dat onderzoek en ontwikkeling een prominente plaats innemen bij officiële Europese groeiplannen. Maar tegelijkertijd heeft ons continent nog veel innovatiemarge in het efficiënter maken van processen. Zo heeft het decennia lang geduurd voordat er

zoiets bestond als een Europees octrooi. Sterker, het bestaat nog steeds niet. Spanje en Italië doen niet mee. Nationale sentimenten rond de eigen taal vertragen hiermee de ‘vermarketing’ van innovaties op Europese schaal. In een geglobaliseerde wereld waarin de concurrentie steeds scherper wordt, is schaalgrootte nochtans belangrijk. Ze laat toe hoge ontwikkelkosten sneller terug te verdienen. Daarnaast is onze Europese welvaartstaat een kostbaar iets. Zowel letterlijk als figuurlijk. Internationaal concurreren op basis van prijs is dus niet evident. Het moet vooral van de toegevoegde waarde komen. Elke hindernis om die toegevoegde waarde voldoende snel te verzilveren, kan een hindernis te veel zijn. De aanslepende discussies rond het Europese octrooi, zijn tekenend voor het Europese project. Dat is er één van horten en stoten. Maar uiteindelijk ook van vooruitgang. Meestal wordt die echter maar geboekt met het mes op de keel. Hierbij is het vaak schipperen tussen de éénwording van Europa en nationale belangen. De brede publieke opinie ziet soms niet onmiddellijk dat deze uiteindelijk samenlopen. Toch is het zo. We moeten er dus blijven voor gaan. Voor innovatie en Europa. Als burger en als investeerder. Harry Schoots Van Lanschot Bankiers Directeur Private Banking Den Haag & Wassenaar [email protected]

beweegt

Innovatie in het (arbeids)recht Bij innovatie denkt u niet in eerste instantie aan het recht. Toch is innovatie binnen het recht aan de orde van de dag. Zo is de rechtspraak volop aan het innoveren. Burgers, bedrijven en overheidsinstellingen kunnen steeds meer digitaal een procedure bij de rechtbank starten. Ook het arbeidsrecht, het rechtsgebied waarin ik zelf veelvuldig procedeer, staat op de (innovatie)schop. Op dit moment is het wetsvoorstel “Wet werk en zekerheid” naar de Eerste Kamer. Als dit wetsvoorstel ongewijzigd de eindstreep gaat halen, zal er binnen afzienbare tijd zowel voor werkgevers als werknemers veel veranderen. Flexibiliteit Zo zal de voor de werkgever bestaande mogelijkheid om drie opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd worden beperkt tot een totale periode van twee in plaats van drie jaar. Daarna ontstaat een vast contract. Om deze regeling te doorbreken, dient er tussen de verschillende arbeidsovereenkomsten sprake te zijn van een tussenperiode van tenminste zes maanden in plaats van thans drie maanden. En waar nu een overeenkomst voor bepaalde tijd automatisch (van rechtswege) eindigt, tenzij schriftelijk anders is vastgelegd, zal de werkgever in de nieuwe wet de werknemer schriftelijk op de hoogte moeten brengen dat hij niet van plan is om de arbeidsovereenkomst te verlengen. Het opnemen van een proeftijd in arbeidsovereenkomsten die worden aangegaan voor de duur van een half jaar zal worden verboden. De werkgever die nog wel een proeftijd wil afspreken, is dus verplicht om een arbeidsovereenkomst aan te gaan met een duur langer dan een half jaar. Ook

Eric-Jan Krijgsman, advocaat ScheerSanders. >Foto: PR

het aangaan van een concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd wordt, behoudens uitzonderingen, verboden. Deze wijzigingen op het gebied van flexibele arbeid zijn beoogd per 1 juli 2015. Ontslagrecht Daarnaast zal per 1 juli 2015 ook het ontslagrecht op de schop gaan. Zo heeft de werkgever voor beëindiging van de arbeidsovereenkomst nu nog de keuze om ofwel naar de kantonrechter te gaan ofwel een procedure

bij UWV te starten. Afhankelijk van deze keuze, ontvangt de werknemer een vergoeding (of niet). Deze keuzemogelijkheid zal per 1 juli 2015 niet meer bestaan. De te volgen procedure zal vanaf dat moment afhankelijk worden gesteld van de reden van het ontslag. Kort gezegd moet de UWV route worden gevolgd ingeval van bedrijfseconomisch ontslag of langdurige ziekte en de route via de kantonrechter ingeval van de overige gronden, zoals disfunctioneren. Ook zal de werkgever verplicht wor-

den bij het beëindigen van een arbeidsovereenkomst met een duur van twee jaar of meer een zogeheten transitievergoeding te betalen, ongeacht de te volgen ontslagroute. Bij een of meer (ook tijdelijke) dienstverbanden van in totaal twee jaar of langer betaalt de werkgever bij ontslag een transitievergoeding van maximaal € 75.000,-- of maximaal één jaarsalaris als dat hoger is. Met de voorgenomen maatregelen hoopt het kabinet de flexwerker meer bescherming te kunnen bieden

en het ontslagrecht toegankelijker en eenvoudiger te maken. Of de voorgenomen innovatie van het arbeidsrecht ook daadwerkelijk een verbetering gaat opleveren, valt te betwijfelen. De geluiden uit de praktijk en wetenschap zijn op zijn minst kritisch te noemen. Mocht u als (flex)werknemer of werkgever willen weten wat de wijzigingen in uw specifieke geval kunnen betekenen, fiets even langs voor een innoverend (en vrijblijvend) gesprek.

Met plezier een maatschappelijke boodschap overbrengen:

VLC brengt bewuste voeding dichter bij de scholen Van Leeuwen Catering laat met pure concepten zien dat gezond eten en drinken wel degelijk lekker kunnen zijn. En ook scholieren worden zich daar dankzij deze cateraar steeds meer bewust van. VLC levert namelijk aan 68 middelbare scholen in de regio Zuid-Holland de heerlijkste broodjes en tosti’s.

Mensen die het minder breed hebben, kiezen vaker voor ongezonde voeding dan mensen met meer geld om zo snel aan de nodige koolhydraten te komen. Helaas is bewezen dat ongezonde voeding ten koste gaat van de prestaties. Wij willen dan ook dat gezond eten voor iedereen bereikbaar is.”

Gezond eten, duurzaamheid en sociaal ondernemerschap: dat is waar Van Leeuwen Catering (VLC) voor staat. “We willen grote groepen beïnvloeden om op eigenzinnige wijze uiting te geven aan maatschappelijk onderwijs”, vertelt Rob van Leeuwen, mede-eigenaar van VLC. “Zeventig procent van onze dienstverlening is gericht op het scholen. En dat is niet voor niets. In de maatschappij zien we een trend waarbij klassenverschillen steeds groter worden.

Sociaal ondernemerschap Dat doet de cateraar door onder andere op scholen betaalbare producten te aan te bieden. Van Leeuwen: “Wil je voorkomen dat jongeren in de pauze frites, cola, chocola en allerlei ander ongezond voedsel kopen, dan moet je met een concept komen dat het financieel aantrekkelijk maakt voor scholieren om te kiezen voor gezond eten.” VLC levert daartoe diverse producten aan 68 middelbare en MBO-scho-

len in Zuid-Holland. Zo bereiden 2 stagiairs wekelijks 2500 tosti’s met de hand die vervolgens worden verkocht aan scholieren, voor slechts € 1 ,- per stuk. Volgens Van Leeuwen kan deze prijs worden gehanteerd omdat het productieproces lager kan worden gehouden door overgebleven brood te gebruiken van de buurtbakker en te werken met gemotiveerde stagiairs. “Hiervoor werkten we nauw samen met WSP Den Haag. Vanwege onze visie op sociaal ondernemerschap vinden we het belangrijk dat mensen die wat verder van de arbeidsmarkt af staan, de kans krijgen terug te keren in het arbeidsproces. Onze circa 40 stagiairs bestaan onder meer uit Wajongers en mensen met een bijstandsuitkering.” Werkgeversservicepunt Den Haag Naast tosti’s, levert VLC onder meer

werk goed kunnen combineren met eventuele schoolgaande kinderen”, vervolgt Van Leeuwen. “Daarbij hebben zij affiniteit met de scholieren, wat absoluut een pre is. Veel van de herintreders zijn ook via WSP Den Haag geworven. We hebben gekozen voor het WSP omdat zij beschikken over een grote database met geschikte kandidaten beschikken, efficiënt werken en snel kunnen schakelen. Zonder het WSP was het me niet gelukt de juiste kandidaten te krijgen.” >Foto:

pasta- en fruitsalades en gezonde broodjes. In de schoolkantines worden de scholieren geholpen door de betrokken medewerkers van de cateraar . “We hebben 120 parttime medewerkers in dienst; de meesten zijn herintredende vrouwen die het

Het mes snijdt zo aan twee kanten: VLC helpt mensen weer terug te keren in het arbeidsproces door hen nauwkeurig te begeleiden en tegelijkertijd worden gezonde producten bereikbaar voor scholieren. VLC is een mooi voorbeeld van innovatief en sociaal ondernemerschap waar álle partijen baat bij hebben.

18>sport


Boyito Mulder mist groot kunstrijtoernooi

Toekijken tijdens de Challenge Cup Als van 6 tot en met 9 maart één van de grootste kunstrijtoernooien van Europa in De Uithof plaatsvindt, kijkt Boyito Mulder noodgedwongen toe. De 22-jarige Hagenaar heeft een operatie aan zijn voet ondergaan en mist daardoor de Challenge Cup. Door Klaas-Jan Droppert

“Verschrikkelijk balen”, zo vat Boyito Mulder zijn gevoelens samen. “De Challenge Cup is echt een heel mooi evenement, maar ik heb pas één keer meegedaan en dat had veel vaker moeten gebeuren”. Blessures zorgden ervoor dat hij alleen in 2011 op het ijs stond. Tot drie keer toe is hij geblesseerd geraakt aan zijn voet, waardoor hij uit de roulatie was. In november sneed hij met zijn schaats tijdens een training als een mes door een pees. Na een verkeerde diagnose waardoor het herstel achterop raakte, moet hij binnenkort onder een ander mes: het chirurgische. Daarmee is zijn seizoen over en kan hij de Challenge Cup vergeten. “Dit toernooi is één van de grootste in Europa, maar het is jammer dat het in Nederland ondergewaardeerd wordt. Reken maar dat er vanuit de Verenigde Staten of Rusland aandacht voor dit toernooi is als één van hun rijders of rijdsters hier goed presteert”. Hoewel het toernooi vlak na het hoogtepunt van het seizoen, de Olympische Spelen in Sotchi, plaatsvindt mag de Challenge Cup altijd op goede deelnemers rekenen. Twee bronzen medaillewinnaars in Sotchi waren bijvoorbeeld in het verleden aanwezig: de Italiaanse Caroline Kostner en de Amerikaan Jeremy Abbott. “En voor de Olympische Spelen van Turijn in 2006 gebruikte de Amerikaanse ploeg dit toernooi om te acclimatiseren. Dat geeft het belang van de Challenge Cup wel aan. Bovendien kunnen schaatsers en schaatsters met te weinig punten om aan het WK deel te nemen, die hier verzamelen”. Toeval Nu moet Mulder toezien hoe anderen hun kunsten op het ijs vertonen. “Dat is wel een teleurstelling, want ik was goed op weg”, zegt de viervoudig Nederlands kampioen. Die weg naar de top begon voor hem in Groningen, waar hij als zoon van een Filipijnse moeder (zijn naam betekent kleine jongen, red.) en Nederlandse vader werd geboren. “Als zevenjarige kwam ik in aanraking met kunstrijden. Eigenlijk was het puur toeval. Ik was op mijn hockeyschaatsen bezig en zag een coach een meisje lesgeven. Ik vond dat ik het beter kon dan dat meisje en ging haar bewegingen nadoen. Dat lukte op hoc-

Boyito Mulder (links) neemt dit jaar niet aan de Challenge Cup deel.>Foto: Creative Images

keyschaatsen vrij goed. Daarna heb ik aan mijn ouders gevraagd of ik een proefles mocht doen. Zo ben ik erin gerold”. Het toont zijn vastberadenheid, die hem in zijn verdere carriè_e vaak van pas kwam. “Ik ben sowieso iemand die juist het tegendeel wil bewijzen als een ander zegt dat het me niet gaat lukken. Mijn voormalige trainer zei: ‘Ik krijg hem wel op het NK’. Mijn vader geloofde daar niets van, dacht dat ik er tegen die tijd wel mee gestopt zou zijn. Maar niet dus, want naast de NK’s heb ik ook al drie keer op een EK gestaan”. Om echt goed te worden, moest hij

verhuizen naar Den Haag. “Daar woonde mijn voormalige trainer. Zij kwam drie tot vier keer in de week naar Groningen, maar dat was niet vol te houden. Bovendien heb ik in De Uithof of in Zoetermeer meer ijstijd. In Groningen was dat zes uur, hier twintig.” Gastgezin Hij woonde vanaf zijn zeventiende in een gastgezin en volgde les op het Segbroek College. Nu studeert hij commerciële economie aan de HES in Rotterdam en woont hij bij de familie Epstein. Maar binnenkort gaat hij deze Haags-Russische kunstrijfa-

Programma Tijd Categorie

Onderdeel

Donderdag 6 maart 13.30 Advanced Novice men 14.55 Advanced Novice ladies 16.20 Junior Pairs 17.35 Junior men 19.00 Junior ladies

Kort program Kort program Kort program Kort program Kort program

Vrijdag 7 maart 11.00 Advanced Novice men 12.35 Advanced Novice ladies 14.10 Junior pairs 15.35 Junior men

Free skating Free skating Free skating Free skating

Tijd Categorie Onderdeel 17.10 Junior ladies Free skating 19.25 Senior ladies Short program Zaterdag 8 maart 12.30 basic novice A men Free skating 13.55 Basic novice A ladies Free skating 16.00 Senior pairs Short program 17.15 Senior men Short program 19.15 Senior ladies Free skating Zondag 9 maart 11.00 Senior pairs 12.25 Senior men

Free skating Free skating

milie, van wie Dimitri en Rachel dit keer ook niet aan de Challenge Cup meedoen, verlaten. “Ik heb een huisje in Rijswijk gevonden, dus ik blijf in de buurt”. Dat was niet het geval geweest als hij zijn voormalige trainer Susan KraanAkkerman was gevolgd. “Haar man kreeg een baan in Beijing en voor hem was het die accepteren of werkloos worden. Hij heeft er een contract voor drie jaar. Het plan was dat ik zou meegaan om daar te trainen. Uiteindelijk heb ik daarvan afgezien omdat ik in China niet het lesprogramma van school kon volgen. Was dat wel mogelijk geweest, dan was ik

zeker gegaan. Dat ik van mijn voormalige trainer afscheid heb moeten nemen, daar baal ik nog steeds van”. Maar nu heeft Mulder andere zorgen. Hij moet fit worden. “Voor peesblessures is rust het beste. Het zou betekenen dat ik precies voor de zomervakantie weer kan trainen. Komt mooi uit, want dat is de periode om je conditie op te bouwen en je sprongen en choreografie te oefenen. Tijdens het seizoen verander je namelijk maar heel weinig aan je kür. Dan is het meer een kwestie van onderhouden. Dus misschien komt het toch nog goed voor volgend seizoen”.

Haagse waterpolovrouwen willen naar landelijke finale Als het aan de vrouwen van de SG Waterpolo Den Haag ligt, speelt de ploeg in april in de eindstrijd om de landelijke ManMeer!-Cup. De eersteklassers van Jim van Es moeten zaterdag dan wel de geduchte tegenstander ZVL afschudden. “We waren al twee keer dicht bij de finale en we gaan er met z’n allen voor om onze droom deze keer waar te maken”, meldt aanvoerster Larissa Kuijpers. Haar coach waarschuwt echter voor

teveel optimisme. “In de competitie verloren we tweemaal van ZVL. De tweede ontmoeting gaven we heel sterk partij, maar wanneer ZVL speelsters uit het eerste inpast, wacht ons in Leiden een zeer zwaar duel. Deze tegenstander is te verslaan maar dan moeten we wèl mazzel hebben”, aldus Van Es. Zaterdag 18.00 uur, zwembad De Zyl, Leiden: ZVL2-Den Haag1

19

varia<


Stad trekt ook veel vreemde vogels Vogelasiel De Wulp moet van de gemeente weg uit Meer en Bos. De Vogelbescherming heeft er ook geld voor, maar waarheen moeten ze verhuizen? Gelukkig blijkt uit het jaarverslag dat Den Haag erg populair is bij de vogels.

Populair Van de perikelen naar het veld. Daar is veel te beleven, Den Haag is populair bij de vogels: meer dan honderd

Tuinreservaat

Wat zou de totale oppervlakte van de vijf miljoen Nederlandse tuinen zijn? Ik durf geen schatting te maken, maar het zijn bij elkaar opgeteld ongetwijfeld heel wat vierkante meters. Nu de overheid steeds minder geld overheeft voor het in stand houden van onze grote natuurgebieden, is het zaak om alle kleine stukjes grond zo groen mogelijk in te richten. Al

Door P. van der Eijk

De Haagse Vogelbescherming heeft een conflict met de gemeente: deze eist dat Vogelasiel De Wulp in het park Meer en Bos verdwijnt, echter zonder dat zij elders een plaats voor herbouw weet aan te wijzen. Dat blijkt uit het zojuist verschenen jaarverslag van de vereniging. Er is een al langer durende impasse die de vereniging in hoge mate frustreert. Zo mogen er geen verbouwingen aan het huidige asiel worden gedaan, terwijl de behuizing steeds krakkemikkiger wordt. De vereniging heeft, voornamelijk door legaten, kapitaal achter de hand voor verhuizing en nieuwe behuizing, meer dan een miljoen euro. Maar waarheen verhuizen? De vogelclub opereert overigens heel omzichtig in zijn contacten met de gemeente en weigert zelfs, zo blijkt, naar buiten toe dit conflict een conflict te noemen. “We zijn in onderhandeling en het lijkt de goede kant op te gaan. Verder geen commentaar”, zo zegt men sussend. In het asiel worden jaarlijks zo’n zesduizend vogels opgevangen, soms ook egels en eekhoorns die gewond of ziek worden gevonden. De dieren worden er opgelapt en uitgezet, of sterven. Er werken drie vaste krachten en twintig vrijwilligers. De vogels zijn slachtoffer van het verkeer, van olie en teer, van dierenmishandeling, van ziekte en verwonding of hebben een vishaakje met draad ingeslikt. Er worden ook jonge vogels gebracht die ouderzorg ontberen. Medewerkers hebben een methode ontdekt, zo meldt het verslag, om deze dieren, die vaak niet willen sperren – hun bek openen om te kunnen worden gevoerd– toch te laten eten: via YouTube worden geluiden van ouders van de desbetreffende soort ten gehore gebracht, waarna de jonge dieren hun bek wel open doen.

stadsgroen

Nu is het echter zo dat de trends in tuinenland haaks staan op de behoefte van de dieren

Zwarte ibissen die eigenlijkin Afrika thuishoren, waren vorig jaar in Den Haag te zien.>Foto: Adri de Groot

rig jaar is misschien wel het tijdelijke verblijf, aan de rand van Den Haag, in de Starrevaart, van zwarte ibissen, vreemde vogels die in Afrika thuishoren en hier verdwaald zijn. De van huis uit inlandse vogels die tientallen jaren zijn weggeweest, de zeldzame raven, vieren hun verbazingwekkende comeback ook in sommige Haagse parken. Een hoofdstuk apart zijn de halsbandparkieten, die zich allang geen exoot meer voelen. Ze overnachten soms met duizenden tegelijk in de bomen van de Vijverberg. Nu zijn ze aangewezen als de boosdoeners van het verval van de kastanjes daar, met desastreus resultaat: deze moesten worden gekapt. Maar een deskundige van de Vogelbescherming zegt dat deze beschuldiging aan het adres van de parkieten nergens op gestoeld is: de eertijds majestueuze bomen zijn het slachtoffer van bloedziekte en niet van de vogels.

soorten weten steen en struweel te vinden. Ze hebben een voorkeur voor de vele parken, de duinen en de kust. Goed toeven is het helemaal in de rustgebieden, in beheer bij de vereniging, waar niemand mag komen. Maar er zijn ook de volkstuincomplexen en de begraafplaatsen, die populairder zijn bij vogels dan bij mensen. De vogelaar ziet op de dodenakkers veel meer dan de gebruikelijke ‘kraaien’. Zelfs zeldzame soorten schuwen de bebouwing niet. Een bosuil, de grote vogel met zijn onheilspellende roep, bezoekt soms winkelcentrum Houtwijk, slechtvalken bewonen de kerktoren aan de Parkstraat. Over enkele maanden verschijnt het rapport over welke vogels het afgelopen jaar zijn gezien. Hierbij alvast een voorproefje. De verscheidenheid, met ook nog eens de prachtigste namen, is groot: nonnetjes en fraters, baardmannetjes en snorren (al laten die het al enige jaren afweten), goudhaantjes en zilverreigers, blauwborsten en roodborsten, rotganzen en pestvogels, geoorde futen en brilduikers, kiekendieven en wespendieven. Anders dan sommige politici zijn vogelaars ook nog eens positief gespitst op exoten. De mooiste aanwinst vo-

De vereniging (www. haagsevogels.nl), die excursies geeft – in eigen parken, maar soms tot in Polen toe – lesavonden organiseert in herkenning en in brede zin het vogelleven bevordert, telt rond de duizend leden. Er worden uiteraard soms nieuwe leden ingeschreven. Vorig jaar: ene Koekkoek.

in met name druk bevolkte gebieden en onze maatschappij ontwrichten. Deze thematiek is weliswaar nadrukkelijk een zaak van de hele wereld maar toch is het logisch eerst even in de ziel van Obama te kijken. Hij is per slot van rekening de geestelijk vader van de NSS. In 2008 was er zoveel euforie rondom hem dat de Amerikaanse president even gedacht moet hebben de wereld snel te kunnen veranderen. Als met een toverstafje. Voorbeelden te over. Op de tweede dag van zijn presidentschap stuurde hij senator George Mitchell als gezant naar het

Midden-Oosten om daar nu eindelijk eens een oplossing te vinden voor het Palestijns-Israëlische vraagstuk. Met Iran wilde de president na jarenlang isolement onder Bush een dialoog aangaan. En het gevaar van nucleair terrorisme wilde hij vlot binnen drie jaren oplossen. Dat was een beetje naïef want al de derde nucleaire veiligheidstop vindt immers, na Washington (2010) en Seoul (2012), in 2014 (!) bij ons in Den Haag plaats. Ik neem het politici niet kwalijk als zij vanuit een gevoel van urgentie kiezen voor een (te) korte termijn doelstelling. Maar wat zit daar precies achter? Ik wil ook van Obama weten wat de relatie is tussen rondslingerend nucleair materiaal en het bestaan van nog steeds duizenden kernwapens. Welke stappen moeten er worden gezet in Den Haag en elders? Nu ik zelf niet door de ringen heen kan breken, en ik neem aan u ook niet,

onze privégebiedjes tezamen zijn een natuurgebied op zich! Voor sommige dieren zijn tuinen nog hun enige toevluchtsoord. Neem de merel, die vanuit het buitengebied de stadstuin als zijn habitat heeft gekozen. En worden er ook niet steeds vaker grote bonte spechten, sperwers, ijsvogels en vleermuizen in tuinen gesignaleerd, naast kikkers, padden, salamanders, libellen en vele insecten? Nu is het echter zo dat de trends in tuinenland haaks staan op de behoefte van de dieren. Nog steeds winnen beton, buitenkeuken en jacuzzi het van een plantenborder of een grasveldje. Groene hagen zijn verdrongen door

schuttingen en hoveniers lijken wel omgeschoold tot stratenmakers. Het programma ‘Vroege Vogels’ heeft zich tot doel gesteld iedere tuinbezitter enthousiast te maken voor een eigen tuinparadijs. Het is het project Tuinreservaten gestart: geen steen of kunstgras achter je huis, maar een kleine groene oase met blaadjes die zachtjes ruisen in de wind, met bloemen waar insecten op afkomen, met schuilplekjes voor egels en wilde bijen. Kortom, tuinen waarvan mens én dier gelukkiger worden. Er hebben zich via de bijbehorende website al meer dan vierduizend tuineigenaren aangesloten. Dit houdt in dat Nederland er nu al 1,2 miljoen vierkante meter diervriendelijk groen bij heeft! Heb je ook een tuin maar weet je niet of het wel een tuinreservaatje zou kunnen worden? Op de website kun je eerst een test doen: heb je een soortenrijke beplanting met een aantal inheemse planten? Zijn er struiken en bomen met vruchten en bessen? Is er een composthoop en zijn er kleine rommelhoekjes en een takkenhoop om dieren een schuilplaats te bieden? Zijn er nestkastjes? Wie zijn tuin aanmeldt, kan tegen een geringe vergoeding het aardige bordje ‘Tuinreservaat’ thuis gestuurd krijgen. Ook word je regelmatig op de hoogte gehouden van wetenswaardigheden. Uiteindelijk maken we samen een nieuw, groot, groen natuurgebied. Met onze achtertuinen! Wendy Hendriksen

Stop ook het stenen tijdperk! Weg met het steen in uw tuin, breng het leven terug! Doe mee. Kijk op www.tuinreservaten.nl

internationaal

Ivo Daalder komt

Nog even en dan begint de top der toppen. Logischerwijs zijn de regeringsleiders ‘verpakt’ in een ‘motorcade’ van vele geblindeerde auto’s. Wij gewone stervelingen zullen slechts in een flits en van verre iets zien van Obama, Merkel en Poetin. Als streepjes die voorbij zoeven. De leiders zitten opgesloten in veiligheidscirkels. Totaal geïsoleerd. Maar natuurlijk willen wij weten wat in het World Forum gebeurt. De NSS is een belangwekkende aangelegenheid. Terroristische aanslagen met nucleair en radioactief materiaal kunnen in een handomdraai dood en verderf zaaien

is het voor ons nuttig dat Ivo Daalder naar Den Haag toe komt. Daalder spreekt op dinsdag 18 maart om half vijf in het Crown Plaza hotel aan de Van Stolkweg. Als er iemand is die in de ‘veiligheidsziel’ van Obama kan kijken is het Haagse Ivo wel. Haagse? Ja, Ivo is geboren in de buurt van de Dedemsvaartweg bij de Leyweg, emigreerde als jonge man naar de Verenigde Staten en werd daar een bekend buitenlanddeskundige van het vermaarde Brookings Instituut. Onder president Clinton was hij directeur Europa in het Witte Huis. En toen kwam Obama. Ivo werd zijn veiligheidsadviseur en publiceerde eind 2008 in Foreign Affairs Magazine het belangwekkende artikel ‘The Logic of Zero’. Daalder stelde dat het niet soft idealistisch is om te streven naar uiteindelijk nul kernwapens maar juist realistisch. In ieder geval een stip op de horizon. Terroristen zouden vol gaarne van een nucleair wapen en nu-

cleair materiaal, zoals verrijkt uranium en plutonium, gebruik willen maken. Obama heeft het artikel gelezen en dat heeft hem ongetwijfeld gesterkt in zijn voornemen duizenden kernwapens te ontmantelen in overleg met de Russen en zoveel mogelijk nucleair materiaal te vernietigen. Aan de vooravond van ‘Den Haag’ hebben Japan en de Verenigde Staten afgesproken 300 kilo plutonium te vernietigen. Eén van de vele te nemen maatregelen hopelijk. Ivo zal er over vertellen. Toen Obama president werd, heeft hij hem benoemd tot ambassadeur bij de NAVO. Nu is Daalder president van de invloedrijke denktank ‘The Chicago Council on Global Affairs.’ Ik hoop dat u komt naar het gratis event. Stuur dan even een mail naar [email protected] Willem Post Amerika-deskundige

20>varia


Dineren met raw-foodies

ergernissen

‘Het kan zijn dat je straks misselijk wordt of naar de wc moet rennen’

Tips naar [email protected]

Het Bergsma-schandaal

E

xcuses, maar ik moet u nog eenmaal lastigvallen met de Winterspelen, waarvan de laatste huldigingen nu langzaam wegebben. In alle euforie over de fantastische Nederlandse prestaties is een heus drama volledig ondergesneeuwd. Dat is het drama van Jorrit Bergsma, de niet zo eloquente, maar sympathieke marathon-schaatser, die het bestond schaatskoning Sven Kramer op de 10 kilometer te verslaan. Het begon al met gezeur van Kramer dat hij last van zijn rug had. Alle langebaanschaatsers hebben geregeld last van hun rug. Van Kramer was over dat probleem niets vernomen. Het haalde de geweldige prestatie van Bergsma niettemin enigszins naar beneden. Maar vervolgens sloeg het onrecht pas echt toe. Bergsma, reserve voor

Door Annerieke Simeone

de achtervolgingsploeg, mocht niet meedoen in de eerste kwalificatierace tegen de Fransen. De Fransen, door ziekte het zwakste team, zouden waarschijnlijk zelfs door het damesteam zijn verslagen. Maar Arie Koops, de bondscoach, die vooral opviel door aanstootgevend ambtelijk en irritant repeterend taalgebruik, durfde het ‘avontuur’ niet aan. Daarmee werd Bergsma een volkomen verdiende tweede gouden medaille en een flinke winstpremie onthouden. Die schande zal ambtenaar Koops altijd met zich meedragen. Weg dus met die man. Willens en wetens iemand een gouden medaille en een forse premie door de neus boren, daarvoor is tien kilometer ergernis nog niet lang genoeg. Dick Toet

© Marnix Rueb

haagse harry

PLAATS

© Marcello's Art Factory

onder de haagse torens

Raw food. Na het zien van de documentaires Rauw (2008) en Rauwer (2012), waarin de Amsterdamse Francis Kenter en haar zoon Tom een streng dieet volgen van 100% plantaardig voedsel, was ik even volledig in de ban van deze levenswijze. En misschien ook wel gechoqueerd. Want wat bezielt iemand? Alleen maar teren op smoothies, rauwkost, noten en fruit? Die Spartaanse eetstijl moet je toch op een gegeven moment je neus uitkomen? Of had ik het helemaal mis, is rauw eten echt zo bijzonder? Sindsdien speur ik regelmatig het internet af, hopend op plekken waar ik lekker rauw kan eten. Verder dan een gerecht bij restaurant Veggies on Fire kwam ik tot nu toe niet. Tot vorige week. Een vriend van me stuurde een foto van een poster: maandelijks raw food dinner in de Panderbar. Hebbes! Op de fiets rijden we die avond naar de Panderbar, verscholen achter het gebouwencomplex Binnendoor. Binnen een half uur is de roze-rode ruimte gevuld. Mensen schuiven bij elkaar aan tafel. Ik tel zeker veertig man, in leeftijd variërend tussen de twintig en vijftig jaar. Enkelen hebben hun kinderen meegenomen. Organisatrice en kokkin van deze avond Ioana Voiculesca, die zichzelf ‘shining mama’ noemt, verwelkomt ons. “Hebben jullie ervaring met raw food?”, vraagt ze. De zaal blijft stil. “Nou, ik zal straks wel wat vertellen over het eten, ga eerst maar genieten”. Genieten. We kijken naar ons bordje rauwkost: stronkjes bleekselderij, stukjes wortel, hummus van gekiemde kikkererwten en een cracker van linzen, ui en bleekselderij. Die is verwarmd in een dehydrator, een speciale oven die enzymen, vitamines en mineralen behoudt. “Ik voel me net een konijntje”, zeg ik tegen mijn tafelgenoot terwijl ik op een stuk bleekselderij kauw. Maar dat verandert als we een romige notensoep voor ons krijgen, gemaakt van para-, pecan- en cashewnoten. Ik steek even met mijn pink in de soep. Lauw. Natuurlijk. Raw foodies verhitten hun voedsel namelijk tot maxi-

>Foto: Den Haag Centraal

maal 38 graden, anders worden enzymen en vitamines gedood. De smaak is behoorlijk, net als in de hummus is er nogal wat knoflook aan toegevoegd. Ongelooflijk dat deze geweekte noten zo’n vloeibare substantie opleveren. Wat mij vaak opvalt, is dat vegetariërs en ook raw foodies zo vasthouden aan traditionele vormen van eten. Zo bestaat ons hoofdgerecht onder meer uit pasta en een gehaktbal. Maar de pasta is gemaakt van courgettereepjes en de ballen bestaan uit walnoten, selderij, zeewier en kokosolie. Best lekker vindt mijn tafelgenoot. Onze buurman is minder enthousiast. “Ik vind het net zomervoedsel. Als het dertig graden is, zie ik me dit wel eten, maar dan wel met een stokbroodje erbij en een stukkie kaas”. Chocoladetaart Volgens de shining mama is dit eten niet voor iedereen weggelegd. “Het heeft nogal effect op je stofwisseling. Ik ken mensen die twintig kilo zijn afgevallen toen ze van eetpatroon veranderden”. Ook voor beginnelingen kan het tegenvallen. “Je lichaam moet wennen aan een nieuw dieet. Het kan zijn dat je straks misselijk wordt of naar de wc moet rennen”. De zaal begint besmuikt te grinniken. De lavendel cheesecake en chocoladetaart worden desondanks gretig opgegeten. Drinken

krijgen we pas na afloop van de maaltijd. “Dat is beter voor de spijsvertering”, aldus Voiculesca. Op de vraag waarom ze raw-foodie is geworden, komt een onverwacht antwoord. “Ik had kanker en wilde daarna zo schoon mogelijk worden”. Dat is haar gelukt, ze voelt zich lichter en energieker dan ooit. Maar waarschuwt ze: “Je moet er niet van de een op andere dag mee beginnen, anders krijg je net als ik overal detoxvlekken over je lichaam. Een langzame opbouw is het beste. Begin ’s ochtends met een groene smoothie en bouw het zo verder uit”. Of de gasten vanaf nu en masse warme maaltijden laten staan, valt nog te bezien. Al was het alleen al vanwege het geld. Want als je een echte raw-foodie wil worden, moet je daar ook je portemonnee voor willen trekken. Volgens Voiculesca kost een rauw dieet drie keer zoveel. Zij zelf heeft zich ook een beetje verkeken op de kosten (€ 12,50 p.p.). Of we misschien nog iets in de fooienpot willen stoppen. Als we aan de thee zitten, voelen we ons niet misselijk. Het eten komt ons niet de neus of anderszins uit. Misschien is een raw-foodie worden ons net een stap te ver, maar eens per maand in de Panderbar eten, lijkt ons meer dan prima. Meer weten? Check de facebookpagina van ‘Shining Mama’

School, Paulus Buijsstraat Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

V

lak nadat de Oranjesporters uit Rusland terugkeerden met een onwaarschijnlijke hoeveelheid medailles, staan we op het punt om alweer een record te breken. Een zeldzaam laag percentage van de Nederlandse stemgerechtigden heeft aangegeven tijdens de naderende gemeenteraadsverkiezingen te gaan stemmen. Laffe, volgevreten gemakzucht. Nog nooit in mijn volwassen leven heb ik verzaakt van mijn stemrecht gebruik te maken. Eén keer ging mijn stem de mist in omdat degene die ik gemachtigd had net in een ander

kiesdistrict woonde. Dat vind ik nog altijd jammer, al ben ik mij ervan bewust dat de koers van het land daardoor niet beslissend beïnvloed is. Ik ben geen gehoorzaam type, mag graag spotten met alle boven ons gestelde sukkels, maar het stemrecht is mij heilig. Het is het minste wat je kan doen. Voor mijn part stem je blanco, maar doe mee. De eerste keer dat ik in het stemhokje stond, herinner ik mij als een magisch moment. Een ridderslag van de samenleving, ik telde mee. Het was in de Amerikaanse school in de Paulus Buijsstraat, ik geloof dat ik samen met mijn moeder was gegaan. Moet voor haar ook wat geweest zijn, voor het eerst met je

zoon gaan stemmen. Een van de vrijwilligers aan de tafel controleerde mijn naam. Die stond op de lijst, ik mocht. Het stembiljet werd overhandigd, ik glimlachte de omstanders toe alsof ik een politicus was, die het flitsende (qua fotografie dan) journaille bediende en begaf mij waardig naar het stemhokje. Daar lag-ie, het rode potlood aan het touwtje. Ik moest even denken aan die oeroude grap over de Belg die er wel erg lang overdeed om zijn stem uit te brengen. Toen men hem verzocht naar buiten te komen, zei hij verbaasd: ‘Awel (verplicht woord bij een Belgenmop), maar ik moest toch het hokje rood kleuren.’ Daarna volgde het gewijde

moment waarop ik als nieuwbakken stemmer mijn biljet in de bus liet glijden. De bekoring van deze sacrale handeling zou de onverschillige niet-stemmer al over de streep moeten trekken, maar zo werkt het niet bij de calculerende consument. Hij wil koning in zijn eigen koninkrijk zijn en foetert op de gekozen overheid als die wetten uitvoert die hem belemmeren. Tegelijkertijd vindt hij het vanzelfsprekend dat er voorzieningen zijn waarvan hij profiteert. Wij zíjn de overheid. Ik ben voor stemplicht. Marcel Verreck

Interview Floris Paagman staat niet te juichen als Polare omvalt

Recommend Documents