integriteit openbaar bestuur in beeld Themanummer Integriteit en verkiezingen 2014 Gezocht: raadsleden! Stappenplan voor een veilige publieke taak

raad.

3 201

Magazine voor gemeenteraadsleden, griffiers, burgemeesters en wethouders, uitgave december 2012

Themanummer Integriteit en verkiezingen 2014

Gezocht: raadsleden!

Stappenplan voor een veilige publieke taak

Besturen is een vak

1 op de 3 raadsleden wordt bedreigd

Budgettair neutraal verduurzamen

integriteit “Elke schending van de

is een deuk in de status van het

Raadslid

minister Plasterk

openbaar bestuur” in beeld

123098-2 ProDemos Raadslid ad_241 x 165 mm 22-06-12 14:37 Pagina 1

Gemeenteraadsverkiezingen 2014 Is uw gemeente er al klaar voor? Om mensen bij de democratie en de rechtsstaat te betrekken werkt ProDemos in het hele land samen met gemeenten. ProDemos biedt op verschillende manieren ondersteuning aan inwoners, (aankomend) raadsleden, ambtenaren en andere professionals.

PLAATS- EN TIJDONAFHANKELIJKE DIENSTVERLENING VOOR uw KIEzERS Als burger mag je stemmen, maar waar doe je dat? In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft Utrecht als eerste gemeente de stembureauapp ingezet. Via de app op de gemeentesite kunnen de kiezers in Utrecht het dichtstbijzijnde stembureau opzoeken. Ook toont de app informatie over de toegankelijkheid van de bureaus voor mensen met een beperking. Door die informatie online aan te bieden, verminderde het aantal telefonische vragen bij de gemeente sterk.

We regelen steeds meer zaken waar en wanneer ons dat uitkomt. Gemeenten spelen daarop in met plaats- en tijdonafhankelijke dienstverlening, zoals de stembureau-app. Centric blijft voortdurend vernieuwen om te blijven voldoen aan de wensen van professionals bij de overheid en de burgers die zij van dienst zijn. Wilt u meer weten? Ga dan naar www.centric.eu/stembureau.

In de aanloop naar de verkiezingen voor de gemeenteraad zetten wij ons in om jong en oud te betrekken. Van scholieren en moeilijk bereikbare groepen tot mensen die erover denken om raadslid te worden.

BegrotingswiJzer Jeugdgemeenteraad

Voor een dag vervullen leerlingen de rol van gemeenteraadslid. Ze bedenken zelf plannen en debatteren en stemmen erover. Zo leren ze door te ervaren. Al meer dan veertig gemeenten doen mee. Volgt uw gemeente?

Informatief en participatief: deze tool geeft laagdrempelig informatie over de gemeentelijke begroting. Aanvullend kunt u uw inwoners bij het opstellen van de begroting keuzes voorleggen. Zie www.begrotingswijzer.nl

www.prodemos.nl/lokaal cenAdd_122012.indd 1

3-12-2012 16:21:31

Cursus Politieke PartiCiPatie

In zes bijeenkomsten leren inwoners wat de mogelijkheden zijn om actief te worden. Kennis, kennismaken en doen. En zonder de verplichting om vooraf lid te worden van een politieke partij. De afgelopen jaren hebben we laten zien dat het kan. Veel oud-deelnemers zitten nu in de raad of zijn op een andere manier politiek actief.

Colofon Raad.2013

Inhoud 12 25

32 50

Raad.2013 is een magazine voor raadsleden, burgemeesters, wethouders, griffiers en anderen die beroepsmatig of vanuit interesse bezig zijn met het openbaar bestuur. Het magazine wordt uitgegeven door Actorion Communicatie in een oplage van 14.000 exemplaren. adres redactie

Actorion Communicatie Arnhemsestraatweg 346 6881 NK Velp T 026 443 82 87 F 026 389 25 48 E [email protected]

concept en realisatie redactie

Actorion Communicatie Hanneke Balk Hans Bongers Imke van Loon-Martens Jasmijn Miete Peter van Noppen Anthony Priestman Hans Rebers Peter Smit



Johan van Zeist fotografie

Veerle Berends Manon Bruininga



Mathilde Dusol Bart Maat Maarten Schraa



Leonie Vaarhorst Joop Wever ontwerp en vormgeving druk copyright

Ontwerpbureau NEO, Velp DeltaHage, Den Haag Het auteursrecht op de in dit magazine



Voorwoord “Integriteit is voor iedereen!” Prioriteit aan preventie Borging integriteit moet beter column Hanneke Balk Integriteit speerpunt van beleid Met regeltjes krijg je geen integriteit Vertrouwelijk en onafhankelijk advies 1 op de 3 raadsleden wordt bedreigd raadslid in beeld Klaas Mulder Voorkom agressie en geweld Tablets: produktief én beveiligd

7 8 11 12 15 16 18 20 22 25 26 31

32 Vliegende start nieuwe raadsleden 35 Nieuw: mediation voor politici 36 Anders kijken naar de overheid 39 Han Verbeem raadslid in beeld 40 Budgettair neutraal verduurzamen 43 Wilmi Bot raadslid in beeld 44 Bestuurders met juiste competenties?! 48 Gezocht: raadsleden! 50 Bestuur in control 52 Open communicatie bij herindeling 54 Raadsleden drukker en tevredener 55 Ahmet Alkas raadslid in beeld 56 Online competentiescan raadsleden

verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. De verantwoordelijkheid voor een artikel ligt bij de betreffende organisatie. uitgave

December 2012

raad.2013

|



5

Voorwoord D VAN I L U N D R WO .NU ! RAADSLID ET L E N VA N H E D R O O V DE N R IJ T JE : E E P O P A CH L ID M A AT S tentiescan.

mpe de online co t to g n a g e zicht an kunt u in • Gratis to sc e ti n te e p m het Met deze co etenties van p m o c e lk e elke u krijgen in w erst en op w e h e b u p a h tsc raadslidmaa . t verbeteren n zich nog ku tool. line griffiers n o e d t to g n egan praktische e p o • Gratis to n e d e sl d t raa De tool help in hun rol als e z ij w e jk li e nd gebruiksvrie . an de griffie v werkgever en de jaarcongres s n o t to g n ega • Gratis to omsten. regiobijeenk e oten gedeelt sl e g le ia c e tot het sp ld zoeken t bijvoorbee • Toegang n u k r ie H . ere te eden uit and sl van de websi d a ra a g e ll van co dslid.nu. op profielen zijn van Raa d li ie d n te gemeen ger ngenbeharti la e b é d is u n: Raadslid.n ge kerntake ri e v O . n e d sle adsleden van alle raad ering van ra rd o v e sb id e nctie. Deskundigh tmoetingsfu n o n e rk e en netw

Na eerdere edities van Raad.2011 en Raad.2012 leest u nu de eerste uitgave van Raad.2013. Twee thema’s krijgen in dit magazine extra aandacht: integriteit en de gemeenteraadsverkiezingen in 2014. Beide onderwerpen staan volop in de belangstelling.

Uit onderzoek van Daadkracht in samenwerking met Raadslid.nu, blijkt dat het gemiddelde raadslid steeds meer tijd kwijt is aan het raadlidmaatschap. Het Rijk en de provincies geven de gemeenten steeds meer taken en bevoegdheden, en ondertussen komt er steeds minder geld binnen. Naast de actuele thema’s kijken de raadsleden ook naar de toekomst. Over ruim een jaar vinden immers de gemeenteraadsverkiezingen plaats. In deze uitgave komen de verkiezingen uitgebreid aan de orde. Wat worden de belangrijkste thema’s? Hoe komen partijen aan voldoende kandidaten? Raadslid.nu kan hierbij ondersteuning bieden. Fractie- en bestuursleden die belast zijn met de werving van kandidaat-raadsleden kunnen nu al bij de vereniging terecht. Secretaris Frank Rozenberg van Raadslid. nu vertelt hierover meer in dit magazine. Kort na de verkiezingen verwelkomt Raadslid.nu nieuwe raadsleden met een speciale startbijeenkomst centraal in het land. Deze bijeenkomst krijgt het karakter van een werkbijeenkomst met aandacht voor speciale thema’s, zoals de decentralisaties, besturen in tijden van crisis, nieuwe wet- en regelgeving, het gebruik van social media en integriteit. Over dit laatste thema is in het afgelopen jaar veel te doen geweest. Menig bestuurder heeft in 2012 al dan niet gedwongen afstand moeten doen van zijn of haar positie vanwege twijfels omtrent integriteit. Het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) deed onderzoek naar

de huidige stand van zaken en liet zien dat er in de afgelopen periode op het gebied van integriteit nauwelijks vooruitgang is geboekt, ondanks al het beleid dat overheden in de afgelopen tien jaar op dit terrein hebben ontwikkeld. Meer hierover leest u in deze uitgave. Ook raadsleden hebben te maken met integriteitskwesties, aldus Peter Otten, voorzitter van Raadslid.nu in dit magazine. “Je staat midden in een gemeenschap en komt daardoor gemakkelijk in situaties waarin uiteenlopende rechten, belangen en wensen het nemen van beslissingen beïnvloeden. En dan zie je dat alleen al de mogelijkheid dat er een schijn van belangenverstrengeling op kan treden veel raadsleden onder druk zet.” Voor Raadslid.nu is de bevordering van integriteit in het openbaar bestuur een belangrijke speerpunt, aldus Otten. “We nemen graag het voortouw om met integriteit aan de slag te gaan en hebben twee activiteiten in ons programma opgenomen. Een daarvan is een 10-puntenplan om op het gebied van integriteit voortvarend goede stappen te zetten, een tweede product is de pre-election tool.” Meer over integriteit, de verkiezingen en andere interessante onderwerpen leest u in deze uitgave. Wij wensen u vele leesplezier!

Mede namens Raadslid.nu, De redactie

raad.2013

|



7



Raadslid.nu

Huis voor democratie en rechtstaat voor het hele land

tekst Hans Bongers / beeld Bart Maat

“Alle beleidsnota’s, gedragscodes, geloofsbrieven en vertrouwenspersonen ten spijt gaat het niet goed met de integriteit in het openbaar bestuur. Als er weer een bestuurder of

“integriteit is voor iedereen!”

politicus met fout gedrag door de mand valt, spreekt iedereen schande. Vervolgens gaan we weer verder en het blijft zoals het was. Of krijgt het inmiddels broze vertrouwen in de overheid er toch weer een flinke kras bij?” 8 |

raad.2013

Aan het woord is Peter Otten. Als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (Raadslid.nu) en sterk betrokken bij het thema integriteit weet hij dat raadsleden het moeilijk kunnen krijgen. “Ze staan midden in een gemeenschap en komen daardoor gemakkelijk in situaties waarin uiteenlopende rechten, belangen en wensen het nemen van beslissingen beïnvloeden. En dan zie je dat alleen al de mogelijkheid dat er een schijn van belangenverstrengeling op kan treden, veel raadsleden onder druk zet.” Dan wreekt zich, zo vervolgt hij, dat er niet de cultuur is waarin dit soort situaties vroegtijdig transparant wordt gemaakt. “Er wordt over het algemeen pas actie genomen als het eigenlijk te laat is, als er een vermoeden is, of al daadwerkelijk sprake van belangenverstrengeling of misbruik van bevoegdheden. Daar zijn de laatste tijd voorbeelden genoeg van. Als vereniging voor raadsleden pleiten we ervoor de verantwoordelijkheid voor bestuurlijke integriteit een meer structurele invulling te geven.”

Veel risicofactoren Otten wijst naar de resultaten van twee onderzoeken die recentelijk naar buiten zijn gebracht. Enkele maanden geleden het rapport ‘Grijs’ van onderzoekster Anne Verbeeck. Zij deed

in opdracht van het ministerie van BZK onderzoek naar de achtergronden en risicofactoren van niet-integer gedrag bij lokale politiek-bestuurlijke ambtsdragers. Enkele weken geleden verschenen de resultaten van de i-monitor openbaar bestuur 2012 van het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) met de conclusie dat we in de afgelopen vier jaar in Nederland met integriteit geen progressie meer hebben gemaakt. Het rapport Grijs laat onder meer zien dat het ontbreken van een transparante cultuur de belangrijkste risicofactor is voor bestuurlijke integriteit. Ook onvoldoende structurele aandacht en onvoldoende gemeenschappelijke waarden en normen zijn risico’s, evenals een cultuur waarin niet wordt ingegrepen. Scherpe politieke tegenstellingen, onvoldoende gecommuniceerde (gedrags)regels en het ontbreken van een portefeuillehouder integriteit spelen mee bij ontsporingen. “Beide rapporten analyseren duidelijk dat wat we doen, we niet goed genoeg doen om het tij te keren. Gelet op het aantal incidenten waarmee we worden geconfronteerd is er zeker reden tot zorg.” Volgens voorzitter Otten is de tijd rijp om het beter te doen. Het huidige integriteitsbeleid leunt zwaar op de

aanwezigheid van structuurmaatregelen, zoals beleidstukken, regeltjes, gedragscodes, de ambtseed, een vertrouwenspersoon enzovoorts. Een lijstje dat je jaarlijks netjes kunt afvinken en zeggen dat je het prima voor elkaar hebt. Maar niet lang daarna staan de kranten weer bol van nieuwe affaires en vraagt iedereen zich af hoe het kan. Otten: “En dan krijgen we er met zijn allen weer een kras bij en vragen ons af waarom de burger zo wantrouwend is naar alles dat met overheid, bestuurders en politiek te maken heeft.”

Goede borging geven Om die verbetering te realiseren wil Raadslid.nu zich sterk maken voor een structurele aanpak van integriteit. Otten: “Afgelopen jaren is vooral aan de structuurkant gewerkt. Dat was het beste dat we konden bedenken en zijn daarmee een eind gekomen. Dat is ook belangrijk want structuur is de ruggengraat van het integriteitsbeleid. Maar nog belangrijker is dat we nu de cultuurkant aanpakken. Dat is essentieel om tot integere organisaties te komen. Hier ligt de sleutel waar we naar toe willen. Namelijk een klimaat scheppen waarin zaken gewoon worden, waarin openheid en transparantie heerst en waarin gemeenschappelijke waarden en normen aan integri-

raad.2013

|



9



Amersfoort

Huis voor democratie en rechtstaat voor het hele land

tekst Hans Bongers teit een goede borging gaan geven. We moeten dat vooral met zijn allen belangrijk vinden, we moeten het ook met zijn allen doen. En gewoon op de begroting voldoende geld reserveren om integriteit integraal op te pakken, want het kan niet zonder samenspel van de hele organisatie. Integriteit is voor alledag en voor iedereen!”

Zaak van leiderschap Een organisatie kan niet een beetje integer zijn. Werken aan integriteit omvat de hele organisatie: integraal van de bestuurder tot aan de dienstverlener op straat. Dat betekent dat de gemeenteraad, het college en de ambtelijke organisatie mee moeten. Dat vraagt nogal wat van een organisatie. Otten: “Wat dat betreft lijkt integriteit veel op kwaliteit. We kennen allerlei kwaliteitsprogramma’s om toe te werken naar excellente organisaties. Via soortgelijke processen kan ook gestructureerd worden gewerkt aan een integere organisatie. Maar het vraagt veel sturing, procesmanagement en uithoudingsvermogen. Het welslagen van een dergelijk proces valt of staat bij goed leiderschap binnen een organisatie.” Hij ziet daarbij een natuurlijke rol weggelegd voor de burgemeester. “Belangrijk is dat de verantwoordelijkheid van de

burgemeester op het gebied van integriteit binnenkort een wettelijk verankerde rol krijgt. Momenteel wordt op het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een voorstel uitgewerkt om de gemeentewet op dat punt aan te passen. Als vereniging zijn we daar zeer gelukkig mee. De burgemeester zou met zijn leiderschap een brug moeten slaan tussen structuur en cultuur. Dat is belangrijk om een aantal essentiële stappen te kunnen zetten. Om zoiets te realiseren heb je gezag en autoriteit binnen de organisatie nodig. Een kwestie dus van leiderschap tonen en krijgen.”

Continuïteit en kwaliteit “Een burgemeester kan die rol niet alleen invullen. Er is goede ondersteuning nodig om handen en voeten te geven aan een integrale aanpak. Dat kan in de vorm van een zogenaamde integriteitsfunctionaris. Deze zal ervoor moeten zorgen dat het proces van visie- en beleidsontwikkeling tot daadwerkelijke ontwikkelingen in de organisatie gaat leiden. Tegelijkertijd zal ook de aandacht voor een continue actualisering van bestaande regels en codes niet mogen verflauwen. En wat het punt van de kwaliteit betreft, zie ik ook een rol voor de Rekenkamer weggelegd. Dat kan dan gaan om toetsing van voorgenomen be-

leid op rechtmatigheid en doelmatigheid of toetsing van een efficiënte uitvoering en waarheidsvinding bij incidenten.” Voor Raadslid.nu is integriteit in het openbaar bestuur een belangrijke speerpunt. Peter Otten: “We nemen graag het voortouw om met integriteit aan de slag te gaan en hebben een tweetal activiteiten in ons programma opgenomen. Eén daarvan is een 10-puntenplan om op het gebied van integriteit voortvarend de goed stappen te zetten. Dit is een samenwerking tussen Raadslid.nu en de andere beroepsgroepen in het lokaal openbaar bestuur: de burgemeesters, wethouders, raadsleden, griffiers en gemeentesecretarissen. Het tweede product is de pre-election tool. Dat is een instrument dat oorspronkelijk is ontwikkeld voor screening in het bedrijfsleven. We laten het nu doorontwikkelen naar een instrument dat kandidaat-raadsleden kunnen gebruiken om zichzelf te toetsen op integriteitsrisico’s. De pre-electiontool werkt op basis van een assesmentachtige procedure die helemaal via internet is te volbrengen. Dit project dat begin 2013 een product moet opleveren wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het ministerie van Binnenlandse Zaken.”

“Versterking van de

Voor meer informatie: www.raadslid.nu

als wethouder en

positie van de burgemeester op het gebied van integriteit zal betekenen dat de aanspreekbaarheid van de burgemeester op dat punt gaat toenemen.” Aan het woord is Lucas Bolsius, sinds augustus 2010 burgemeester van Amersfoort. Een burgemeester die raadslid ervaring heeft binnen alle niveaus in het lokaal bestuur.

10 | raad.2013

prioriteit aan preventie “Dan overzie je wel de spanningsvelden waarin integriteit zich staande moet houden”, aldus Bolsius. “Als wethouder, raadslid maar ook als burgemeester moet je steeds bedenken in welke situatie je zit, welke belangen er kunnen spelen, anders kom je gemakkelijk in een lastig parket terecht. Het ingewikkelde daarbij is dat je veel situaties niet met een zwart-wit-antwoord kunt oplossen. Normen lijken zwart-wit, maar de werkelijk is veel genuanceerder. Mag een raadslid opkomen voor een bepaald belang, bijvoorbeeld een sportclub waar hij of zij lid van is? Kan een raadslid dat tevens ondernemer is gewoon meepraten en beslissen over beleid dat gaat over de sector waarin hij zijn kost verdient? Het zijn vragen waar niet altijd een standaard antwoord op is te geven.” “Ik zie normen en gedragscodes als belangrijke steunpunten, maar je moet ze met beleid toepassen. Neem bijvoorbeeld het aannemen van geschenken. Het gaat eigenlijk niet zo zeer om de

waarde van het geschenk, maar om de bedoeling die de gever ermee heeft. Is het bedoeld om je te verleiden tot iets, of is het echt als aardigheidje bedoeld? De norm van € 50,- zegt daar niets over.” “Als ik als burgemeester een grotere rol ga spelen bij het bevorderen van integriteit wil ik vooral investeren in preventie: voorkomen dat de mensen de fout ingaan. De weg wijzen in het spanningsveld van wat wel en wat niet kan. Zaken tijdig agenderen, toezicht houden en mensen aanspreken. Zorgen ook dat betrokkenheid wordt gestimuleerd en de kennis over de verschillende aspecten van integriteit op het goede niveau komt. In ieder geval zal ik de hele organisatie integraal over integriteit moeten aanspreken. Dilemma’s bespreekbaar maken en samen afwegingen maken. Een burgemeester staat boven de partijen. Men hoeft zich niet belemmerd te voelen om bij mij aan te kloppen. Dat doe ik zelf ook als ik ergens mee zit.”

raad.2013

|



11



bios tekst Hans Bongers / beeld Bart Maat

De uitkomsten van het jongste integriteitsonderzoek geven aan dat er nog veel werk aan de winkel is. Ondanks al het beleid dat over-

borging integriteit moet beter

heden in de afgelopen tien jaar hebben ontwikkeld op het gebied van integriteit is er geen reden tot blijdschap.

De resultaten van het integriteitsonderzoek zijn op 12 december jl. gepresenteerd door het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS). Het onderzoek is uitgebracht als de ‘Monitor Integriteit Openbaar Bestuur 2012’. BIOS is onderdeel van het CAOP uit Den Haag. Dat is het kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken in het publieke domein. De monitor is een landelijk kwantitatief onderzoek onder ambtenaren, politiek ambtsdragers, secretarissen en griffiers naar de integriteitsbeleving en het integriteitsbeleid binnen de overheid.

geen uitvoering.

De rapportage laat zien dat in de afgelopen periode op het gebied van integriteit nauwelijks vooruitgang is geboekt. Geconstateerd wordt dat een aantal ministeries, provincies, gemeenten en waterschappen nog niet voldoet aan de, reeds in 2006, vastgestelde wettelijke en basisnormen.

En daar is het

Veel werk aan de winkel

Beleid is nog

blijven steken. Zien we hier de gevolgen van de financiële crisis? 12 | raad.2013

Marijn Zweegers is als hoofd BIOS tevreden met de aandacht voor de resultaten van het onderzoek. Dat is belangrijk om het thema weer steviger op de agenda’s te krijgen. “Het is voor ons een hele steun in de rug dat minister Plasterk, aan wie het rapport is aangeboden, onomwonden uitspreekt dat integriteit voor de komende jaren een speerpunt in zijn beleid is. Die aandacht is er niet voor niets. De hele overheid heeft er last van als ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers in de

BIOS BIOS verricht niet alleen onderzoek maar biedt ook ondersteuning bij processen om de integriteit te bevorderen. Naast de signalerende rol is er de kennis-, voorlichtings- en netwerkfunctie en ontwikkelt BIOS instrumenten, handreikingen en leergangen. Er zijn workshops specifiek voor griffiers en producten (zoals een DVD’ voor raadsleden met filmpjes van praktijksituaties) die raadsleden verder helpen bij vragen met betrekking tot integriteit. Ook is er een zogenaamde ‘Integriteitskubus’, die helpt bij het vinden van oplossingen bij dilemma’s in het dagelijks handelen. Op de website is bovendien een ‘handelingsperspectief’ te vinden. Het is van de website te downloaden en geeft aan welke (aanvullende) integriteitsbevorderende maatregelen of initiatieven door een organisatie kunnen worden genomen om de integriteit verder te verbeteren. Aan de orde komen de specifieke thema’s die in de integriteitsmonitor 2012 zijn beschreven. Voor de hier beschreven producten kan de website van BIOS geraadpleegd worden via www.integriteitoverheid.nl.

fout gaan. De schade van niet-integer handelen is aanzienlijk, zowel materieel als immaterieel: ik noem maar het verlies van vertrouwen van de burgers in het openbaar bestuur en de politiek, discontinuïteit van bestuur, verspilling van belastinggeld, benadelen van betrokkenen en niet te vergeten het verlies van bereidheid bij burgers om zich aan regels te houden.” Zweegers wijst erop dat in de afgelopen tien jaar veel is gebeurd. In bijna alle overheidsorganisaties zijn gedragscodes en

integriteitbeleidsplannen gemaakt. “Maar dat is niet genoeg. Integriteitsbeleid vraagt om continu aandacht binnen een organisatie, om uitvoering en borging. Juist ook door de financiële crisis verhogen de integriteitsrisico’s terwijl aandacht voor integriteit in de organisatie verslapt. Daarom mag het niet ophouden bij alleen beleidsnota’s, anders wordt het een papieren tijger. Voor ons tonen de resultaten van de ‘I-Monitor’ aan hoe belangrijk het is dat integriteit wordt geborgd. Met alleen een beleidsnota en gedragscodes red je het niet. Beleid, codes en regels moeten regelmatig worden geactualiseerd en aangepast en aangevuld op basis van de maatschappelijke ontwikkelingen.” In de afgelopen jaren is dat niet overal goed gegaan. “Dat zie je terug in de resultaten van de monitor en dat betekent voor ons veel werk aan de winkel.”

Aanpassing gemeentewet Belangrijk voor integriteit in de bestuurlijke context is dat op het ministerie van BZK nu serieus wordt gewerkt aan een wetsvoorstel om te komen tot aanpassing van de gemeentewet. Het gaat daarbij om het wettelijk verankeren van verantwoordelijkheden van de burgemeester, de Waterschapvoorzitter en de Commissaris van de Koningin op het gebied van integriteit. De wetgeving moet ertoe leiden dat zij vanuit hun posities het thema integriteit agenderen, toezicht houden, in

raad.2013

|



13



Hanneke Balk Vice-voorzitter Raadslid.nu

voorkomende gevallen optreden, als aanspreekpunt fungeren en sturing geven aan de scholing van raads- respectievelijk Statenleden. “Vanuit BIOS zijn we zeer gelukkig met deze ontwikkeling. Vooral voor burgemeesters geeft het belangrijke aanknopingspunten om de integriteit op een hoger niveau te brengen. Daarmee zou ook het element van ‘leiderschap’ een goede impuls krijgen. Cultuur is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van integriteit. Zaken als houding, gedrag, openheid en transparantie spelen daarin een belangrijke rol. De voorbeeldfunctie, waarin ook gezag en autoriteit meespelen, is daarin belangrijk. Vanzelfsprekend is dat een rol die een burgemeester bij uitstek kan vervullen.”

Nadruk op integrale aanpak Op het punt van integriteit werken raadsleden in een risicovolle en kwetsbare positie. ‘Belangenverstrengeling’ is een voorbeeld van een vaak terugkerend thema bij politieke besluitvorming op lokaal niveau. Kan een raadslid nog meestemmen bij onderwerpen die het eigen belang of dat van het persoonlijke netwerk raken? Wanneer is er sprake van eigen belang en wanneer niet? Het is belangrijk dat bij lastige integriteitskwesties overleg plaatsvindt met fractiegenoten, mederaadsleden of met de griffier en afspraken te maken wat wel en niet kan. Ook kan de vraag spelen of bij gesignaleerde kwesties een intern onderzoek afdoende is of dat extern onderzoek een betere optie is. Handhaving behoeft een goede meldprocedure, onderzoeksprocedure en afhandeling en registratie hiervan. Waar nodig kan worden opgeschaald naar de voorzitter van de raad. Marijn Zweegers signaleert in dat verband ook de opkomst van zogenaamde

14 | raad.2013

integriteitscommissies binnen gemeenten. Die zouden in haar ogen goed kunnen doen. “Het is vooral belangrijk hoe zo’n commissie is georganiseerd, wat de bevoegdheden en doelstellingen zijn, en hoe toegankelijk de commissie is.” Ze benadrukt daarbij dat naast handhaving bij incidenten ook aandacht voor communicatie van groot belang is.

Vuur brandend houden Integriteitsbeleid vraagt voortdurend aandacht. Het is geen eenmalige actie maar vraagt om continuïteit en regelmatige actualisering. “Het is een vuur waar je steeds hout op moet gooien en om het gaande te houden, zijn mensen nodig die het thema dragen. Functionarissen die daarin een formele taak hebben, met de juiste bevoegdheden en middelen en verantwoordelijk gesteld kunnen wor-

den. Een wettelijke verankering van de rol van de burgemeester is een goede ontwikkeling. Maar om die rol goed te kunnen vervullen, horen daar de secretaris en de griffier bij om als stevige steunpunten binnen de organisatie het vuur van de integriteit gaande te houden. Het gaat om het verankeren van de integriteit door duidelijke taken en doelstellingen en het zorgdragen voor een evenwicht tussen regels en procedures aan de ene kant en aan de andere kant de bewustwording. Vooral bestuurders en raadsleden die kwetsbaar zijn in hun handelen en met veel risico’s op het gebied van integriteit te maken hebben, is het goed daaraan continu aandacht te geven”, aldus Zweegers. Voor meer informatie zie de website www.integriteitoverheid.nl.

Bij de aanbieding van de rapportage ‘Monitor Integriteit Openbaar Bestuur 2012’ was voor de gelegenheid een illuster gezelschap bijeen van topbestuurders uit alle overheidslagen. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties nam de rapportage in ontvangst uit handen van CAOP-bestuursvoorzitter Klaas de Vries. Behalve Plasterk gaven ook Annemarie Jorritsma (voorzitter VNG), Johan Remkes (voorzitter IPO), Gerard Doornbos (vice-voorzitter van de Unie van Waterschappen) en Peter Otten (voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden) hun reactie op het onderzoek en onderstreepten daarmee het belang van integriteit binnen de openbare sector.

Toen we als bestuursleden van Raadslid.nu het thema voor deze Raad.2013 bespraken, waren we het er snel over eens dat de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 aan de orde moesten komen. Want, hoe ver weg dat nu nog lijkt te zijn, het zoeken naar nieuwe aspirant-raadsleden is inmiddels al in volle gang. In november 2012 hebben ProDemos, VNG, Raadslid.nu en de Vereniging van Griffiers hierover al een speciale kick off bijeenkomst gehouden in Apeldoorn: ‘Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!’. Volgend jaar om deze tijd zijn we al weer volop campagne aan het voeren.

Wie wil er nog raadslid worden? Dus ga je als ervaren raadslid achter je laptop zitten om een wervende tekst te schrijven over het raadslid zijn. Maar hoe langer ik naar het lege scherm zit te staren, hoe meer het tot mij doordringt dat ik het steeds moeilijker vind om dit aan aspirant-raadsleden te vertellen. Het werk van raadsleden is er in de afgelopen jaren niet eenvoudiger op geworden. Veel van de huidige raadsleden geven aan dat zij zich in 2014 waarschijnlijk niet meer herkiesbaar stellen. Kan ik zelf nog op mensen afstappen en ze interesseren voor het raadslidmaatschap waar ze ongeveer vijftien uur per week aan moeten besteden, waar ze een minimale vergoeding voor krijgen en echt niet altijd de waardering van de inwoners.

Wat als niemand meer raadslid wil worden?

Onze lokale democratie kan alleen functioneren als voldoende mensen zich verkiesbaar stellen om volksverte-

genwoordiger in de gemeenteraad te worden. Mensen die al deze bezwaren en nog veel meer voor lief nemen en toch de verantwoordelijkheid voor die taak willen dragen. Mensen die hun kennis en kunde willen inzetten voor de lokale gemeenschap, het een eer vinden om een gekozen volksvertegenwoordiger te zijn. Die vanuit hun (politieke) idealen mee willen praten en beslissen over lokale aangelegenheden en voldoening vinden in het verschil dat ze daarbij soms kunnen maken.

Gelukkig zijn ze er nog wel…. In de komende weken gaat u allemaal weer op zoek naar nieuwe raadsleden. Jonge mensen en mensen met levenservaring, die zich verkiesbaar willen stellen om de inwoners van hun gemeente te vertegenwoordigen in de gemeenteraad. Ook ik ga langs bij de idealisten in mijn gemeente, met een eerlijk verhaal: het is lang niet altijd makkelijk om raadslid te zijn en het gaat je meer tijd kosten dan je denkt. Maar als je, net als ik, gelooft in onze democratie en iets wil betekenen voor de inwoners door mee te doen in de besluitvorming, dan is dit je kans.

Als lid van je gemeenteraad sta je ergens voor! raad.2013

|



15



Ministerie van bzk tekst Hans Bongers / beeld Ministerie van BZK

“Elke schending is een deuk in de status van het openbaar bestuur”, zo reageerde minister Plasterk van Binnenlandse Zaken op de resultaten van de Monitor Integriteit

integriteit speerpunt van beleid

Openbaar Bestuur 2012 die hem op 12 december in Den Haag werden aangeboden. Over de afgelopen vier jaar is nauwelijks vooruitgang geboekt op het gebied van integriteit. Voor niemand reden tot tevredenheid: stilstand is immers achteruitgang. 16 | raad.2013

De minster benadrukte naar aanleiding van de onderzoeksresultaten de noodzaak voor blijvende aandacht op het punt van integriteit en zette dat kracht bij door het tot één van de speerpunten van zijn beleid te benoemen. “Ik wil niet spreken van een ernstige situatie. We zitten niet in alarmfase rood, maar als uit het onderzoek blijkt dat twintig procent grensoverschrijdend gedrag vertoont, dan is dat niet niets. Dat vraagt zeker om actie.” Hij wees erop dat er ook wel nuances aan te brengen zijn bij de uitkomsten van de integriteitsmonitor. “Dat tien procent wantrouwend staat tegenover de integriteit van naaste collega’s, hoeft niet te betekenen dat die collega’s daadwerkelijk in de fout gaan.”

Integer handelen Na de overhandiging is minister Plasterk bereid om speciaal voor dit themanummer verder in te gaan op de ontwikkelingen die op korte termijn op het gebied van integriteit spelen.

“Het is voor mij zaak om mensen bewust te maken hoe kwetsbaar het openbaar bestuur is en duidelijk over te brengen dat schendingen niet te tolereren zijn.” In die bewustwording speelt in zijn visie niet zo zeer het integer zijn een rol, maar meer het integer handelen. “Het gaat mij er om dat men in risicovolle situaties de goede afwegingen weet te maken. Dat je zegt dat je integer bent, dat is mooi, maar het gaat erom hoe het uiteindelijke gedrag is als je voor keuzes staat. De uitdaging is om mensen zich daar bewust van te maken en zich op tijd te laten afvragen: is het goed wat ik doe, kom ik nu niet in een grijs gebied terecht.” Plasterk wijst erop dat voor politieke ambtsdragers integriteit een bijzondere dimensie heeft. Zij zijn immers het gezicht van de overheid en hun gedrag goed of slecht - straalt uit op de overheid als geheel. Vanwege die kwetsbaarheid is het belangrijk de goede instrumenten in te zetten. “We werken nu naar aanlei-

ding van de in 2010 aangenomen motie Heijen – Schouw aan een aanpassing van de gemeentewet waardoor burgemeesters en Commissarissen van de Koning een in de wet verankerde rol krijgen op het gebied van integriteit. Ik verwacht vooral veel van de nieuwe verantwoordelijkheid van de burgemeester. De positie als voorzitter van raad en college maakt hem of haar de spil van het lokale bestuur. Het is de functionaris bij uitstek om preventief beleid te ontwikkelen en integriteitskwesties aan de orde te stellen. De wet voorziet daarom in een actieve rol. Dat betekent dat de burgemeester zaken kan agenderen en dat hij of zij toezicht houdt en mensen aanspreekt die in de fout gaan.”

Geen kop van jut De minister noemt het vanzelfsprekend dat in de organisatie steunfuncties gaan ontstaan om de uitvoering adequaat te organiseren en te borgen. Dat zou bijvoorbeeld in zijn ogen heel goed de gemeentesecretaris kunnen zijn. Plasterk ziet geen gevaar dat de grotere bestuurlijke verantwoordelijkheid van de burgemeester hem of haar extra kwets-

baar kan maken. “Het is niet de bedoeling dat de burgemeester een soort kop van jut wordt en bijvoorbeeld als gevolg van wethouders of raadsleden die in de fout gaan zelf in opspraak komt.” In dat verband wijst hij op de rol van de Commissaris van de Koningin die nieuwe bevoegdheden krijgt, vooral gericht op een adviserende en bemiddelende inzet. De vorige maand aangetreden minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ziet dat de grotere verantwoordelijkheid van de burgemeester onder meer kan leiden tot scherpere afspraken over regels, codes en toezicht en dat er meer structurele en integrale aandacht komt voor de gedragskant. Dat laatste zou onder andere vorm kunnen krijgen in trainings- en cursusprogramma’s. “Alles dat structureel bijdraagt aan de bewustwording en bevordering van integriteit in het openbaar bestuur moet zo optimaal mogelijk worden ingezet. Daar is de zaak belangrijk genoeg voor. In dat licht juich ik de komst van de pre-electiontool van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden van harte toe. Het is een goed idee en zal zeker bijdragen aan het integriteitsbewustzijn bij raadsleden”, aldus minister Plasterk.

raad.2013

|



17



Stichting Good

Op het Integriteits-symposium 19 februari 2013 bieden de Good Masters als werkgroep-facilitators ondersteuning en advies aan nieuwe initiatieven van deelnemers.

tekst Hans Bongers / beeld Joop Wever

Ondanks het beleid, de regels en gedragscodes gaat er veel mis op het gebied van integriteit. Wie stappen in de goede richting wil zetten, zal de cultuur in een organisatie en het gedrag van

met regeltjes krijg je geen integriteit

bepalend, niet het

Het lijkt wel of politiek en bestuurlijk Nederland van het ene incident in het andere rolt. Er gaat veel mis op dit moment bij woningcorporaties, in de zorg, in het onderwijs en in de landelijke, provinciale en lokale politiek. Toch is er al jarenlang aandacht voor het thema integriteit en staan veel organisaties bol van beleid, regelgeving en gedragscodes. Integriteit vraagt blijkbaar om een andere aanpak.

aantal regeltjes.

Hard en meetbaar

personen moeten aanpakken, die zijn

Om het beter te doen is vooral leiderschap nodig.

Op het terrein van integriteit is sinds een aantal jaren Stichting Good actief. Deze organisatie wil vooral een bijdrage leveren aan een integere samenleving. Vaak wordt integriteit bevorderen als soft gezien, maar het is ook hard en meetbaar. Integriteitskwesties kunnen immers veel schade toebrengen aan een organisatie, bedrijf, politiek en bestuur. Denk maar aan reputa-

Johannes Wolffensperger is directeur en medeoprichter van Stichting Good. Tevens is hij als goodmaster aan de stichting verbonden, net als Martin Vermeer. Andere goodmasters zijn: Joost van de Wal (partner in Walbos, adviseert vooral in de HBOsector over integriteit en vernieuwing), Wil Hout­ zager (HR-specialist en directeur van Next HRM) en Aad Twigt (ex-directeur bij DSM en nu adviseur in de zorgsector).

18 | raad.2013

tieschade, veroordelingen, boetes en discontinuïteit. Stichting Good werkt met zes ‘goodmasters’. Ervaren adviseurs op het gebied van integriteit en leiderschap. Johannes Wolffensperger is directeur en mede-oprichter van Stichting Good. Hij heeft veel ervaring als leiderschapscoach en managementadviseur en een lange staat van dienst in de publieke sector: onderzoek, beleidsvorming en kwaliteitsverbetering. Martin Vermeer is partner in het interim-en managementadviesbureau MRS Group en als ‘goodmaster’ aan Stichting Good verbonden. Zijn specialisme is managementen organisatieadvies vanuit zijn achtergrond als leidinggevende op HRM-gebied en voert daarnaast diverse lijn- en projectopdrachten uit.

Integrale benadering Vermeer ziet zowel in de zorg als in ambtelijke organisaties en op politiek-bestuurlijk niveau de risico’s steeds groter worden. “Door de krachten in de stichting te bundelen, willen we tot een goede aanpak van het probleem komen met een integrale benadering.” Hij en zijn collega’s signaleren dat het traditionele idee van controle en sancties op basis van regels en gedragscodes niet werkt. En preventie is weliswaar beter, maar belangrijker is de stap naar een open cultuur. “Maar je moet niet denken dat integriteit zo ontzettend moeilijk is, dat je iedereen erin moet trainen of cursussen moet laten volgen. In onze aanpak concentreren wij ons eerst op de rol van leiderschap. Topmanagers zijn bepalend voor de cultuur en het integriteitsgedrag van personen in de organisatie.” Teamleiders hebben veel invloed op integriteit in het team. De adviseurs van Stichting Good gebruiken in hun werk de inzich-

ten uit het kwaliteitsmanagement. Op basis daarvan is het Integriteits Management Model ontwikkeld, het helpt bij complexe veranderingen in de organisatie en geeft met een beproefd stappenplan veel structuur aan het proces. Door gewoon die stappen uit te voeren, krijgen alle betrokkenen inzicht in praktische integriteit.

Leren leiderschap te tonen Voor Johannes Wolffensperger is werken aan integriteit en leiderschap mensen helpen te groeien in persoonlijk gedrag en professionele verantwoordelijkheid. Ook leert hij ze als leider integer invloed uit te oefenen op anderen. “De top moet begrijpen waar het om draait bij integriteit, starten waar je nu staat en om leiderschap te tonen.” Leiders moeten richtinggevend zijn in het ontwikkelingsproces naar een integere organisatie, zo benadrukt hij. “Daarbij gaat het niet alleen om wat de ‘leider’ vindt, maar om bewustwording wat integer handelen inhoudt in de context van de omgeving, de buitenwereld, de belanghebbenden. Met die realiteit hebben medewerkers in hun werk immers te maken.” “Vanuit goed leiderschap ontstaat”, zo legt Wolffensperger uit, “de sturing die het management binnen de organisatie nodig heeft om integriteit actief te ontwikkelen en te borgen met risicomanagement, impulscontrole en compliance . Ook teambuilding vraagt in de aanpak van Stichting Good aandacht. Want goede teams geven elkaar support, feedback of sancties en dat is essentieel om te komen tot gedrag en een cultuur waarin integer gedrag een vanzelfsprekendheid is.” Voor meer informatie: www.stichtinggood.nl

raad.2013

|



19



Adviespunt Klokkenluiders

Toenmalig minister Liesbeth Spies: “Het Adviespunt Klokkenluiders doet vertrouwelijk en onder geheimhouding zijn werk.”

tekst Adviespunt Klokkenluiders / beeld Adviespunt Klokkenluiders

Fraude, corruptie, intimidatie, dis­ criminatie, over­ treding van veiligheidsvoorschriften… er ge­beuren helaas soms dingen op het werk die niet door de beugel kunnen. De klok luiden over dit soort misstanden is niet gemakkelijk. Het is vaak een eenzaam en ingewikkeld proces. Hulp aan (potentiële) klokkenluiders is dus geen overbodige luxe. Daarom is

vertrouwelijk en onafhankelijk advies Het Adviespunt Klokkenluiders is een onafhankelijke instantie die mensen adviseert en ondersteunt bij de stappen die zij kunnen zetten als zij een vermeende misstand aan willen kaarten. Iedereen die door zijn of haar werk kennis heeft van een misstand kan hierover de klok luiden. Dit kunnen werknemers zijn, maar ook zzp’ers, uitzendkrachten, ex-werknemers, klanten of leveranciers. Martin van Pernis is voorzitter van de commissie van het Adviespunt Klokkenluiders, die naast hem bestaat uit Edith Snoey (oud-voorzitter Abvakabo FNV) en Onno van Veldhuizen (burgemeester

van Hoorn): “Het adviespunt is er voor al deze mensen, zowel binnen de overheid als uit het bedrijfsleven. Ook mensen uit gemeenteland zijn dus van harte welkom.”

Vertrouwelijk en gratis Het adviespunt is op 1 oktober gestart. Van Pernis: “Onze juristen geven mogelijke klokkenluiders onafhankelijk en gratis advies. Zij kunnen bovendien in alle vertrouwelijkheid met ons spreken: de informatie die zij ons geven blijft tussen hen en ons. In de eerste twee maanden hebben 80 mensen contact met ons opgenomen, waarvan 53 inhoudelijk advies over hun situatie vroegen. Onze hulp voorziet duidelijk in een behoefte, dat merken we ook aan de reactie van de mensen die wij adviseren.”

er sinds 1 oktober het Adviespunt Klokkenluiders. 20 | raad.2013

Martin van Pernis: “Ook mensen uit gemeenteland zijn van harte welkom.”

Gedegen advies Wat doen de mensen van het Adviespunt Klokkenluiders precies? Ze beantwoorden vragen van mogelijke klokkenluiders en spreken hun mogelijke twijfels met hen door. Ze geven advies over hoe de klokkenluider zijn vermoedens van een misstand het beste aan de orde kan stellen. En ze brengen, als interne melding in de eigen organisatie van de klokkenluider niet helpt, de klokkenluider in contact met een van de officiële meldinstanties waar hij zijn vermoedens van een misstand kan melden. Van Pernis: ‘Wij bieden een luisterend oor, helpen de feiten op een rij te zetten en geven een advies waar de klokkenluider mee verder kan.”

Op maandag 1 oktober is het Adviespunt Klokkenluiders officieel geopend door toenmalig minister van BZK Liesbeth Spies. Zij sprak over het belang van klokkenluiden in de samenleving en de rol van het Adviespunt Klokkenluiders. “Dit onafhankelijke adviespunt gaat potentiële klokkenluiders uit het bedrijfsleven en de overheid adviseren, informeren en ondersteunen bij mogelijke stappen die zij kunnen zetten. Wat ik heel belangrijk vind om daarbij te benadrukken is dat het Adviespunt in vertrouwelijkheid en onder geheimhouding zijn werk doet.”

Op de website www.adviespuntklokkenluiders.nl kunt u meer informatie vinden.

raad.2013

|



21



Jasmijn Miete start Politiek Adviesbureau PAB

A+O fonds Gemeenten

1 op de 3 raadsleden wordt bedreigd

22 | raad.2013

tekst Peter van Noppen / beeld A+O fonds Gemeenten

Veel politieke ambtsdragers

en geweld tegen ambtenaren

vinden nog steeds dat be-

en bestuurders adequaat te

dreigingen bij het vak horen.

kunnen aanpakken is het zaak

Maar bedreigingen tegen

dat incidenten goed geregis-

ambtenaren en bestuurders

treerd worden. Het A+O fonds

tasten de kwaliteit en de

Gemeenten ontwikkelde hier-

integriteit van het openbaar

voor het Gemeentelijk Inciden-

bestuur aan. Om agressie

ten Registratiesysteem (GIR).

Leden van de gemeenteraad van Lingewaard werden recent bedreigd om te voorkomen dat ze voor de komst van een trolleylijn naar Huissen zouden stemmen. Voormalig burgemeester Fons Jacobs van Helmond moest wegens bedreigingen enkele weken onderduiken en het Amsterdamse raadslid Petra Hoogerwerf stapte in 2010 uit de raad na jarenlang gestalkt te zijn. Bijzonder zijn deze incidenten niet meer te noemen, gezien het feit dat er jaarlijks minstens 100.000 bedreigingen plaatsvinden aan het adres van politieke ambtsdragers en overheidspersoneel. Uit de laatste ‘Monitor van agressie en geweld tegen ambtsdragers en overheidspersoneel’ (oktober 2012), in opdracht van het bureau Veilige Publieke Taak (VPT) van het ministerie van BZK, blijkt dat 38 procent van de ambtsdragers en 40 procent van de overheidsmedewerkers het afgelopen jaar te maken kreeg met agressie en geweld. Dat is een stijging van circa twintig procent ten opzichte van 2010. In de meeste gevallen gaat het om verbale agressie en bedreigingen en intimidatie. Opvallend is dat gemeente-

ambtenaren en burgemeesters vaker dan andere overheidsfunctionarissen met fysieke agressie te maken krijgen.

Rug recht houden De effecten van agressie en geweld op het ziekteverzuim zijn niet bijzonder groot, zo blijkt uit de monitor. Voor de kwaliteit en de integriteit van bestuur zijn ze echter fors. Van de ambtsdragers zegt achttien procent het moeilijk te vinden om beslissingen te nemen als ze met een bedreiging worden geconfronteerd. Negen procent geeft aan dat beslissingen ook werkelijk worden beïnvloed en vijftien procent ziet dat collega’s zich door de risico’s laten beïnvloeden (twaalf procent heeft daar begrip voor). Van de gemeenteambtenaren meent zelfs veertig procent dat het bestuur de rug niet altijd recht houdt. “Het kan niet zo zijn dat besluitvorming wordt beïnvloed door mensen met een grote mond”, zegt Ad Marneffe, gemeentesecretaris/algemeen directeur van de gemeente Helmond. “Daarom voeren wij ook een zero tole-

rance-beleid tegen agressie en geweld door burgers. De lijn is dat er in het geval van een incident altijd aangifte wordt gedaan. Om hen weerbaarder te maken tegen agressieve uitingen door burgers hebben het college, het managementteam en medewerkers een training gehad.” De Helmondse gemeenteraad , zegt Marneffe, vond een training niet nodig. Op een enkel boos mailtje na, had de raad geen last van agressie of geweld. De reactie van Helmondse raad staat echter in schril contrast tot het landelijke beeld, dat laat zien dat 36 procent van de gemeenteraadsleden het afgelopen jaar met agressie te maken had. Zij is wel in lijn met de conclusie in de ‘Monitor agressie en geweld tegen ambtsdragers en overheidspersoneel’ dat het beleid tegen agressie en geweld voor gemeenteraads- en statenleden veel minder ontwikkeld is dan voor bestuurders en ambtenaren. Slechts 25 procent van de gemeenteraden kent regels voor aangifte, voor dertien procent van de gemeenteraden is er een procedure voor opvang

raad.2013

|



23



Raadslid in Beeld Klaas Mulder, 59 jaar Lokale BurgerBelangen, Hengelo Raadslid sinds 1994

Is uw fractie al bezig met de gemeenteraadsverkiezingen?

In samenwerking met Veilige Publieke Taak, sociale partners en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (Raadslid.nu) maakt het A+O fonds Gemeenten zich hard om de aanpak van agressie en geweld tegen gemeentebestuurders en –ambtenaren te verbeteren. De laatste loot aan het instrumentarium dat het A+O fonds Gemeenten aanbiedt is de MeldAgressie app. Daarmee kunnen medewerkers en ambtsdragers van gemeenten via hun smartphone incidenten in het GIR registreren.

wikkelen van adequaat beleid tegen agressie en geweld. Bij fysiek geweld is dat meestal wel duidelijk, maar bij verbale agressie kan de één nu eenmaal meer verdragen dan de ander. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat verbale agressie gemeld en geregistreerd zou moeten worden als er sprake is van aanhoudende verbale agressie. Bijvoorbeeld als een burger doorgaat met schelden nadat de ambtenaar of bestuurder duidelijk heeft gemaakt dat hij zo niet wenst te communiceren. Het gaat er in eerste instantie niet om hoe een individuele bestuurder of ambtenaar een agressieve uiting ervaart, maar welk gedrag wel en niet door de organisatie wordt geaccepteerd.

Registratie van incidenten en het feit dat er in de hele organisatie overeenstemming is over welk gedrag ontoelaatbaar is, is essentieel voor het ont-

Meer informatie over de aanpak van agressie en geweld en het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR) vindt u op www.aeno.nl.

Wij zijn bezig met nieuwe kandidaten en zij worden al wegwijs gemaakt in de Hengelose politiek. Bekend zijn met en meedoen in de fractie, verhoogt de kans op goed gemotiveerde mensen. Oudere raadsleden zullen een stapje naar achteren maken om zo de ruimte te geven aan nieuwe kandidaten. Maar het blijft moeilijk om de juiste mensen te vinden.

en nazorg. Volgens de monitor is dat niet goed te rijmen met de risico’s die volksvertegenwoordigers lopen.

MeldAgressie app

Nog niet echt, komt volgend voorjaar. Wij beginnen dan met een heidag over hoe de verkiezingcampagne inhoud te geven.

Wat worden de belangrijkste thema’s in uw gemeente in de komende raadsperiode? Hoe de noodzakelijke (opgelegde) bezuinigingen zo in te bedden dat de belangrijkste gemeentelijke taken intact blijven, met name het sociale gezicht van Hengelo vasthouden. Tevens als lokale partij de betrokkenheid van onze burgers bij het besturen van onze stad inhoud geven door meespreken meedenken en meebeslissen. Zeker bij pijnlijke beslissingen.

Wat onderneemt uw fractie om voldoende kandidaten voor de lijst te krijgen?

Hoe maakt u werk van integriteit? Binnen de fractie hanteren wij de regel dat bij persoonlijke betrokkenheid uitsluiting geeft van stemrecht in de fractie/raad. Wij zijn hier zeer scherp op! Als raadslid ga ik altijd zeer bewust om met dit fenomeen en heb gelukkig nog nooit een situatie meegemaakt waar mijn integriteit echt in het geding kwam. Gemeente Hengelo kent een integriteitcode.

Bent u wel eens in een situatie gekomen waarbij uw integriteit in het geding was? En hoe hebt u toen gehandeld? Ja, maar dit berustte op een misverstand. Hier was sprake van een zelfde achternaam vlakbij mijn woonadres. Ik heb toen de aantijging zeer scherp van de hand gewezen en het betrokken raadslid heeft de beschuldiging van eigenbelang direct ingetrokken.

24 | raad.2013



Veilige Publieke Taak Burgemeester Aleid Wolfsen van Utrecht is meerdere malen bedreigd en heeft om die reden permanente bewaking gekregen.

tekst Hans Rebers / beeld Actorion Communicatie

Functionarissen in de openbare sector worden steeds vaker blootgesteld aan agressie en geweld. In dit artikel staat hoe het expertisecentrum Veilige Publieke Taak deze trend

voorkom agressie en geweld

wil ombuigen en hoe de politie en het Openbaar Ministerie de handen ineen hebben geslagen om effectieve en snelle afhandeling van agressie te bevorderen.

26 raad.2012 | raad.2013

Agressie en geweld tegen mensen met een functie binnen de openbare sector, raadsleden, wethouders en burgemeesters en ambtenaren, neemt toe. Kijken we naar de resultaten van de monitor Agressie en Geweld Openbaar Bestuur 2012, dan zien we dat 38 procent van alle ambtsdragers in de afgelopen twaalf maanden te maken heeft gehad met agressie en geweld door burgers. Een stijging van zes procent ten opzichte van een eerdere meting in 2010. Binnen de bestuurslaag gemeenten krijgen burgemeesters het meeste met agressie en geweld te maken (61 procent), gevolgd door wethouders (53 procent) en raadsleden (36 procent). Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies reageerde in oktober 2012 als volgt op de nieuwe cijfers: “Allereerst vind ik het van belang dat politieke ambtsdragers en overheidsmedewerkers hun taak op een integere en veilige wijze kunnen uitvoeren. Een kwalitatief goed werkend open-

raad.2013

|



27



Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem

baar bestuur is immers een zaak van grote importantie. Agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers en overheidsmedewerkers mag daarom nooit worden getolereerd. Agressie en geweld leiden niet tot grootschalige onveiligheidsgevoelens en ziekteverzuim, maar er is wel een duidelijke invloed op de kwaliteit en integriteit van het bestuur. In vergelijking met 2010 zeggen meer ambtsdragers dat agressie en geweld invloed op de besluitvorming hebben.” Om agressie en geweld tegen werknemers te voorkomen en tegen te gaan, is in juni 2011 onder het eerste kabinet Rutte het expertisecentrum Veilige Publieke Taak opgericht. De ambitie van het expertisecentrum is een bijdrage te leveren aan de doelstellingen van het Programma Veilige Publieke Taak om het aantal voorvallen van agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak met 25 procent te verminderen. Het expertisecentrum wil dit realiseren door werkgevers met een publieke taak te faciliteren met advies, informatie en ondersteuning. Een actieve rol van de werkgever is cruciaal in de aanpak van het expertisecentrum. Zij zijn immers primair verantwoordelijk voor het beschermen van de uitvoering van de publieke taak en hun werknemers. De werkgever kan zijn rol invullen door duidelijke normen te stellen, heldere procedures op te stellen en na te leven en door werknemers op te vangen en te begeleiden. Om werkgevers te helpen in het toetsen van beleid op het gebied van agressie en geweld, heeft het expertisecentrum een stappenplan ontwikkeld.

Stappenplan voor een veilige publieke taak In het stappenplan en op www.veiligbestuur.nl wordt structureel en schematisch aangegeven welke maatregelen genomen kunnen worden, zodat de bestuurlijke of vertegenwoordigende taak zonder dreiging of gevoel van onveiligheid kan worden uitgevoerd. In het stappenplan worden twee fasen onderscheiden: de voorbereiding en de uitvoering. Op de pagina hiernaast ziet u beide stappen opgenomen in een handige checklist. Op de website www.veiligbestuur.nl wordt op elke stap praktisch en dieper ingegaan. De activiteiten en maatregelen zijn voor het merendeel gestoeld op eerder opgebouwde expertise en beschikbare documenten. De kracht ligt nu in de onderlinge samenhang, overzichtelijkheid, de toegankelijkheid van de maatregelen en in de aanpassing aan de werkzaamheden van politieke ambtsdragers.

28 | raad.2013

Checklist Veilig Openbaar Bestuur

Om agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak te kunnen aanpakken is het zaak dat incidenten goed geregistreerd worden. Het A+O fonds Gemeenten ontwikkelde hiervoor het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem (GIR). met ondersteuning van het programma Veilige Publieke Taak. U leest hier meer over in het artikel dat begint op pagina 22 van dit magazine.

Bescherm de raad Bestuurders, raadsleden en ambtenaren worden steeds vaker verantwoordelijk gesteld voor schade, ontstaan als gevolg van onzorgvuldig handelen binnen de uitoefening van de functie. Overheidsfunctionarissen lopen het risico om strafrechtelijk en civielrechtelijk aangesproken te worden. Dit is de reden dat VNG Verzekeringen en Centraal Beheer Achmea de CollegeBeschermingspolis aanbiedt. Deze polis biedt ook voor raadsleden de mogelijkheid de gevolgen van geweld en agressie te verzekeren , bijvoorbeeld middels de module Verhaal Geweld en Bedreiging en de module Traumabegeleiding. Op www.vngverzekering.nl kunt u terecht voor meer informatie omtrent dit onderwerp.

raad.2013

|



29



Huis voor democratie en rechtstaat voor het hele land

Novell

Deelnemende partijen

tekst Anthony Priestman beeld Novell Het expertisecentrum Veilige Publieke Taak is een gezamenlijk initiatief van de drie stichtingen het CAOP, het Centrum Criminaliteitspreventie Veiligheid (CCV) en Slachtofferhulp Nederland.

CAOP Het CAOP is het kennis- en dienstencentrum op het gebied van arbeidszaken in het publieke domein. Het CAOP adviseert en ondersteunt meer dan tweehonderd opdrachtgevers in onder meer de rijksoverheid, onderwijs en zorg.

CCV Het CCV is een maatschappelijke organisatie die Nederland veilig en leefbaar maakt. Het CCV inspireert en versterkt professionals van publieke en private partijen om gezamenlijk slimme oplossingen te realiseren door kwalitatief hoogwaardige kennis te delen en praktijkgerichte producten en diensten aan te bieden.

Slachtofferhulp Nederland Slachtofferhulp Nederland helpt na een misdrijf, verkeersongeluk of calamiteit. Slachtofferhulp Nederland ondersteunt slachtoffers, getuigen en nabestaanden op juridisch, praktisch of emotioneel gebied. Deze hulp is altijd gratis en in de buurt.

Eenduidige Landelijke Afspraken In het Programma Veilige Publieke Taak hebben de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie toegezegd eenduidige landelijke afspraken voor politie en openbaar ministerie te realiseren. Dit om een eenduidige, effectieve en snelle afhandeling van agressie en geweld tegen werkne-

mers in de publieke sector te bevorderen. Deze afspraken zijn vastgelegd in de zogeheten Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA). In de ELA wordt hoge prioriteit gegeven aan het opsporen en vervolgen van verdachten. Dit houdt onder meer in dat: • Er snelrecht of supersnelrecht kan worden toegepast. • Sancties zoveel mogelijk direct worden toegepast. • Slachtoffers worden geholpen hun schade te verhalen op de dader. Officieren van justitie eisen tegen verdachten van geweld tegen werknemers met een publieke taak een twee keer zo hoge straf als in andere geweldzaken. Dat geldt ook voor geweld tegen omstanders die hebben ingegrepen.

Recht op een veilige werkplek Vanuit de rol van belangenbehartiger is Raadslid.nu betrokken bij Veilige Publieke Taak. Raadslid.nu houdt voor raadsleden de vinger aan de pols als het gaat om het veilig kunnen functioneren als raadslid. Voorzitter Peter Otten: “Zo hebben we begin dit jaar een brief aan alle gemeenteraden gestuurd om het initiatief te nemen voor de ontwikkeling van een beleidsplan om agressie en geweld in te dammen en daarvoor ook middelen ter beschikking te stellen. Uit de monitor Agressie en Geweld Openbaar bestuur bleek dat in vergelijking met 2010 een grotere groep raadsleden slachtoffer is geworden van agressie en geweld, met name verbale agressie. Als vereniging zetten wij ons in om dit probleem bespreekbaar te maken. Te vaak blijkt pas in tweede instantie dat agressie en geweld wel degelijk voorkomt, maar dat wij raadsleden dat afdoen als iets dat bij het vak hoort. En dat is NOOIT het geval. Stap 2 is om met de eigen raad, burgemeester, griffier afspraken te maken hoe om te gaan met een geval van agressie en geweld. Het is essentieel dat dit namelijk niet in een politieke discussie ontaardt. Ieder raadslid heeft recht op een veilige werkplek.”

Raadsleden maken steeds meer gebruik van tablets zoals die van Apple en Samsung. Tablets zijn uitermate geschikt om informatie te consumeren. Ze zijn snel, starten binnen een fractie van een seconde op en hebben voldoende ruimte voor heel veel documenten en de notities die u hierop maakt. Het is de ideale oplossing voor de vervanging van de stapels papieren die normaal gesproken worden verzonden door de griffie.

30 | raad.2013

tablets: productief én beveiligd Maar heeft u er al eens bij stil gestaan wat het betekent als de tablet gestolen wordt? Of als het apparaat per ongeluk achter in de taxi blijft liggen? Het is de nachtmerrie van elk raadslid als hij verantwoordelijk wordt gehouden voor het per ongeluk verspreiden van vertrouwelijke stukken buiten zijn macht om. En hoe snel kan een raadslid weer effectief zijn? Een nieuwe tablet is zo gekocht, maar het werk moet wel weer opnieuw gedaan worden. Novells oplossing voor de raad, gebaseerd op Novell Vibe®, valt onder het BYOD (Bring Your Own Device) principe en is een webgebaseerde oplossing die raadsleden veilig documenten aanbiedt.

Alle documenten blijven op de server staan, en de server staat in het datacenter van de gemeente zelf. De oplossing van Novell stelt de gemeente in staat alle mobiele apparaten te beheren, te backuppen en te beveiligen zodat in geval van verlies en/of diefstal het raadslid binnen een mum van tijd weer productief kan zijn. Maar Novell heeft niet alleen aandacht voor het raadslid. Ook voor de griffie zijn er mooie oplossingen gemaakt zodat de griffie vanuit Word direct alle documenten kan publiceren naar alle raadsleden. Raadsleden worden automatisch op de hoogte gehouden van nieuw geplaatste documenten zonder dat de griffie hier specifiek iets voor hoeft te doen: vergaande automatisering van standaard taken voor de griffie zonder dat hier ingewikkelde applicaties voor nodig zijn. Neem voor meer informatie over de Novell oplossingen voor de raad contact op met: Novell Nederland www.novell.com Netflex BV www.netflex.nl

raad.2013

|



31



Raadslid.nu

Frank Rozenberg, secretaris Raadslid.nu

tekst Hans Bongers / beeld Joop Wever, Bart Maat

Over ruim een jaar staan de gemeenteraadsverkiezingen weer voor de deur. Om de kwaliteit van het lokale bestuur op peil te houden, is voldoende instroom nodig van

vliegende start nieuwe raadsleden

nieuwe raadsleden

ging voor Raads-

Het lokale bestuur is vooral gebaat bij continuïteit. De crisis vraagt soms ingrijpende beslissingen en een lange inwerkperiode is niet gewenst. Het zou goed zijn als de nieuwe raden de draad snel oppakken. De vereniging staat raadsleden met raad en daad bij. Om raadsleden te helpen het raadswerk goed te doen en snel aan de slag te gaan, is een aantal instrumenten ontwikkeld of staan op stapel. Frank Rozenberg, secretaris van Raadslid.nu en zelf raadslid in Leidschendam-Voorburg, voorziet dat de vereniging met concrete hulpmiddelen die raadsleden direct helpen hun werk goed te doen een belangrijke rol kan vervullen. “Er komt steeds meer werk op raadsleden af, terwijl ze geen tijd extra krijgen. Dat vraagt om effectieve instrumenten en om informatie en kennis om snel op het goede kwaliteitsniveau te komen.”

leden (Raadslid.nu)

Hulp bij werven raadsleden

die straks het werk goed aankunnen. Vooral ook raadsleden die snel aan de slag kunnen. De Nederlandse Vereni-

wil de nieuwe raden een vliegende start laten maken na de verkiezingen in 2014. 32 | raad.2013

Raadslid.nu ondersteunt raadsleden door een aantal middelen aan te bieden, door kennis op te bouwen en kennisoverdracht te organiseren. Helpen bij het werven van kandidaten die een goede kans hebben als raadslid te slagen en instrumenten die raadsleden helpen hun werk goed te doen. Fractie- en bestuursleden die belast zijn met de werving van kandidaat-raadsleden kunnen nu al bij de vereniging terecht. Er is informatie voorhanden over de inhoud van het raadswerk en zij kunnen gebruik maken van de competentiescan die bij de werving kan worden ingezet. Met het oog op de verkiezin-

gen in 2014 werkt Raadslid.nu aan een speciaal programma gericht op ondersteuning bij de voorbereiding voor en de startfase van de nieuwe gemeenteraden.

Landelijke kickoff Een hoogtepunt in het programma wordt een landelijke kickoff-bijeenkomst, vrij snel na de verkiezingen in 2014. Dit startcongres moet raadsleden snel op het kennisniveau brengen waardoor zij adequaat met het raadswerk aan de slag kunnen gaan. De bijeenkomst staat in het teken van informatieen kennisoverdracht gericht op de beleidsvelden van de lokale overheid en de specifieke taken van het raadslid. De bijeenkomst krijgt het karakter van een werkbijeenkomst met aandacht voor speciale thema’s, zoals de decentralisaties, besturen in tijden van crisis, integriteit, nieuwe wet- en regelgeving en het gebruik van social media. Er staan interessante inleiders op het programma en samen met de kennispartners wordt in-

vulling gegeven aan workshops en het ‘kennisplein’.

“Snel de draad oppakken” Frank Rozenberg is intensief betrokken bij de voorbereidingen voor het programma. Volgens hem gaat het er niet alleen om instrumenten te ontwikkelen en om informatie en kennis beschikbaar te hebben, maar ook om het breed toegankelijk te maken voor de doelgroep. Daarom krijgt ook de communicatie een belangrijke rol. De meeste raadsleden kennen al de regiobijeenkomsten en het jaarcongres, de website en de nieuwsbrieven en nu komt daar de startconferentie voor de nieuwe raden bij. Deze speciale landelijke bijeenkomst die op een centrale plaats in het land georganiseerd gaat worden, maakt deel uit van het uitgebreide programma ‘Raad 2014’ dat geheel in het teken van de raadsverkiezingen in 2014 komt te staan.

Rozenberg: “Ons programma Raad 2014 bestaat uit vier onderdelen die gericht zijn op het versterken van de professionaliteit van raadsleden en raadsleden helpen de draad zo snel mogelijk op te pakken.”

Versterking professionaliteit Gemeenteraden krijgen het steeds drukker en het werk wordt complexer. Raadslid.nu ziet de huidige situatie als een teken dat stevig moet worden doorgezet op de ingeslagen weg. En dat betekent de komende jaren ook veel aandacht voor activiteiten gericht op versterking van de professionaliteit in het raadswerk. Frank Rozenberg: “Wij willen onze positie voor raadsleden verder accent geven op het punt van kennisoverdracht. Aandachtspunten daarbij zijn de kwaliteiten waarover men moet beschikken om een goed raadslid te zijn. Daarnaast willen wij focussen op een aantal functies van de raad, zoals de werkgeversrol die de raad heeft ten op-

raad.2013

|



33



Huis voor democratie en rechtstaat voor het hele land

PAB tekst Jasmijn Miete beeld Manon Bruininga­ Kort na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 wil Raadslid.nu een kick-off bijeenkomst organiseren die raadsleden snel op het kennisniveau brengt waarmee zij adequaat met het raadswerk aan de slag kunnen gaan. zichte van de griffie en bij de beoordeling van het functioneren van de burgemeester bij herbenoeming. Een ander aandachtsgebied is bijvoorbeeld het functioneren van de lokale rekenkamers en niet te vergeten het onderwerp integriteit, dat in deze tijd steeds meer gewicht krijgt.”

Samenwerking met partners Raadslid.nu heeft een groot aantal kennispartners aan zich weten te binden. Via de eigen media en de verschillende bijeenkomsten zorgt de vereniging dat de informatie en kennis die bij die partners aanwezig is, toegankelijk wordt voor raadsleden. De website is daarbij een belangrijk middel. “Wij willen in de komende jaren verder gaan met het ontwikkelen van een digitale kennisbank op dat platform. Denk daarbij aan best practices met praktijkervaringen uit het hele land en actuele ontwikkelingen die vanuit verschillende bronnen via onze site worden ontsloten. Ons doel is daarbij een sterke positie te krijgen als het kennisloket voor alle raadsleden in ons land. Dat kunnen we uiteraard niet alleen en daarom werken wij aan een vruchtbare samenwerking met belangrijke partijen als VNG, KING, ProDemos, het ministerie van BZK en ook de verenigingen voor griffiers, wethouders, burgemeesters en gemeentesecretarissen.”

Een sterke vereniging… Het bestuur van Raadslid.nu verwacht dat bij de invulling van het programma voor de komende twee jaar intensief met de griffiers zal worden opgetrokken. Met de Griffiersvereniging bestaat een natuurlijk bondgenootschap. De belangen lopen gelijk op want griffiers zijn ook gebaat bij goed functionerende raden en nieuwe raadsleden die weinig inwerktijd nodig hebben. “Samenwerking geeft beide partijen meer mogelijkheden”, benadrukt Frank Rozenberg. “Maar dat laat onverlet dat wij onze belangrijkste kracht ontlenen aan onze leden. Dat is onze basis en op de groei van het aantal leden zetten wij de komen jaren stevig in. Voor een raadslid is het niet altijd even makkelijk om goed te functioneren. Denk maar aan de stijgende werkdruk, de samenleving die ingewikkelder wordt, de bezuinigingen, integriteitskwesties, herindelingen en schaalvergroting. Raadsleden verdienen daarom een sterke vereniging. Hoe meer leden Raadslid.nu heeft, des te waardevoller wordt het netwerk en des te steviger wordt de positie van Raadslid.nu en daarmee van de leden!”

34 | raad.2013

Politiek Advies­ bureau PAB biedt

Raadsledenbijeenkomsten 2013 Raadslid.nu, VNG en het Actieprogramma Lokaal Bestuur organiseren in 2013 een aantal bijeenkomsten speciaal voor nieuwe raadsleden die aantreden na de eerstvolgende raadsverkiezingen van 2014.

27 februari Regionaal congres ’De raad in stelling! Hoe bepaalt de gemeenteraad vroegtijdig de kaders en de richting bij de decentralisaties?’ (Diever) Door: Gemeenten Westerveld, Meppel en De Wolden i.s.m. de VNG

vanaf heden iets nieuws aan: mediation voor politici. Onder de werktitel ‘Frictie in de fractie?’ biedt PAB hiermee een doeltref-

nieuw: mediation voor politici

9 maart

fend middel aan

Raad op Zaterdag (Zwolle) Door: VNG Raadsledenprogramma en Actieprogramma Lokaal Bestuur

om conflictsituaties

hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale oplossing van hun conflict te komen.

op te lossen en rich-

Mediation is in opkomst

13 april Raad op Zaterdag (’s-Hertogenbosch) Door: VNG Raadsledenprogramma en Actieprogramma Lokaal Bestuur

4 en 5 juni Deelcongres op VNG Jaarcongres (Zwolle) Door: VNG Raadsledenprogramma en Actieprogramma Lokaal Bestuur

Voorjaar Regiobijeenkomsten Integriteit en Veilige publieke taak. Door: Raadslid.nu

Najaar Op weg naar de raadsverkiezingen/ Aan de slag als raadslid Door: VNG Raadsledenprogramma en Actieprogramma Lokaal Bestuur i.s.m. de provinciale afdelingen van de VNG

Voor- en najaar Regiobijeenkomsten VNG Agenda, w.o. decentralisaties eventueel in combinatie met andere onderwerpen. Door: VNG Raadsledenprogramma en Actieprogramma Lokaal Bestuur i.s.m. de provinciale afdelingen van de VNG

ting de toekomst te voorkomen. PAB is een onafhankelijk bureau dat trainingen, advies en ondersteuning geeft op politiek vlak. Met ‘Frictie in de fractie’ springt PAB in op de vele conflicten waarmee de politiek te maken heeft. Hierdoor raken veel mensen onnodig beschadigd en gaat het imago van de politiek in rap tempo achteruit. PAB wil hier iets aan doen en wil met dit vernieuwende project een middel introduceren in de politiek waardoor onderlinge conflicten beter en duurzamer worden opgelost. Mediation is een doeltreffende vorm van conflicthantering. Hierbij worden partijen door een onafhankelijke derde begeleid om vanuit

In toenemende mate wordt mediation ingezet als middel om conflicten tussen mensen op te lossen. Mediation wordt overal toegepast: bij echtscheidingen, familiekwesties, burenruzies, conflicten met de overheid en zakelijke conflicten. Mediation wordt vanuit de overheid sterk gestimuleerd. Op dit moment ligt er een wet bij de Eerste Kamer waaruit voortvloeit dat mediation wettelijk wordt verankerd en kan dienen als aanvulling op de traditionele rechtspraak. In de politiek is de methode vrijwel onbe-

kend, hoewel er zeer regelmatig conflicten zijn. PAB biedt mediation aan die speciaal bedoeld is voor politici. Volksvertegenwoordigers zitten zonder last of ruggespraak in het vertegenwoordigende orgaan en dit geeft een specifiek accent aan mediation. Mensen zitten in de politiek om het verschil te maken, maar politieke samenwerking is wel gebaseerd op vertrouwen en elkaar successen gunnen. Een poule van ervaren registermediators staat klaar om te bemiddelen tussen: politici onderling, politici en hun partijbestuur, politici en bestuurders en politieke partijen onderling. Zie www.politiekadviesbureau.nl voor meer informatie.



MVV

Jeroen Joon: “Nieuwe overheid vraagt om raadsleden die anders kijken.”

tekst Hans Bongers / beeld Bart Maat

De lokale overheid verandert en dat vraagt raadsleden die anders kijken naar de overheid en de actoren daarin. Aan de ene kant is er de crisis die tot krimp en

anders kijken naar de overheid

beëindiging van activiteiten dwingt, aan de andere kant een toestroom van nieuwe taken als gevolg van de decentralisaties. Dat kun je alleen bolwerken als je de zaak anders gaat aansturen en inrichten.

36 | raad.2013

Dat besef zie je in snel tempo ontstaan en het vraagt van ambtenaren, politici en bestuurders een andere, meer integrale wijze van werken waarbij lokale samenwerking ontstaat. Partijen inschakelen die al in de samenleving aanwezig zijn en ook belang hebben dat de zaken goed worden geregeld. “Van de lokale overheid vraagt dat een andere rol, een ander beleid en een andere inrichting.” Aan het woord is Jeroen Joon, ondernemer op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Verenigen, zelf jarenlang ervaring als raadslid en nu wethouder van een gemeente net onder Nijmegen.

Intensief samenwerken Jeroen Joon werkt al enkele jaren binnen gemeentelijke organisaties aan veranderingsprocessen. Hij doet dat volgens een concept dat hij zelf ontwikkelde: het MVV-model dat staat voor Maatschappelijk Verantwoord Verenigingen. In de gemeente Delft heeft hij een aantal belangrijke stappen voor de gemeente kunnen zetten met behulp van bestaan-

de maatschappelijke organisaties, het onderwijs, het centrum voor jeugd en gezin, welzijnszorg, het bedrijfsleven en verenigingen. Zijn MVV-concept heeft op wijkniveau publiek-private samenwerking laten ontstaan door het creëren van wijkcoalities. “Vanuit zo’n integrale aanpak kun je zaken koppelen en daardoor efficiënt en effectief met de gemeente als regisseur uitvoeren. Dit concept heb ik voor Delft uitgewerkt tot een nieuwe beweging binnen de lokale overheid. Dat heb ik voor elkaar gekregen samen met de betrokken ambtelijke diensten en met het maatschappelijk middenveld”, aldus Jeroen Joon.

Terugtrekken op kerntaken Gemeenten, zoals Delft, bezuinigen de komende jaren vele tientallen miljoenen. Dat vraagt om keuzes welke taken voortgezet kunnen worden en welke niet. Terugtrekken op de kerntaken is een beweging die je overal ziet.

raad.2013

|



37



Raadslid in Beeld Han Verbeem, 47 jaar Partij van de Arbeid, Bergen op Zoom Raadslid sinds 2006 (m.u.v. 2011) Het MVV-verhaal is dat je sommige taken heel goed kunt voortzetten als je ze anders inricht en slimmer organiseert. Joon: “Maak gebruik van capaciteiten die er zijn en die tegen geringere kosten kunnen worden ingezet. De luxe die de gemeentelijke overheid zich decennia heeft kunnen permitteren om alles zelf te doen, die is er niet meer! Samenwer“Wijkgerichte samenwerking is de sleutel, daar ben ik van overtuigd.” ken, inschakelen van capaciteit die je in je gemeenten voor handen hebt, is een goede oplossing om de kwaliteit van de voorzieningen op peil te houden. Het is niet meer de overheid die alles lokaal bepaalt en overal voor is. Wijkgerichte samenwerking is de sleutel, daar ben ik van overtuigd.”

Belangen en krachten bundelen Joon organiseert voor raadsleden door het hele land raadsconferenties en workshops, waarbij hij ingaat op zijn MVVconcept. “Het is vaak voor raadsleden een ‘eye-opener’ als je met praktijkvoorbeelden laat zien hoe je met wijkcoalities en met inzet van het maatschappelijk middenveld die andere overheid vorm kunt geven. Daarbij komt uitdrukkelijk de vraag aan de orde welke rol je als raad pakt als de gemeentelijke overheid zich terugtrekt op de regierol en de uitvoering op andere plekken neerlegt.” Het gaat, volgens Joon, vooral om het bundelen van krachten in de samenleving, waarbij zelfredzaamheid en participatie een kans krijgen. “Geef bewoners bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid voor het openbaar groen in hun eigen woonomgeving. Het belang om de buurt netjes en bewoonbaar te houden is voor inwoners evident. Maar zo kun je ook on-

38 | raad.2013

derdelen van het jongerenwerk integreren bij verenigingen, buurthuizen en scholen. Voor onderdelen van het ouderenwerk kan samenwerking worden gezocht met zorginstellingen in de buurt en voor culturele activiteiten zijn bibliotheken, musea, scholen en sommige verenigingen misschien goede partners. In principe hebben we het dan over publieke en private samenwerking op maatschappelijk gebied. Dergelijke constructies ontslaan de gemeentelijke overheid niet van de verantwoordelijkheid. Ook vanuit de regierol blijft de gemeente aanspreekbaar en verantwoordelijk.”

Nieuwe uitdaging voor de raad Met de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 in het vooruitzicht ziet Joon de behoefte ontstaan aan raadsleden die bewust zijn van de veranderende situatie, die zelf ook weten te sturen en het initia-

tief daartoe nemen. Wat wil je met de overheid doen, wat met het maatschappelijk middenveld, hoe zie je de rol van andere actoren? “Zoals we gewend waren hoe het was, zo wordt het niet meer”, benadrukt Jeroen Joon. “Dat is wat mensen zich moeten realiseren als ze raadslid zijn. Die discussie moet men met elkaar durven te voeren. Dat vraagt om raadsleden die hun weg weten in een overheid die vanuit een regierol werkt en die intensief samenwerkt met partijen, burgers en ondernemers die voor input en uitvoering zorgen. Het zijn andere tijden en dat vraagt om raadsleden die anders kijken naar beleid, inrichting en rollen van de gemeentelijke overheid. En dat is een hele nieuwe uitdaging en een interessante dimensie erbij!” Voor meer informatie kunt u terecht op www.mvvnederland.nl.

Is uw fractie al bezig met de gemeenteraadsverkiezingen? We staan in de startblokken. Begin 2013 gaan we aan de slag met het verkiezingsprogramma.

Wat worden de belangrijkste thema’s in uw gemeente in de komende raadsperiode? De 3 w’s blijven belangrijke PvdA-thema’s: werken, wonen, welzijn. Een verdere versterking van de regionale samenwerking met omliggende gemeenten is daarbij van belang, want alleen samen kunnen we als West-Brabant iets bereiken richting provincie, Rijk en Europa.

Wat onderneemt uw fractie om voldoende kandidaten voor de lijst te krijgen? We kennen in Bergen op Zoom het systeem van duoburgerleden die in de commissies meelopen. Dat is een uitstekende praktijkscholing voor toekomstige raadsleden.

Hoe maakt u werk van integriteit? De griffie organiseert raadsworkshops en ook binnen de fractie houden we elkaar regelmatig de spiegel voor.

De Raad aan zet, maar niet alleen!

Rollen

Bent u wel eens in een situatie gekomen waarbij uw integriteit in het geding was? En hoe hebt u toen gehandeld?

Actoren

Moderne Samenleving Thema’s, Trends

Beleid Integraal, Thema’s vs Gesegmenteerd

Inrichting Blauwdruk, Clustering

De moderne samenleving vraagt van de lokale overheid een andere rol, een ander beleid en een andere inrichting.

Enkele jaren geleden was er de herziening van bestemmingsplan Nieuw-Borgvliet, een dossier waarop ik het woord voerde. Via de griffie kreeg ik te horen dat er een mogelijk bezwaar was: familieleden van mij hadden een handtekeningenlijst vanuit de buurt medeondertekend. Hoewel het hier ging om een zijdelingse betrokkenheid heb ik toch besloten het woordvoerderschap aan een ander fractielid over te dragen. Bij twijfel niet inhalen…



Green Liz

In de nieuwbouw van het gemeentehuis van Brummen heeft BAM Utiliteitsbouw voor natuurlijke en herbruikbare bouwmaterialen gekozen.

tekst Peter Smit / beeld BAM Utiliteitsbouw

“Wij ontwikkelen en bouwen met oog voor het geheel. We houden altijd en overal rekening met milieu, gezondheid en omgeving. Duurzaamheid is een onderdeel van onze manier van werken, waarbij wij oplossingen bieden aan onze opdracht-

budgettair neutraal verduurzamen Woorden van Jeroen Troost, commercieel directeur van BAM Utiliteitsbouw, één van de toonaangevende bouwers in Nederland. “Veel mensen kennen ons als bedrijf dat ziekenhuizen en kantoorcomplexen realiseert. Maar we bouwen net zo graag een gemeentehuis, een bibliotheek of een basisschool. Juist in deze kleinere projecten maken we gebruik van de expertise en ervaring die we bij grotere projecten hebben opgebouwd.”

trajecten van

BAM Utiliteitsbouw onderschrijft het belang van het zoeken naar duurzame oplossingen. “Natuurlijk dienen duurzame oplossingen een hoger doel. Het wordt tijd dat we echt prioriteit toekennen aan de zorg voor de aarde, voor het milieu, voor de toekomst van onze kinderen en hun kinderen. Samen moeten we invulling geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. Dit geldt voor bedrijven, maar ook voor de overheid. Als het gaat om verduurzamen kunnen we nog grotere stappen zetten.”

maatschappelijk

Green Liz

gevers door hun kosten te reduceren en kwaliteit te verhogen. Dit geldt ook voor de verduurzamings-

vastgoed die wij realiseren.” 40 | raad.2013

Jeroen Troost is ervan overtuigd dat duurzaamheid extra toegevoegde waarde oplevert voor BAM Utiliteitsbouw. “Duurzame oplossingen verbeteren de

efficiency van ons werk en helpen ons de relatie met onze opdrachtgevers te verdiepen. Daarnaast geeft het een impuls voor innovatie en het is goed voor onze reputatie, zowel in de bouwwereld als daarbuiten.” BAM Utiliteitsbouw presenteerde dit najaar Green Liz. Dit is een nieuw concept voor het verduurzamen van bestaand maatschappelijk vastgoed. Troost: “Het gaat om het besparen van energie door ledverlichting, het opwekken van energie door zonnepanelen en het behouden van energie door isolatiemaatregelen. De praktijk bewijst dat deze maatregelen kunnen leiden tot een substantiële verlaging van de energielasten en een verbetering van het binnenklimaat.”

“Dit concept is voor gemeenten aantrekkelijk. Het kan gaan om een gemeentehuis, een sporthal of een school, maar ook om de straatverlichting. We kijken naar de combinatie van ledverlichting, isolatie en zonnepanelen. Je levert een bijdrage aan het milieu en je bespaart op energielasten. Ons uitgangspunt is dat zo’n traject budgettair neutraal kan verlopen. Dit betekent dat de klant het traject kan financieren dankzij de besparing die hij bereikt op de energiekosten. Op die manier kan de klant zonder extra lasten een aantal duurzame maatregelen doorvoeren. De besparing op de maandelijkse energielasten bepaalt de periode waarin de investering wordt terugverdiend. Na deze periode plukt de klant zelf de vruchten van de structurele lastenverlichting.”

raad.2013

|



41



Redenen om te kiezen voor duurzaamheid

Binnenklimaat Green Liz richt zich in eerste instantie op maatschappelijk vastgoed, zoals gemeentehuizen, bibliotheken en andere overheidsgebouwen. Maar ook scholen verdienen de nodige aandacht. In tachtig procent van de klaslokalen in Nederland is de CO2-concentratie veel te hoog, zo blijkt uit onderzoek van TNO. Een slecht binnenklimaat kan leiden tot hoofdpijn, vermoeidheid, slijmvliesirritaties, overdracht van infectieziekten en astma-aanvallen. Troost: “Naast aanzienlijke besparingen zorgt de verduurzaming ook voor een beter binnenklimaat. Een dergelijke operatie is dus goed voor het milieu en voor de gezondheid van leerlingen, leerkrachten en ander personeel.” Instappen voor belangstellenden is laagdrempelig, zo blijkt als Jeroen Troost zijn verhaal vervolgt. “Belangstellenden stellen wij graag vrijblijvend op de hoogte van de mogelijkheden. Het besluit om deel te nemen wordt pas genomen, nadat we een grondige analyse hebben gemaakt van de huidige situatie en de bestaande energiekosten. Vervolgens geven wij aan op welke wijze we de energiekosten kunnen terugdringen. In negen van de tien gevallen pakt dit plaatje gunstig uit. Zo simpel is het.”

Gemeenteraads­ verkiezingen Duurzaamheid staat bij veel gemeentebesturen hoog op de agenda. De intenties om te verduurzamen zijn er, maar de concrete acties laten vaak nog op zich wachten. De verwachting is dat in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 meer energieprojecten van de grond komen.

Het stadhuis van Nieuwegein is verduurzaamd door BAM Utiliteitsbouw. 42 | raad.2013

• Uw gemeente speelt in op de toenemende vraag naar duurzaam gedrag. • Investeringen in duurzaamheid verdienen zich (steeds sneller) terug. • Duurzaam handelen leidt tot een beter imago van uw gemeente. • Uw gemeente wil niet afhankelijk zijn van grondstoffen die steeds schaarser worden. • Uw gemeente wil zich identificeren met innovatieve oplossingen. • Duurzaam handelen leidt tot meer mogelijkheden om (getalenteerde) medewerkers te werven, te motiveren en te behouden. • Aandacht voor duurzaamheid heeft een positieve invloed op het imago van een gemeente.

Raadslid in Beeld Wilmi Bot, 66 jaar VVD, Venlo Raadslid sinds 2009

Is uw fractie al bezig met de gemeenteraadsverkiezingen? Dit is een continu proces. Door de inwoners, verenigingen, instellingen en instanties in Venlo te bezoeken, naar ze te luisteren en dit mee te nemen in de besluiten. Binnenkort start een campagne, daar wordt door een commissie van VVD Venlo volop aan gewerkt.

Wat worden de belangrijkste thema’s in uw gemeente in de komende raadsperiode? Troost: “Verduurzaming roept veel vragen op. Moet je nu investeren in zonnepanelen of moet je nog even wachten. Hoe lang gaan zonnepanelen mee? Wat zijn de beste aanbieders? Hoeveel bespaar je met ledverlichting? Met Green Liz geven we de antwoorden. We maken vrijblijvend een analyse van de huidige situatie en presenteren vervolgens een voorstel over energiebesparende, duurzame maatregelen. Dat is voor veel partijen een uitkomst. Bovendien kunnen we de plannen budgettair neutraal ten uitvoer brengen.”

Dichtbij de klant Een groot voordeel is dat BAM Utiliteitsbouw in vrijwel alle regio’s een eigen kantoor heeft. “Wij willen bij onze opdrachtgevers in alle regio’s bekend staan als voorkeursleverancier voor duurzame

oplossingen”, aldus Troost. “We beschikken over een wijdvertakt netwerk van regiovestigingen, waardoor we letterlijk dichtbij de klant staan. Na de uitvoering van een traject zorgen we ook voor het onderhoud. Elk kantoor heeft zijn eigen serviceteam.” BAM Utiliteitsbouw gelooft om veel redenen in duurzaam bouwen. “Maar vooral omdat het onze klanten waardevast vastgoed en dus duurzaam rendement oplevert. We realiseren duurzaamheid door ons puur te richten op de concrete inhoud, de haalbaarheid en het langetermijndenken. Die focus moet leiden tot lagere energielasten, een langere levensduur en exploitatievriendelijke gebouwen.” www.bamutiliteitsbouw.nl

De belangrijkste onderwerpen worden de verdere ontwikkeling van Greenpark, nieuwe opleidingen naar Venlo halen en verdere uitbreiding van de samenwerking met de regiogemeenten. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling in het onderwijs, de werkgelegenheid en de groei van Venlo als regiostad. Ook verwacht ik dat de implementatie van de decentralisatiewetten veel aandacht zal vragen.

Wat onderneemt uw fractie om voldoende kandidaten voor de lijst te krijgen? Dit is een voortdurend proces waarbij een commissie mensen scout en benadert. Deze kandidaten worden vervolgens aan de hand van interne en externe cursussen en workshops opgeleid.

Hoe maakt u werk van integriteit? In de raad wordt hier aandacht aan geschonken. Niet enkel door opgestelde regels, maar ook via workshops waar praktijkvoorbeelden aan de orde komen. De fractie heeft daar regels voor opgesteld.

Bent u wel eens in een situatie gekomen waarbij uw integriteit in het geding was? En hoe hebt u toen gehandeld? Ik heb me gerealiseerd dat je ook bij ‘kleine’ dingen moet opletten dat de integriteit niet in het geding komt. Zo heb ik eens een uitnodiging afgeslagen omdat ik het gevoel had dat er een tegenprestatie gevraagd zou kunnen worden.



Transitium Groep Willem Geerken: “In mijn optiek is de allerbelangrijkste eigenschap voor goed wethouderschap het kunnen verbinden.”

tekst Imke van Loon-Martens beeld Actorion Communicatie, Transitium Groep

De Transitium Groep heeft vestigingen in Den Haag, Hoevelaken, Haarlem en Groningen. Een van hun kernactiviteiten is het coachen van burgemeesters, wethouders en raadsleden. Missie van de Transitium Groep is om een bijdrage te leveren aan een goed functionerend openbaar bestuur. Over het hoe, wat en waarom het zo belangrijk is om bestuurders te coachen, praat ik met Willem Geerken.

44 raad.2012 | raad.2013

bestuurders met juiste competenties?! Willem Geerken coördineert binnen de Transitium Groep de programma’s voor politieke bestuurders. Door zijn bestuurservaring als raadslid en wethouder kan hij zich goed verplaatsen in de rol van bestuurder en is hij zeer betrokken bij zijn opdrachtgevers. Geerken: “De Transitium Groep heeft doelbewust meerdere oud-bestuurders aan zich verbonden. Wij weten wat een goed bestuurder nodig heeft, in welke valkuilen je kunt trappen en hoe je verder kunt komen mede door goede coaching. Wist je dat één op de drie wethouders tijdens zijn/haar ambtsperiode voortijdig stopt? Ik ben er van overtuigd dat als je van te voren een kandidaat goed informeert en bewust maakt van wat het wethouderschap inhoudt, als een partij/fractie goed kijkt

naar welke kwaliteiten er nodig zijn en als er bij problemen of lastige dossiers maar op tijd actie wordt ondernomen, het onnodig is dat een wethouder eerder dan gepland uitvalt. Nadenken of je beschikt over de nodige kwaliteiten, geldt overigens voor kandidaat-raadsleden.”

Raad 2014 “Hoe vaak hoor ik niet van een wethouder dat hij of zij er nooit aan had moeten beginnen of zich had moet laten coachen. En daar komt mijn en onze deskundigheid plus ervaring binnen de Transitium Groep om de hoek kijken. Wij coachen bestuurders, soms ook hele raden in hoe zij om kunnen gaan met hun verantwoordelijkheden. In welke rol en taken ze hebben en hoe ze deze zo

raad.2013

|



45



Een goed functionerende wethouder/bestuurder moet:

optimaal kunnen uitvoeren. De Transitium Groep heeft als uitgangspunt dat we de kwaliteit van het lokaal bestuur willen verbeteren. We zijn ook doelgericht bezig het bewustzijn van de toegevoegde waarde te vergroten bij bestuurders en hun partners, zoals fracties, raden en burgemeesters.” “Mijn advies aan gemeenteraden en hun raadsleden is daarom ook om nu al heel goed na te denken over wie zij op de lijst “Het wethouderschap is een vak. Bestúren is een vak!” plaatsen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Als men NU nadenkt over wie geschikt is, wie de juiste competenties heeft of wie daar nog begeleiding in nodig heeft, zorgt men dat een partij sterk staat in 2014. Slechts een klein aantal politieke partijen is daar actief mee bezig. Zij zijn zich bewust van wat ze willen en hoe ze dat willen. En maken dus ook bewuste keuzes in wie ze op een lijst zetten. Het is bij hen niet een vanzelfsprekendheid dat iemand die al lang actief is, ook de beste bestuurder is. Ze kiezen dan ook soms voor iemand van buiten hun eigen kring, omdat deze persoon geschikter is voor de taken en verantwoordelijkheden die op zijn/haar pad komen in zijn/haar rol als bestuurder.”

Specifieke kwaliteiten Geerken is duidelijk over wat hij vindt van de functie van wet-

• gedreven zijn, een passie hebben • kunnen en willen verbinden • beslissingen durven nemen • communicatief zijn en in gesprek willen gaan • kunnen loslaten en durven te vertrouwen op de kennis in de ambtelijke organisatie • risico’s durven te nemen • integer overkomen en betrouwbaarheid uitstralen • een politieke antenne hebben

houder en bestuurders. “Het wethouderschap is een vak. Bestúren is een vak! Elke bestuurder met ambities moet beschikken over specifieke kwaliteiten en competenties. In mijn optiek is de allerbelangrijkste eigenschap voor goed wethouderschap het kunnen verbinden. Deze moet ervoor zorgen dat partijen met elkaar praten, met elkaar naar oplossingen zoeken en moet daarbij het eigenbelang opzij zetten. Dat kan niet iedereen. Het wethouderschap is een lastige baan. Je krijgt te maken met zoveel belangen. Belangen van de fractie, de raad, organisaties en individuen. Om die goed te kunnen verenigingen moet een wethouder vertrouwen op zijn raadgevers, de ambtenaren waar hij mee werkt. Daarom is een andere belangrijke kwaliteit: luisteren en gebruik maken van de aanwezige kennis in de ambtelijke organisatie.” “Mijn primaire advies aan aanstaande én actieve wethouders is om open en transparant te zijn”, vervolgt Geerken. “Ik weet

Transitium Groep in het kort

Besturen is een vak: Alexander Pechtold was in het verleden raadslid en wethouder.

46 | raad.2013

Aan de Transitium Groep zijn zeer ervaren bestuurders en adviseurs verbonden die hun ervaring en kennis delen met hen die in het publieke domein werken. Gezamenlijk ondersteunen zij het openbaar bestuur bij de professionalisering van het loopbaanmanagement voor bestuurders. Samen met de opdrachtgever zoekt zij naar de gewenste aanpak in de rol als strategisch partner, als procesbegeleider of als coach en/of trainer. In alle gevallen is de aanpak en werkwijze pragmatisch, concreet, krachtdadig en doelgericht.

uit ervaring dat dat niet altijd gemakkelijk is. Maar ik weet wel dat het werkt. Gooi dingen open en wacht niet tot iets escaleert. Een paar dagen wachten met informatie delen, kan funest zijn. Je kunt van de ene op de andere dag je functie verliezen. En daarmee ook je carrière op het spel zetten. Als wethouder ben je heel kwetsbaar. Daarom is het van belang dat een wethouder goed nadenkt en bewust is van zijn rol. Regelmatig zie ik hoe er frictie ontstaat tussen een wethouder en

zijn fractie omdat de rolverdeling onduidelijk is. Een wethouder moet soms andere beslissingen nemen dan een fractie prettig vindt, omdat er andere belangen en afspraken spelen. Transparantie, communicatie en bewustwording binnen het openbaar bestuur zijn drie punten waar de kwaliteit mee vergroot zal worden. Daar zijn wij als Transitium Groep van overtuigd!”

raad.2013

|



47



Actorion tekst Johan van Zeist / beeld Mathilde Dusol

Het lijkt nog ver weg, maar over pakweg zestig weken vinden de gemeenteraads­ verkiezingen plaats.

gezocht: raadsleden!

Veel politieke partijen zijn al begonnen met de voorbereidingen. Vooralsnog ligt het accent op de samenstelling van de verkiezings­ programma’s en de kandidaten­ lijsten. Dat wordt nog een hele kluif, want mensen staan niet meer in de rij om raadslid te worden. 48 | raad.2013

Ook de gemeenten zelf gaan al in 2013 met de gemeenteraadsverkiezingen aan de slag. Ze werken bijvoorbeeld aan een communicatietraject dat ervoor moet zorgen dat zoveel mogelijk inwoners hun stem uitbrengen. Een hoog opkomstpercentage is immers het bewijs dat de lokale politiek leeft. Gemeenten geven voorlichting, organiseren debatten en bieden de deelnemende partijen ruimte op de website en op de gemeentepagina’s in de huis-aan-huiskrant.

Lastig traject Actorion Communicatie heeft veel ervaring met het begeleiden van gemeenten en politieke partijen richting de verkiezingen. Directeur Peter Smit voorziet voor veel politieke partijen een lastig traject richting maart 2014. “Het wordt een pittige opgave als je kijkt naar de recente ontwikkelingen. Veel raadsleden leggen hun functie tussentijds neer en uit onderzoek blijkt dat het steeds moeilijker wordt om geschikte kandidaten te vinden. Het is een functie die veel tijd in beslag neemt. Veel vrije tijd blijft er niet over, omdat de meeste raadsleden ook een baan hebben.”

En: “Je ziet dat veel partijen al met de verkiezingen bezig zijn. Ze richten zich nu vooral op het behoud van raadsleden en het vinden van nieuwe kandidaten. Daarnaast wil elke partij zich onderscheiden met een goed verkiezingsprogramma. Dat is een enorme uitdaging. Gemeenten moeten immers fors bezuinigen. Er is weinig ruimte voor nieuw beleid.”

Peter Smit, directeur Actorion Communicatie: “Als een gemeente alleen de kandidatenlijsten en de stembiljetten verstuurt, dan moet je achteraf ook niet klagen over een laag opkomstpercentage.”

Trainingen Politieke partijen kunnen de jaargang 2013 ook gebruiken om nieuwe kandidaten klaar te stomen voor hun rol in de lokale politiek. “Er komt toch heel wat bij kijken als je raadslid wordt”, aldus Smit. “Om te beginnen moet je goed weten hoe een gemeente werkt, zowel politiek als ambtelijk. En je moet natuurlijk goed op de hoogte zijn van wat er binnen de gemeente speelt. En dan begint het eigenlijk pas. Je onderhoudt contacten met inwoners, je beoordeelt beleidsvoorstellen, neemt deel aan debatten, je praat met de pers, je geeft presentaties, je maakt gebruik van social media en je bent natuurlijk medeverantwoordelijk voor de besluiten die de ge-

meenteraad neemt. Nieuwe raadsleden worden na de verkiezingen vaak in het diepe gegooid en moeten zichzelf zien te redden. Het is veel beter om kandidaat-raadsleden al in de aanloop naar de verkiezingen voor te bereiden op hun nieuwe taak. Een goed begin is het halve werk.” Actorion Communicatie begeleidt politieke partijen en verzorgt trainingen voor kandidaat-raadsleden en -wethouders. “We organiseren bijvoorbeeld trainingen over de rol van de gemeente, debat- en vergadertechniek, spreken in het openbaar en mediatrainingen, waaronder omgaan met de pers en crisiscommunicatie.”

Begeleiding gemeenten Het (lage) opkomstpercentage is in veel gemeenten een onderwerp van gesprek. De discussie komt meestal achteraf, terwijl een gemeente juist in de aanloop naar de verkiezingen de opkomst kan beïnvloeden. “De ene gemeente vindt het traject richting verkiezingen vooral een zaak van de politieke partijen, de andere gemeente komt juist in actie om de verkiezingen onder de aandacht van de inwoners te brengen”, aldus Smit. “Ik adviseer gemeenten altijd om aan te sluiten op de aandacht van de rijksoverheid voor de verkiezingen met een

eigen communicatietraject. Denk aan de organisatie van debatten tussen de lijstrekkers van de deelnemende partijen, het organiseren van een informatiemarkt waaraan alle partijen kunnen meedoen of het verstrekken van informatie over de partijen op de gemeentelijke website. Daarmee ontsluit je informatie over de lokale politiek en vergroot je de kans dat inwoners naar de stembus gaan. Als een gemeente alleen de kandidatenlijsten en de stembiljetten verstuurt, dan moet je achteraf ook niet klagen over een laag opkomstpercentage.”

raad.2013

|



49



lias Software

Jasmijn Miete start Politiek Adviesbureau PAB

Links Danny Bosman (commercieel directeur) en rechts Henk Wieman (algemeen directeur)

tekst LIAS Software / beeld LIAS Software

In veel organisaties is er een

van beleidsdoelstellingen.

te grote afstand tussen het

Er bestaat te weinig trans-

bestuur, lijnmanagement en

parantie in het proces van

werkvloer op het gebied van

sturing en beheersing.

beleid, uitvoering en financiën. Het bestuur blijkt niet in

bestuur in control

Gevolg hiervan is dat veel

control.

kostbare tijd verloren gaat

Tijd voor verandering, tijd

bij het opstellen en uitvoeren

voor LIAS Enterprise.

Om het bestuur in control te krijgen moet de afstand tussen bestuur, management en werkvloer worden verkleind. LIAS Software, marktleider P&C software voor de publieke sector, brengt met haar product ’LIAS Enterprise‘ een totaaloplossing die bestaat uit slimme en effectieve softwaremodules zoals Documentmanagement, Financieel management, Prestatiemanagement, Risicomanagement en vanzelfsprekend dashboards. Deze totaaloplossing maakt het nu eindelijk mogelijk om de felbegeerde (of noodzakelijke) samenhang en samenwerking tussen bestuur en management sterk te verbeteren. Management control wordt geëffectueerd door vereenvoudiging van complexiteit. In tijden van bezuinigingen is snel en effectief plannen, uitvoeren, verantwoorden en bijsturen door de hele organisatie een absolute must. Nu kan op een efficiënte wijze gehoor worden gegeven aan de hoge eisen op het gebied van doel- en rechtmatigheid.

Verbind alle lagen in de organisatie In de ogen van LIAS Software is het verbinden van alle lagen in de organisatie een manier om de kwaliteit van bedrijfsvoering op een niveau te brengen waarin

50 | raad.2013

alle lagen ook daadwerkelijk in control zijn. Dat proces begint met het opstellen van een toegankelijke en makkelijk leesbare begroting, waarin op de juiste plaatsen meer inzicht wordt verschaft in beleid, doelen en financiën. Op het gebied van planning en control heeft elke laag in de organisatie dezelfde behoefte. Namelijk het op eenvoudige wijze verkrijgen van de juiste informatie om beslissingen te nemen op het gebied van plannen en bijsturen. Het doel van dit proces is om uiteindelijk de kwaliteit van de bestuurlijke informatie te verbeteren, waardoor bestuur en management grip krijgen en beter kunnen (be)sturen. Er is sprake van één behoefte. De keuze voor één systeem voor iedereen is daarvan een logisch gevolg.

Interactief en online begroten en verantwoorden Door de roerige tijden bent u als raadslid of wethouder, meer dan ooit betrokken bij sturing en control waarin juist nu de juiste keuzes in beleid zo noodzakelijk zijn. LIAS opent dit proces en maakt de wereld van planning en control voor iedereen toegankelijk(er). Er is één versie van de waarheid in het systeem in te

brengen en te beheren. Publicaties zijn interactief, online documenten zoals de begroting, maar ook de lange termijn agenda en tussentijdse voortgang, worden eenvoudiger. U hebt met een paar muisklikken een totaal inzicht in planning en voortgang over beleid en speerpunten.

Focus op rechten doelmatigheid Uw organisatie is belast met de uitvoering van processen en verantwoordelijk voor financieel management, proces- en prestatiemanagement, risicomanagement en bestuurlijke informatievoorziening. De kwaliteit van deze processen zijn voor u als bestuurder van groot belang voor het leggen van de focus op de juiste beleidskeuzes. LIAS Enterprise zorgt voor betere informatie en betere, onderbouwde, beslissingen. De missie is geslaagd: beter resultaat voor iedereen. De directie van LIAS Software bestaat uit Danny Bosman en Henk Wieman. Zij staan u graag te woord als u behoefte hebt aan meer informatie. www.lias-software.nl

raad.2013

|



51



Actorion

Jasmijn Miete start Politiek Adviesbureau PAB tekst Hans Rebers / beeld Actorion Communicatie

In november 2012 vonden de gemeenteraadsverkiezingen plaats voor maar liefst drie nieuwe fusiegemeenten. In NoordHolland gingen de inwoners van de nieuwe gemeente Schagen naar de stembus en in Zuid-Holland werden de raden voor de nieuwe gemeenten Molenwaard en Goeree-Overflakkee gekozen.

open communicatie bij herindeling Mede onder invloed van het

Actorion Communicatie weet

regeerakkoord spreken steeds

wel raad met herindelings-

meer gemeenten over (ambte-

trajecten. “Open communicatie

lijke en/of bestuurlijke) sa-

over het verloop van het proces

menwerking en herindeling.

is van het grootste belang.”

52 | raad.2013

Het lijkt geen incident. Het kabinet Rutte II pleit voor gemeentelijke schaalvergroting en wil op termijn naar enkel 100.000+ gemeenten. Hierop vooruitlopend geven steeds meer gemeenten aan ambtelijke en/of bestuurlijke samenwerking met buurgemeenten te ambiëren. In een enkel geval zijn het zelfs de inwoners die om een herindeling vragen, zoals in Hoeksche Waard. “Een herindeling is vaak een zeer ingrijpende operatie voor de betrokken gemeenten”, zegt Peter Smit, directeur van Actorion Communicatie. “Heel veel zaken veranderen. Niet alleen voor de inwoners, maar misschien nog wel meer voor de bestuurders en de ambtenaren. De organisatie verandert en vaak ook de werklocatie en de werkplek. Het is ook zeer gebruikelijk dat de gemeente een nieuwe naam kiest en een nieuwe huisstijl ontwikkelt. En er moeten natuurlijk nieuwe gemeenteraadsverkiezingen worden uitgeschreven. Voor de direct betrokkenen betekent dit veel werk in een betrekkelijk korte periode.” Actorion Communicatie heeft de afgelopen vijftien jaar veel ervaring opge-

daan met herindelingtrajecten. De ervaring leert dat het verzet vanuit de bevolking tegen herindelingen altijd vrij groot is, vooral als kleine gemeenten bij grote gemeenten worden gevoegd. “Het spreekt voor zich dat de externe communicatie over zo’n veranderingstraject aandacht vraagt. Maar wellicht nog belangrijker is de interne communicatie vanaf de start van het fusieproces. Immers, de medewerkers worden geconfronteerd met veel veranderingen en daarmee onzekerheden over hun functie en hun werkomgeving. Daarvoor is een uitgebalanceerd communicatieplan nodig. De kosten van zo’n traject verdien je bij een geslaagde uitvoering dubbel en dwars terug.”

Communicatie Hans Bongers, senior adviseur bij Actorion, is al enkele malen verantwoordelijk geweest voor de communicatie bij een herindeling. “Er zijn veel punten die in elk proces gevoelig liggen, maar enkele thema’s springen er uit. Dat zijn de naamgeving van de nieuwe gemeente en de verdeling van de functies na de herindeling. Een kleine gemeente die aansluit bij een grotere en daarmee de naam krijgt van de grotere, kan verbolgen zijn. Dat geldt voor zowel de medewerkers als voor de inwoners. Maar ook als er een nieuwe naam gekozen wordt, is er veel om te doen. Ook de verdeling van de functies in de nieuwe organisatie zorgt intern vaak voor onrust. Mensen zijn onzeker, weten niet waar zij terecht zullen komen en of zij hun huidige func-

tie na de herindeling nog zullen bekleden, doordat afdelingen die hetzelfde werk doen worden samengevoegd. Het zorgt voor onzekerheid en een interne geruchtenstroom die je nooit helemaal kunt stoppen.” Open communicatie over het verloop van het proces is dan ook van het grootste belang, vooral in de periode waarin de medewerkers nog geen duidelijkheid hebben. De projectleiding moet hiervan doordrongen zijn, maar gezien de zwaarte van het totale project wil dit aspect nogal eens onderbelicht raken. Bongers: ”Een schone taak voor de communicatieadviseur om zich hiervoor hard te maken. Helemaal omdat je tijdens dit stuk van het proces niet volledig kunt rekenen op het management om de boodschap goed over te brengen. Immers, ook zij zijn niet zeker van wat de fusie hen zal brengen.” ”Overigens kan een afdeling communicatie in een spagaat komen te zitten. Je bent immers de afzender van gevoelige en soms negatieve berichten. Dat nemen de collega’s je niet in dank af. Boven lopen de dagelijkse werkzaamheden gewoon door. De capaciteit om de communicatie over de herindeling erbij te doen, is er meestal niet. De inhuur van een communicatiepartner met ervaring op het gebied van herindelingen kan dan een uitkomst zijn.” www.actorion.nl

raad.2013

|



53



Daadkracht

Huis voor democratie en rechtstaat voor het hele land

Raadslid in Beeld

tekst Hans Rebers

Ahmet Alkas, 46 jaar D66, Apeldoorn Raadslid sinds 2010

Raadsleden zijn

Is uw fractie al bezig met de gemeenteraadsverkiezingen?

steeds meer tijd kwijt aan raadswerk. De meeste tijd wordt besteed aan bestuurlijke activiteiten als vergaderen en het lezen van rapporten. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten van het Nationaal Raadsledenonderzoek, uitgevoerd door Daadkracht in samenwerking met Raadslid.nu en gepresenteerd op het jaarcongres van Raadslid.nu aan toenmalig minister Liesbeth Spies. 54 | raad.2013

raadsleden drukker en tevredener Sinds de invoering van het dualistisch stelsel in 2002 ligt de grootste nadruk voor gemeenteraden op volksvertegenwoordiging. De Stuurgroep evaluatie dualisering gemeentebestuur stelt in 2004 de heldere norm dat raadsleden vijftig procent van hun tijd aan maatschappelijk contact (spreekuren, politieke avonden, wijkbezoeken e.d.) be­ steden. Dit om de daadwerkelijke volksvertegenwoordiging beter te waarborgen. Daadkracht onderzoekt in samenwerking met Raadslid.nu in hoeverre de tijdsbesteding van raadsleden overeenkomt met de aanbeveling van de Stuurgroep. Recent is, in navolging van de nulen éénmeting uit 2007 en 2009, de tweemeting gepubliceerd.

Tijdsbesteding en werkzaamheden Raadsleden besteden in 2012 gemiddeld 16,8 uur per week aan het raadswerk, een stijging van twintig procent ten opzichte van 2009. Ze besteden meer tijd

aan het raadswerk naarmate de gemeente groter is. Ondanks deze toename zijn in 2012 meer raadsleden tevreden over het totaal aantal uur dat zij gemiddeld per maand aan het raadswerk besteden dan in 2009. In gemeenten met meer dan 50.000 inwoners is een meerderheid van de raadsleden van mening dat de functie van raadslid goed als fulltime functie ingevuld zou kunnen worden. Raadsleden besteden verreweg de meeste tijd (66 procent) aan bestuurlijke activiteiten. Het grootste deel daarvan gaat op aan vergaderen en het lezen van vergaderstukken, nota’s en rapporten. In 2012 besteden raadsleden bijna dertig procent van de raadstijd aan volksvertegenwoordigende activiteiten, beduidend minder dan de gestelde norm. Desondanks is meer dan de helft van de raadsleden tevreden over de tijdsverdeling over de verschillende werkzaamheden. Kijk voor het volledige rapport op www.nationaalraadsledenonderzoek.nl

Het bestuur van D66 is nu voorbereidingen aan het treffen voor de verkiezingen. Zo zijn er commissies samengesteld die zich bezig houden met het verkiezingsprogramma en de verkiezingscampagne. Daarnaast is de partij druk bezig met het selecteren van kandidaten voor op de kandidatenlijst. Onlangs hebben wij in de Algemene Afdeling Vergadering (AAV) aandacht besteed aan de invulling van het competentieprofiel van gemeenteraadsleden.

Wat worden de belangrijkste thema’s in uw gemeente in de komende raadsperiode? Ik denk dat gemeentefinanciën een belangrijk thema wordt voor de komende vier jaar. De gemeente Apeldoorn heeft in de afgelopen periode grote verliezen moeten nemen op het grondbedrijf. Het gaat enige tijd duren voordat die verliezen zijn weggewerkt. In de komende raadsperiode krijgen wij daar al volop mee te maken.

Wat onderneemt uw fractie om voldoende kandidaten voor de lijst te krijgen? De fractie onderneemt niets, dat doet het bestuur. Het is geen taak van de fractie, in die zin zijn we gewoon leden. Zoals gezegd zit de partij nog in de oriënterende fase. De partij is nu bezig met het opstellen van het juiste competentieprofiel voor een gemeenteraadslid van D66 in de gemeente Apeldoorn.

Hoe maakt u werk van integriteit? Je maakt geen werk van integriteit, je moet integer zijn om deze functie te bekleden.

Bent u wel eens in een situatie gekomen waarbij uw integriteit in het geding was? En hoe hebt u toen gehandeld? Nee ik ben nooit in een dergelijke situatie terecht gekomen. Voor een D66 raadslid moet integriteit vanzelfsprekend zijn. Zowel bewust, als onbewust.



Raadslid.nu

De online competentiescan toont uw score op een achttal competenties en zet deze af tegen het gemiddelde.

tekst Hans Rebers / beeld Bart Maat

Sinds medio 2011 biedt Raadslid.nu op haar site voor leden de online competentiescan aan. Met de scan krijgen raadsleden zicht op hun sterk en minder sterk ontwikkelde competenties. Ook is er een opleidingsaanbod aan gekoppeld. “Juist in deze crisistijd willen wij raadsleden helpen om te kijken naar hun eigen functioneren.”

online competentiescan raadsleden Petra Tiel, bestuurslid competenties namens de vereniging en deelraadslid in Amsterdam Zuid, legt uit waarom de tool volgens de vereniging voorziet in een behoefte. “In de huidige crisis merk je dat raadsleden steeds vaker worden aangesproken op hun diverse rollen. Als je bijvoorbeeld de subsidie voor een bepaalde vereniging stopzet, dan word je hierover op straat aangesproken door de achterban in je rol als volksvertegenwoordiger. Tegelijkertijd moet je als raadslid ook duidelijke

kaders stellen aan het college. Je kan bijvoorbeeld de wethouder cultuur beperken in zijn investeringen. Zo maak je als raadslid constant afwegingen tussen je diverse rollen. Als het geld over de plinten klotst, kan iedereen wel cadeautjes uitdelen, dat is niet zo moeilijk. Maar door de crisis zijn die tijden voorlopig voorbij. Dat maakt het werk van raadsleden zwaarder, maar ook uitdagender. Ik denk dat juist nu Raadslid.nu raadsleden kan helpen bij de uitvoering van hun taken. De competentiescan is daarin één van onze middelen.” Ook de overvolle agenda van raadsleden maakt de competentiescan volgens Raadslid.nu-voorzitter Peter Otten tot een uiterst welkom instrument. “Iedere avond zijn er wel activiteiten, zoals uit“Als de scan eenmaal is ingevuld blijven de resultaten direct opvraagbaar via het persoonlijke ledenprofiel op de website.” gaan, sport, cursussen enzovoorts. Als raadslid heb je daar geen tijd meer voor. Dan zijn er maandag en dinsdag vergaderingen, terwijl er ook op woensdagen donderdagavond altijd wel activitei-

56 | raad.2013

ten zijn waar je bij moet zijn. Daarom wil de vereniging graag de helpende hand bieden aan raadsleden om beter te kijken naar hun eigen functioneren middels de competentiescan. Hiermee heb je snel inzichtelijk welke competenties van het raadslidmaatschap je beheerst en op welke je je nog kan verbeteren.”

Hoe werkt de scan? De scan, door Raadslid.nu ontwikkeld in samenwerking met organisatieadviesbureau Berenschot, is onderverdeeld in een gedeelte voor raadsleden en fractievoorzitters. Na het invullen van een digitale vragenlijst van ruim honderd vragen omtrent het functioneren als raadslid of fractievoorzitter, toont de scan op een achttal competenties een score op een negenpuntschaal. Voor raadsleden zijn deze competenties communiceren, initiatief, omgevingsbewustzijn, onderhandelen, oordeelsvorming, overtuigingskracht, plannen & organiseren en samenwerken. De scan zet de resultaten af tegen de resultaten van een representatieve steekproef van raadsleden in Nederland. Zo biedt de scan voor alle acht de competenties een heldere meetlat om te beoordelen wat sterke en wat minder sterke competenties van u als

raadslid zijn. Een raadslid dat niet zo hoog scoort op de competentie communiceren krijgt dus bijvoorbeeld het onderstaande advies: “In vergelijking met het gemiddelde raadslid zijn uw communicatieve vaardigheden minder sterk ontwikkeld. U vindt het mogelijk lastig om uw mening, ideeën en argumenten onder woorden te brengen. U bent soms zoekende naar de juiste woorden en argumenten om standpunten in ‘gewone taal’ uit te kunnen leggen. Mogelijkerwijs heeft u de neiging om wat uitgebreid of juist beknopt te zijn in de communicatie. Het kan voor u lastig zijn om collega’s in een raadsvergadering of fractieoverleg te blijven boeien.” Petra Tiel: “Aan de uitkomst van de scan wordt bovendien een opleidingsaanbod gekoppeld waarmee raadsleden zich direct voor trainingen kunnen inschrijven om aan die competenties te kunnen werken. Als de scan eenmaal is ingevuld blijven de resultaten bovendien direct opvraagbaar via het persoonlijke ledenprofiel op de website. Ook bestaat de mogelijkheid om bijvoorbeeld na het volgen van een training de competen-

raad.2013

|



57



Gratis voor leden van Raadslid.nu

tiescan nogmaals in te vullen. Zo kan je de resultaten met elkaar vergelijken.”

Kerntaken De competentiescan vloeit voort uit één van de drie kerntaken van de vereniging, aldus voorzitter Otten: deskundigheidsbevordering. “In de eerste plaats zullen wij de belangen van raadsleden blijven behartigen aan de overlegtafels bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en de VNG. Maar ook aandacht voor professionalisering van raadsleden zelf kan deze volksvertegenwoordigers helpen. Daarnaast zet Raadslid.nu zich in om raadsleden uit diverse gemeenten bij elkaar te brengen. Onze netwerk- en ontmoetingsfunctie komt bijvoorbeeld naar voren tijdens de regiobijeenkomsten die wij in november en december van afge-

“Met de competentiescan heb je snel inzichtelijk welke competenties van het raadslidmaatschap je beheerst en op welke je je nog kan verbeteren.”

58 | raad.2013

De competentiescan is gratis uit te voeren voor leden van Raadslid.nu. Het lidmaatschap is mogelijk voor alle raadsleden, deelraadsleden, burgerraadsleden, commissieleden, duo-raadsleden, steunfractieleden en fractiemedewerkers. Lidmaatschap kost 75 euro per jaar. Petra Tiel: “Raadsleden kunnen het lidmaatschap van de vereniging declareren bij de gemeente. De contributie voor de beroepsverenigingen van raadsleden, wethouders en burgemeesters behoren volgens de ‘Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen’ tot de bestuurskosten. Binnenlandse Zaken wil iedereen hiermee aanmoedigen lid te worden. Bovendien krijgen raden die zich collectief aanmelden een korting van tien procent.”

lopen jaar georganiseerd hebben in zes gemeentehuizen verspreid door heel Nederland. Na afloop van het plenaire programma over de nieuwe Drank- en Horecawet en een aantal leerzame workshops van onze kennispartners, hebben raadsleden, maar ook commissieleden en fractiemedewerkers, nog lang kennis en ervaringen uitgewisseld.

Dit is belangrijk, want er zal de komende jaren alleen maar meer op raadsleden afkomen. Als vereniging ondersteunen wij hen hierin en bieden ze de mogelijkheid om te werken aan het kwaliteitsniveau.” www.raadslid.nu

BEDANKT ! ennisk e ll a n le il Wij w danken jk li e t r a h s r par tne tructieve s n o c e d r o vo in 2012! g in k r e w n e sam

U en Actorion Communicatie:

Eén team. Eén doel. Communicatie is ónze sport. Bouwen aan een boodschap die scoort. De lat hoog leggen. Samen de horden nemen. Soms met een lange adem, maar ook met oog voor snelheid als het moet. Met dat ene doel voor ogen: een goed resultaat voor onze klanten. Dat is de drive van onze adviseurs: de wil om te winnen. Met dezelfde passie en emotie als in sport. Sprint naar www.actorion.nl of toets behendig 026 443 82 87.

Actorion Communicatie zorgt o.a. voor:

Actorion Communicatie

• strategisch advies

Arnhemsestraatweg 346

• detacheringen / interim-management

6881 NK Velp

• productiecoördinatie

T 026 443 82 87

• interactieve media

E [email protected]