INTEGRATIEBELEID Gemeente Zemst ( )

3

INTEGRATIEBELEID Gemeente Zemst (2013-2016)

Integratiebeleidsplan 2013-2016

4

Integratiedienst Zemst De Griet 1 1980 Zemst Tel. 015 61 88 92 [email protected]


5

INHOUDSOPGAVE Voorwoord ..................................................................................................................................................................................................... 6 Inleiding............................................................................................................................................................................................................ 7

I. Algemene schets van de integratiesector ........................................................................................................................ 9 Vlaams niveau ..................................................................................................................................................................................... 9 A. Inburgering ......................................................................................................................................................................... 9 Inburgeringsbeleid ........................................................................................................................................................ 9 Inburgeringstraject ....................................................................................................................................................... 10 Belangrijke Vlaamse actoren bij inburgering ..................................................................................................... 10

B. Integratie ............................................................................................................................................................................. 11 Integratiebeleid ............................................................................................................................................................. 11 De doelgroep van het integratiebeleid ............................................................................................................... 12 Belangrijke Vlaamse actoren bij integratie ........................................................................................................ 13

Lokaal niveau ....................................................................................................................................................................................... 15 A. Lokaal Sociaal beleid..................................................................................................................................................... 15 B. Jeugdbeleid ........................................................................................................................................................................ 16 C. Cultuurbeleid..................................................................................................................................................................... 18 D. Sportbeleid ......................................................................................................................................................................... 18 E. Verscheidene actoren op lokaal niveau

.......................................................................................................... 19

II. Omgevingsanalyse........................................................................................................................................................................... 20 Definities................................................................................................................................................................................................. 20 Profiel van de gemeente Zemst ............................................................................................................................................... 21 A. Geografische situering................................................................................................................................................. 21 B. Lokale actoren .................................................................................................................................................................. 21 Gemeentebestuur ......................................................................................................................................................... 22 Organigram van de gemeente Zemst ................................................................................................................... 22 Stuurgroep Integratie .................................................................................................................................................. 23 OCMW ................................................................................................................................................................................ 23 Lokaal Opvanginitiatief ............................................................................................................................................... 23 AZIZ ..................................................................................................................................................................................... 24

Demografie ........................................................................................................................................................................................... 25 A. Algemene situatie .......................................................................................................................................................... 25 Aantal inwoners ............................................................................................................................................................. 25 Bevolking naar geslacht .............................................................................................................................................. 26 Leeftijdsgroepen ............................................................................................................................................................ 26

B. Specifieke situatie .......................................................................................................................................................... 28 Aantal inwoners van diverse herkomst................................................................................................................ 28 Inwoners van diverse herkomst naar geslacht ................................................................................................. 35 Leeftijdsgroepen ............................................................................................................................................................ 35

C. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 39 Vrije Tijd .................................................................................................................................................................................................. 40 A. Algemeen ............................................................................................................................................................................ 40 Integratiebeleidsplan 2013-2016

6

B. Jeugd ...................................................................................................................................................................................... 41 Algemene situatie ......................................................................................................................................................... 41 Specifieke situatie ......................................................................................................................................................... 42

C. Cultuur................................................................................................................................................................................... 44 Algemene situatie ......................................................................................................................................................... 44 Specifieke situatie ......................................................................................................................................................... 45

D. Sport ....................................................................................................................................................................................... 48 Algemene situatie ......................................................................................................................................................... 48 Specifieke situatie ......................................................................................................................................................... 49

E. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 51 Onderwijs ............................................................................................................................................................................................... 52 A. Algemene situatie .......................................................................................................................................................... 52 B. Specifieke situatie .......................................................................................................................................................... 53 Aanwezigheid van kinderen van niet-Belgische herkomst en/of anderstalige kinderen ................ 53 Ouderparticipatie .......................................................................................................................................................... 55 Schoolse achterstand ................................................................................................................................................... 55 OKAN-klassen .................................................................................................................................................................. 57

C. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 58 Taal ............................................................................................................................................................................................................ 59 A. Algemene situatie .......................................................................................................................................................... 59 B. Specifieke situatie .......................................................................................................................................................... 59 Anderstaligheid in Zemst............................................................................................................................................ 59 Nederlands als tweede taal ....................................................................................................................................... 60 Taalstimulatie .................................................................................................................................................................. 62

C. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 63 Tewerkstelling ..................................................................................................................................................................................... 64 A. Algemene situatie .......................................................................................................................................................... 64 B. Specifieke situatie .......................................................................................................................................................... 66 Opleidingsniveau ........................................................................................................................................................... 66 Werkloosheid .................................................................................................................................................................. 66 Leefloon ............................................................................................................................................................................. 70

C. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 72 Huisvesting ............................................................................................................................................................................................ 73 A. Algemene situatie .......................................................................................................................................................... 73 B. Specifieke situatie .......................................................................................................................................................... 75 Woonwagenbewoners ............................................................................................................................................... 76

C. Conclusie .............................................................................................................................................................................. 76 Algemene conclusie van de omgevingsanalyse ............................................................................................................. 77

III. Strategische doelstellingen........................................................................................................................................................ 78 1. Strategische doelstelling “Taalbeleid” ........................................................................................................................ 80 2. Strategische doelstelling “Samenleven in diversiteit” ...................................................................................... 84 Integratiebeleidsplan 2013-2016

7

3. Strategische doelstelling “Interne toegankelijkheid” ........................................................................................ 92 4. Strategische doelstelling “Externe toegankelijkheid” ....................................................................................... 99 5. Strategische doelstelling “Beleidsparticipatie” ..................................................................................................... 105 6. Strategische doelstelling “Kwaliteitsbeleid” ........................................................................................................... 107

IV. Bijlage: lijst van kaarten, grafieken en tabellen............................................................................................................ 108 V. Meerjarenbegroting ........................................................................................................................................................................ 110


8

VOORWOORD

Jaarlijks stijgt het inwonersaantal van Zemst. Steeds meer mensen willen in de gemeente komen wonen. Bij deze nieuwe inwoners zijn er ook steeds vaker mensen met een niet-Belgische nationaliteit of mensen met een andere origine dan de Belgische. Momenteel is het merendeel van de inwoners van andere origine van Europese herkomst. Deze mix van culturen en nationaliteiten maakt de samenleving in Zemst divers, maar het geeft ook een meerwaarde aan de gemeente. De stijging van de inwoners van andere herkomst brengt de noodzaak met zich mee om deze nieuwe inwoners te ondersteunen in hun integratieproces in de gemeente. Ook door de ligging van Zemst in de Vlaamse rand rond Brussel, is het de taak van de gemeente om het Vlaamse karakter te bewaren. Zemst heeft dus nood aan sterk integratie- en ondersteuningsbeleid. Dit is het eerste integratiebeleidsplan van de gemeente Zemst en het geeft de richting aan die de gemeente wil inslaan op het vlak van integratie. In dit beleidsplan worden de uitdagingen en doelstellingen inzake integratie en diversiteit vastgelegd voor de gemeente. Dit beleidsplan kwam tot stand na een onderzoek uitgevoerd door de integratieambtenaar. Uit dit onderzoek leren we dat er zich in onze gemeente nog geen grote problemen opdringen. De dienstverlening staat open voor alle bevolkingsgroepen. We merken echter dat de allochtone gemeenschap niet altijd bereikt wordt. De allochtone inwoners nemen geen of weinig deel aan de activiteiten die door de gemeentelijke diensten of scholen georganiseerd worden. De betrokkenheid in de samenleving is echter essentieel in het integratieproces van elke nieuwe inwoner. Uit de bevragingen die de integratieambtenaar gedaan heeft bij de gemeentelijke diensten, adviesraden, lokale verenigingen en enkele etnisch-culturele minderheden, is gebleken dat er 3 belangrijke knelpunten vaak naar voren komen: communicatie, informatie en taalproblemen. Aan de hand van SWOT-analyses heeft de integratieambtenaar getracht een voorstel van integratiebeleid, inclusief concrete praktische acties, voor de gemeente Zemst in vorm te gieten. Integratiebeleid is geen apart beleidsdomein zoals bijvoorbeeld het woonbeleid maar het zit verweven in de verschillende beleidsdomeinen. Niet alleen de gemeentelijke diensten zijn verantwoordelijk voor het voeren van een goed integratiebeleid, maar ook inwoners en verenigingen spelen hierin een rol in het integratieproces. Op basis van dit beleidsplan wordt de opstartende integratiedienst erkend door de Vlaamse overheid en kennen zij jaarlijks een erkenningsubsidie toe. Als schepen van integratie hoop ik dat we zo snel mogelijk van start kunnen gaan om dit beleidsplan vorm te geven in de praktijk. Kristel Van Praet Schepen van Integratie


9

INLEIDING

Zemst kent de laatste jaren een sterke aangroei van zijn allochtone gemeenschap, wat uiteraard zorgt voor meer etnisch-culturele diversiteit binnen de gemeente. De toenemende diversiteit is boeiend en kan een meerwaarde betekenen voor onze lokale leefgemeenschap, op voorwaarde dat de integratie van deze nieuwkomers vlot verloopt. Een efficiënte opvang en ondersteuning van de nieuwe bevolkingsgroepen is dan ook noodzakelijk. Burgers van diverse herkomst wegwijs maken in onze complexe samenleving is echter niet eenvoudig. Hen naar een verantwoordelijk burgerschap en het volwaardig deelnemen aan deze samenleving begeleiden, blijft een hele uitdaging en het vergt een degelijk diversiteits- en integratiebeleid. Toch is het voor een doeltreffend diversiteits- en integratiebeleid van groot belang, of zelfs noodzakelijk, dat ook de ontvangende samenleving gestimuleerd en ondersteund wordt om zich open te stellen voor en constructief om te gaan met de doelgroep. Om deze reden heeft de gemeente Zemst beslist om een lokale integratiedienst op te richten. Het Zemstse gemeentebestuur wil de best mogelijke maatschappelijke dienstverlening aanbieden, die voor alle burgers zo toegankelijk mogelijk is. Om voor deze dienst op de erkenning van en een subsidiëring door de Vlaamse overheid te kunnen rekenen, heeft de gemeente Zemst een onderbouwd integratiebeleid opgesteld. Dit beleidsplan zal de krachtlijnen van het lokale integratiebeleid bevatten en zal de grondvesten voor de werking van een integratiedienst in de toekomst vastleggen. Deze werden in overleg met de verschillende belanghebbenden uitgetekend na een uitgebreide omgevingsanalyse. Op basis van de knelpunten en de opportuniteiten werden de doelstellingen voor de volgende jaren (2013-2016) uitgewerkt. De integratiedienst zal bij dit proces niet alleen een brug vormen tussen de allochtone gemeenschap en de gemeentelijke diensten of OCMW-diensten, maar zal ook op diverse domeinen het samenleven tussen autochtone en allochtone Zemstenaars bevorderen. Dit alles zal in nauwe samenwerking met de verschillende gemeentelijke diensten, het lokaal onderwijs, de plaatselijke hulpverleningsorganisaties, en uiteraard de minderheidsgroepen zelf, gebeuren. Het eerste hoofdstuk van het beleidsplan bevat een beknopte weergave van de beleidscontext waarbinnen dit integratiebeleidsplan tot stand komt. Hierbij worden zowel op Vlaams niveau als op lokaal niveau de decreten bekeken die invloed uitoefenen op het integratiebeleidsplan. Verder worden verschillende belangrijke actoren in de integratiesector besproken. Deze actoren, zowel Vlaamse als lokale, voeren een ondersteunende rol voor de integratiedienst uit. In het tweede hoofdstuk komt de uitgebreide omgevingsanalyse aan bod. De omgevingsanalyse wordt opgedeeld in enkele thema’s die op kwantitatieve en kwalitatieve wijze onderzocht worden. De thema’s van de omgevingsanalyse zijn: demografie, vrije tijd, onderwijs, taal, tewerkstelling en huisvesting. De kwantitatieve analyse gebeurt aan de hand van cijfermateriaal aangereikt door verscheidene instanties, diensten en organisaties. De kwalitatieve analyse is gebaseerd op bevragingen van en gesprekken met de belangrijkste betrokkenen bij diversiteit en integratie. Bij de Integratiebeleidsplan 2013-2016

10

omgevingsanalyse wordt er per thema steeds de algemene situatie in Zemst besproken. Vervolgens wordt er dieper ingezoomd op de situatie van inwoners van andere origine met betrekking tot het thema. Zowel de algemene als de specifieke beschouwing zijn gebaseerd op kwalitatief en kwantitatief materiaal. Na elk thema volgt er steeds een beknopte conclusie. Het derde hoofdstuk behandelt ten slotte de strategische en operationele doelstellingen van het integratieplan. In dit hoofdstuk worden de prioriteiten waarrond de gemeente wil werken aangebracht, en worden aan deze prioriteiten doelstellingen en acties gekoppeld. Deze acties werden opgesteld in samenspraak met alle betrokken diensten en zullen vanaf 2013 verwezenlijkt worden. Met dit integratiebeleidsplan hoopt de gemeente een proactief beleid te voeren op het gebied van integratie en diversiteit in de samenleving. Een gedegen beleid en haalbare antwoorden op de uitdagingen van de toekomst met betrekking tot diversiteit en integratie worden op deze manier door het gemeentebestuur geformuleerd.


11

I.

ALGEMENE SCHETS VAN DE INTEGRATIESECTOR

VLAAMS NIVEAU Sinds de staatshervorming van 1980 is de Vlaamse overheid verantwoordelijk voor ‘het onthaal en de integratie van inwijkelingen’. Dat vertaalt zich in een Vlaams inburgerings- en integratiebeleid. Het doel van het inburgerings- en integratiebeleid is om te werken aan een samenleving die constructief omgaat met etnisch-culturele diversiteit, een samenleving waaraan iedereen actief deelneemt (ook mensen met een migratieachtergrond), met voldoende samenhang. Twee decreten vormen de wettelijke basis van het Vlaamse inburgerings- en integratiebeleid: het inburgeringsdecreet en het integratiedecreet. A.

INBURGERING INBURGERINGSBELEID

Het inburgeringsbeleid is bedoeld voor vreemdelingen van 18 jaar en ouder die zich langdurig in Vlaanderen of Brussel komen vestigen. Ook Belgen die niet in België geboren zijn en van wie minstens één van de ouders niet in België geboren is, behoren tot de doelgroep van het inburgeringsbeleid. Er zijn verschillende groepen van inburgeraars: 

Nieuwkomers: Nieuwkomers zijn personen die zich onlangs in België gevestigd hebben. Het is belangrijk dat zij snel kennismaken met hun nieuwe thuisland en Nederlands leren.



Oudkomers: Oudkomers zijn inwijkelingen die al langer dan een jaar in België wonen. Sommigen van hen zijn nog onvoldoende bekend met het reilen en zeilen in onze samenleving en kennen onvoldoende Nederlands. Ze krijgen alsnog de kans om in een inburgeringstraject te stappen.



Bedienaars van erkende erediensten in plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen die door de Vlaamse overheid zijn erkend. Bedienaars van erediensten hebben een voorbeeldfunctie binnen hun geloofsgemeenschap. Ze zijn vaak een aanspreekpunt en een contactpersoon aan wie gelovigen raad vragen. Hun positie binnen de geloofsgemeenschap vereist kennis van en inzicht in de samenleving.

Via het inburgeringsdecreet werd het principe van het recht op en de verplichting tot inburgering geïntroduceerd. Alle inburgeraars hebben recht op een inburgeringstraject. Een deel van hen echter is verplicht om een inburgeringstraject te volgen. De volgende inburgeraars hebben een inburgeringsplicht: 

Nieuwkomers. Concreet gaat het om: o

Vreemdelingen aan wie voor het eerst een verblijf van meer dan 3 maanden wordt toegekend.

o

Personen die in het buitenland de Belgische nationaliteit hebben verworven en die zich in ons land komen vestigen.

o

Anderstalige minderjarige nieuwkomers die 18 jaar oud worden.


12



Bedienaars van erediensten

Verplichte burgers kunnen van hun plicht tot inburgering vrijgesteld worden op basis van: 

Europese regelgeving



Een ernstige ziekte of handicap



Een getuigschrift of diploma dat ze in het Belgische of Nederlandse onderwijs behaald hebben



Een bewijs dat ze een volledig schooljaar onthaalonderwijs gevolgd hebben



Het feit dat ze reeds een attest van inburgering behaald hebben



De leeftijd. Inburgeraars die 65 jaar of ouder zijn, worden vrijgesteld.

De inburgeringsplicht geldt evenmin voor inburgeraars die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen. INBURGERINGSTRAJECT Het inburgeringstraject wordt opgesplitst in een primair en een secundair inburgeringstraject. Het primaire inburgeringstraject is een algemeen basisprogramma dat georganiseerd en gecoördineerd wordt door het Onthaalbureau. Het omvat een cursus Nederlands, een cursus maatschappelijke oriëntatie, een programma loopbaanoriëntatie en een individuele trajectbegeleiding. Het secundaire inburgeringstraject biedt een vervolg aan het inburgeringverhaal. De nadruk ligt op werk, verder studeren, sociale redzaamheid, enzovoort. Dit traject richt zich dus voornamelijk op het toekomstperspectief van de inburgeraar. Het secundaire traject wordt niet aangeboden door het Onthaalbureau maar door reguliere voorzieningen zoals VDAB. BELANGRIJKE VLAAMSE ACTOREN BIJ INBURGERING Bij inburgering zijn verschillende Vlaamse actoren betrokken. Zo werken de Onthaalbureaus voor de uitvoering van het inburgeringsdecreet samen met het Huis van het Nederlands, de leveranciers van de cursussen Nederlands zoals CVO’s en CBE’s, de VDAB, de OCMW’s, de gemeentebesturen en de integratiediensten. Het Onthaalbureau Vlaams-Brabant Het Provinciaal Onthaalbureau Vlaams-Brabant organiseert inburgeringstrajecten voor anderstalige nieuwkomers zoals bepaald in het inburgeringsdecreet van 28 februari 2003. Een inburgeringstraject bestaat uit een vormingsprogramma en een individuele begeleiding (trajectbegeleiding) van de nieuwkomer. Het vormingsprogramma kan bestaan uit drie onderdelen: Nederlands als tweede taal (NT2), maatschappelijke oriëntatie en loopbaanoriëntatie. Op die manier leren nieuwkomers zo snel mogelijk zelfstandig hun weg te vinden in onze samenleving. Inburgering wordt gezien als een eerste, begeleide opstap naar volwaardige participatie aan de samenleving. Het onthaalbureau werkt hiertoe nauw samen met de gemeenten, aanbodverstrekkers Nederlands Tweede Taal en VDAB. Vanuit Zemst worden de meeste mensen door de gemeente doorverwezen naar het onthaalbureau in Vilvoorde. Toch zijn er in de regio Halle-Vilvoorde ook vestigingen in Halle en Asse. Ook bij deze kantoren kunnen inburgeraars terecht. Inburgeraars kiezen immers vrij in welk kantoor ze het traject volgen.


13

Het Huis van het Nederlands De acht Huizen van het Nederlands in Vlaanderen oriënteren anderstalige volwassenen die Nederlands willen leren naar de meest geschikte cursus. In de provincie Vlaams-Brabant is er in Leuven een overkoepelend Huis van het Nederlands aanwezig. Om personen die een cursus Nederlands willen volgen zo goed mogelijk bij te staan, zijn er natuurlijk ook regiokantoren en antenneposten van het Huis aanwezig over heel Vlaams-Brabant. Zo zijn er in de regio Halle-Vilvoorde maar liefst elf kantoren van het Huis van het Nederlands. In Vilvoorde bevindt zich het dichtstbijzijnde kantoor waar de inwoners van Zemst terechtkunnen. Maar men kan ook steeds in de andere kantoren in de regio terecht. Op deze manier wordt er getracht om mensen maximaal naar een cursus Nederlands toe te leiden. Het Huis van het Nederlands Vlaams-Brabant vervult drie taken. In de eerste plaats helpt het anderstalige volwassenen bij hun zoektocht naar een geschikte cursus Nederlands in hun regio. Het Huis van het Nederlands biedt zelf geen cursussen aan, maar probeert de cursisten zo goed mogelijk te plaatsen in het gevarieerde aanbod van cursussen NT2 (Nederlands als tweede taal). Wanneer ze een cursus Nederlands adviseren, dan houden ze rekening met de noden, verwachtingen en mogelijkheden van een cursist. In een uitvoerig gesprek met de cursist peilt de consulent van het Huis van het Nederlands naar interesses en mogelijkheden van deze cursist. Aan de hand van het gesprek en eventueel bijkomstige testen krijgt de consulent een goed beeld van waar een cursist het best een cursus kan volgen. Dit advies is bovendien volledig gratis. Het Huis van het Nederlands probeert ervoor te zorgen dat cursisten bijna het hele jaar door kunnen starten met het leren van de Nederlandse taal. De coördinatie van het NT2-aanbod vormt dan ook de tweede kerntaak van het Huis van het Nederlands. De derde kerntaak van het Huis is de nauwe samenwerking met het provinciale Onthaalbureau. De nieuwkomers vormen een belangrijk deel van de doelgroep voor het Huis van het Nederlands, maar zij staan ook open voor anderstaligen die al langer in Vlaanderen wonen. B.

INTEGRATIE INTEGRATIEBELEID

Op 22 april 2009 keurde het Vlaams Parlement het nieuwe integratiedecreet goed. Dit decreet is de basis voor het Vlaamse integratiebeleid: het formuleert doelstellingen en doelgroepen, en bakent verantwoordelijkheden af. Het regelt de erkenning van integratiecentra, integratiediensten, een participatieorganisatie (Vlaams Minderhedenforum), sociale vertaal- en tolkendiensten en een Vlaams Expertisecentrum

Migratie,

Inburgering

en

Integratie

(Kruispunt

Migratie-Integratie).

Het

integratiedecreet vervangt het Minderhedendecreet van 1998. Het nieuwe decreet omschrijft ‘integratie’ als een permanent proces met een gedeelde verantwoordelijkheid van velen. De artikels van het nieuwe integratiedecreet waarvoor er uitvoeringsbesluiten zijn, traden in 2011 in werking. Voor de andere onderdelen blijft het oude decreet voorlopig van kracht. Het Vlaamse integratiedecreet omschrijft het integratiebeleid als een driesporenbeleid: 

Emancipatie: Het emancipatiebeleid streeft naar een evenredige participatie in de samenleving van de ‘bijzondere doelgroepen’.


14



Toegankelijkheid: Reguliere voorzieningen moeten toegankelijk zijn voor alle burgers. Iedere burger heeft recht op een kwaliteitsvolle dienstverlening, los van zijn of haar herkomst.



Samenleven in diversiteit: Samenleven in diversiteit is een verantwoordelijkheid voor iedereen. De overheid wil daarom een ruimer draagvlak creëren voor een diverse samenleving. Dit wil ze doen door onder andere sensibiliseringsacties op te zetten, de sociale cohesie te versterken en samenlevingsproblemen op te lossen.

De focus van de eerste twee sporen ligt vooral op de categorie van personen met een legaal verblijf in België, terwijl het derde spoor geïnterpreteerd kan worden als het spoor dat de ‘gehele samenleving’ in beeld brengt. Het Integratiebeleid is een inclusief beleid. Inclusiviteit is een cruciale randvoorwaarde van het integratiebeleid. Dit wil zeggen dat het lokale integratiebeleid verwezenlijkt moet worden in het algemene beleid van de verschillende beleidsdomeinen zoals onderwijs, tewerkstelling, huisvesting, welzijn, gezondheidszorg, cultuur, sport, jeugd, en dergelijke. Het houdt in dat ieder beleidsdomein rekening moet houden met de specifieke noden en behoeften van de doelgroep van het integratiebeleid. Bijgevolg is het niet de bedoeling dat er op deze beleidsdomeinen afzonderlijke maatregelen worden uitgewerkt. De algemene maatregelen moeten voor iedereen gelden. Het is enkel wanneer de huidige maatregelen onvoldoende rekening houden met de doelgroep – zodat deze voor de doelgroep niet of onvoldoende toegankelijk zijn – dat er specifieke acties en voorzieningen nodig zijn. Bovendien moeten categoriale acties en voorzieningen zoveel mogelijk gekoppeld worden aan de reguliere diensten en dienstverlening. DE DOELGROEP VAN HET INTEGRATIEBELEID Het Integratiedecreet (Artikel 3) definieert het integratiebeleid als een beleid dat zich op de hele samenleving richt. Iedereen, ongeacht herkomst of achtergrond, dient mee te werken aan een samenleving waar individuen met diverse achtergronden ‘met en door elkaar’ kunnen leven. Een ‘actief en gedeeld burgerschap van éénieder’ staat centraal. Er gaat evenwel ‘speciale aandacht’ naar drie groepen van personen. Het betreft: 1) Personen die legaal en langdurig in België verblijven en die bij hun geboorte niet de Belgische nationaliteit hadden of van wie minstens één van de ouders bij geboorte niet de Belgische nationaliteit had, in het bijzonder diegenen die zich in een vaststelbare achterstandpositie bevinden. 2) Personen die legaal in België verblijven en die wonen of woonden in een woonwagen zoals vermeld in artikel 2, 33°, van het decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse wooncode, of van wie de ouders dat deden met uitzondering van bewoners van campings of gebieden met weekendverblijven. 3) Vreemdelingen die zich zonder wettig verblijf in België bevinden en die wegens een noodsituatie begeleiding vragen.


15

Binnen deze categorieën focust het integratiebeleid op ‘diegenen die zich in een vaststelbare achterstandpositie’ bevinden. Deze categorieën zijn de afgelopen twintig jaar steeds meer heterogeen geworden. Het lokale integratiebeleid moet er daarom op gericht zijn om op die snel evoluerende bevolkingssamenstelling in te spelen. BELANGRIJKE VLAAMSE ACTOREN BIJ INTEGRATIE Ook bij het uitvoeren van het integratiebeleid zijn er op Vlaams niveau enkele belangrijke actoren. Zij bieden voornamelijk ondersteuning van de verschillende integratiediensten en leveren hun expertise op het vlak van integratie. Belangrijke spelers zijn: de integratiecentra, het Kruispunt MigratieIntegratie en de diensten voor Tolken en Vertalen. Ook op vlak van integratie zijn het Huis van het Nederlands en de Onthaalbureaus (zie hoger) voorname actoren. De integratiecentra: het PRIC van de provincie Vlaams-Brabant Het Provinciaal Integratiecentrum Vlaams-Brabant (PRIC) is één van de acht integratiecentra in Vlaanderen en Brussel. Het PRIC staat in voor de uitvoering van het diversiteitsbeleid en voor de ondersteuning van de gemeenten bij het voeren van dit beleid. Het PRIC is een cel binnen de Dienst Diversiteit en Gelijke Kansen van de provincie Vlaams-Brabant. Het PRIC werkt op vier sporen: 

Het werken aan meer sociale cohesie en aan een evenwichtigere beeldvorming over diversiteit en etnisch-culturele minderheden.



Het meehelpen aan het verbeteren van de toegankelijkheid van de maatschappelijke voorzieningen voor etnisch-culturele minderheden.



Het versterken van de positie van etnisch-culturele minderheden door groepen die moeilijk aansluiting vinden bij de samenleving te activeren.



Het stimuleren en ondersteunen van gemeentebesturen om een diversiteitsbeleid te voeren.

Het PRIC werkt aan een samenleving die positief omgaat met diversiteit en waarin mensen die behoren tot een etnisch-culturele minderheid volwaardig participeren in het maatschappelijke leven. Het PRIC heeft medewerkers in Leuven en in vier regionale steunpunten. De gemeente Zemst sluit aan bij het Provinciaal Integratiecentrum te Leuven en werkt ook nauw samen met het regionale steunpunt Vilvoorde. Het Kruispunt Migratie-Integratie Het Kruispunt Migratie-Integratie vzw, de opvolger van het Vlaams Minderhedencentrum, is een expertisecentrum dat gespecialiseerd is in samenlevingsvraagstukken. Het Kruispunt onderzoekt hoe mensen met een verschillende afkomst of cultuur met elkaar kunnen samenleven en evenwaardige burgers kunnen zijn. Het verspreidt deze kennis en expertise naar diensten, organisaties en verenigingen en adviseert de overheid. Het doel van het Kruispunt is de mensen te helpen omgaan met migratie en met de gevolgen ervan. Daarbij staat het gemeenschappelijke belang voorop en niet het belang van één groep. Integratiebeleidsplan 2013-2016

16

PaSTa: Provinciaal aanbod sociaal tolken en vertalen voor anderstaligen Steeds meer diensten en instellingen willen mensen van diverse afkomst bereiken en helpen, maar ze merken dat ze regelmatig botsen op taalverwarring en een taalkloof. Vaak wordt er dan een beroep gedaan op een gelegenheidstolk (familie, vrienden,…) of wordt er getracht iets in vereenvoudigd Nederlands of met gebaren uit te leggen. Als taal echter een obstakel wordt om ook aan anderstaligen een kwaliteitsvolle diensten hulpverlening te verlenen, dan is er nood aan een sociale tolk of vertaler. Beide hebben als doelstelling om voor iedereen een kwaliteitsvolle sociale en openbare diensten hulpverlening mogelijk te maken en om het voor iedereen mogelijk te maken om zijn of haar plichten na te komen. Dankzij het integratiedecreet krijgt de sector van sociaal tolken en vertalen een wettelijke basis. Het Provinciaal aanbod sociaal tolken en vertalen voor anderstaligen (PaSTa) is de sociale tolken vertaaldienst van het Provinciebestuur Vlaams-Brabant. Deze dienst ondersteunt openbare diensten en organisaties uit de welzijnssector in de provincie Vlaams-Brabant bij het voeren van een diversiteitsbeleid, zodat zij al hun cliënten een kwalitatief aanbod van hun diensten kunnen garanderen en de hulpverlening voor anderstalige allochtonen toegankelijker kunnen maken. Openbare diensten en organisaties uit de welzijnssector in de provincie Vlaams-Brabant kunnen via PaSTa een sociale tolk aanvragen. De sociale tolk wordt ingeschakeld om mondeling de boodschappen om te zetten van de moedertaal van de cliënt naar het Nederlands en omgekeerd en de tolk komt ter plaatse. De sociale vertaler zet een schriftelijke boodschap getrouw en volledig over van het Nederlands naar een andere taal of omgekeerd. Pin vzw Pin vzw (Partners en Integratie) heeft tot doel integratiebevorderende activiteiten op te zetten en initiatieven en acties te ontwikkelen die het samenleven in diversiteit stimuleren. Dit gebeurt in samenwerking met gemeenten, OCMW’s, reguliere diensten en de zelforganisaties. Zo is er het LOIproject, waarin Pin vzw ondersteuning biedt aan de lokale opvanginitiatieven van OCMW’s. Daarnaast is er ook het project ‘Toeleiders in de diversiteit’. Een ‘toeleider in de diversiteit’ vormt een brugfiguur tussen de doelgroep en diensten en organisaties uit verschillende sectoren (onderwijs, gezondheid, tewerkstelling, vrije tijd, integratie,…). Gemeenten, OCMW’s en partners uit de reguliere sector, die de nood voelen om hun werking beter bekend te maken bij de doelgroep, die laagdrempelige acties willen opzetten of die de doelgroep beter willen informeren, kunnen een beroep doen op de toeleiders. Toeleiders in de diversiteit kunnen diensten en organisaties helpen om de eerste drempels in het contact met etnisch-culturele minderheden weg te werken en hun toegankelijkheid te verhogen. Hiervoor worden etnisch-culturele minderheden zelf ingezet om contacten te leggen met de doelgroep, hen te motiveren, basisinformatie te geven en hen toe te leiden naar diensten, instanties of projecten. Enkele voorbeelden zijn schoolpoortacties om anderstalige ouders te stimuleren om Nederlands te leren, mensen wegwijs maken op de jobbeurs en bevragingen doen bij de doelgroep. De toeleiders hebben als opdracht de diensten te ondersteunen, te bemiddelen en duiding te geven.


17

LOKAAL NIVEAU Lokale besturen zijn voor de Vlaamse Regering prioritaire partners in de realisatie van de doelstellingen van het integratiebeleid. Samenleven vindt immers plaats in de buurt, wijk, gemeente en stad. Het lokale bestuursniveau is het best geplaatst om knelpunten te detecteren, prioriteiten te bepalen in afstemming met het algemeen beleid van de gemeente of stad, en mee een inclusieve aanpak te stimuleren. Ondersteund door maatregelen binnen alle Vlaamse beleidsdomeinen en een ondersteuningsaanbod vanuit een integratiesector, zijn steden en gemeenten vanuit hun rechtstreeks contact met de burger de best geplaatste besturen om integratie in de samenleving tot stand te laten komen. Het gemeentebestuur heeft rond verscheidene domeinen van de samenleving een beleid ter ondersteuning. Dit beleid wordt weergegeven in een beleidsplan. De verschillende beleidsplannen geven duidelijk de visie van de gemeente weer over de manier waarop de samenleving moet werken en evolueren. In deze beleidsplannen zitten reeds doelstellingen en acties die de integratie in en de participatie aan de samenleving voor iedereen bevorderen. De plannen die interessant zijn voor en die gekoppeld kunnen worden aan het integratiebeleidsplan zijn: het Lokaal Sociaal Beleidsplan, het Jeugdbeleidsplan, het Sportbeleidsplan en het Cultuurbeleidsplan. Dit beleid en de terugkoppeling ervan naar diversiteit en integratie worden in dit onderdeel besproken. A.

LOKAAL SOCIAAL BELEID1

Het Lokaal Sociaal Beleidsplan werd door het gemeentebestuur en het OCMW opgesteld voor de periode van 2008-2013. Door een goede samenwerking te bevorderen tussen de gemeente en het OCMW hoopt men in Zemst het sociale draagvlak te verbreden en de diensten meer op elkaar af te stemmen. Het Sociaal Beleid richt zich voornamelijk op maatschappelijk kwetsbare groepen die het risico lopen op sociale uitsluiting en waarvoor er een specifiek zorgen dienstenaanbod nodig is. De belangrijkste doelstellingen van het Lokaal Sociaal Beleidsplan voor de periode 2008-2013 met betrekking tot integratie zijn: 

Sociaal huis: De dienstverlening van het OCMW en de gemeente moet zo toegankelijk en bereikbaar mogelijk zijn voor alle inwoners. Er moet heldere en verstaanbare informatie over de sociale dienstverlening voor elke inwoner van Zemst beschikbaar zijn. De sociale gids wordt daarom regelmatig geactualiseerd en verspreid. Bovendien krijgen diverse Zemstse verenigingen een basispakket aan informatie over de sociale dienstverlening om hun leden verder te helpen bij vragen.



Kinderopvang: De bestaande voorzieningen voor kinderopvang moeten beter afgestemd worden op de behoefte van de gebruiker. Er moet aandacht zijn voor kinderopvang die ook voor kansarmen toegankelijk is.



Sociale, culturele en sportieve participatie van kansengroepen: De informatiekanalen van OCMW en gemeente moeten voor alle bevolkingsgroepen toegankelijk zijn. De gemeentelijke

1

Bron: Lokaal Sociaal Beleidsplan (2008-2013), Gemeente Zemst


18

vrijetijdsinitiatieven moeten eveneens een hoge toegankelijkheid kennen, onder meer door cultuurcheques en door een voordeeltarief voor kansarme kinderen voor gemeentelijke buitenschoolse opvang. Daarnaast wordt het toeleidingsbeleid naar verenigingen verder uitgebouwd. De gemeente tracht een actief toeleidingsbeleid te voeren. Hierbij worden de verenigingen aangemoedigd om hun gegevens zo up-to-date mogelijk te houden. De verenigingen worden eveneens door het lokale bestuur ondersteund in de ontwikkeling van een eigen diversiteitsbeleid en in het opzetten van een integrale werking die ook openstaat voor kansengroepen. 

Sociale tewerkstelling: Een actief sociaal werkgelegenheidsbeleid moet de arbeidsmarkt transparanter maken voor doelgroepen. Dit gebeurt op drie manieren. Ten eerste kan men drempelverlagend werken en afstemming en samenwerking met diverse bestaande organisaties en diensten creëren. Ten tweede moet de zelfredzaamheid van de werkzoekenden door middel van de gepaste individuele begeleiding bevorderd worden. Tot slot moeten de lokale besturen ook zelf werkgelegenheid voor de kansengroepen creëren. Het lokale bestuur zal maximale inspanningen leveren om kansengroepen aan te werven en deze groepen gelijkwaardige kansen te geven binnen de organisatie. Er is ook samenwerking met het lokale bedrijfsleven. Het lokale bestuur zal ervoor ijveren de integratietewerkstelling uit te breiden naar de reguliere arbeidssector. Het lokale bestuur zal eveneens met bedrijven in Zemst een samenwerking opzetten waarbij de privébedrijven zich ertoe verbinden deze laaggeschoolde werkzoekenden bijkomend aan te werven voor minstens de duur van het integratieproject. Daarnaast wil men werkgelegenheid voor +16-jarigen bij kansengroepen creëren.



Sociale huisvesting: Er moet maximale informatie over sociale huisvesting aan de burgers gegeven worden en dit op een zeer toegankelijke manier. Zowel OCMW als gemeente moeten fungeren als ‘onthaalloket’ om kandidaat-huurders verder te helpen. Bovendien moet het Lokaal Opvanginitiatief (LOI) voor asielzoekers voortgezet worden en wil men kwaliteitsvolle woongelegenheid aan asielzoekers aanbieden.



Ouderenzorg en gehandicaptenbeleid: Het lokale bestuur moet de dienstverlening voor ouderen en gehandicapten toegankelijker maken, hun participatie in de samenleving verhogen en hen voldoende informatie geven.

B.

JEUGDBELEID2

Het jeugdbeleidsplan van de gemeente Zemst werd opgesteld voor de periode van 2011-2013. Zemst kent een bloeiend verenigingsleven. Twaalf jeugdverenigingen en drie gemeentelijke jeugdinitiatieven vormen de drijfkracht achter het jeugdverenigingsleven. De Jeugddienst streeft er dan ook naar om door middel van het gemeentelijk jeugdbeleid de jeugdverenigingen en -initiatieven op een degelijke manier voldoende te ondersteunen. Daarnaast zet de Jeugddienst zelf ook gemeentelijke initiatieven op touw, zoals het Speelplein Kaktus.

2

Bron: Jeugdbeleidsplan (2011-2013), Gemeente Zemst


19

Om het jeugdwerk in Zemst in kaart te brengen, werden in het kader van de opmaak van het jeugdbeleidsplan allerlei actoren binnen de jeugdwerksector bevraagd. Per thema werden verschillende partners betrokken, en de bevindingen werden steeds teruggekoppeld naar de Jeugdraad en de Speelpleinstuurgroep. Tijdens het planningsproces werden naast de bevraging van de verschillende doelgroepen ook een aantal organisaties en personen in de rand van het jeugdbeleid aangesproken om hun mening over het Zemstse jeugdbeleid te uiten: het JAC Vilvoorde, een maatschappelijk assistent van het OCMW, een schooldirecteur, een volwassen begeleider van de Chiro, en dergelijke. Uit deze bevragingen kwamen een aantal knelpunten en werkpunten tevoorschijn. De belangrijkste doelstellingen van het jeugdbeleidsplan voor de periode 2011-2013 met betrekking tot integratie zijn: 

Speelpleinwerking: De gemeente wenst zo veel mogelijk kinderen te bereiken. Ze wenst daarbij specifieke inspanningen te doen voor kinderen met een handicap, tieners en kinderen uit kansengroepen. Om deze doelstelling te verwezenlijken wordt er een voorkeurstarief voor kansengroepen opgesteld, werkt men aan een inclusief speelplein, en heeft het Speelplein ook een tienerwerking opgestart.



Grabbelpas: De gemeente wil tijdens alle schoolvakanties een grabbelpasaanbod organiseren als laagdrempelige ontspanning voor de kinderen. Daarom wordt er een voorkeurstarief voor kansengroepen aangeboden vanuit het OCMW en gaan de activiteiten op toegankelijke plaatsen door.



Informatieverspreiding: Door middel van het geven van voldoende informatie over het jeugdwerk tracht men een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Via allerhande informatiekanalen wordt het jeugdwerk bekendgemaakt.



Inspraak: De Jeugddienst zorgt voor diverse inspraakkanalen waarbij jaarlijks alle kinderen en jongeren in Zemst bereikt worden om hun mening over het gemeentelijke jeugdbeleid te geven. Zo wordt het Gemeen-T-huis, een interactief bezoek aan het gemeentehuis waarbij de kinderen op een speelse manier kennismaken met de werking van het gemeentehuis en het personeel, georganiseerd. Daarnaast wil de Jeugddienst een laagdrempelig aanspreekpunt en een vertrouwenspersoon zijn die op een gerichte manier kan doorverwijzen, zowel naar andere gemeentelijke diensten als naar externe diensten. Door deze acties wil men de inspraak van de Zemstse kinderen en jongeren verhogen.



Projectmatig werken: De Jeugddienst wil alle vernieuwende initiatieven die door Zemstse jongeren en verenigingen ondernomen worden, ondersteunen. Voor deze projecten stelt de gemeente dan ook subsidies beschikbaar om jongeren aan te moedigen om vernieuwende acties op touw te zetten.



Jeugdcultuur: De Jeugddienst wil laagdrempelige culturele activiteiten aanbieden. Bijgevolg organiseert de Jeugddienst samen met de Cultuurdienst allerhande culturele activiteiten, zoals Kinderhoogdag en Cultuurvonkjes. Deze evenementen zijn toegankelijk voor alle kinderen en jongeren.


20

C.

CULTUURBELEID3

Het Cultuurbeleidsplan van de gemeente Zemst werd opgesteld voor de periode van 2008-2013. Cultuur dient te worden aanzien als een ingrediënt van het dagelijkse leven. Door de Cultuurdienst wordt er dan ook een rijk cultuurprogramma aangeboden. Het Cultuurbeleidsplan heeft betrekking op onder meer de Cultuurdienst, de openbare bibliotheek en de verschillende culturele verenigingen. De belangrijkste doelstellingen van dit beleidsplan voor de periode 2008-2013 met betrekking tot integratie zijn: 

Cultuurparticipatie: Alle inwoners kunnen deelnemen aan het cultuurleven in Zemst. Men wil een zo breed mogelijk segment van de plaatselijke bevolking aanspreken om deel te nemen aan de culturele activiteiten van de gemeente. Om dit te verwezenlijken heeft de Cultuurdienst een drempelverlagende werking. De gemeente engageert zich dan ook om extra te investeren om de cultuurparticipatie te bevorderen. Bovendien worden alle nieuwe inwoners op de hoogte gebracht van het cultuuraanbod in de gemeente.



Cultuurcommunicatie: Alle inwoners zijn goed geïnformeerd over het cultuuraanbod en over het cultuurbeleid van de gemeente. Bovendien kunnen de Zemstenaars alle culturele informatie op een eenvoudige manier raadplegen. Deze informatieverspreiding wil men verbeteren met het oog op een groter publieksbereik en een grotere cultuurparticipatie.



Cultuurraad: De Cultuurraad verenigt mensen met interesse in het cultuurbeleid. De gemeente streeft naar een maximale participatie en kent dan ook een continu proces van bevragen, consulteren en terugkoppelen, wat resulteert in een inspraak- en debatcultuur. De burgers die meedenken met het beleid en suggesties of opmerkingen met betrekking tot het algemene culturele belang geven, krijgen hiertoe de kans. De Cultuurraad overkoepelt dit geheel aan inspraak. Naast de Cultuurraad krijgt de Zemstenaar ook de kans om via de cultuurwerkgroep te participeren in het gemeentelijk beleid.



Gemeenschapsvorming: Alle inwoners van Zemst werken mee aan een bruisende en aangename gemeente. Daarom ondersteunt en organiseert de gemeente activiteiten die mensen bij elkaar brengen.



Toegankelijkheid van de openbare bibliotheek: De openbare bibliotheek moet toegankelijk zijn voor alle inwoners. Om deze toegankelijkheid te bevorderen werkt de bibliotheek samen met de scholen, zorgt zij voor een actualisering van het promotiemateriaal, en wordt er aan nieuwe inwoners één jaar gratis lidmaatschap van de bibliotheek aangeboden.

D.

SPORTBELEID4

Het Sportbeleidsplan werd opgesteld voor de periode 2008-2013. De gemeente Zemst wil al haar inwoners de kans geven om aan sport te doen of om te bewegen. Iedere inwoner moet eveneens de kans hebben om actief of passief met sport in contact te komen. De gemeente opteert in de eerste plaats voor sport aangeboden door de sportverenigingen op een aangepaste locatie, waarbij er competitiemogelijkheden voorhanden zijn. Daarnaast coördineert de gemeentelijke Sportdienst het 3 4

Bron: Geïntegreerd cultuurbeleidsplan (2008-2013), Gemeente Zemst Bron: Sportbeleidsplan 2008-2013, Gemeente Zemst


21

sportgebeuren in de gemeente Zemst, faciliteert waar nodig en voert sportpromotie. De Sportdienst vormt het aanspreekpunt tussen de sportactoren en het gemeentebestuur. In het kader van de omgevingsanalyse van het Sportbeleidsplan werden er bevragingen gedaan bij de stuurgroep, de sportverenigingen, de scholen en de Sportraad om de sterktes, de zwaktes en de wensen in verband met sporten in de gemeente in kaart te brengen. De belangrijkste doelstellingen van dit beleidsplan voor de periode 2008-2013 met betrekking tot integratie zijn: 

Toegankelijkheid en diversiteit van anders georganiseerde sport: Anders georganiseerde sporters en doelgroepen kunnen deelnemen aan activiteiten die door de gemeente worden aangeboden. Iedere inwoner van de gemeente kan deelnemen aan een sportactiviteit en iedere initiatiefnemer van een sportactiviteit kan rekenen op ondersteuning. Bovendien kunnen de inwoners van Zemst deelnemen aan jaarlijks wederkerende sportevenementen en intergemeentelijke organisaties dankzij de ondersteuning van de gemeente. Ook het schoolsportgebeuren in Zemst kan rekenen op de steun van de gemeente. De scholen kunnen deelnemen aan de door de gemeente georganiseerde schooloverkoepelende evenementen. Daarnaast krijgen anders georganiseerde sporten en buurtinitiatieven een aantal mogelijkheden ter beschikking. Zo wordt er jaarlijks door de gemeente een sportdag voor gehandicapten georganiseerd.



Infrastructuur: Iedere inwoner van de gemeente beschikt over de mogelijkheid om te kunnen sporten in een aangepaste en toegankelijke infrastructuur.

E.

VERSCHEIDENE ACTOREN OP LOKAAL NIVEAU

Ook op lokaal niveau zijn er verschillende instanties, diensten en organisaties die een belangrijke rol spelen bij het toegankelijker maken van de samenleving voor iedereen. Deze lokale actoren zijn dan ook zeer belangrijk bij het uitvoeren van het integratiebeleidsplan. De aanwezigheid en de rol van lokale actoren in Zemst zullen uitgebreid aan bod komen bij de omgevingsanalyse.


22

II.

OMGEVINGSANALYSE

De omgevingsanalyse vormt de basis van dit integratiebeleidsplan. Ze dient als uitgangspunt om de beleidsprioriteiten te bepalen en om aan visievorming te doen. De omgevingsanalyse wordt opgesteld rond de belangrijkste beleidsdomeinen waarbinnen de integratiedienst actief zal zijn. Inleidend wordt er een algemeen beeld van de gemeente geschetst. De geografische ligging, het bestuur van Zemst en enkele belangrijke lokale instanties en diensten komen in dit onderdeel aan bod. Vervolgens gaat de echte omgevingsanalyse van start. Deze analyse wordt opgebouwd rond zes thema’s: demografie, vrije tijd, onderwijs, taal, tewerkstelling en huisvesting. Elk van deze thema’s wordt op kwantitatieve en kwalitatieve wijze behandeld. Bij elk thema wordt eerst de algemene situatie in Zemst beschreven. Vervolgens wordt er specifiek op de bevindingen rond etnisch-culturele minderheden met betrekking tot het thema ingezoomd. Na elk thema volgt er een beknopte conclusie. Op het einde van de omgevingsanalyse volgt er een algemene conclusie. De kwalitatieve analyse kwam tot stand door middel van een reeks gesprekken met interne en externe diensten en door bevragingen van de doelgroep, verenigingen, scholen en adviesraden. Er werden 200 personen van de doelgroep bevraagd door middel van een vragenlijst. Van deze vragenlijsten werden er 52 beantwoord. Daarnaast werden er ook gesprekken over diversiteit en integratie gevoerd met enkele inwoners van andere origine en met enkele asielzoekers uit het lokaal opvanginitiatief in Zemst. Verder werd er bij 78 sport-, jeugd- en cultuurverenigingen gepeild naar hun ervaringen met diversiteit en integratie. De lokale diensten die betrokken werden bij de opmaak van het plan zijn: Jeugddienst, Sportdienst, Cultuurdienst, Personeelsdienst, Dienst Burgerzaken, Woonloket, OCMW, PWA, Politie en de Openbare Bibliotheek. Enkele externe diensten die bevraagd werden, zijn: Onthaalbureau Vilvoorde, CVO Vilvoorde, CVO Mechelen, Huis van het Nederlands, CBE Halle-Vilvoorde, Sociaal Verhuurkantoor WEBRA, Providentia en Kind & Gezin. Voor de kwantitatieve analyse werd cijfermateriaal gebruikt dat beschikbaar gesteld werd door enkele instanties: Steunpunt Sociale Planning, Bevolkingsregister Gemeente Zemst, Rijksregister, Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, FOD Economie, Studiedienst van de Vlaamse Overheid, Kind en Gezin, Vlaamse Overheid Departement Onderwijs, VDAB Arvastat en POD Maatschappelijke Integratie.

DEFINITIES Vooraleer we starten met de omgevingsanalyse is het van belang om enkele termen die verder in de analyse aan bod zullen komen, te verduidelijken. De afbakening van de bevolking die tot een minderheid behoort, is vaak onderwerp van discussie. Los van deze discussie is het bovendien niet gemakkelijk om deze minderheidsgroepen in kaart te brengen. In sommige landen wordt er op regelmatige tijdstippen aan de bevolking gevraagd bij welke etnische groep ze zichzelf zouden indelen en op die manier kunnen minderheden in kaart worden gebracht. In België is dat echter niet het geval en we kunnen de minderheidsgroepen dan ook enkel afbakenen op basis van de nationaliteit van de Integratiebeleidsplan 2013-2016

23

bevolking. Etniciteit verengen tot de huidige nationaliteit van de bevolking zou er echter toe leiden dat we de grootte van de minderheidsgroepen sterk zouden onderschatten. Door de versoepelde nationaliteitswetgeving heeft een belangrijk deel van de minderheidsgroepen immers de Belgische nationaliteit aangenomen. Ook de aanwezigheid van deze personen moet in de omgevingsanalyse opgenomen worden. In deze omgevingsanalyse is wie er onder de noemers ‘personen van diverse herkomst’ of ‘etnisch-culturele minderheid’ valt, dan ook afhankelijk van de bron die geraadpleegd werd. Verschillende bronnen gebruiken immers andere criteria om mensen tot ‘personen van andere herkomst’ te rekenen. Het merendeel van het cijfermateriaal dat bij deze analyse echter aan bod zal komen, werd aangereikt door ofwel het Steunpunt Sociale Planning ofwel de Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor (LIIM). Het Steunpunt Sociale Planning rekent inwonende kinderen of jongeren niet tot personen van niet-Belgische origine. De LIIM daarentegen, rekent deze groep er wel tot. Bij de LIIM vallen inwonende kinderen of jongeren met een moeder die een niet-Belgische nationaliteit heeft of in het verleden had eveneens onder de noemer van ‘personen van andere herkomst’. Omdat beide bronnen interessant cijfermateriaal aanreiken, komen ze echter allebei aan bod in deze omgevingsanalyse. Om verwarring te vermijden, zal er steeds vermeld worden welke bron er geraadpleegd wordt en welke groep er bedoeld wordt. De term ‘vreemdelingen’ zal in de analyse gebruikt worden voor mensen die in België verblijven maar geen Belgische nationaliteit hebben.

PROFIEL VAN DE GEMEENTE ZEMST A.

GEOGRAFISCHE SITUERING

De gemeenste Zemst is gelegen in de provincie Vlaams-Brabant, vlak aan de grens met de provincie Antwerpen, en behoort tot de Brabantse Kouters. Met een oppervlakte van 42,83 km² grenst Zemst langs de noordkant aan Mechelen en langs de westkant aan Grimbergen en Kapelle-op-den-Bos. Langs de zuid- en oostkant raakt Zemst de gemeenten Boortmeerbeek, Kampenhout, Steenokkerzeel en Vilvoorde. De gemeente telt behalve Zemst zelf nog de deelgemeenten Elewijt, Eppegem, Hofstade en Weerde. Ten westen van deelgemeente Zemst liggen nog de gehuchten Zemst-Laar en Zemst-Bos. De gemeente wordt omgeven door de oude kanalen Mechelen-Leuven en Brussel-Schelde. De Zenne is de belangrijkste waterloop. B.

LOKALE ACTOREN

In het vorige hoofdstuk kwamen de belangrijkste Vlaamse actoren in de uitvoering van het Integratiebeleidsplan en voor de ondersteuning van de gemeentelijke integratiedienst uitvoerig aan bod. Toch zijn er op lokaal niveau eveneens instanties en diensten die van essentieel belang zijn in het integratieproces. Deze actoren worden in wat volgt dan ook uitgebreid besproken.


24

GEMEENTEBESTUUR Tijdens de opmaak van dit integratiebeleidsplan (juli 2012-maart 2013) vonden de gemeentelijke verkiezingen

plaats.

Bijgevolg

verschilt

het

gemeentebestuur

bij

de

opmaak

van

het

integratiebeleidsplan en bij de periode van de uitvoering van het beleidsplan. Bij de opmaak van het integratiebeleidsplan bestond het gemeentebestuur uit een coalitie van CD&V, N-VA en sp.a. 

Burgemeester: Bart Coopman (CD&V)



Schepen van Integratie: Kristel Van Praet (CD&V)



Gemeentesecretaris: Louis Van Releghem

Het aantal gemeenteraadsleden van de gemeente is afhankelijk van het inwonersaantal. Bijgevolg telt de gemeenteraad in Zemst 27 leden. De meerderheid van de gemeenteraad bij de opmaak van het beleidsplan werd gevormd door CD&V met 9 zetels, N-VA met 2 zetels en sp.a met 4 zetels. De oppositie bestond uit Open Vld met 3 zetels, Vlaams Belang met 5 zetels en VLAM met 4 zetels. Bij de uitvoering van het integratiebeleidsplan bestaat het gemeentebestuur uit een coalitie van CD&V en N-VA: 

Burgemeester: Bart Coopman (CD&V)



Schepen van Integratie:



Gemeentesecretaris: Joke Bruggeman

De meerderheid in de gemeenteraad wordt gevormd door CD&V met 9 zetels en N-VA met 8 zetels. De oppositie bestaat uit sp.a met 4 zetels, Open Vld met 1 zetel, VLAM met 4 zetels en Vlaams Belang met 1 zetel. ORGANIGRAM VAN GEMEENTEBESTUUR ZEMST – DIENST VRIJE TIJD EN WELZIJN

(Bron: Gemeente Zemst)


25

STUURGROEP INTEGRATIE Tijdens de opmaak van het integratiebeleidsplan werd er meermaals een stuurgroep samengeroepen. De stuurgroep Integratie bestond uit Bart Coopman (burgemeester), Kristel Van Praet (schepen van Integratie), Iris Balaes (diensthoofd Vrije Tijd en Welzijn), Nicole Van Erp (Hoofdmaatschappelijk werker OCMW), Teske Loos (Dienst Vluchtelingen OCMW), Hilde Capals (medewerker Provinciaal Integratiecentrum), vertegenwoordiging van de Zemstse Lagere Scholen en Liesbeth Michiels (Integratieambtenaar). De stuurgroep was een klankbord doorheen het analyseren en opstellen van de SWOT-analyse, het opstellen van de prioriteiten, doelstellingen en acties. Deze stuurgroep was essentieel in het proces omdat er op deze manier niet geïsoleerd te werk gegaan werd. Er werd steeds een terugkoppeling naar medewerkers en beleidsmensen gemaakt om ook hun mening te laten weerklinken. Het integratiebeleid moet in de toekomst immers ook door hen worden uitgevoerd en ondersteund. Bij de uitvoering van het integratiebeleidsplan zal de stuurgroep Integratie jaarlijks ook enkele malen samenkomen om feedback op de uitvoering te kunnen geven en om het verloop van de uitvoering van het integratiebeleidsplan op te volgen. OCMW In België is de maatschappelijke dienstverlening een systeem dat bescherming wil bieden aan personen en gezinnen die niet meer beschikken over voldoende middelen om een leven te kunnen leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. De steun die het OCMW toekent, kan verschillende vormen aannemen en is afhankelijk van de situatie waarin iemand zich bevindt. Het kan gaan om financiële hulp (leefloon of een equivalent leefloon), psychosociale hulp, medische hulp, enzovoort. Het OCMW onderzoekt elke steunaanvraag en doet voorstellen die het best daarbij aansluiten en die beantwoorden aan de behoefte van de persoon in kwestie. Wie geen of een te laag inkomen heeft, er niet in slaagt de eindjes aan elkaar te knopen of opkijkt tegen een hoge schuldenberg, kan steeds aangepaste hulp krijgen bij het OCMW. Bij het OCMW in Zemst kunnen inwoners dan ook steeds terecht met alle vragen rond sociale dienstverlening. Een toegankelijk onthaalloket helpt de mensen tot bij de juiste dienstverlening. In het OCMW van Zemst zijn ook verscheidene extra diensten aanwezig zoals de Strijkwinkel, het Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap (PWA) en een consultatiebureau van Kind en Gezin. LOKAAL OPVANGINITIATIEF Een vreemdeling die zijn land van herkomst heeft verlaten en die niet meer kan terugkeren omdat zijn leven of zijn persoonlijke veiligheid in gevaar is, kan in ons land bescherming genieten. Om uit te maken of hij voor die bescherming in aanmerking komt, en hij dus een tijdelijk of definitief recht op verblijf in België kan bekomen, moet hij een asielprocedure doorlopen. Tijdens de asielprocedure verblijven asielzoekers eerst gedurende vier maanden in de hen toegewezen collectieve opvangstructuur (een open opvangcentrum). Daarna kunnen ze doorstromen naar een individuele opvangstructuur. Integratiebeleidsplan 2013-2016

26

Asielzoekers zijn niet verplicht om in de hen toegewezen opvangstructuur te verblijven, maar het overgrote deel doet dit wel. Kaart 1: Opvanginitiatieven voor asielzoekers Gemeenten met een LOI Open centrum

Opwijk

Londerzeel KapelleopdenBos

Keerbergen Tremelo

Boortmeerbeek Zemst

GrimbergenVilvoorde

Wemmel Asse

Affligem Liedekerke

Dilbeek

Kraainem WezembeekOppem

Lennik

Pepingen Herne

Halle

Leuven

Lubbeek

Zoutleeuw

Bierbeek Oud-Heverlee Huldenberg

Geetbets

Glabbeek

Boutersem

Bertem

Drogenbos Linkebeek Hoeilaart SintBeersel GenesiusRode

Galmaarden

Tielt-Winge

Kortenaken Kortenberg

Tervuren SintPietersLeeuw

Bekkevoort Holsbeek

Herent

Zaventem

Roosdaal

Bever

Kampenhout

Steenokkerzeel Machelen

Ternat

Gooik

ScherpenheuvelZichem Diest

Rotselaar

Meise Merchtem

Begijnendijk Aarschot

Haacht

Tienen

Linter

Hoegaarden Overijse

Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Fedasil Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

(Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant)

Ook gemeenten kunnen in opdracht van de federale overheid asielzoekers opvangen. De OCMW’s van die gemeenten organiseren daarvoor lokale opvanginitiatieven (LOI), in overeenkomst met Fedasil. In lokale opvanginitiatieven ontvangen asielzoekers enkel materiële hulp van de gemeente. Het OCMW zorgt ook voor sociale en medische begeleiding van de LOI-bewoners. Zemst biedt aan 28 alleenstaande mannen huisvesting. Het OCMW van Zemst staat naast huisvesting ook in voor het volledige levensonderhoud (voeding, kledij, sociale, administratieve, psychologische en medische begeleiding, vrijetijdsbesteding) van de asielzoeker die over geen eigen financiële middelen meer beschikt. In het LOI in Zemst verschilt de duur van het verblijf van persoon tot persoon. Gemiddeld blijft men een jaar in het opvangcentrum. Het aantal asielzoekers in het LOI van Zemst dat erkend wordt als vluchteling varieert van jaar tot jaar. In 2011 bijvoorbeeld, werden zeven asielzoekers uit het LOI als vluchteling erkend. In 2012 daarentegen resulteerde tot nu toe nog geen enkele asielaanvraag in een erkenning. Het OCMW biedt aan de asielzoekers dagelijks een uurtje Nederlandse les aan. Deze les wordt door een zevental vrijwilligers gegeven, die de asielzoekers ook bij hun aankomst in het LOI rondleiden in Zemst. AZIZ In Zemst is er een externe organisatie, AZIZ genaamd, die actief werkt rond de integratie van asielzoekers uit het LOI in Zemst. AZIZ werd opgericht om asielzoekers te helpen die in het LOI in Zemst terechtkomen tijdens de asielprocedure en ook bij een langdurig verblijf. De vereniging zet zich daarom in voor een goede behandeling van de asielzoekers, voor bestrijding van uitsluiting en voor de bevordering van hun kansen en integratie. Daarnaast werkt AZIZ ook actief aan de bewustmaking van de bevolking over het asiel- en migratiethema. AZIZ organiseert regelmatig informatieavonden over deze thematiek en zorgt ervoor dat de bevolking en de verenigingen van Zemst in contact komen met asielzoekers en nieuwkomers. AZIZ is een onafhankelijke organisatie die af en toe samenwerkt met gemeente en OCMW. Integratiebeleidsplan 2013-2016

27

DEMOGRAFIE A.

ALGEMENE SITUATIE AANTAL INWONERS

Zemst kent al jaren een stijgend inwonersaantal. Van 2002 tot 2012 steeg het aantal van 20.910 naar 22.414 inwoners. Deze stijging zet zich geleidelijk door. De centrale ligging van Zemst tussen Mechelen en Brussel, gelegen aan de E19, is voor nieuwe inwoners een belangrijk argument om voor Zemst te kiezen. Grafiek 1: Bevolkingsgroei 2001-2011 22000 21500 21000

Aantal Inwoners

20500 20000 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

(Bron: FOD Economie)

Grafiek 1 geeft duidelijk de stijging van het aantal inwoners in Zemst weer. Op tien jaar tijd is het aantal inwoners fors toegenomen. Het gemiddelde aantal nieuwe inwoners per jaar bedraagt 170 personen. De cijfers voor 2012 zijn nog niet in deze grafiek opgenomen. De huidige cijfers, die in juli 2012 opgevraagd werden, tonen echter al een opmerkelijke stijging ten opzichte van 2011. In 2011 telde Zemst 21.960 inwoners. Tegen juli 2012 is dit cijfer gestegen tot 22.414 inwoners. Dit wil zeggen dat het inwonersaantal op een jaar tijd met 600 personen gestegen is. Dit aantal ligt dus ver boven het berekende gemiddelde per jaar. Als deze tendens blijft aanhouden, dan zal het inwonersaantal van Zemst op korte tijd enorm toenemen. Kaart 2: Bevolkingsdichtheid (2011) Bevolkingsdichtheid (2011) Inwoners per km²

Aantal inwoners

1215,9 - 2309,1

1.000

815,9 - 1215,8

10.000

515,9 - 815,8 100.000

315,9 - 515,8 109,0 - 315,8 Londerzeel

Vlaams-Brabant: 515,9

Kapelleop-denBos

Begijnendijk Keerbergen

Tremelo Aarschot

Boortmeerbeek Opwijk

Zemst

Meise

GrimbergenVilvoorde Asse

Haacht Kampenhout

Merchtem

Bekkevoort Holsbeek

Steenokkerzeel Wemmel

Herent

Machelen

Affligem

Kortenaken Tielt-Winge Geetbets

Kortenberg

Liedekerke

Lubbeek

Zaventem Ternat Dilbeek

WezembeekKraainemOppem Tervuren

Roosdaal Lennik Gooik

SintPietersLeeuw

Leuven

Glabbeek Zoutleeuw

Boutersem

Bertem Oud-Heverlee Bierbeek Linter

Drogenbos Overijse Linkebeek

Galmaarden Beersel Pepingen

Scherpenheuvel Diest -Zichem

Rotselaar

Huldenberg

Hoegaarden

Tienen

Hoeilaart SintGenesiusRode

Landen

Halle Bever

Herne

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: ADSEI, FOD Economie Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

(Bron: Statistische Databank, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant)


28

In 2011 bedroeg de bevolkingsdichtheid 512 inwoners per km². De bevolkingsdichtheid geeft aan hoeveel inwoners er wonen ten opzichte van de totale oppervlakte van de gemeente. Het geeft een indicatie van de verstedelijking van een gemeente. Wanneer er veel mensen op een kleine oppervlakte leven, dan wordt dit een verstedelijkt gebied genoemd. Zemst is noch een verstedelijkt gebied, noch een plattelandsgemeente. Zemst kunnen we benoemen als een woongemeente in de stadsrand.5 Op kaart 2 is zichtbaar dat Zemst een relatief lage bevolkingsdichtheid kent ten opzichte van andere gemeenten in Vlaams-Brabant en zeker tegenover enkele aangrenzende gemeenten. De gemiddelde bevolkingsdichtheid van Vlaams-Brabant schommelt rond de 515,9 inwoners per km². Zemst zit dus met zijn 512 inwoners per km² net onder het algemene gemiddelde van de provincie. BEVOLKING NAAR GESLACHT Cijfers wijzen uit dat er ongeveer evenveel vrouwen als mannen in Zemst wonen. Het verschil in aantal is miniem maar toch zijn er net iets meer vrouwen dan mannen woonachtig in de gemeente. In 2011 telde Zemst 10.785 mannen en 11.175 vrouwen. Er is dus een min of meer gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen bij de Zemstse bevolking. Grafiek 2: Evolutie aantal mannen en vrouwen in Zemst (2001-2011) 11200 11000 10800 10600 Mannen Vrouwen

10400 10200 10000 9800 9600 2001

2003

2005

2007

2009

2011

(Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering )

Wanneer we de aanwezigheid van mannen en vrouwen in Zemst over een periode van tien jaar bekijken, dan valt het meteen op dat het aantal vrouwelijke inwoners steeds groter geweest is. Het verschil doorheen tien jaar met het aantal mannelijke inwoners is echter nooit beduidend groot geweest. Bovendien lijkt het erop dat het verschil tussen beide geslachten steeds verder inkrimpt. LEEFTIJDSGROEPEN Voor een samenleving is een evenredige verdeling van de leeftijdsgroepen van groot belang. In Zemst is er over het algemeen een mooie verdeling maar toch kunnen er hier en daar een aantal bijzonderheden opgemerkt worden.

5

Lokale Statistieken (http://aps.vlaanderen.be/lokaal/pdf/gebiedsindelingen/dexia.pdf)


29

Grafiek 3: Evolutie van de leeftijdsgroepen (2001-2011)

20.000 15.000 10.000 5.000 0

-18 jaar 18 tot 65 +65 jaar 2001

2003

2005

2007

2009

2011

-18 jaar

4.522

4.517

4.512

4.578

4.617

4.580

18 tot 65

13.039

13.181

13.305

13.580

13.794

13.855

+65 jaar

3.169

3.277

3.354

3.395

3.426

3.525

(Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering)

De grootste leeftijdsgroep in Zemst bevindt zich tussen de 18 en 65 jaar. In 2011 waren 13.855 personen tussen de 18 en 65 jaar oud, goed voor ongeveer 63,1% van de hele Zemstse bevolking. Over een periode van tien jaar is er bij deze bevolkingsgroep een lichte stijging te merken. Het percentage -18-jarigen bedroeg in 2011 ongeveer 20,8%. Wanneer we de grafiek van de voorbije tien jaar bekijken, merken we dat het aantal -18-jarigen in Zemst ongeveer hetzelfde gebleven is. Dit wijst erop dat het aantal inwoners jonger dan 18 stagneert. Het aantal inwoners ouder dan 65 jaar ten slotte, neemt geleidelijk toe. De minderheid van de inwoners is ouder dan 65 jaar maar het aantal stijgt elk jaar. In 2011 was ongeveer 16,1% van de bevolking ouder dan 65. Deze lichte stijging van +65-jarigen, in combinatie met de stagnatie van de minderjarigen, zou in de toekomst voor een vergrijzing van de Zemstse samenleving kunnen zorgen. Kaart 3 toont een projectie van het aantal 60-plussers in 2025 ten opzichte van het aantal in 2008. Op deze kaart wordt aangegeven dat de oudere bevolking in Zemst zal toenemen en dat de bevolking dus stilaan zal vergrijzen. Kaart 3: Evolutie van het aantal ouderen (2008-2025) Index projectie 60-plussers 2025/ projectie 60-plussers 2008 145,0 - 159,4 140,0 - 144,9 135,0 - 139,9 130,0 - 134,9 122,4 - 129,9

KapelleLonderzeel op-denBos


Tremelo Aarschot

gemiddelde= 135,0

Zemst Opwijk

Boortmeerbeek Haacht

Meise Grimbergen Vilvoorde

Merchtem Wemmel

Dilbeek

SintPietersLeeuw

Gooik

Halle

Bertem


Huldenberg

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Zoutleeuw

Boutersem Oud-Heverlee Bierbeek Tienen

Overijse Linkebeek Beersel

Pepingen

Leuven

Drogenbos

Galmaarden

Herne

Kortenberg


Lennik

Tielt-Winge Kortenaken

Zaventem

Roosdaal

Bekkevoort Holsbeek Herent

Machelen

Affligem Liedekerke Ternat

Diest

Rotselaar

Kampenhout

Steenokkerzeel Asse

Scherpenheuvel -Zichem

Linter

Hoegaarden

Landen

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Studiedienst van de Vlaamse regering Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

(Bron: Dossier Ouderen in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant(2010))


30

B.

SPECIFIEKE SITUATIE AANTAL INWONERS VAN DIVERSE HERKOMST

Het aantal inwoners van diverse herkomst kunnen we opsplitsen in twee groepen. Ten eerste zijn er de inwoners die in Zemst wonen maar die niet de Belgische nationaliteit hebben. Ten tweede zijn er de inwoners 'van niet-Belgische origine'. Hier gaat het zowel om de personen met niet-Belgische nationaliteit als om de personen die de Belgische nationaliteit aangenomen hebben of van wie bij de geboorte één van de ouders een niet-Belgische nationaliteit had. Beide groepen zullen in wat volgt besproken worden. Personen met een niet-Belgische nationaliteit De bevolking van de gemeente Zemst wordt gekenmerkt door een grote diversiteit. Maar liefst 76 verschillende nationaliteiten6 zijn vertegenwoordigd in de gemeente. Tabel 1 geeft de belangrijkste niet-Belgische nationaliteiten weer die aanwezig zijn in Zemst. Het gaat in deze lijst zowel over mensen die legaal in Zemst verblijven maar nog niet de Belgische nationaliteit hebben als over de asielzoekers die via het Lokale Opvanginitiatief woonachtig zijn in Zemst. De meeste personen met een niet-Belgische nationaliteit zijn afkomstig uit een EU-lidstaat. Dit heeft vaak te maken met het feit dat het veranderen van nationaliteit binnen de Europese Unie geen extra voordelen oplevert. Mensen willen ook dikwijls de eigen nationaliteit niet opgeven en bij sommige nationaliteiten is het immers niet mogelijk om een tweede nationaliteit aan te nemen. Bij personen met een nationaliteit uit Nederland of uit Spanje moet er bovendien opgemerkt worden dat soms mensen met een nationaliteit uit deze landen niet de origine van deze landen hebben. Sommige mensen komen vanuit andere landen naar Nederland of Spanje, verkrijgen in één van deze landen de nationaliteit en verhuizen in een latere fase naar België. Bij deze landen staat nationaliteit dus niet altijd gelijk aan origine. Tabel 1: Top 15 van niet-Belgische nationaliteiten in Zemst (2012) Nederland Spanje Italië Frankrijk Verenigd Koninkrijk Duitsland (Bondsrep.) Polen Roemenië Marokko Portugal China Turkije Thailand Bulgarije Macedonië (Voorm. Joegoslavische Rep.)

169 62 43 35 32 22 21 17 16 16 14 14 12 11 10 (Bron: Rijksregister (2012))

6

Gegevens van juli 2012


31

Tabel 2: Top 15 van niet-Belgische nationaliteiten in Vlaams-Brabant (2010) Nederland Italië Frankrijk Groot-Brittannië Duitsland Spanje Polen Marokko Portugal USSR* Verenigde Staten Roemenië DR Congo Griekenland China

10.631 7.198 6.293 5.622 5.079 4.697 3.514 3.316 3.109 2.403 2.072 1.829 1.813 1.700 1.481 (Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2010)) *alle nationaliteiten van de voormalige USSR

Het merendeel van personen met een niet-Belgische nationaliteit in Zemst is afkomstig uit Europa. Indien we dit vergelijken met de 15 meest voorkomende nationaliteiten in Vlaams-Brabant (tabel 2), dan zien we dat deze lijst uit ongeveer dezelfde landen bestaat. Ook in Vlaams-Brabant bestaat de top vijf voornamelijk uit lidstaten van de Europese Unie. Zowel in Vlaams-Brabant als in Zemst vormen Nederlanders de grootste groep. Tabel 3: Aantal inwoners in Zemst met een niet-Belgische nationaliteit (2006-2012) Totale bevolking

Aantal inwoners met niet-Belgische nationaliteit

Percentage op totale bevolking

2012 2011

22.414 21.960

622 520

2,8% 2,4%

2010 2009 2008

21.928 21.837 21.700

498 480 472

2,3% 2,3% 2,2%

2007 2006

21.553 21.327

442 438

2,2% 2,1%

(Bron: Bevolkingsregister Gemeente Zemst (2012) & Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor( 2011))

Het aantal inwoners met niet-Belgische nationaliteit in Zemst is op een periode van zes jaar gestegen. Deze stijging gebeurt geleidelijk aan, maar lijkt in 2012 uit te schieten.7 Tussen 2006 en 2011 kwamen er 633 nieuwe inwoners bij. Voor de periode 2006-2011 kwamen er bij de personen met niet-Belgische nationaliteit 82 personen bij. Dit maakt dat ongeveer 1 nieuwkomer op de 10 in de voorbije vijf jaar een niet-Belgische nationaliteit had. In 2012 is de stijging echter meer significant. Tegenover 2011 kwamen er ongeveer 500 inwoners bij. Er is eveneens een toename te bespeuren bij het aantal mensen met niet-Belgische nationaliteit. In 2012 zijn er ongeveer 100 personen met niet-Belgische nationaliteit

7

Bij de tabel moet opgemerkt worden dat de cijfers voor 2012 nog niet volledig zijn. Het cijfer beschrijft de situatie in de eerste zes maanden van 2012. Het is dus zeer waarschijnlijk dat het percentage van inwoners met niet-Belgische nationaliteit in 2012 nog zal stijgen.


32

bijgekomen. Dit wil zeggen dat in 2012 ongeveer 1/5e van de nieuwkomers in Zemst een niet-Belgische nationaliteit heeft. Op het percentage van het totale inwonersaantal blijft het percentage niet-Belgen in Zemst redelijk laag in vergelijking met de situatie in andere gemeenten in Vlaams-Brabant. Toch moet de lichte stijging van inwoners met een niet-Belgische nationaliteit in Zemst niet onderschat worden. Ook de dienst Burgerzaken merkt de laatste jaren een stijging van niet-Belgen in Zemst. Het gaat hierbij steeds meer en meer over personen afkomstig uit een land buiten de EU. In Zemst blijft volgens de dienst Burgerzaken het aantal personen met meerdere nationaliteiten echter beperkt. Hierover zal er in wat volgt meer uitleg gegeven worden. Kaart 4: Aantal niet-Belgen (2011) Aantal niet-Belgen (2011) % van de totale bevolking

Aantal

15,5 - 28,9

5.000

8,0 - 15,4

nationaliteit van EU-land of rijk OESO-land

5,5 - 7,9

andere niet-Belgische nationaliteit

3,0 - 5,4 1,2 - 2,9 Londerzeel

Vlaams-Brabant: 7,9

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem Liedekerke

Zaventem


Kortenberg

Lubbeek

Ternat Dilbeek




Rotselaar

SintPietersLeeuw

Zoutleeuw

Boutersem


Drogenbos Overijse

Huldenberg

Linkebeek


Leuven

Glabbeek

Hoegaarden

Tienen


Landen

Halle Bever

Herne

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

(Bron: Statistische databank, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant)

Personen met een niet-Belgische origine Inwoners met een niet-Belgische origine zijn niet alleen vreemdelingen maar ook personen die de Belgische nationaliteit verkregen of aangenomen hebben. De wet van 28 juni 1984 verklaarde alle personen met een Belgische moeder en een niet-Belgische vader automatisch tot Belg. Dit betekende dat kinderen van gemengde huwelijken automatisch de Belgische nationaliteit verwierven en niet alleen als de vader Belg was. De wet van 13 juni 1991 verklaarde de buitenlanders van de derde generatie automatisch tot Belg. De tweede generatie kon door middel van een verklaring de Belgische nationaliteit verwerven. Door de wet van 1 maart 2000 wordt de nationaliteitsverklaring een recht voor wie in België geboren is of er zeven jaar zijn hoofdverblijfplaats gehad heeft. Daarom krijgen heel wat kinderen en jongeren van niet-Belgische origine bij geboorte automatisch de Belgische nationaliteit. Dit zorgt echter voor een ondervertegenwoordiging van de jongeren in de nationaliteitsstatistieken. In onderstaande tabel zijn de inwonende kinderen en jongeren, met een moeder die een niet-Belgische nationaliteit heeft of in het verleden had, buiten beschouwing gelaten. Het gaat hier enkel over de personen die een niet-Belgische nationaliteit hadden of hebben.


33

Tabel 4: Aantal personen van andere herkomst in Zemst (2005-2011) Totale bevolking 2011 2010 2005

Aantal personen van vreemde herkomst

21.960 21.925 21.171

Percentage op totale bevolking

1.105 1.055 819

5,1% 4,9% 3,9%

(Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant(2010))

Uit tabel 4 komt duidelijk naar voren dat het aantal inwoners met een niet-Belgische herkomst in Zemst in stijgende lijn is. Op vijf jaar tijd steeg het totale inwoneraantal met ongeveer 800 personen. Het aantal inwoners van niet-Belgische origine steeg dan weer op vijf jaar tijd met ongeveer 200 personen. Dit wil zeggen dat bij de nieuwe inwoners gemiddeld 1 persoon op 4 een niet-Belgische nationaliteit heeft of in het verleden had. Kaart 5: Personen met een huidige niet-Belgische nationaliteit of een niet-Belgische nationaliteit bij geboorte (2010) % van de bevolking 24,1 - 35,2 12,1 - 24,0 6,1 - 12,0 4,1 - 6,0 1,9 - 4,0 Vlaams-Brabant: 12,0

aantal 7.500 EU niet-EU


(Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2010))

In vergelijking met andere buurtgemeenten in Vlaams-Brabant, zien we dat het percentage in Zemst nog redelijk laag ligt. In de regio Halle-Vilvoorde liggen de percentages het hoogst, zeker ten opzichte van het oosten van Vlaams-Brabant. Kaart 5 toont eveneens een opdeling naar herkomstregio binnen de groep van mensen met een andere herkomst. Een kleine meerderheid van deze personen is oorspronkelijk afkomstig uit een lidstaat van de EU. Wanneer het aantal inwonende kinderen en jongeren met een moeder die een niet-Belgische nationaliteit heeft of had, meegerekend wordt bij de groep personen van diverse herkomst, krijgen we een ander aantal en percentage. In 2011 waren er 1547 personen van niet-Belgische origine in Zemst, goed voor 7% van de totale bevolking. De top vijf van herkomstlanden bij deze groep ziet er dan als volgt uit. Tabel 5: Top 5 van herkomstlanden (2011) Herkomstland Nederland Marokko Italië Spanje Frankrijk

Aantal 265 225 124 117 95 (Bron: Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, Studiedienst Vlaamse Regering (2011))


34

De meeste personen met een andere origine in Zemst zijn afkomstig uit Nederland. Opvallend is dat in tegenstelling tot Tabel 1 (zie hoger) de top 5 van herkomstlanden niet volledig bestaat uit Europese landen. Marokko vormt namelijk ook een zeer belangrijk herkomstland. Als we dit vergelijken met de landen in Tabel 1 (zie hoger), dan zien we dat Marokko in deze tabel pas op de negende plaats komt. Dit wijst erop dat veel inwoners van niet-Belgische herkomst afkomstig zijn uit Marokko maar dat zij vaak de Belgische nationaliteit aannemen of dat ze van tweede of derde generatie zijn. De dienst Burgerzaken merkt hierbij op dat personen van Marokkaanse origine ook vaak een dubbele nationaliteit aannemen. Kaart 6: Personen met een origine van een EU-land (2010) % van de bevolking

aantal

12,1 - 25,2 6,5 - 12,0 4,1 - 6,4 2,1 - 4,0 1,1 - 2,0 Vlaams-Brabant: 6,4

3.500 Noord- en West-Europese landen Zuid-Europese landen Oost-Europese landen



Deze kaart wijst eveneens aan dat in Zemst de meeste personen met een andere herkomst8 van een EU-lidstaat afkomstig zijn. De verdeling toont dat de meerderheid van deze groep afkomstig is uit een Noord- of West-Europees land. Personen uit een Zuid-Europees land vormen een tweede belangrijke groep. Niet veel mensen in Zemst zijn afkomstig uit een Oost-Europees land. Kaart 7: Personen met een origine van buiten de EU (2010) % van de bevolking

aantal

11,5 - 16,2 5,8 - 11,4 3,0 - 5,7 1,5 - 2,9 0,8 - 1,4 Vlaams-Brabant: 5,7

3.000 Maghreb-landen en Turkije Noord-Amerika, Oceanië en andere rijke OESO-landen andere landen


(Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2010)) 8

Inwonende kinderen en jongeren niet meegerekend


35

Ongeveer de helft van de inwoners met een origine9 buiten de EU komen uit ‘andere landen’. Onder deze noemer vallen landen uit Zuid- en Centraal-Amerika, Afrika en Azië. Een andere belangrijke groep komt uit de Maghreblanden of uit Turkije. Maar zoals reeds boven vermeld werd, tonen ook deze kaarten een iets hogere aanwezigheid van mensen met herkomst van een EU-land. Wanneer we Zemst binnen de regio Vlaams-Brabant bekijken, dan zien we dat er minder personen van diverse herkomst (zowel EU als niet-EU) in Zemst wonen dan in de zuidelijke buurtgemeenten van Zemst. Vooral in Vilvoorde en Machelen wonen er meer mensen met een herkomst buiten de EU. Nieuwkomers Nieuwkomers zijn vreemdelingen die zich recent (minder dan een jaar geleden) voor het eerst en voor langere duur in Vlaanderen hebben gevestigd. Vreemdelingen die hier slechts tijdelijk verblijven, worden dus niet als nieuwkomers beschouwd. De cijfers over nieuwkomers verschillen dus van de cijfers over het aantal migranten. Bij deze laatste groep kan het bijvoorbeeld ook gaan om tijdelijke migratie of migratie van personen die hier reeds eerder verbleven. Bij nieuwkomers gaat het meer bepaald om de personen die tot de doelgroep behoren van het Vlaams Inburgeringsbeleid.10 Tabel 6: Instroom nieuwkomers in Zemst, aantal meerderjarige nieuwkomers naar profiel (2011) Geslacht

Aantal

M V Leeftijd 18-64 jaar +65 jaar Nationaliteitsgroep EU Derdelander Onbepaald Statuut Arbeidsmigrant Asielzoeker Europese onderdaan EU+ student Geregulariseerde Gezinshereniger Overige Onbepaald Doelgroep Verplicht Rechthebbend Onbepaald

% t.o.v. totaal aantal nieuwkomers 27 21

Aantal

56,2% 43,8% % t.o.v. totaal aantal nieuwkomers

47 1 Aantal

97,6% 2,1% % t.o.v. totaal aantal nieuwkomers

15 32 1 Aantal

31,3% 66,1% 2,1% % t.o.v. totaal aantal nieuwkomers

2 19 4 1 1 17 4 0 Aantal

4,2% 39,6% 8,3% 2,1% 2,1% 35,4% 8,3% 0,0% % t.o.v. totaal aantal nieuwkomers

33 16 0

66,7% 33,3% 0,0%

(Bron: Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, Studiedienst Vlaamse Regering (2011))

In Zemst waren er 48 nieuwkomers in 2011. Bij deze 48 personen waren er 32 mensen verplicht om een inburgeringstraject af te leggen. De meeste nieuwkomers waren afkomstig van buiten de EU. De cijfers van Onthaalbureau Vlaams-Brabant tonen dat 26 personen zich aangemeld hebben bij het

9

Inwonende kinderen en jongeren niet meegerekend Het gaat hier niet alleen om vreemdelingen. Belgen die in het buitenland geboren zijn en minstens één ouder geboren buiten België hebben komen ook in aanmerking. Het gaat hier wel om een kleine groep.

10


36

Onthaalbureau. 20 personen sloten een inburgeringscontract af om een inburgeringstraject te volgen. Tot slot behaalden er in 2011 9 personen hun inburgeringsattest. Het merendeel van de nieuwkomers zijn ofwel asielzoekers ofwel mensen die in het kader van gezinshereniging naar België komen. De meerderheid van de nieuwkomers is tussen de 18 en 64 jaar oud. Het kleine overwicht bij het aantal mannen heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het Lokaal Opvanginitiatief in Zemst, waar er enkel mannen wonen. Migratiesaldo Het migratiesaldo is het verschil tussen het aantal mensen dat in de loop van het jaar in de gemeente is komen wonen (de inwijkelingen) en het aantal mensen dat uit de gemeente vertrokken is (de uitwijkelingen). Onderstaande tabellen tonen zowel het interne als externe migratiesaldo. Het toont het aantal vreemdelingen dat elk jaar in- en uitgeweken is. Het gaat hierbij alleen om personen met een huidige niet-Belgische nationaliteit. Het intern migratiesaldo geeft de in- en uitwijkingen van en naar andere Belgische gemeenten weer. Dit cijfer geeft dus de binnenlandse migratie weer. Het extern migratiesaldo geeft de in- en uitwijkingen van en naar het buitenland weer. Dit cijfer geeft de buitenlandse migratie weer. Het migratiesaldo is positief wanneer er meer mensen in de gemeente komen wonen dan dat er uitwijken. Indien er meer mensen uitwijken dan dat er bijkomen, is het saldo negatief. Bij de cijfers moet er opgemerkt worden dat er slechts cijfers tot 2009 over het migratiesaldo beschikbaar zijn. De cijfers over de bevolkingstoename (zie eerder) tonen echter een grotere stijging in het aantal inwoners van niet-Belgische herkomst vanaf 2010. Deze recente stijging zal waarschijnlijk ook een ander migratiesaldo geven. Tabel 7: Binnenlandse migraties van personen met vreemde nationaliteit: in- en uitwijking van en naar andere Belgische gemeenten (2001-2009) ZEMST 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Binnenlandse 31 16 31 42 45 33 36 53 37 inwijkingen (1) Binnenlandse 15 33 21 27 26 24 32 44 42 uitwijkingen (2) Intern migratiesaldo 16 -17 10 15 19 9 4 9 -5 (= 1-2) (Bron: Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, Studiedienst Vlaamse Regering (2011))

Het intern migratiesaldo verschilt van jaar tot jaar. Meestal is het intern migratiesaldo positief maar er is geen duidelijke stijgende of dalende lijn in het saldo op te merken. Enkel in 2002 en 2009 weken er meer vreemdelingen uit naar andere gemeenten dan dat er in Zemst kwamen wonen. Het uiteindelijke aantal van vreemdelingen dat zich tussen 2001 en 2009 in Zemst vestigde, is relatief laag.


37

Tabel 8: Buitenlandse migraties van personen met vreemde nationaliteit: in- en uitwijking van vreemdelingen van en naar het buitenland (2001-2009) ZEMST 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Buitenlandse inwijking (3) 24 15 31 19 29 32 40 26 24 Buitenlandse uitwijking (4) 11 10 12 5 18 11 13 17 11 11 Verandering van register (5) 0 1 0 7 1 7 0 9 4 Heringeschreven (6) 5 2 1 5 0 0 1 3 5 Ambsthalve geschrapt (7) 4 13 1 3 2 0 2 5 2 Extern migratiesaldo (=3-4+5+6-7) 14 -5 19 23 10 28 26 16 20 (Bron: Lokale Inburgerings- en Integratiemonitor, Studiedienst Vlaamse Regering (2011))

Ook wanneer we kijken naar de in- en uitwijkingen van en naar het buitenland zien we steeds een schommelend aantal. Toch is het extern migratiesaldo doorheen de jaren meestal positief. Dit wil zeggen dat er per jaar meer personen vanuit het buitenland inwijken in Zemst dan dat er uitwijken. We beschikken echter niet over het migratiesaldo van de periode 2010-2012. De bestudering en interpretatie van de stijging van de cijfers van de niet-Belgen ten opzichte van het totale bevolkingsaantal doen ons toch concluderen dat het migratiesaldo (van niet-Belgen) van de laatste jaren sterk positief zal zijn. INWONERS VAN DIVERSE HERKOMST NAAR GESLACHT Uit de cijfers van 2011 blijkt dat er bij de etnisch-culturele minderheden in Zemst een lichte meerderheid van vrouwen is. 12 Op het algemene inwonersaantal zorgt dit voor het volgende resultaat: van de 10.785 mannen zijn er 727 mannen met een niet-Belgische herkomst; 6.7% van de totale mannelijke bevolking is dus van een andere origine. Bij de vrouwen zijn er 820 vrouwen van de 11.175 van diverse herkomst; 7,3% van de totale vrouwelijke bevolking heeft bijgevolg een niet-Belgische origine. Het verschil tussen het aantal mannen en vrouwen is minimaal. Ook bij de etnisch-culturele minderheden in Zemst is er dus een relatief evenredige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen. Als we enkel de groep personen met niet-Belgische nationaliteit bekijken, zien we dat er in deze groep meer mannen zijn. Het verschil tussen beide geslachten is eveneens minimaal, zoals bij de algemene verhouding. De kleine meerderheid van mannen heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het Lokale Opvanginitiatief voor asielzoekers in Zemst waar er enkel mannen opgevangen worden. LEEFTIJDSGROEPEN Algemene cijfers voor Vlaams-Brabant tonen aan dat het leeftijdsverschil tussen de bevolking met een Belgische origine en deze met een niet-Belgische origine zeer groot is. De gemiddelde leeftijd van een gezinshoofd van Belgische herkomst is 55 jaar. Voor een gezinshoofd van niet-Belgische origine is dat 43 jaar. Binnen die laatste groep zijn er nog grote verschillen: gezinshoofden met een herkomst van een EU- of rijk OESO-land zijn gemiddeld ouder dan gezinshoofden met een origine buiten die landen. Deze

11 12

Het aantal vreemdelingen dat van het wachtregister naar het vreemdelingen- of bevolkingsregister gaat. Bedoeld wordt: personen van vreemde herkomst en inwonende kinderen en jongeren.


38

verschillen in gemiddelde leeftijd gelden ook voor de gehele bevolking: personen met een Belgische herkomst zijn gemiddeld 42 jaar; personen met een niet-Belgische origine zijn gemiddeld 35 jaar. Tabel 9: Aantal en aandeel van personen van andere herkomst in Zemst, naar leeftijd (2011) Leeftijd

Aantal

% t.o.v. totaal aantal inwoner per leeftijdsgroep

0-5 jaar 6-11 jaar 12-17 jaar 18-24 jaar 25-49 jaar 50-64 jaar 65 jaar en ouder

183 170 135 134 610 221 94

12,1% 11,7% 8,3% 7,6% 8,3% 4,7% 2,7%


Tabel 9 geeft de leeftijdsverdeling bij de inwoners van niet-Belgische origine in Zemst weer. In deze tabel worden ook de inwonende kinderen en jongeren meegerekend. De grootste leeftijdsgroep bevindt zich net als bij de totale inwonersgroep tussen de 18 en 65 jaar. Als we deze groep verder in detail bekijken, dan valt op dat de grootste leeftijdscategorie die tussen de 25 en 49 jaar oud is. Als we dit vergelijken met het gemiddelde van 35 jaar in Vlaams-Brabant, dan valt Zemst ook binnen deze categorie. De groep van minderjarigen (-18) is eveneens sterk vertegenwoordigd. Van de 1547 personen van niet-Belgische origine zijn er 488 personen minderjarig. Dit wil zeggen dat ongeveer 31,5% van de personen van niet-Belgische herkomst minderjarig is. Uit de tabel kunnen we eveneens afleiden dat slechts 94 personen ouder dan 65 zijn. Er zijn dus maar weinig ouderen van niet-Belgische origine in Zemst. Tabel 10: Aantal en aandeel van personen van andere herkomst naar leeftijd, op totale bevolking (2011) Aantal op totale bevolking Jonger dan 18 jaar 18-65 jaar Ouder dan 65

4.580 13.855 3.525

Personen van vreemde herkomst

% t.o.v. totale leeftijdsbevolking

488 965 94

10,7% 7,0% 2,7%


In aantal zijn er binnen de groep 18 tot 65 jarigen meer personen van niet-Belgische herkomst. In percentage echter verschilt dit. Procentueel hebben onder de -18-jarigen meer kinderen een andere origine dan binnen de groep 18 tot 65 jarigen. Ongeveer 10,7% van alle minderjarigen is van andere herkomst. Bij de andere leeftijdsgroepen ligt het percentage ten opzichte van het totale aantal toch lager. Voornamelijk bij personen ouder dan 65 is het percentage zeer laag. Slechts 2,7% van de personen ouder dan 65 heeft een niet-Belgische origine. Bij de groep minderjarigen moet opgemerkt worden dat in deze cijfers ook de inwonende kinderen en jongeren met een moeder die niet-Belgische nationaliteit heeft of in het verleden had, meegerekend worden. Indien we enkel de kinderen en jongeren met een niet-Belgische nationaliteit bekijken, dan valt op dat deze groep veel kleiner is. Dit heeft te maken met de wetgeving om de Belgische nationaliteit te verkrijgen (zie hoger).


39

Kaart 8: Jongeren (0-24 jaar) met een vreemde nationaliteit (2009)

(Bron: Dossier kinderen en jongeren in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2009))

Onder de personen met niet-Belgische nationaliteit zijn er niet veel kinderen en jongeren jonger dan 25 jaar. In 2011 waren van de 518 inwoners met niet-Belgische nationaliteit 85 kinderen en jongeren. Dit is 16,4% van het totale aantal vreemdelingen. Op het totale aantal -25-jarigen maakt dat bijgevolg dat nog geen 2% van de -25-jarigen een niet-Belgische nationaliteit heeft. Onder het totale aantal kinderen en jongeren is er een grotere groep van vreemde herkomst dan met een niet-Belgische nationaliteit. Kaart 8 toont dat het percentage in Zemst zeer laag ligt, vooral in vergelijking met de zuidelijke buurtgemeenten. Als we naar de opdeling van de kinderen en jongeren met niet-Belgische nationaliteit kijken, dan valt op dat meer dan de helft van de -25-jarigen met een vreemde nationaliteit uit een EUof een EFTA13-land afkomstig is. Bij de kinderen en jongeren zijn er dus relatief veel kinderen aanwezig met een niet-Belgische origine. Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat kinderen gemakkelijker de Belgische nationaliteit verkrijgen (zie eerder). Vandaar het lage aantal kinderen met een niet-Belgische nationaliteit. Kaart 9: Ouderen met een niet-Belgische nationaliteit (2010) % van de ouderen (60-plus)

Aantal niet-Belgen 60-plus

10,8 - 16,4 5,4 - 10,7 3,6 - 5,3 1,8 - 3,5 0,2 - 1,7

500 EU of welvarende OESO-landen Andere niet-Belgen KapelleLonderzeel op-denBos

gemiddelde= 3,6


Tremelo Aarschot

Zemst Opwijk



Merchtem Asse

Dilbeek

Lennik SintPietersLeeuw

Gooik

Halle

Bertem


Huldenberg

Geetbets

Lubbeek Glabbeek

Zoutleeuw


Overijse Linkebeek Beersel

Pepingen

Leuven

Drogenbos

Galmaarden

Herne

Kortenberg


Roosdaal


Zaventem

Liedekerke Ternat

Bekkevoort Holsbeek Herent

Machelen

Affligem

Diest

Rotselaar

Kampenhout



Linter

Hoegaarden

Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bever

(Bron: Dossier Ouderen in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2010)) 13

Tot de EFTA-landen behoren: Denemarken, Noorwegen, IJsland, Verenigd Koninkrijk, Portugal, Oostenrijk, Zweden, Finland, Liechtenstein en Zwitserland.


40

Zoals reeds hoger vermeld werd, is het aantal senioren met een niet-Belgische origine laag. Wanneer we kijken naar het aantal senioren met een niet-Belgische nationaliteit, dan valt het op dat ook hier het percentage ten opzichte van het totale percentage van ouderen in Zemst zeer laag is. Ook ten opzichte van het totale aantal vreemdelingen in 2011 (518) vormt het aantal +65-jarigen een zeer kleine groep. Amper 10,2% van de vreemdelingen is ouder dan 65. Dit wijst erop dat de meeste vreemdelingen tussen de 25 en 65 jaar oud zijn. Zemst zit met het percentage ouderen met niet-Belgische nationaliteit net onder het gemiddelde van Vlaams-Brabant. Opvallend is dat voornamelijk in het arrondissement Halle-Vilvoorde meer ouderen met niet-Belgische nationaliteit voorkomen. In de zuidelijke buurtgemeenten van Zemst ligt het percentage zeker al hoger. In gemeenten die zich meer naar het oosten van de provincie bevinden, ligt het percentage beduidend laag. In Zemst komt het overgrote deel ouderen met vreemde nationaliteit uit een EU-land of een welvarend OESO-land.14 Tot slot kunnen we ook nog de ouderen die na de geboorte de Belgische nationaliteit verkregen, bekijken. Op kaart 10 wordt duidelijk dat het ook hier om een relatief laag percentage ten opzichte van alle ouderen gaat. Ook hier liggen de percentages hoger in de regio Halle-Vilvoorde. Zemst zit wat deze groep betreft rond het gemiddelde van Vlaams-Brabant. Ook bij deze groep komt het merendeel uit een EU-land of een welvarend OESO-land. Minder dan een kwart van deze ouderen heeft een ‘andere’ nationaliteit15 gehad. Kaart 10: Ouderen die na de geboorte de Belgische nationaliteit verkregen (2010) Nationaliteit bij geboorte

% van de ouderen (60-plus) 3,5 - 4,4 2,1 - 3,4 1,4 - 2,0 0,7 - 1,3 0,1 - 0,6

150 EU of welvarend OESO-land andere nationaliteit KapelleLonderzeel op-denBos

gemiddelde= 1,4


Tremelo Aarschot

Zemst Opwijk



Merchtem Asse

Wemmel

Dilbeek

Gooik

SintPietersLeeuw

Leuven

Bertem

Glabbeek

Overijse

Beersel Pepingen Halle

SintGenesiusRode

Zoutleeuw


Linkebeek

Huldenberg

Geetbets

Lubbeek

Drogenbos

Galmaarden

Herne

Herent

Kortenberg


Lennik


Zaventem

Roosdaal

Bekkevoort Holsbeek

Machelen

Liedekerke Ternat

Diest

Rotselaar

Kampenhout

Steenokkerzeel Affligem


Linter

Hoegaarden

Hoeilaart Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: rijksregister, verwerking steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bever

(Bron: Dossier Ouderen in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant(2010))

Het hoge aantal minderjarigen en het lage aantal ouderen bij de inwoners van andere herkomst zijn tegengesteld aan de algemene tendens in de gemeente, meer bepaald de vergrijzing van de bevolking. Het hoge aantal minderjarigen van andere herkomst kan dan ook in de toekomst een tegenwicht bieden aan de vergrijzing. 14

Welvarende OESO-Landen: Noord-Amerika, Oceanië en andere niet-EU-landen die door de wereldbank worden omschreven als ‘High-income OECD Countries’ (Noorwegen, IJsland, Zwitserland, Japan, Zuid-Korea). Ook ministaatjes als Andorra, Liechtenstein, Monaco, San Marino en Vaticaanstad worden tot deze groep gerekend. 15 Een andere nationaliteit betekent hier een nationaliteit van een land buiten de EU of een niet-OESO-land.


41

C. CONCLUSIE Het totale aantal inwoners in Zemst kent vooral de laatste jaren een sterke stijging. Ook bij de inwoners met een niet-Belgische origine is er jaarlijks een stijging te merken. Momenteel gaat het over een nog niet al te groot aantal, zeker niet ten opzichte van de zuidelijke buurtsteden in de Vlaamse Rand. Toch wijst de toename van de laatste jaren erop dat het aantal inwoners met niet-Belgische origine sterk zal stijgen in de toekomst. Andere belangrijke conclusies over de demografie in Zemst zijn: 

Er zijn personen met een Belgische nationaliteit maar met een andere origine en personen met een niet-Belgische nationaliteit woonachtig in Zemst. De eerste groep is de grootste groep. Bij beide groepen is het voornaamste herkomstland Nederland. Bij personen met een niet-Belgische nationaliteit zijn de overige belangrijke herkomstlanden lidstaten van de EU. Bij inwoners van andere herkomst is de algemene trend dat het merendeel oorspronkelijk afkomstig is uit de EU. Toch wordt er de laatste tijd meer en meer van deze tendens afgeweken. Het aantal inwoners dat oorspronkelijk uit een land buiten de EU komt, neemt stilaan toe. Zo is Marokko het tweede belangrijkste herkomstland van mensen met een andere origine.



Op vlak van leeftijd is er sprake van een lichte vergrijzing van de bevolking. Dit geldt echter niet voor personen van andere origine. Bij deze groep is er geen sprake van vergrijzing aangezien er veel -18jarigen van andere herkomst zijn en maar weinig oudere inwoners van andere origine. Deze groep kan dus de algemene vergrijzing in de toekomst tegengaan.



Er is een groot aantal -18jarigen van andere herkomst binnen het totale aantal -18jarigen in Zemst. Bij deze minderjarigen heeft de meerderheid een Belgische nationaliteit. Slechts een klein deel van hen heeft een niet-Belgische nationaliteit.



Een relatief evenredige verdeling tussen mannen en vrouwen is er zowel bij de inwoners van andere herkomst als algemeen bij alle inwoners.

De stijging van dit aantal inwoners in de recentste jaren toont aan dat er op een proactieve manier gewerkt moet worden aan degelijke ondersteuning van deze mensen wanneer ze in de gemeente komen wonen. Ze moeten immers voldoende kansen krijgen om zich thuis te voelen in Zemst.


42

VRIJE TIJD De gemeente Zemst is een actieve gemeente met verscheidene verenigingen op alle vlakken van vrijetijdsbesteding. Deze lokale verenigingen maken een belangrijk deel uit van het sociale weefsel. De gemeente ondersteunt de verenigingen door tal van subsidiemogelijkheden, het uitlenen van materiaal en het verhuren van gemeentelijke infrastructuur aan voordelige tarieven. De gemeente stimuleert daarenboven al haar inwoners om deel te nemen aan de verschillende culturele, sportieve en jeugdige activiteiten. Momenteel zijn er geen zelforganisaties aanwezig in Zemst. Een zelforganisatie is een lokale organisatie van migranten, door vrijwilligers, rond allerlei thema’s. Om het vrijetijdsaanbod in Zemst en de participatie van etnisch-culturele minderheden aan dit aanbod in kaart te brengen, werden er gesprekken gevoerd met betrokken diensten en instanties en werden 78 verenigingen bevraagd. Van de 78 verstuurde vragenlijsten werden er 32 ingevuld. Dit wil zeggen dat bijna de helft van de verenigingen actief meewerkte aan het schetsen van het beeld rond vrijetijdsbesteding in Zemst. Bovendien werd er ook aan de doelgroep gevraagd hoe zij het vrijetijdsleven in Zemst ervaren. Er werd ook met enkele asielzoekers uit het LOI in Zemst gesproken over het leven in de gemeente. A.

ALGEMEEN

Het vrijetijdsaanbod in Zemst is zeer groot. De gemeente organiseert op regelmatige tijdstippen activiteiten en evenementen. Ook het hoge aantal verenigingen zorgt voor een ruime keuze aan activiteiten en belevenissen. Al deze activiteiten en vrijetijdsmogelijkheden zijn ontzettend bevorderlijk voor de samenleving. Goed sociaal contact met medeburgers stimuleert mensen immers om zich aan te sluiten bij verenigingen en het versterkt de positieve beleving van vrije tijd. Enkel door positieve sociale verstandhoudingen kan iemand zich ten volle in een samenleving thuis voelen. Aan de bevraagde personen met een niet-Belgische origine werd dan ook naar hun sociaal contact met andere Zemstenaars gevraagd. Hieruit kwamen de volgende resultaten. Ongeveer 50% van de bevraagde personen heeft evenveel contact met personen van diverse herkomst als van Belgische herkomst. Slechts enkele mensen hebben alleen contact met personen van niet-Belgische herkomst. De meeste personen vinden het wel belangrijk om nog enigszins contact te houden met de eigen cultuur, maar het contact met personen van Belgische herkomst wordt over het algemeen als belangrijker beschouwd. Ongeveer 60% van de 52 bevraagde personen voelt zich door de meeste andere inwoners van Zemst aanvaard. Een kleine meerderheid voelt zich bovendien ook echt thuis in Zemst. Slechts 8% van de ondervraagden voelt zich absoluut niet aanvaard in Zemst. Daarnaast werd er gepolst naar de bekendheid van enkele gemeentelijke diensten en OCMW. De bekendheid hiervan beïnvloedt immers ook de kennis van de werking van de gemeente en het op de hoogte zijn van alle activiteiten in de gemeente. De gemeentelijke diensten zoals dienst Bevolking, Vreemdelingenzaken en Politie zijn door het merendeel van de bevraagde personen goed gekend. Dit heeft voornamelijk te maken met de meer frequente kwesties waarvoor men bij deze diensten terecht kan. Andere diensten scoren slechter qua bekendheid. De diensten Jeugd, Sport en Cultuur zijn voor de Integratiebeleidsplan 2013-2016

43

één al wat bekender dan voor de andere. Ongeveer 20% van de bevraagde personen kent één van deze diensten. Wat informatie over de gemeente betreft, vermeldt een kleine meerderheid dat ze bij hun aanmelding op de gemeente informatie over de gemeente meegekregen hebben. Toch heeft ongeveer 35% van de bevraagde mensen geen informatie bij het aanmelden gekregen. In informatieverstrekking bij het aanmelden bestaat er dus een onevenredigheid. De informatieverstrekking bij het aanmelden wordt wel beïnvloed door de reden van aanmelding. Afhankelijk van de reden van aanmelding wordt er al dan niet informatie meegegeven. Voor de meerderheid is de informatie van de gemeente wel duidelijk. Slechts 11% van de bevraagden vindt de informatie van de gemeente onduidelijk. Wanneer het gaat over de deelname aan activiteiten die door de gemeente georganiseerd worden, vertelt 50% van de 52 bevraagde inwoners van andere origine dat ze nog nooit een activiteit van de gemeente meegedaan hebben. Bij de andere 50% van deze groep zijn de Bibliotheek en jeugdactiviteiten zoals Speelplein, Kinderhoogdag en dergelijke, de veelbezochte activiteiten. Uit gesprekken met enkele asielzoekers uit het LOI komen enkele zaken over integratie en het leven in Zemst vanuit hun standpunt naar voren. In tegenstelling tot de andere bevraagde inwoners voelen zij zich door de meeste inwoners van Zemst niet aanvaard. Ze geven bovendien ook aan dat er weinig sociaal contact met de autochtone Zemstenaren is. De bevraagde asielzoekers vinden dit contact, net zoals bij de andere bevraagde groep, zeer belangrijk maar ze merken dat er weinig mogelijkheden zijn om contact met de andere inwoners te leggen. Volgens hen is er in de gemeente nood aan meer ontmoetingskansen met de lokale gemeenschap. B.

JEUGD

Kinderen en jongeren zijn de toekomst van onze gemeente. Daarom is het belangrijk dat er voldoende ontspanningsmogelijkheden en ontwikkelingsruimtes voor kinderen en jongeren in onze gemeente gecreëerd worden. Omdat ook kinderen en jongeren van etnisch-culturele minderheden zich thuis moeten voelen in onze gemeente en voldoende de mogelijkheid moeten krijgen om te participeren in de samenleving, is het noodzakelijk om voldoende in te zetten op deze groep. Om de aanwezigheid in en de participatie aan het verenigingsleven van kinderen en jongeren van diverse herkomst zo goed mogelijk te kunnen schetsen, werd in de eerste plaats de gemeentelijke jeugdconsulent bevraagd. Daarnaast werd er naar de 8 jeugdverenigingen en het Speelplein een vragenlijst rond diversiteit in hun vereniging gestuurd. Hierop reageerden 6 van deze verenigingen. Tot slot werd er ook bij de doelgroep gepolst naar hun ervaringen met het jeugdaanbod en de jeugdverenigingen. ALGEMENE SITUATIE In de gemeente Zemst wonen heel wat kinderen en jongeren. Ongeveer 1 inwoner op 5 is jonger dan 18 jaar.16 De gemeente tracht alle kinderen en jongeren op zo veel mogelijk manieren aan te moedigen om deel te nemen aan het verenigingsleven. De Jeugddienst staat zowel verenigingen als burgers met 16

Cijfers vanuit Studiedienst Vlaamse Overheid (2011)


44

raad en daad bij. Bovendien kunnen de jeugdverenigingen via de Jeugdraad hun stem laten weerklinken in het jeugdbeleid. Dit jeugdbeleid neemt, zoals reeds in het eerste hoofdstuk aan bod kwam, al enkele voortreffelijke initiatieven rond diversiteit. Zemst telt elf erkende jeugdwerkinitiatieven, meer bepaald zes chirogroepen, één scoutsgroep, drie jeugdhuizen en Jeugd Internationaal Zemst (JIZ). Deze jeugdverenigingen kunnen in hun werking alle mogelijke ondersteuning gebruiken. Vaak zijn het de jongeren zelf die hun vereniging leiden, met hier en daar wat hulp van volwassen begeleiders. Naast de jeugdverenigingen zijn er ook nog enkele gemeentelijke initiatieven die genomen worden om het vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren verder uit te breiden. Het Speelplein Kaktus vormt het belangrijkste initiatief van de gemeente. Elke zomer wordt dit Speelplein georganiseerd. Bovendien organiseert de gemeente tijdens alle schoolvakanties talrijke grabbelpasactiviteiten. Bij deze activiteiten tracht men een zo gevarieerd mogelijk programma aan te bieden, zodat er voor elk wat wils is. Jaarlijks wordt er ten slotte ook een Kinderhoogdag gehouden in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant. De ouders en de kinderen worden op de hoogte gehouden van al deze activiteiten via brochures die verkrijgbaar zijn in het gemeentehuis en die uitgedeeld worden in de basisscholen van de gemeente. SPECIFIEKE SITUATIE Zoals in het vorige deel reeds aan bod kwam, is er binnen de groep van -18-jarigen toch een relatief groot aantal kinderen en jongeren met een niet-Belgische origine. Maar liefst 1 minderjarige op 10 is van een andere afkomst.17 Ook kaart 11 wijst erop dat ongeveer 1 kind op 10 een ouder van nietBelgische herkomst heeft. Het is dus belangrijk dat deze kinderen en jongeren ook deelnemen aan de jeugdverenigingen en zich ten volle kunnen ontwikkelen in de samenleving aan de hand van allerhande activiteiten. Kaart 11: Inwonende kinderen met één of meer ouders van niet-Belgische origine (2010) % van het totaal aantal kinderen 40,1 - 52,0 23,2 - 40,0 15,1 - 23,1 10,1 - 15,0 4,7 - 10,0 Vlaams-Brabant: 23,1

aantal 3.000

EU-landen en andere rijke OESO-landen Maghreb en Turkije andere landen



17

Hier wil dit zeggen dat de minderjarige zelf van andere origine is (elders geboren) of dat de moeder van andere origine is.


45

De jeugdverenigingen zijn goed verspreid over Zemst. In elke deelgemeente bevindt er zich minstens één jeugdwerking. Dit verhoogt de toegankelijkheid van de verenigingen enorm, aangezien kinderen en jongeren dichtbij huis kunnen deelnemen. De meeste jeugdverenigingen hebben een zeer groot aantal leden en hebben dan ook veel leiding ter beschikking. Er is dus grote interesse in het jeugdwerk. Toch is het aantal leden van diverse herkomst in de jeugdverenigingen zeer laag. Uit de bevragingen blijkt immers dat er weinig of zelfs geen kinderen en jongeren van etnisch-culturele minderheden lid zijn van de vereniging. Ook op vlak van begeleiding zijn er zo goed als geen begeleiders met een niet-Belgische origine aanwezig in de verenigingen. Toch vinden de meeste jeugdwerkingen het zeer belangrijk dat kinderen en jongeren van andere origine betrokken worden bij de jeugdvereniging. Uit de vragenlijsten aan de doelgroep komen enkele obstakels die de deelname aan het verenigingsleven belemmeren naar voren. De kostprijs van de activiteiten en van het lidmaatschap is één van de belangrijkste obstakels. Alle jeugdverenigingen, behalve de jeugdhuizen, vragen inderdaad lidgeld. Bij enkele groepen wordt er korting gegeven op het lidmaatschap aan personen die het financieel moeilijk hebben. Eveneens geven enkele groepen aan dat ze jaarlijks het aantal uitstappen beperken om de financiële kost te drukken. Desalniettemin vormt de kostprijs voor verscheidene bevraagde ouders toch nog een struikelblok om hun kind in te schrijven bij een vereniging. Daarnaast geven bevraagde ouders van niet-Belgische herkomst ook aan dat ze niet altijd op de hoogte zijn van het aanbod inzake verenigingen. Ze zijn soms niet goed geïnformeerd over de werking van de verenigingen. De meeste bevraagde ouders van nietBelgische herkomst vermelden dan ook dat ze rond verenigingen meer informatie zouden willen krijgen. Niettegenstaande dat de meeste bevraagden vertellen dat hun kinderen ingeschreven zijn bij een vereniging, zouden ze toch nog extra informatie over deze verenigingen willen ontvangen. Ze willen dus maximaal op de hoogte zijn van het vrijetijdsaanbod voor hun kinderen.18 Toch werkt de Jeugddienst sterk rond informatieverspreiding. De activiteiten worden op allerlei manieren bekendgemaakt en ook de sociale media worden actief gebruikt. Volgens de Jeugddienst zou de lage participatie van kinderen en jongeren van etnisch-culturele minderheden in het jeugdverenigingsleven te maken kunnen hebben met het feit dat ze weinig vertrouwd zijn met het verenigingsleven. Ze komen niet altijd uit een verenigingscultuur of ze hebben vaak een fout beeld van de werking van een jeugdvereniging, waardoor ze misschien afgeschrikt kunnen worden om deel te nemen. Wat taal en anderstaligheid betreft geven de meeste jeugdverenigingen aan dat er weinig of geen taalproblemen in hun vereniging zijn. Zowel de leden als de ouders hebben volgens de verenigingen voldoende kennis van het Nederlands. Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat er weinig of geen leden van diverse herkomst of anderstalige leden lid zijn van de jeugdvereniging. Inzake anderstaligheid zijn er op het Speelplein wel ouders en kinderen die weinig of geen Nederlands spreken. Toch wordt dit hier niet als een obstakel beschouwd. Ze beschouwen de anderstaligheid van enkele ouders eerder als een positieve uitdaging voor de Speelpleinwerking. Binnen het Speelplein probeert men dan ook na te denken over een taalbeleid en over manieren om met anderstaligheid om te gaan. Deze aanpak is echter nog in een prille fase. Momenteel worden er bij taalmoeilijkheden met kinderen of met ouders wel taalpictogrammen gebruikt.

18

Deze obstakels hebben niet alleen betrekking op jeugdverenigingen maar ook op sporten cultuurverenigingen.


46

De Speelpleinwerking in de zomer trekt zeer veel kinderen. Gemiddeld nemen er 195 kinderen en jongeren per dag deel aan het Speelplein. De Speelpleinwerking en de Jeugddienst geven aan dat er een aantal kinderen van etnisch-culturele minderheden deelnemen aan het Speelplein. Het is echter moeilijk in te schatten hoe groot deze deelname is. Daarnaast heeft het Speelplein een inclusieve werking voor kinderen met een handicap. Andersvalide kinderen kunnen zich bijgevolg zonder enig probleem inschrijven bij het Speelplein. De Speelpleinwerking probeert dus een zo breed mogelijke groep kinderen en jongeren aan te trekken. De Grabbelpasactiviteiten in de vakanties daarentegen, blijken enkele grote obstakels te hebben waardoor zowel kinderen van autochtone als van allochtone herkomst moeilijk hun weg naar deze activiteiten vinden. De Grappelpasactiviteiten vinden meestal plaats in de namiddag of voormiddag; de activiteiten nemen niet altijd een hele dag in beslag. Voor vele ouders is het moeilijk om hun kinderen dan naar deze activiteiten te brengen wanneer ze zelf moeten werken. Indien de activiteiten een hele dag zouden duren, dan zou er voor de hele dag opvang zijn en zouden ouders sneller geneigd zijn hun kinderen aan de activiteiten te laten deelnemen. Ook de kostprijs van de activiteiten vormt soms een struikelblok. Rond anderstaligheid bij de activiteiten zijn er nog geen moeilijkheden ondervonden. Bij andere gemeentelijke activiteiten zoals Kinderhoogdag en Cultuurvonkjes is het onduidelijk of er veel kinderen met een niet-Belgische origine deelnemen. Er is jaarlijks een grote opkomst van kinderen op deze evenementen, maar de betrokken gemeentelijke diensten hebben er geen zicht op of er bij de laatste edities veel kinderen van diverse herkomst aanwezig waren. Toch zijn deze initiatieven mooie gelegenheden om kinderen te laten participeren en te laten proeven van een cultureel en jeugdig aanbod op maat. Het is dan ook zeker nodig dat er in de toekomst gezocht wordt naar een manier om meer kinderen van diverse herkomst aan te trekken. De Jeugdraad is een adviesorgaan waar alle jeugdverenigingen en sympathisanten van het jeugdbeleid aan kunnen deelnemen. In de Jeugdraad is er momenteel geen vertegenwoordiging van minderheden. Dit heeft vaak te maken met het feit dat de verenigingen zelf verantwoordelijken voor de Jeugdraad aanduiden en dat er dus, zoals hoger reeds gezegd werd, weinig monitoren van niet-Belgische origine in de verenigingen zijn. Bovendien zijn diversiteit en integratie niet echt thema’s die vaak aan bod komen tijdens de Jeugdraad. De Jeugddienst benadrukt wel dat de Jeugdraad voor iedereen toegankelijk is, ongeacht of men lid is van een jeugdvereniging of niet. C.

CULTUUR ALGEMENE SITUATIE

Cultuur dient te worden beschouwd als een ingrediënt van het dagelijkse leven. Daarom zijn er in Zemst tal van culturele verenigingen aanwezig. Deze cultuurverenigingen zijn actief op vlak van amateurkunstbeoefening, volksontwikkeling of culturele vrijetijdsbesteding. Ze leveren dan ook een belangrijke bijdrage op gebied van cultuurcreatie, -spreiding, -participatie en gemeenschapsvorming. Zowel de amateurkunstenverenigingen als de verenigingen met betrekking tot culturele vrijetijdsbeleving stimuleren het actief bezig zijn met een bepaalde vorm van cultuur. Alle Integratiebeleidsplan 2013-2016

47

cultuurverenigingen worden zoveel mogelijk ondersteund vanuit de Cultuurdienst. De Cultuurdienst staat onder meer in voor het verstrekken van informatie over de socio-culturele verenigingen van onze gemeente. De gemeente heeft een gemeenschapscentrum waarvan de cultuurverenigingen gebruik kunnen maken. Dit centrum bestaat uit verschillende gebouwen in de verschillende deelgemeenten en verenigingen kunnen hier deze zalen huren aan een voordeeltarief. De openbare bibliotheek in Zemst draagt bij tot de culturele ontwikkeling. Het is een laagdrempelige toegangspoort tot kennis en informatie voor iedere burger, opdat deze actief en zelfstandig kan functioneren in onze samenleving. Bovendien heeft elke gemeente een eigen uitleenpost. Er werden voor de omgevingsanalyse 33 cultuurverenigingen bevraagd. Onder cultuurverenigingen vallen in deze analyse alle verenigingen buiten de verenigingen voor sport en jeugd. Hiervan stuurden 15 verenigingen een antwoord terug. Daarnaast werden er ook gesprekken gevoerd met de cultuurbeleidscoördinator en met het personeel van de Openbare Bibliotheek. De doelgroep werd eveneens gevraagd naar hun ervaring met culturele activiteiten en verenigingen in de gemeente. SPECIFIEKE SITUATIE Jaarlijks organiseert de gemeente verscheidene culturele evenementen. Enkele initiatieven die vanuit de Cultuurdienst georganiseerd worden zijn onder meer Pleinpop, Cultuurvonken en Openluchtfilms. De cultuurbeleidscoördinator heeft weinig zicht op de deelname van inwoners van andere herkomst of anderstalige inwoners aan deze initiatieven. Er wordt wel opgemerkt dat er bij Pleinpop een meer divers publiek aanwezig is. Pleinpop is een muziekevenement in openlucht voor alle leeftijden en met gratis toegang. Deze factoren maken Pleinpop toegankelijk en laagdrempelig. Deze factoren spelen ook mee bij de Openluchtfilms die tijdens de zomer vertoond worden. Bij deze films is de toegang gratis en de Cultuurdienst probeert een zo verscheiden mogelijk filmaanbod aan te bieden. Bovendien varieert de plaats waar de film afgespeeld wordt. Tijdens de hele zomer komen alle deelgemeenten wel eens aan bod. Dit verlaagt ook de drempel om ernaartoe te gaan. De hindernissen voor deelname aan andere culturele activiteiten of voor het bijwonen van voorstellingen hebben volgens de cultuurbeleidscoördinator meer te maken met het al dan niet geïnteresseerd zijn in cultuur. Deze interesse hangt eerder samen met het thuisklimaat waarin men opgroeit dan met de herkomst. Toch vormt de taal bij voorstellingen voor anderstalige personen ook een drempel. Vaak worden er Nederlandstalige voorstellingen aangeboden en daarvoor is een kennis van het Nederlands essentieel. Bij muziekvoorstellingen ligt dit uiteraard anders. Om de financiële drempel te verlagen, werkt de Cultuurdienst met een jaarlijks abonnement. Alle inwoners krijgen enkele maanden voor de start van het nieuwe cultuurprogramma dit programma in de bus. Ze kunnen dan vroegtijdig tickets bestellen aan abonnementprijs. Men moet wel intekenen voor minimum drie voorstellingen maar zo wordt de prijs toch enigszins gedrukt. De cultuurbeleidscoördinator geeft aan dat er zeker ruimte is om nog meer na te denken over financiële tegemoetkomingen voor sommige bevolkingsgroepen. Vooral mensen met minder financiële capaciteiten die geen cliënt zijn bij het OCMW zouden misschien ook op één of andere manier een financiële tegemoetkoming kunnen krijgen. Integratiebeleidsplan 2013-2016

48

Momenteel krijgen enkel cliënten van het OCMW cultuurcheques die ze onder meer aan culturele activiteiten kunnen uitbesteden. De Cultuurdienst werkt eveneens rond het betrekken van welbepaalde groepen (kinderen, senioren, kansengroepen,…) met steun van de provincie VlaamsBrabant en van de Vlaamse Overheid. Elk jaar worden er culturele activiteiten op maat van deze groepen georganiseerd. Op deze manier worden verscheidene groepen gestimuleerd om deel te nemen aan cultuur. De openbare bibliotheek is één van de meest laagdrempelige initiatieven in de gemeente. De toegankelijkheid van de bibliotheek wordt zo maximaal mogelijk gemaakt via verschillende initiatieven die door de bibliotheek genomen worden. Bij de onthaaldag voor nieuwe inwoners wordt er vooreerst al een jaar gratis lidmaatschap aangeboden. Maar ook het jaarlijkse lidmaatschap wordt zo goedkoop mogelijk gehouden. Dit tarief wordt bovendien voor iedereen gehanteerd. Daarnaast zijn er in alle deelgemeenten uitleenposten aanwezig die tweemaal per week open zijn. Zo heeft iedereen een snelle en nabije toegang tot de bibliotheek. Er is eveneens zeer veel informatieverspreiding over de bibliotheek op allerlei manieren. De bibliotheek krijgt een volledig nieuwe website en online kan er een catalogus geraadpleegd worden waarbij ook de boeken online verlengd kunnen worden. Het bibliotheekpersoneel heeft weinig zicht op het aantal leden van diverse herkomst. Bovendien is het lidmaatschap onder de 18 jaar gratis. Bijgevolg kan de vertegenwoordiging van kinderen en jongeren niet nagegaan worden. Via de scholen worden alle kinderen wel bereikt. Het is echter een algemeen gegeven dat het veel moeilijker is om volwassenen aan te trekken tot de bibliotheek. In het verleden werden er soms activiteiten voor volwassenen in de bibliotheek georganiseerd, zoals Toast Literair, maar de participatie bleef toch beperkt. Het betrekken van volwassenen bij het bibliotheekgebeuren blijft een moeilijk gegeven, ongeacht de herkomst of de nationaliteit. De bibliotheek organiseert jaarlijks ook enkele grote activiteiten zoals de Boekenweek, de Jeugdboekenweek en dergelijke. De meeste grote activiteiten worden georganiseerd in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant of met andere organisaties. Vanuit de provincie Vlaams-Brabant wordt er dan het nodige promotiemateriaal aangeboden. De bibliotheek werkt daarnaast zoveel mogelijk met de scholen samen. Alle lagere scholen komen met verschillende klassen maandelijks langs. Op deze manier komen alle kinderen in contact met de werking van de bibliotheek en worden ze aangespoord om ook buiten de schooltijden de bibliotheek te bezoeken. Er zijn ook bijvoorbeeld introducties van de bibliotheek voor het eerste en zesde leerjaar over de werking van de bibliotheek. Aan de hand van een interactief bibliotheekspel worden de kinderen doorheen de bibliotheek geleid. Naast de scholen en de provincie wordt er met weinig andere instanties samengewerkt. Wekelijks organiseert de bibliotheek voorleesnamiddagen voor kleuters en voor kinderen van 6 tot 8 jaar. Een aantal vrijwilligers leest op deze namiddagen aan een groepje kinderen voor. Op deze voorleesnamiddagen zijn er telkens een grote groep kinderen aanwezig. Iedereen mag deelnemen aan deze namiddagen; lidmaatschap is niet nodig. Vroeger had men een project waarbij vrijwilligers aan huis bij anderstalige kinderen gingen voorlezen. Via de scholen kwamen ze in contact met deze anderstalige gezinnen. Er kwam dan na school een vrijwilliger aan huis voorlezen. Om allerlei redenen Integratiebeleidsplan 2013-2016

49

was de drempel zowel voor de vrijwilligers als voor de gezinnen zeer hoog en daarom werd het initiatief stopgezet. Daarnaast was er ook even sprake van het opstarten van voorleessessies aan anderstalige kleuters op school. Dit project is uiteindelijk niet doorgegaan omdat de scholen aangaven dat er maar enkele anderstalige kinderen in hun school aanwezig waren. Bij de voorleesvrijwilligers is de interesse voor dergelijke projecten wel blijven bestaan. Door het aanbieden van Internet in de bibliotheek komen er dagelijks enkele asielzoekers in de bibliotheek op het net surfen. In het LOI hebben ze geen Internet ter beschikking en dus zijn ze voor het internetgebruik aangewezen op de bibliotheek. Het bibliotheekpersoneel heeft er weinig zicht op of de asielzoekers ook ander materiaal, zoals anderstalige literatuur of taalcursussen, ontlenen. In het verleden werd er ooit een Mobiele Internet Klas voor de asielzoekers gegeven. Hierbij werden ze wegwijs gemaakt op het Internet. Dit project werd echter niet meer voortgezet. De anderstaligheid bij de leden van de bibliotheek valt zeer goed mee. De bibliotheek biedt ook een aantal taalcursussen op de computer, waaronder cursussen Nederlands, aan. Alleen bij de asielzoekers moet men zich soms in een andere taal behelpen. Maar over het algemeen zijn er weinig anderstalige mensen die de bibliotheek bezoeken. De bibliotheek wordt dus op allerlei manieren zo toegankelijk mogelijk gemaakt. De drempels die mensen kunnen ervaren bij het bezoeken van de bibliotheek hebben volgens het bibliotheekpersoneel weinig te maken met herkomst. Het heeft echter meer te maken met de leescultuur die bij het gezin al dan niet aanwezig is en vaak ook met de scholingsgraad van de ouders. Over het algemeen weten de meeste mensen niet exact voor welke dingen ze allemaal bij de bibliotheek terechtkunnen. De participatie van etnisch-culturele minderheden aan cultuurverenigingen is zeer laag. Dit is te merken aan de ingevulde vragenlijsten van de verenigingen zelf, maar ook aan de antwoorden van de bevraagde personen. Het zich aansluiten bij een vereniging door volwassen blijft een zeer moeilijke zaak. Indien volwassenen bij een vereniging zitten, dan is dit meestal bij een sportvereniging. Zelden hebben de bevraagde personen verenigingen zoals toneelkringen, muziekentourages, en dergelijke aangeduid. Het is dus zeer moeilijk om volwassenen bij het culturele verenigingsleven te betrekken. De meeste personen geven in hun vragenlijst aan dat ze verenigingen zoals KWB, KVLV, enzovoort, niet echt kennen. Ook de activiteiten van dergelijke verenigingen zijn hen vaak onbekend. Dit verhoogt natuurlijk de stap tot het zich inschrijven bij deze verenigingen. Ook bij de asielzoekers vormt de onbekendheid van verenigingen en activiteiten een probleem. Zij geven aan dat ze meer betrokken willen worden bij het verenigingsleven. Alle bevraagde cultuurverenigingen in Zemst werken met een lidmaatschap en vragen bijgevolg lidgeld. Slechts bij 1 van de 15 bevraagde cultuurverenigingen krijgen personen die het financieel moeilijk hebben korting op het lidmaatschap. Sommige verenigingen werken rond het beperken van de uitstapjes om de financiële kost te drukken. Anderen duiden dan weer aan dat ze andere initiatieven, zoals carpoolinitiatieven, tweedehandskleding, en dergelijke opstarten om mogelijke drempels te verlagen. De verenigingen hebben weinig tot geen anderstalige leden in hun vereniging. Taalmoeilijkheden in het contact met hun leden ondervinden zij dus niet. Desondanks wijzen verschillende bevraagde personen er wel op dat de taal toch soms een drempel vormt om zich in te schrijven bij een vereniging. Ook werd er door enkele personen van diverse Integratiebeleidsplan 2013-2016

50

herkomst verteld dat zij ervaren dat er veel anderstaligen in Zemst wonen. Toch worden zij niet gemakkelijk lid van een vereniging, aangezien geen verenigingen deze anderstaligheid vermelden. De diversiteit binnen de verenigingen is dus toch zeer klein.19 Bij de cultuurverenigingen worden ook enkele seniorenverenigingen in Zemst gerekend. Het lage aantal leden van andere herkomst heeft bij deze verenigingen zeker te maken met het feit dat er weinig +65-jarigen van niet-Belgische herkomst in Zemst wonen, zoals bij het vorige thema reeds vermeld werd. In de Cultuurraad zetelen geen personen met een niet-Belgische herkomst. Eén van de voorwaarden om deel te mogen nemen aan de Cultuurraad is dat men lid moet zijn van een cultuurvereniging in Zemst. De afwezigheid van mensen met een niet-Belgische herkomst in de Cultuurraad heeft dus grotendeels te maken met het feit dat er, zoals net gezegd werd, een zeer lage aanwezigheidsgraad van etnisch-culturele minderheden in de verenigingen is. De Cultuurraad geeft wel aan dat het zeer belangrijk is dat de raad een goede afspiegeling van de samenleving is. Iedereen moet dus zo goed mogelijk betrokken worden. Toch blijft het moeilijk om etnisch-culturele minderheden aan te trekken om deel te nemen aan de Cultuurraad. Bovendien zijn diversiteit en integratie thema’s die nauwelijks aan bod komen op de adviesraad. Naast de voorwaarde van lidmaatschap heeft de lage participatiegraad van personen van diverse herkomst voornamelijk te maken met het feit dat de Cultuurraad niet echt bekend is bij de bevolking. Door de Cultuurraad wordt er bij de ledenwerving ook niet echt rekening gehouden met het betrekken van minder gemakkelijk bereikbare groepen. Om de onbekendheid van de Cultuurraad aan te pakken, probeert men wel zo veel mogelijk - via gemeenteblad, website, en dergelijke - de werking van de Cultuurraad te verduidelijken. D.

SPORT ALGEMENE SITUATIE

De gemeente wil haar inwoners stimuleren om aan sport te doen en te bewegen. Daarom kent Zemst een actief sportleven. Er zijn namelijk 84 sportverenigingen en 1 sportfederatie en er kunnen ongeveer twintig verschillende sporten beoefend worden in Zemst. Zowel klassieke als moderne sporten zijn aanwezig. Zo is er in elke woonkern een voetbalclub aanwezig die een belangrijke invloed heeft op het sportleven in de gemeente. De populariteit van de sportverenigingen in Zemst toont zich in het feit dat de meeste sportverenigingen de voorbije jaren een groei gekend hebben in hun ledenaantal. De Sportdienst organiseert ook jaarlijks enkele sportactiviteiten. De Sportweek voor kinderen van 8 tot 17 jaar tijdens de zomervakantie, de regionale Seniorensportdag en de Gehandicaptensportdag zijn hier slechts enkele voorbeelden van. De gemeente voorziet een uitgebreide infrastructuur waarvan de sportverenigingen gebruik kunnen maken. De aanwezige sportinfrastructuur bestaat uit twee sporthallen, een vechtsporthal, een wielerpiste, een rolschaatspiste en enkele gemeentelijke recreatiedomeinen. Bovendien bevindt er zich een Blosodomein in Zemst. Naast de sporthal met zwembad van Bloso kunnen de verenigingen ook gebruikmaken van het domein zelf. 19

Deze bevindingen gelden ook voor jeugd- en sportverenigingen.


51

De meeste verenigingen in Zemst zijn sportgerelateerde verenigingen. Daarom bestond het grootste deel van de bevraagde verenigingen uit sportverenigingen. Van de 38 bevraagde sportverenigingen stuurden 13 sportclubs een ingevulde vragenlijst terug. Bovendien werd er ook met de gemeentelijke sportfunctionaris een gesprek gevoerd rond zijn visie op diversiteit in het Zemstse sportleven. SPECIFIEKE SITUATIE De meeste bevraagde sportverenigingen hebben weinig of geen leden van niet-Belgische origine. Maar in de meeste voetbalclubs ligt het aantal leden van andere herkomst wel hoger. De sportconsulent merkt hierbij op dat ook in de gevechtssportclubs in Zemst het aantal leden met een niet-Belgische herkomst hoger ligt. Sommige sporten trekken dus meer etnisch-culturele minderheden aan dan andere sporten. Volgens de sportfunctionaris wordt de sportkeuze enigszins cultureel beïnvloed. Het aantal leden van diverse herkomst varieert eveneens naargelang de ligging van de sportclub. In sommige deelgemeenten van Zemst, zoals in Hofstade, zijn er meer personen van niet-Belgische herkomst lid van een sportclub. Dit heeft voornamelijk te maken met het grenzen van deze deelgemeenten aan grotere gemeenten of steden. Ook naar begeleiding toe is er weinig deelname van personen van andere origine. De sportclubs geven aan dat er weinig tot geen begeleiders van diverse herkomst aanwezig zijn. Deze afwezigheid is een logisch gevolg van het beperkte aantal leden van nietBelgische herkomst. Het zijn meestal leden die doorstromen naar begeleiding. De afwezigheid van leden van andere origine heeft dus een rechtstreekse invloed op de afwezigheid van deze groep bij de monitoren. De lage participatie van etnisch-culturele minderheden weerklinkt ook uit de vragenlijsten. De meeste volwassenen die in hun vrije tijd aan sport doen, doen dit niet in clubverband. Binnen de doelgroep zijn het voornamelijk de kinderen die ingeschreven zijn bij een sportclub. Toch hebben ook de meeste sportclubs een uitgewerkte volwassenenwerking. De drempels die de meeste bevraagde personen ervaren zijn dezelfde als die bij de jeugdwerking. Vaak is men niet voldoende op de hoogte van het aanbod van sportclubs in de gemeente. De meeste volwassenen geven ook aan dat ze weinig interesse hebben in het zich aansluiten bij een vereniging of dat ze hier geen tijd voor hebben. Een derde reden waarom weinig volwassenen van diverse herkomst deelnemen aan het sportgebeuren in de gemeente is de taal. De drempel is dikwijls hoog om zich aan te sluiten als men de taal niet machtig is. Dit weerspiegelt zich in het aantal anderstalige leden in de sportclubs. De meeste verenigingen geven aan dat er bijna geen anderstalige leden aanwezig zijn. Er zijn enkele sportclubs die vertellen dat ze anderstalige leden hebben. Dit wordt echter als een positieve uitdaging en als een meerwaarde voor de club beschouwd. In de sportverenigingen mag er uitsluitend Nederlands gesproken worden. Het Nederlandse karakter van de verenigingen wordt dan ook sterk gepromoot. Toch komt Franstaligheid meer en meer voor in het sportgebeuren. Dit heeft echter meer te maken met de ligging van Zemst dan met de aanwezigheid van etnisch-culturele minderheden. Bij de meeste verenigingen moet men aangesloten zijn indien men wil deelnemen. Bovendien moet er ook in de meeste gevallen lidgeld betaald worden. Bij de meerderheid van de verenigingen wordt er Integratiebeleidsplan 2013-2016

52

geen korting op het lidgeld of op andere zaken gegeven. Vanuit het OCMW is deze korting er wel, maar enkel voor personen met financiële problemen. Via dit kortingstarief van het OCMW kan men zich inschrijven bij de sportclubs. Over deze financiële tussenkomst is er desondanks niet erg veel informatie beschikbaar. In de sportinformatiebrochures bijvoorbeeld komt deze informatie niet aan bod. Het OCMW bespreekt dit echter met de cliënten die voor deze kortingen in aanmerking komen. Jaarlijks organiseert de gemeentelijke Sportdienst de Sportweek. Het gemiddelde aantal kinderen dat deelneemt aan de Sportweek loopt op tot ongeveer 350 kinderen. Toch nemen er niet erg veel kinderen van niet-Belgische origine deel aan de Sportweek. Er zijn echter wel enkele drempelverlagende initiatieven waardoor het deelnemen aan de Sportweek vergemakkelijkt wordt. De prijs wordt zo laag mogelijk gehouden. Ook voor de Sportweek kunnen personen die cliënt zijn bij het OCMW een tussenkomst van het OCMW aanvragen. Er wordt heel veel informatie aan en transparantie naar de ouders geboden. De informatie over de Sportweek gebeurt via de scholen, aangezien alle schoolgaande kinderen in Zemst mogen deelnemen aan de Sportweek. Hierdoor bereiken ze alle kinderen in de scholen. Het probleem hierbij is dat er geen secundaire scholen in Zemst zijn, dus jongeren ouder dan 12 worden in mindere mate bereikt. Dit jaar was er op de Sportweek meer en meer anderstaligheid bij de kinderen te merken. Toch is ook de Sportweek een Nederlands gebeuren en wordt het gebruik van het Nederlands zo veel mogelijk gepromoot. Initiatieven rond deze opkomende anderstaligheid op de Sportweek worden momenteel nog niet genomen. De sportfunctionaris merkt hierbij op dat de taal van sport universeel is. Hierdoor kunnen sportzaken op een eenvoudige manier uitgelegd worden. Wanneer anderstalige kinderen deelnemen aan de Sportweek, dan maken zij deel uit van het geheel en leren zij op deze manier enkele woordjes Nederlands. De Sportraad is een open adviesraad waaraan iedereen die in sport geïnteresseerd is, kan participeren. Men moet dus geen lid zijn van een sportvereniging om deel te nemen aan de Sportraad. Toch zijn de meeste personen wel lid van een sportvereniging. De Sportraad telt echter geen leden van nietBelgische origine. De werking van de raad wordt wel via allerlei kanalen bekendgemaakt. Diversiteit is wel een thema dat af en toe in de Sportraad besproken wordt. Zo probeert de Sportraad inclusief te werken door andersvalide personen aan te trekken om deel uit te maken van de raad. Er zijn voor de Sportraad geen duidelijke obstakels voor personen van andere herkomst om deel te nemen aan de Sportraad aanwezig. Iedereen is welkom in de raad, dus iedereen kan in principe participeren indien ze interesse in het sportleven in Zemst hebben.


53

E. CONCLUSIE Algemeen kan er dus besloten worden dat het vrijetijdsleven in Zemst zeer uitgebreid is. Er zijn in alle deelgemeenten veel verenigingen aanwezig en inwoners kunnen bijgevolg kiezen uit een brede waaier aan verenigingen en activiteiten. Toch blijkt uit de verscheidene bevragingen dat de participatie van anderstalige personen en/of personen met een niet-Belgische origine aan verenigingen beperkt blijft. Andere belangrijke conclusies met betrekking tot vrije tijd zijn: 

De inwoners van niet-Belgische origine vinden het belangrijk om voldoende contact te hebben met personen van Belgische origine en met de Belgische cultuur. De meeste inwoners voelen zich bovendien aanvaard door de andere inwoners van Zemst.



De voornaamste drempel bij het zich aansluiten bij een vereniging die door de doelgroep ervaren wordt, is een tekort aan informatie over de werking van de verenigingen. De drempels die ervaren worden, gelden voor alle verenigingen.



Het zijn voornamelijk kinderen van niet-Belgische origine die deelnemen aan het verenigingsleven in Zemst. Het aantrekken van volwassenen tot verenigingen blijft moeilijk.



De verenigingen ervaren niet al te veel problemen met anderstaligheid of diversiteit in hun vereniging. Dit heeft echter vaak te maken met het feit dat weinig anderstalige inwoners of inwoners van andere herkomst lid zijn van de vereniging.



De gemeentelijke diensten doen hun best om een zo toegankelijk mogelijk beleid te voeren. De diensten proberen de gemeentelijke activiteiten zo laagdrempelig mogelijk te houden zodat iedereen in principe kan participeren. Deze inzet weerspiegelt zich in de verschillende beleidsplannen van de diensten zoals in deel I van dit beleidsplan weergegeven werd. Toch is er weinig zicht op de situatie rond de deelname van anderstalige inwoners of inwoners met een andere herkomst aan de gemeentelijke activiteiten.



Op cultureel vlak is de bibliotheek één van de meest laagdrempelige en toegankelijke initiatieven.

De participatie aan het vrijetijdsleven van zowel kinderen als volwassenen die van een andere origine zijn en/of een andere taal spreken is belangrijk. Vrijetijdsbeleving is immers de ideale manier om de samenleving te leren kennen, om contacten te leggen en om het Nederlands te oefenen.


54

ONDERWIJS

A.

ALGEMENE SITUATIE

De gemeente heeft een uitgebreid onderwijsnet van lagere scholen. Het Gemeentelijk Onderwijs heeft drie basisscholen. Ook het Vrij Onderwijs beschikt over drie basisscholen. Daarnaast telt het Gemeenschapsonderwijs twee basisscholen. Elke woonkern telt minstens één basisschool. In Hofstade en Zemst-centrum zijn er zelfs twee basisscholen aanwezig. De acht lagere scholen in Zemst zijn: 

Gemeentelijke Basisschool De Waterleest



Gemeentelijke Basisschool De Regenboog



Gemeentelijke Basisschool De Pimpernel



Gemeenschapsschool Wonderwijs



Gemeenschapsschool Ter Berken



Vrije Basisschool De Zonnewijzer



Vrije Basisschool De Kriekelaar



Parochiale Basisschool De Tuimeling

Tabel 11: Aantal leerlingen in de lagere scholen van Zemst (cijfers 2010-2011) Aantal leerlingen (2010-2011) Gemeentelijke Basisschool De Waterleest

468

Gemeentelijke Basisschool De Regenboog

334

Gemeentelijke Basisschool De Pimpernel

176

Gemeenschapsschool Wonderwijs

113

Gemeenschapsschool Ter Berken

396

Vrije Basisschool De Zonnewijzer

312

Vrije Basisschool De Kriekelaar

241

Parochiale Basisschool De Tuimeling

434 (Bron: Studiedienst Vlaams Departement Onderwijs)

Cijfers van het Vlaams Departement Onderwijs tonen aan dat de meeste kinderen woonachtig in Zemst school lopen in één van de Zemstse lagere scholen. Enkel kinderen voor het Buitengewoon Lager Onderwijs zijn aangewezen op scholen buiten de gemeente omdat Buitengewoon Onderwijs niet aanwezig is in Zemst. Bovendien zijn er ook kinderen die niet in Zemst wonen maar die er toch school lopen. Voornamelijk vanuit Mechelen (14,62%) komen kinderen naar school in Zemst. Uit andere aangrenzende gemeenten lopen niet erg veel kinderen school in Zemst. Tabel 12 toont de aantrekkingskracht van de gemeente met betrekking tot Gewoon en Buitengewoon Onderwijs.

Tabel 12: Aantrekkingskracht van lagere scholen in Zemst (2010-2011) Integratiebeleidsplan 2013-2016

55

Gewoon Kleuteronderwijs Buitengewoon Kleuteronderwijs Gewoon Lager Onderwijs Buitengewoon Lager Onderwijs Totaal

Aantal leerlingen die Wonen in de gemeente School lopen in de gemeente 909 971 1 0 1.400 1.499 74 0 2.384 2.470

Ratio

106,82% 0,00% 107,07% 0,00% 103,61%

(Bron: Studiedienst Vlaamse Departement Onderwijs)

Middelbaar Onderwijs is niet aanwezig in Zemst. Voor middelbaar onderwijs zijn de tieners hoofdzakelijk aangewezen op scholen in Mechelen, Kapelle-op-den-Bos, Vilvoorde en Haacht. De meeste tieners woonachtig in Zemst lopen Middelbaar Onderwijs in Mechelen. Vilvoorde en Haacht vormen eveneens populaire bestemmingen, maar het zwaartepunt voor secundair onderwijs ligt toch duidelijk in Mechelen. (tabel 12) Tabel 13: Plaats van secundaire scholen waar Zemstse leerlingen school lopen (2010-2011) Gemeente vestigingsplaats secundaire school Mechelen Vilvoorde Haacht Kapelle-op-den-Bos Antwerpen Brussel Andere Totaal aantal schoolgaande bevolking secundair

Percentage 65,30% 15,51% 5,98% 2,78% 1,42% 1,12% 2,96% 1.689 (Bron: Studiedienst Vlaams Departement Onderwijs)

Omdat er geen secundaire scholen aanwezig zijn in Zemst, zal de focus in dit onderdeel voornamelijk liggen op het kleuter- en lager onderwijs en op hun ervaringen met diversiteit en anderstaligheid in de school. B.

SPECIFIEKE SITUATIE AANWEZIGHEID VAN KINDEREN VAN NIET-BELGISCHE HERKOMST EN/OF ANDERSTALIGE KINDEREN

Zoals hierboven reeds vermeld werd, zijn er veel lagere scholen in Zemst. De aanwezigheid van een school in elke deelgemeente verhoogt de toegankelijkheid voor kinderen tot kwalitatief lager onderwijs dichtbij huis. In alle lagere scholen in Zemst zijn er enkele kinderen van niet-Belgische origine aanwezig. Het aantal kinderen verschilt van school tot school en het wordt sterk beïnvloed door de ligging van de school. Zo zijn er in de scholen van Eppegem en Hofstade meer anderstalige kinderen en/of kinderen van andere origine aanwezig door de grens van deze deelgemeenten met Vilvoorde of Mechelen. Het is voor de scholen echter niet gemakkelijk om een sluitend antwoord te geven op het aantal anderstalige kinderen en kinderen van niet-Belgische origine in hun school. Als het gaat over het aantal kinderen dat een niet-Belgische nationaliteit heeft, dan ligt het aantal in de meeste scholen laag. In enkele scholen zijn er zelfs geen kinderen met een andere nationaliteit aanwezig. Als het gaat over het Integratiebeleidsplan 2013-2016

56

hebben van de Belgische nationaliteit maar een andere origine, dan is het voor scholen moeilijker om dit aantal weer te geven. Eén van de SES-indicatoren geeft hiervoor wel enige indicatie, meer bepaald de thuistaal van het kind. Met de thuistaal wordt de onderwijstaal bedoeld behalve in gezinnen waar de leerling in het gezin met niemand, of in een gezin met drie gezinsleden (leerling niet meegerekend) met maximum één gezinslid, de onderwijstaal spreekt. Broers en zussen worden als één gezinslid beschouwd. Toch houdt het hebben van een andere thuistaal dan het Nederlands niet altijd een rechtstreeks verband met het hebben van een niet-Belgische herkomst. Bovendien geeft deze indicator geen sluitend beeld van de situatie aangezien ouders zelf moeten aangeven welke hun thuistaal is. Maar hierbij zullen er soms misvattingen gebeuren. In 2010 waren er in alle lagere scholen in totaal 169 leerlingen aanwezig waarvan de thuistaal niet-Nederlands was.20 Op het totale aantal leerlingen geeft dit als resultaat dat één leerling op twintig een andere thuistaal heeft. Toch moet er bij de cijfers in het achterhoofd gehouden worden dat de cijfers rond thuistaal niet 100% sluitend zijn. In tabel 14 zien we dat in 2009 het totale aantal kinderen met een andere thuistaal 126 kinderen bedroeg. Dit wijst enigszins toch op een jaarlijkse stijging. In Hofstade zijn de cijfers rond thuistaal het hoogst.21 Dit heeft voornamelijk te maken met het grotere aantal kinderen dat vanuit Mechelen naar de Gemeenschapschool Ter Berken gaat. Hetzelfde geldt voor de andere indicatoren. Deze komen in de gemeente Zemst het meeste voor in de Gemeenschapschool in Hofstade. De grens met Mechelen heeft dus ook bij het bepalen van de overige indicatoren een grote invloed. Tabel 14: Aantal leerlingen in het Nederlandstalig gewoon basis onderwijs naar fusiegemeente (woonplaats) en thuistaal (2009-2010) Aantal inschrijvingen Gewoon Kleuteronderwijs Gewoon Lager onderwijs Totaal

Thuistaal Nederlands 645 1.335 1.980

Thuistaal niet Nederlands

Thuistaal onbekend 50 76 126

Totaal 149 5 154

844 1.416 2.260

(Bron: Studiedienst Vlaams Departement Onderwijs)

Tabel 14 geeft aan dat in het lager onderwijs ongeveer 1 kind op 20 een andere thuistaal heeft. In het complete basisonderwijs in Zemst heeft eveneens 1 kind op 20 een andere thuistaal dan het Nederlands. Het aantal kinderen met een andere thuistaal stijgt in het lager onderwijs. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het grotere aantal leerlingen in het lager onderwijs dan in het kleuteronderwijs. Daarnaast zijn er toch een aantal kinderen van wie de thuistaal onbekend is, voornamelijk in het kleuteronderwijs. Dit aantal daalt dan weer sterk in het lager onderwijs. Hier is het bij de meeste kinderen bekend welke thuistaal zij hebben. De meeste scholen in Zemst geven aan dat anderstaligheid bij de kinderen zelf niet veel voorkomt of zeker geen probleem vormt in de school. In sommige scholen zitten er soms in de kleuterklassen een paar kleuters die geen Nederlands spreken. Deze aanwezigheid verschilt echter van jaar tot jaar, dus er kan niet gesproken worden van een opkomend fenomeen of een tendens. Bovendien geven de scholen die hiermee te maken krijgen aan dat het altijd maar om slechts één of twee kleuters per klas gaat. Door hun aanwezigheid in een Nederlandse klas pikken deze kindjes het Nederlands redelijk snel op. Alle scholen hanteren een beleid 20 21

Studiedienst Vlaams Departement Onderwijs Studiedienst Vlaams Departement Onderwijs


57

waarbij de kinderen verplicht zijn om steeds Nederlands te spreken. De anderstaligheid wordt vooral duidelijk in het contact met de ouders. Toch wijzen de meeste scholen erop dat de meeste anderstalige ouders wel moeite doen om Nederlands te spreken in de school. De scholen hebben bovendien ook een taalaanpak in de omgang met anderstalige ouders. Anderstaligheid hangt echter, zoals reeds gezegd werd, niet altijd samen met een andere origine. De scholen geven aan dat er zeker ook ouders van niet-Belgische origine zijn maar dat deze niet anderstalig zijn. Kinderen met een niet-Belgische origine komen weinig voor in de kleinere scholen. Het aantal kinderen van diverse herkomst hangt in Zemst dus echt zeer nauw samen met de ligging van de school. OUDERPARTICIPATIE De ouderparticipatie van ouders van andere origine verschilt van school tot school. Toch duiden de meeste scholen wel meestal dezelfde activiteiten aan waarbij ze ouderbetrokkenheid belangrijk vinden. Bij ouderavonden, informatiemomenten en openklasdagen vinden scholen het belangrijk dat ouders hieraan deelnemen. Nochtans merken scholen dat niet alle ouders even geëngageerd deelnemen. Enkele scholen proberen dit op te lossen door de ouders persoonlijk te contacteren bij afwezigheid. Aan oudercontacten nemen de meeste ouders van niet-Belgische origine deel. Het zijn de extra activiteiten zoals openklasdagen die veel minder ouders van andere herkomst aantrekken. Ook de communicatie over het meebrengen van materiaal of het nakijken van de agenda gebeurt niet altijd even vlot. De meeste scholen vinden dat dit zeer belangrijk is, maar de verwachtingen van de school worden niet altijd door de ouders ingelost. Bij andere extra activiteiten zoals eetdagen, schoolfeest, begeleiding van uitstapjes, enzovoort, is de deelname van ouders van niet-Belgische origine redelijk laag. De meeste scholen vinden echter bij deze activiteiten de ouderbetrokkenheid niet erg belangrijk. Toch is het voor de ouders nuttig om bij dergelijke activiteiten soms aanwezig te zijn om een beeld te kunnen hebben van de werking van de school en van de leefomgeving van hun kind. In de ouderraad van de scholen zitten meestal weinig tot geen ouders van andere herkomst. Ook uit de bevragingen van de doelgroep komt naar voren dat ze ofwel de ouderraad kennen maar er geen deel van uitmaken ofwel de ouderraad zelfs niet kennen. De scholen proberen ouders toch zo veel mogelijk te betrekken en de meeste scholen hebben hier dan ook de nodige aandacht voor. Toch verschillen de mate waarin ouders deelnemen en de activiteiten waaraan ze deelnemen. Ouderbetrokkenheid is echter zeer belangrijk; niet alleen voor het kind maar ook voor de ouders zelf. Op deze manier kunnen ze immers sociale contacten leggen en worden ze betrokken bij de samenleving. SCHOOLSE ACHTERSTAND In Vlaams-Brabant heeft 1 op 10 Belgische leerlingen in het lager onderwijs een schoolse achterstand en voor de overgrote meerderheid gaat het slechts om één jaar. Van de niet-Belgische leerlingen heeft meer dan 1 op de 3 reeds een schoolse achterstand, waarbij bijna een vijfde 2 jaar of meer. De schoolse achterstand is in Vlaams-Brabant bij de niet-Belgen dus veel groter dan bij de Belgen. Tabellen 15 en 16 geven een beeld over hoeveel achterstand een leerling in zijn totale schoolloopbaan heeft opgelopen. In deze tabellen wordt schoolse achterstand berekend op basis van een vergelijking Integratiebeleidsplan 2013-2016

58

tussen het leerjaar waarin de leerling is ingeschreven en het leerjaar waarin de leerling op grond van zijn geboortejaar en bij normale studievordering ingeschreven zou moeten zijn.22 Tabel 15: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs Zemst (2010-2011) Belg

Niet-Belg

Schoolse voorsprong (1 jaar) Op leeftijd (normaal gevorderd)

26 1.222 124 2 / 1.374

1 jaar 2 jaar > 2 jaar

Schoolse achterstand Totaal

/ 5 6 / 1 12


Tabel 16: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig voltijds gewoon secundair onderwijs Zemst (2010-2011) Belg

Niet-Belg

Schoolse voorsprong (1 jaar) Op leeftijd (normaal gevorderd) 1 jaar Schoolse achterstand

2 jaar > 2 jaar

Totaal

27 1.200 279

/ 6 5

52 10 1.568

3 / 14


Voor het lager onderwijs volgt Zemst min of meer de algemene tendens van Vlaams-Brabant. Van de Belgische kinderen heeft 1 kind op 10 een schoolse achterstand van één jaar. Bij de niet-Belgische kinderen heeft ongeveer 1 leerling op 2 een schoolse achterstand van één of meerdere jaren. Dit is meer dan het algemene gemiddelde. Toch moet er opgemerkt worden dat het zowel bij het lager onderwijs als bij secundair onderwijs over een laag aantal niet-Belgische leerlingen gaat. Dit lage aantal zal waarschijnlijk enige invloed hebben op de hoge cijfers van schoolse achterstand bij niet-Belgische leerlingen. Deze cijfers zeggen echter niets over een de origine van het kind en de invloed daarvan op de schoolcarrière. Tabel 17: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs naar fusiegemeente (woonplaats) en thuistaal (2009-2010) Thuistaal Nederlands Schoolse voorsprong (1 jaar) Op leeftijd (normaal gevorderd) 1 jaar Schoolse achterstand 2 jaar > 2 jaar Totaal

Thuistaal niet Nederlands

20 1.187 114

1 55 17

3 / 1.324

2 1 76


Bij kinderen met Nederlands als thuistaal loopt ongeveer 1 kind op 10 een schoolse achterstand in de lagere school op. Kinderen die een andere taal thuis spreken, hebben meer kans op een schoolse achterstand. Ongeveer 1 kind op 4 loopt een schoolse achterstand op in de lagere school op. Tabel 17 toont dat kinderen die thuis weinig tot geen Nederlands spreken gemakkelijker een schoolse

22

Deze cijfers zijn op basis van nationaliteit.


59

achterstand oplopen dan kinderen die thuis Nederlands spreken. De thuistaal van kinderen heeft bijgevolg enigszins invloed op hun schoolprestaties. OKAN-KLASSEN Anderstalige jongeren die heel recent uit het buitenland zijn gekomen en die in het Nederlandstalige onderwijs terechtkomen, kunnen in België beroep doen op het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Dit onthaalonderwijs heeft tot doel Nederlands-onkundige leerlingen op te vangen, hen zo snel mogelijk Nederlands te leren en hen te integreren in het reguliere onderwijsaanbod. Hiermee hoopt men bovendien ook tot een betere integratie in de samenleving te komen. Het onthaalonderwijs in het basisonderwijs verschilt van het onthaalonderwijs in het secundair onderwijs. Daar waar de anderstalige nieuwkomers in het secundair gedurende een jaar een Nederlands taalbad krijgen om daarna naar het regulier onderwijs over te stappen, worden de anderstalige nieuwkomers in het basisonderwijs van meet af aan deels afzonderlijk en deels samen met de kinderen in de reguliere les onderwezen. In het basisonderwijs kan elke school die voldoende anderstalige nieuwkomers telt een aanvraag doen voor extra uren voor de organisatie van het onthaalonderwijs. In het secundair daarentegen, worden er in een aantal scholen onthaalklassen ingericht. Voor Zemst bevindt de dichtstbijzijnde onthaalklas op secundair niveau zich in Vilvoorde. Er zijn echter weinig tot geen leerlingen van het secundair onderwijs die in Zemst wonen en die naar een onthaalklas gaan. Uit de cijfers van het basisonderwijs blijkt eveneens dat er niet genoeg anderstalige nieuwkomers per school aanwezig zijn om een onthaalklas voor nieuwkomers in de school in te richten. Kaart 12: OKAN-klassen in Brussel en Vlaams-Brabant Aantal leerlingen in OKAN (woongemeente) 2008-2009 1 10 100 Keerbergen

KapelleopdenBos

Londerzeel

gemeenten met een onthaalklas

Opwijk

Tremelo

Boortmeerbeek Zemst

Rotselaar

Meise GrimbergenVilvoorde

Merchtem

Bekkevoort

Kampenhout Holsbeek

Wemmel

Liedekerke

Tielt-Winge

Steenokkerzeel

Asse

Affligem

ScherpenheuvelZichem Diest

Begijnendijk Aarschot

Haacht

Herent

Machelen

Kortenaken

Zaventem

Ternat Dilbeek


Roosdaal

Leuven

Kortenberg

Lubbeek Boutersem

Bertem

Zoutleeuw

Bierbeek Tervuren Lennik SintPietersLeeuw

Gooik Galmaarden

Herne Bever

Tienen

Linter

Huldenberg

Drogenbos

Hoegaarden

Linkebeek

Beersel

Pepingen

Oud-Heverlee

Geetbets

Glabbeek

SintGenesiusRode

Hoeilaart

Overijse

Landen

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Vlaamse Overheid, Departement Onderwijs en Vorming Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

(Bron: Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Vlaams-Brabant)


60

C. CONCLUSIE Zemst telt verscheidene lagere scholen waardoor iedereen voldoende toegang heeft tot lager onderwijs. Na het lager onderwijs moeten de kinderen echter doorstromen naar secundaire scholen in naburige steden en gemeenten. De aanwezigheid van anderstalige kinderen en/of kinderen van nietBelgische origine in de scholen wordt sterk beïnvloed door de ligging van de school. Scholen in een deelgemeente die grenst aan Vilvoorde of Mechelen trekken meer anderstalige kinderen of kinderen van andere herkomst aan. Overige conclusies met betrekking tot onderwijs in Zemst zijn: 

De meeste scholen vinden de betrokkenheid van ouders bij het schoolgebeuren zeer belangrijk. Afhankelijk van de schoolactiviteit daalt of stijgt de mate waarin de ouder betrokken zou moeten zijn. De meeste scholen besteden aan de ouderparticipatie ook voldoende aandacht.



Schoolachterstand bij niet-Belgische leerlingen in het lager onderwijs volgt in Zemst min of meer dezelfde tendens als in Vlaams-Brabant. In Zemst heeft 1 op 2 niet-Belgische leerlingen een achterstand op school. Dit zijn slechts cijfer op basis van nationaliteit en niet op basis van origine.



De thuistaal van kinderen heeft in invloed op de schoolprestaties van de kinderen. Kinderen die thuis geen Nederlands spreken, hebben meer kans om een schoolse achterstand op te lopen.



Het aantal leerlingen in OKAN-klassen in Zemst is zeer klein. In de basisscholen zijn er bovendien geen extra onthaalklassen voor anderstalige nieuwkomers, aangezien de scholen te weinig leerlingen hebben om beroep te kunnen doen op deze lessen.

Scholen vormen een belangrijke factor in het integratieproces van nieuwe inwoners. De scholen zijn vaak één van de eerste instanties die snel in contact komen met nieuwe burgers. Het schoolgebeuren versterkt zeker en vast het sociale leven van zowel het kind als de ouders door het meedoen aan activiteiten, het leggen van contacten in de eigen buurt en het meer betrokken raken bij de lokale samenleving. Bovendien stimuleert de deelname aan schoolactiviteiten ook het gebruik van het Nederlands en creëert het oefenkansen.


61

TAAL

A.

ALGEMENE SITUATIE

Zemst is een Nederlandstalige gemeente. Alle openbare dienstverlening en activiteiten gebeuren in het Nederlands. Dit Nederlandstalige karakter wordt in alle facetten van het dagelijkse leven in Zemst gepromoot en zo ook bij het verenigingsleven en bij de lokale economie. Anderstaligheid in de gemeente is echter niet gemakkelijk om te bepalen. Sinds het vastleggen van de taalgrens in 1961 mogen er in België geen talentellingen meer georganiseerd worden. Er kan dus geen algemeen overzicht gegeven worden van het taalgebruik in de Vlaams-Brabantse gemeenten. Bovendien is het taalgebruik geen eenduidig begrip: gaat het om de thuistaal, de taal die op het werk of op school wordt gesproken of eerder om de kennis van de taal? Het is dan ook niet evident om de taalsituatie in Zemst weer te geven. Toch zijn er aantal zaken die een indicatie geven van het taalniveau in Zemst: het aantal cursisten NT2, de taal tussen moeder en kind en taalstimulerende activiteiten in de gemeente. B.

SPECIFIEKE SITUATIE ANDERSTALIGHEID IN ZEMST

Anderstaligheid in een gemeente is zeer moeilijk om te meten. Mensen moeten immers nergens aangeven welke taal ze spreken. Bovendien gaat het bij anderstaligheid niet alleen om het onderscheid tussen het Nederlands en het Frans. ‘Internationalisering’ omschrijft de taalsituatie in sommige regio’s beter dan de term ‘verfransing’. Enkele cijfers geven daarnaast wel een indicatie van de thuistaal van mensen. Toch is het moeilijk te definiëren wat er net onder thuistaal verstaan kan worden. Meestal gaat men ervan uit dat de thuistaal de taal is die in het gezin het meest tussen de gezinsleden gesproken wordt. Toch kan dit erg verschillen. Zo kunnen ouders onderling of kinderen onderling een andere taal spreken dan de taal die ze met elkaar spreken. Een andere thuistaal impliceert daarnaast niet noodzakelijk dat men het Nederlands niet machtig is. Nederlands kan dan wel thuis gesproken worden, alleen is het niet de voornaamste taal die er tussen de leden van het gezin gesproken wordt. De vragenlijsten tonen aan dat de meeste bevraagde personen hun eigen moedertaal thuis spreken. Dit gebeurt zeer vaak in combinatie met het Nederlands of een derde taal. Ook al spreekt men de eigen moedertaal thuis, toch wordt ook het Nederlands onder de gezinsleden gesproken. In slechts enkele gevallen is het Nederlands de enige taal die in het gezin gebruikt wordt. Hetzelfde geldt voor de taal die er tegen de kinderen gesproken wordt. In het merendeel van de gevallen wordt er zowel de moedertaal als het Nederlands met de kinderen gesproken. Ook met vrienden en kennissen wisselen de meeste personen tussen Nederlands of de moedertaal. Toch wordt er in deze sociale relaties ook vaak van een derde taal, meestal Frans of Engels gebruikgemaakt.


62

Kaart 13: Geboorten waarbij de taal tussen moeder en kind niet het Nederlands is (2009) % van de geregistreerde geboorten

aantal

75,1 - 94,3 50,1 - 75,0 31,5 - 50,0 9,6 - 31,4 1,4 - 9,5 Vlaams-Brabant: 31,4

150 Frans Engels, Duits andere talen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: Kind & Gezin Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


Tabel 18: Thuistaal bij de geboorte van het kind: taal moeder-kind (2009) Geboorten met een gekende thuistaal Aantal geboorten Zemst

% Nederlands 240

% Frans

88,3%

5,0%

% Engels en Duits 0,0%

Geboorten met een onbekende thuistaal % andere 6,7%

% onbekende thuistaal 0,4%

( Bron: Dienst Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant))

Volgens de cijfers spreekt in Zemst in één op tien gezinnen met een pasgeborene (+/- 11%) de moeder geen Nederlands tegen haar kind.23 In meer dan de helft van deze gevallen is de gesproken taal tussen moeder en kind een andere taal dan Engels, Frans of Duits. Als de moeder een andere taal dan het Nederlands spreekt, is bij slechts 5% van de gezinnen met een baby de taal tussen moeder en kind Frans. De taal tussen moeder en kind is voornamelijk in de regio Halle-Vilvoorde niet Nederlands. Vooral de zuidelijke buurtgemeenten van Zemst hebben hier zeer fel mee te maken. Dit is wel nog onder het algemene gemiddelde van Vlaams-Brabant. Wanneer we de situatie in Halle-Vilvoorde vergelijken met deze in de westelijke gemeenten van Vlaams-Brabant, zien we toch dat de percentages in Halle-Vilvoorde veel hoger liggen. NEDERLANDS ALS TWEEDE TAAL De cursussen Nederlands als tweede taal (NT2) zijn een onderdeel van het inburgeringstraject maar staan ook open voor personen die niet tot de doelgroep van inburgering behoren. Er zijn verschillende actoren actief in de organisatie van het opleidingsaanbod Nederlands als tweede taal. Enerzijds zijn er de Huizen van het Nederlands die een doorverwijsfunctie opnemen. Anderzijds zijn er de centra voor volwassenenonderwijs, de centra voor basiseducatie en de universitaire talencentra die opleidingen organiseren. De Huizen van het Nederlands helpen anderstaligen die een Nederlandse taalles willen of

23

Dit is de taal die moeders die net een pasgeboren kind hebben, spreken. Het gaat hier dus alleen om gezinnen met pasgeboren kinderen.


63

moeten volgen op weg. Concreet betekent dit dat ze nagaan welk opleidingsaanbod NT2 het beste past bij het niveau van de kandidaat-cursist. Kaart 14 geeft de gemeenten weer waar er een Huis van het Nederlands gevestigd is. Hierbij wordt er een onderscheid gemaakt tussen de antennes die de uitvalsbases zijn van het Huis van het Nederlands in die regio en de loketten die op een bepaald aantal tijdstippen open zijn. Daarnaast zijn er de opleidingsinstellingen, die op verschillende niveaus opleidingen aanbieden en die telkens bestaan uit verschillende modules. Naast de gewone cursussen NT2 is er ook een cursus waarin cursisten die niet vertrouwd zijn met onze lettertekens ons schrift leren. Kaart 14: Nederlands als tweede taal gemeenten met een Huis van het Nederlands

lesplaatsen NT2

antenne loket geen

Centra voor basiseducatie Centra voor Volwassenenonderwijs Universitair talencentrum

Londerzeel

Opwijk

KapelleopdenBos

Grimbergen

Rotselaar

Kampenhout

Vilvoorde

Bekkevoort

Affligem

Herent

Wemmel

Machelen Zaventem

Ternat

Liedekerke

Tielt-Winge

Holsbeek

Steenokkerzeel Asse

Diest ScherpenheuvelZichem Aarschot

Haacht

Meise Merchtem

Begijnendijk Tremelo

Keerbergen Boortmeerbeek

Zemst

Kortenaken

Leuven

Kortenberg

Glabbeek Kraainem

Roosdaal

Bertem

Boutersem

WezembeekOppem Tervuren SintPietersLeeuw

Linter

Tienen

Drogenbos Huldenberg Hoegaarden

Linkebeek Galmaarden

Beersel

Pepingen Herne

Zoutleeuw

Bierbeek Oud-Heverlee

Lennik

Gooik

Geetbets

Lubbeek

Dilbeek

Overijse

SintGenesiusRode

Hoeilaart

Landen

Halle

Bever

Kaart: Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


In Zemst zijn er geen opleidingscentra aanwezig. Om een cursus Nederlands als tweede taal te volgen, moet men naar de nabijgelegen steden. In Vilvoorde en Mechelen is er een ruim aanbod aan cursussen Nederlands als tweede taal. Voor de Huizen van het Nederlands kan men ook terecht bij de buurtgemeenten. Er zijn antennes in Vilvoorde en Mechelen en in Grimbergen bevindt er zich een loket. Inwoners van Zemst die een cursus NT2 willen volgen of hier meer informatie over willen, kunnen dus in verschillende buurtgemeenten steeds terecht. Kaart 15: Aantal cursisten NT2 Aantal 500 EU en rijke OESO-landen Maghreb en Turkije Andere landen Opwijk Belgen

Londerzeel KapelleopdenBos

Zemst

Haacht

Meise

Diest

Kampenhout

Bekkevoort Tielt-Winge Herent

Holsbeek


Wemmel

Asse

Aarschot

Rotselaar

Grimbergen

Merchtem

Vilvoorde Affligem

ScherpenheuvelZichem

Begijnendijk Tremelo

Keerbergen Boortmeerbeek

Zaventem

Ternat

Kortenaken

Glabbeek

Dilbeek

Liedekerke

Geetbets

Lubbeek

Kortenberg


Roosdaal

Bertem

Zoutleeuw

Leuven Bierbeek Boutersem

Lennik SintPietersLeeuw

Gooik

Tervuren

Drogenbos Linkebeek

Overijse Hoeilaart

Galmaarden

Herne

Tienen

Linter

Hoegaarden Landen

Beersel Sint-Genesius-Rode

Pepingen Bever

OudHuldenberg Heverlee

Halle

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: CVO's en CBE's Vlaams-Brabant Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)



64

Kaart 15 geeft geen beeld van de totale doelgroep van cursussen NT2, maar enkel van de groep die reeds een cursus volgt. Deze kaart geeft bovendien alleen de cursisten met een niet-Belgische nationaliteit weer. Hier en daar bestaan er wachtlijsten voor de cursussen NT2. In Zemst is er een gelijke verdeling in herkomst van de cursisten. Drie grote groepen zijn er te onderscheiden: personen afkomstig uit de EU of rijke OESO-landen, personen afkomstig uit andere landen en Belgen. Bij de tweede groep worden ook de asielzoekers uit het Lokaal Opvanginitiatief gerekend omdat zij tot voor kort verplicht waren een inburgeringstraject te starten en bijgevolg een cursus Nederlands te volgen. De kaart toont eveneens dat er in Zemst maar weinig cursisten uit de Maghreblanden of Turkije afkomstig zijn. Dit heeft echter voornamelijk te maken met het feit dat inwoners uit deze landen vaak de Belgische nationaliteit aannemen. Bijgevolg worden zij niet opgenomen in de cijfers van bovenstaande kaart. Maar het kan dus wel zijn dat cijfers op basis van origine andere resultaten zouden geven. Kaart 16: Aantal niet-Belgische cursisten NT2 % van de niet-Belgische bevolking 12,6 - 16,6 9,9 - 12,5 7,5 - 9,8 4,6 - 7,4 1,4 - 4,5 gemiddelde = 7,5

Aantal 500 Centra voor volwassenenonderwijs Centra voor basiseducatie

< 20 cursisten

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: CVO's en CBE's Vlaams-Brabant Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


In Zemst volgen ten opzichte van het totale aantal vreemdelingen een groot aantal personen een cursus NT2. Tegenover andere gemeenten ligt het percentage in Zemst hoog. Dit heeft ook te maken met het feit dat er relatief weinig vreemdelingen aanwezig zijn in Zemst. Wanneer we louter naar het aantal cursisten bekijken, dan zien we dat het maar over een klein aantal gaan. Dit wil zeggen dat van de beperkte groep vreemdelingen ongeveer 10% een cursus NT2 volgt. De algemene tendens is dat de meeste niet-Belgische cursisten deze cursus volgen bij centra voor volwassenenonderwijs (79,1%) en slechts een minderheid de cursus volgt bij de centra voor basiseducatie (20,9%). Ook voor Zemst geldt deze tendens. Het overgrote deel volgt een cursus in de centra voor volwassenenonderwijs. Zowel in Mechelen als in Vilvoorde zijn dergelijke centra aanwezig. TAALSTIMULATIE In tal van gemeenten binnen de provincie worden taalstimulerende initiatieven en projecten opgezet. Deze hebben als doel om kinderen en/of volwassenen actief aan de slag te laten gaan met de Integratiebeleidsplan 2013-2016

65

Nederlandse taal. Sommige gemeenten zetten eigen initiatieven op, andere gemeenten werken hiervoor samen met organisatie zoals vzw De Rand, Vlaamse Dienst Speelpleinwerking (VDS), Vorming Plus, Arch’educ, het Provinciaal Integratiecentrum, enzovoort. Soms is een gemeente de trekker van zulke initiatieven, soms is het een organisatie actief in een gemeente. In Zemst werd enkele jaren geleden Café Combinne opgericht. Dit was een praatgroep die wekelijks samenkwam om mensen de kans te geven hun Nederlands te oefenen en met andere mensen in contact te komen. Dit initiatief is echter stopgezet wegens een tekort aan deelnemers. Uit de vragenlijsten is echter gebleken dat er vanuit de doelgroep interesse is om deze praatgroep opnieuw op te richten. Voorts is er ook vraag naar het oprichten van andere taalinitiatieven, zoals taallessen voor volwassenen, in de gemeente.

C. CONCLUSIE De situatie rond taalgebruik en anderstaligheid in een gemeente is moeilijk om weer te geven. Zemst is een Vlaamse gemeente met een Nederlandstalig karakter. Toch is er de indruk dat er meer en meer anderstaligheid in de gemeente komt. Dit heeft voornamelijk te maken met de ligging van Zemst, grenzend aan de Vlaamse Rand. De belangrijkste conclusies rond taal zijn: 

Anderstaligheid betekent niet automatisch dat men van andere origine is. Hetzelfde geldt voor de thuistaal. Indien men een andere thuistaal dan het Nederlands heeft, wil dit niet zeggen dat men het Nederlands niet machtig is.



In gezinnen met een pasgeborene spreekt ongeveer 1 op 10 moeders een andere taal dan het Nederlands met hun kind. In 5% van de gevallen wordt er Frans gesproken.



Het merendeel van de bevraagde inwoners van andere origine spreken hun moedertaal thuis. Slechts in enkele gevallen wordt er thuis uitsluitend Nederlands gesproken.



In Zemst zijn er geen taallessen of taalstimulerende initiatieven maar de inwoners kunnen voor taallessen terecht in één van de naburige gemeenten of steden. Er is interesse in taalstimulerende initiatieven in de gemeente.



Van de niet-Belgen volgt ongeveer 10% een cursus NT2. Het merendeel van deze personen gaat hiervoor naar het Centrum voor Volwassenenonderwijs. Dit percentage is niet erg hoog maar in vergelijking met naburige gemeenten en de regio is het een redelijk hoog percentage.

Taal is de belangrijkste vorm van communicatie. Het is belangrijk dat mensen elkaar kunnen verstaan en begrijpen. Oefenkansen Nederlands voor anderstalige inwoners moeten daarom voldoende aanwezig zijn zodat iedereen de taal kan oefenen. Zo kunnen anderstalige inwoners het Nederlands onder de knie krijgen en kunnen ze beter participeren in de samenleving.


66

TEWERKSTELLING Om de tewerkstelling in Zemst te schetsen, werd er voornamelijk een beroep gedaan op cijfers afkomstig van de VDAB en het Steunpunt Sociale Planning. Voorts worden ook de gesprekken met het OCMW, PWA en de doelgroep betrokken in dit onderdeel. De meeste gegevens over de sociaaleconomische situatie van minderheden zijn enkel beschikbaar naar huidige nationaliteit en niet naar nationaliteit bij geboorte. Een uitzondering hierop zijn de werkloosheidscijfers. Hier zijn er ook gegevens naar herkomst beschikbaar. In wat volgt komt eerst de algemene situatie rond tewerkstelling in Zemst aan bod en vervolgens wordt de situatie rond tewerkstelling van personen van diverse herkomst behandeld. A.

ALGEMENE SITUATIE

De beroepsbevolking geeft het aantal werkende personen en het aantal personen beschikbaar voor een job weer. De activiteitsgraad is de beroepsbevolking gedeeld door de bevolking op beroepsactieve leeftijd. De werkzaamheidsgraad is het aantal werkenden gedeeld door de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Deze cijfers wijzen uit dat Zemst een actieve gemeente is waar de meerderheid van de personen met een beroepsactieve leeftijd aan het werk is. Tabel 19: Activiteitsgraad van de gemeente Zemst (18-64 jaar) Leeftijdsklasse 18-64 jaar Beroepsbevolking Bevolking op beroepsactieve leeftijd Activiteitsgraad Werkzaamheidsgraad

2003 4.490 6.559

2004 4.659 6.610

2005 4.800 6.683

2006 4.840 6.748

2007 4.924 6.811

2008 5.031 6.866

2009 5.050 6.912

2010 5.148 6.935

68,45 65,15

70,48 67,05

71,83 68,43

71,72 68,56

72,30 69,38

73,28 70,72

73,06 70,18

74,24 71,19

(Bron: Lokale Statistieken, Studiedienst Vlaamse Overheid)

De werkloosheidsgraad in Zemst is relatief laag. In 2011 was 3,8% van de beroepsbevolking werkzoekend en niet aan het werk. Deze groep wordt de niet-werkende werkzoekenden genoemd (hierna NWWZ). De NWWZ zijn alle werklozen die bij de VDAB ingeschreven zijn als werkzoekende, met uitzondering van een aantal groepen, zoals werkzoekenden die een bepaalde opleiding volgen of sommige oudere werklozen. Gedurende tien jaar hebben de werkloosheidscijfers enkele kleine schommelingen gekend. Het gemiddelde percentage van werklozen is 3,5% van de beroepsbevolking. De meeste NWWZ zijn tussen 25 en 50 jaar oud (44%). Binnen deze groep is het overgrote deel steeds minder dan een jaar werkzoekend (60,5%). Tabel 20: Aantal NWWZ in Zemst (2001-2011) Totaal aantal NWWZ 2011 2009 2007 2005 2003 2001

410 408 376 450 419 285

% t.o.v. totale beroepsbevolking 3,8% 3,8% 3,6% 4,5% 4,3% 3,0% (Bron: Arvastat, VDAB)


67

Binnen Vlaams-Brabant valt Zemst onder de groep van gemeenten met een relatief lage werkloosheidsgraad. De werkloosheidsgraad van de gemeente ligt lager dan het gemiddelde van Vlaams-Brabant. De werkloosheidsgraad is eveneens laag ten opzichte van de buurtgemeenten die grenzen aan Brussel. Kaart 17: Werkloosheidsgraad (2011) Werkloosheidsgraad (2011) % NWWZ (18-64 jaar) t.o.v. de beroepsbevolking

Aantal NWWZ

6,5 - 9,4

10

5,5 - 6,4

100

4,5 - 5,4

1.000

3,5 - 4,4 2,9 - 3,4

Londerzeel

Vlaams-Brabant: 5,4

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise

Haacht


Kampenhout

Merchtem

Bekkevoort Holsbeek


Affligem

Kortenaken

Herent

Machelen

Tielt-Winge Geetbets

Kortenberg

Liedekerke


Rotselaar

Lubbeek




Leuven

Glabbeek Zoutleeuw

Boutersem


Drogenbos

SintPietersLeeuw

Overijse

Huldenberg

Hoegaarden

Linkebeek


Tienen


Landen

Halle Bever

Herne

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VDAB, via ARVASTAT Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


De deelgemeenten Zemst en Elewijt tellen de meeste werkloze inwoners. Een zeer groot aantal van deze inwoners behoort tot de leeftijdsgroep van 18 tot 64 jaar. Er is geen duidelijke verklaring waarom er in deze deelgemeenten een hoger percentage NWWZ is. Waarschijnlijk heeft het te maken met het groter aantal inwoners in deze deelgemeenten ten opzichte van de andere deelgemeenten. De deelgemeente Zemst is immers de grootste deelgemeente. Elewijt heeft daarentegen een veel kleinere oppervlakte maar heeft toch een groot aantal inwoners. In deze deelgemeenten zijn er geen werkgerelateerde factoren die de werkloosheidsgraad van deze deelgemeenten kunnen beïnvloeden. Kaart 18: Niet-werkende werkzoekenden, naar deelgemeente (31/12/2010) % van de 18-64 jarigen 5,1 - 39,0 4,0 - 5,0 3,2 - 3,9 2,7 - 3,1 0,9 - 2,6 Londerzeel

Vlaams-Brabant: 3,9

Kapelleop-denBos


Tremelo

Diest Aarschot

Boortmeerbeek


Zemst Opwijk

Grimbergen Vilvoorde

Rotselaar Bekkevoort

Kampenhout

Tielt-Winge Holsbeek


Wemmel

Asse

Affligem

Haacht

Meise Merchtem

Herent Kortenaken

Kortenberg Zaventem Dilbeek Roosdaal

Kraainem

SintPietersLeeuw

Drogenbos

Zoutleeuw

Boutersem Oud-Heverlee

Huldenberg Overijse

Linkebeek

Gooik

Glabbeek

Wezembeek-Bertem Oppem Tervuren

Lennik

Geetbets

Lubbeek

Leuven

Ternat

Liedekerke

Bierbeek Tienen

Linter

Hoegaarden

Hoeilaart Beersel

Galmaarden Pepingen Herne

Halle

SintGenesiusRode

Landen

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VDAB; bevolking: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)

Bever

(Bron: Dossier Armoede in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant (2011))


68

B.

SPECIFIEKE SITUATIE OPLEIDINGSNIVEAU

Uit de bevraging van de doelgroep blijkt dat de meeste mensen een opleiding in België gevolgd hebben. Dit gaat van het volgen van algemene opleidingen, zoals een cursus Nederlands, tot zeer specifieke opleidingen. De meeste bevraagden gingen in hun geboorteland naar school. Via vrienden- en familiekring werd een groot deel van de bevraagde mensen over opleidingen in België op de hoogte gebracht. Daarnaast vormt de VDAB ook een belangrijke informatiebron over opleidingen. Andere instanties via dewelke deze groep iets over opleidingen te weten kwam zijn de onthaalbureaus, de gemeente, OCMW en het Internet. De gevolgde opleidingen bleken vooral interessant voor het verder leren van het Nederlands en voor het leggen van sociale contacten. Iets minder dan de helft van de bevraagden heeft ook daadwerkelijk via de opleiding werk gevonden. Van de 52 bevraagde personen is ongeveer 73% aan het werk. Om werk te zoeken zijn interim-kantoren en vrienden of familie de meest geraadpleegde bronnen. Slechts enkele mensen hebben werk gevonden via de VDAB. Wel ging meer dan de helft van de bevraagde personen die aan het werk zijn ooit langs bij de VDAB. Media zoals Internet en kranten zijn bij de ondervraagden ook populaire middelen om werk te zoeken. WERKLOOSHEID Algemene cijfers tonen aan dat personen van niet-Belgische afkomst vaker werkloos zijn dan personen van Belgische origine. De werkloosheid is over het algemeen het hoogst bij personen van niet-Europese herkomst, met uitzondering van de rijke OESO-landen. Dit is erg uitgesproken bij de groep van Maghrebijnse of Turkse origine, maar de waarden zijn nog hoger bij de groep met een origine van andere Afrikaanse landen en van ex-Oostbloklanden die niet tot de EU behoren. De werkloosheid is minder hoog bij de groep met een afkomst van Zuid- en Centraal-Amerika en van Azië. Personen met een EU-origine komen minder vaak voor in de werkloosheidscijfers. Bij deze groep is het percentage het hoogst voor Zuid-Europa en het laagst voor West- en Noord-Europa. Die laatste groep is zelfs minder vaak werkzoekend dan de groep van Belgische herkomst. Bij de cijfers rond werkloosheid aangereikt door Arvastat (VDAB) wordt het aantal NWWZ van allochtone origine weergegeven. Onder personen van allochtone herkomst verstaan zij alle personen afkomstig van buiten de EU. Deze personen hebben een huidige of vorige nationaliteit buiten België. Tabel 21 geeft het aantal en percentage NWWZ van niet-Belgische afkomst weer op deze manier.24 Een relatief hoog percentage op de totale groep NWWZ is van andere herkomst (12,2%). Bovendien is er een grote stijging te merken tussen 2010 en 2011. Het totale aantal NWWZ is in 2011 gedaald maar het aantal NWWZ van niet-Belgische origine is wel toegenomen. Over een periode van vijf jaar is er ook een stijging te merken in het aantal NWWZ met een origine buiten België.

24

De cijfers van NWWZ van vreemde origine kunnen alleen maar vanaf 2007 weergegeven worden. Vanaf januari 2007 kent de VDAB van álle werkzoekenden niet alleen de huidige maar ook de voormalige nationaliteit. Op die manier kan de nationale origine van de werkzoekenden veel uitgebreider en correcter in kaart gebracht worden. Daarvoor konden, voornamelijk op basis van naamherkenning, enkel de Belgen van Maghrebijnse en Turkse afkomst gedetecteerd worden.


69

Tabel 21: Aantal en percentage NWWZ van vreemde origine (buiten EU) van 2007-2011 NWWZ 2011 2010 2009 2008 2007

Aantal NWWZ van andere origine (buiten EU) 50 41 37 32 35

410 424 408 337 376

Percentage NWWZ van andere origine op totaal NWWZ 12,2% 9,7% 9,1% 9,5% 9,3% (Bron: Arvastat, VDAB)

Als we bij de NWWZ van diverse origine ook de NWWZ woonachtig in een EU-lidstaat rekenen, dan krijgen we een beduidend hoger percentage. De totale groep personen met niet-Belgische origine die werkzoekend is, is binnen de totale groep NWWZ relatief groot. Het aantal NWWZ afkomstig uit de EU blijft wel kleiner dan het aantal dat niet uit de EU afkomstig. Het aantal NWWZ is de voorbije jaren toegenomen en momenteel is bijna 20% van de NWWZ van diverse herkomst. Tabel 22: Aantal en percentage NWWZ van vreemde origine van 2007-2011 Totaal aantal NWWZ

2011 2010 2009 2008

Aantal NWWZ van andere origine EU Niet-EU 31 50 32 41 25 37 22 32

410 424 408 337

Percentage NWWZ van andere origine op totaal NWWZ 19,8% 17,2% 15,2% 16,0% (Bron: Arvastat VDAB)

Kaarten 19 tot 21 tonen het percentage van NWWZ op drie niveau’s: met Belgische origine, met origine binnen EU-1425 en met origine buiten EU. Deze cijfers geven percentages weer ten opzicht van de totale bevolking per origine. In tegenstelling tot de bovenstaande cijfers wordt er hier gekeken naar het percentage NWWZ op het totale aantal van de bevolking per origine en niet op het totale aantal NWWZ. Kaart 19: NWWZ met Belgische origine t.o.v. de bevolking met Belgische origine (2011) NWWZ met een Belgische origine (2011) % van de bevolking met een Belgische origine (18-64 jaar)

Aantal

4,4 - 6,2

1

3,4 - 4,3

10

2,9 - 3,3 1.000

2,4 - 2,8 2,2 - 2,3

Londerzeel

Vlaams-Brabant: 3,3

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem


Kortenberg

Liedekerke

Lubbeek





Rotselaar

SintPietersLeeuw

Glabbeek Zoutleeuw

Boutersem




Leuven

Huldenberg

Hoegaarden

Tienen


Landen

Halle Bever

Herne



25

EU-14: landen die tot de EU toetraden vóór 2004, behalve België: Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Verenigd Koninkrijk en Zweden


70

Het percentage NWWZ met een Belgische herkomst op de totale bevolking van Belgische herkomst is laag. Dit wil zeggen dat de meeste personen met Belgische herkomst aan het werk zijn. Tegenover de rest van Vlaams-Brabant scoort Zemst ook laag en het ligt bijgevolg onder het gemiddelde van de provincie. Ook tegenover de zuidelijke buurtgemeenten ligt het percentage in Zemst laag. Het werkloosheidscijfer bij personen met een Belgische herkomst is dus niet erg hoog. Het percentage NWWZ van herkomst binnen de EU ligt hoger dan bij personen met Belgische herkomst. Een groter deel van de bevolking met EU-14 herkomst is werkloos en werkzoekend. Bij deze cijfers komt Zemst boven het gemiddelde van Vlaams-Brabant. Kaart 20: NWWZ met EU-14 origine t.o.v. de bevolking met EU-14 origine (2011) NWWZ met een EU-14 origine (2011) % van de bevolking met een EU-14 origine (18-64 jaar)

Aantal

6,4 - 7,8

1

5,4 - 6,3

10

4,4 - 5,3

100

3,4 - 4,3 Londerzeel

1,8 - 3,3 bevolking < 100

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Vlaams-Brabant: 4,4

Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem Liedekerke


Kortenberg

Lubbeek





Rotselaar

SintPietersLeeuw

Zoutleeuw

Boutersem


Drogenbos Overijse

Huldenberg

Linkebeek


Leuven

Glabbeek

Hoegaarden

Tienen


Landen

Halle Bever

Herne



In Zemst ligt het aantal NWWZ met een EU-14 origine hoger dan in de oostelijke buurtgemeenten. Binnen de regio Halle-Vilvoorde volgt Zemst de algemene trend. Bij deze regio valt wel op dat de werkloosheid bij personen met origine binnen EU-14 veel lager ligt in het oosten dan in de rest van de regio. De cijfers voor Zemst liggen ook hoger dan het algemene gemiddelde in Vlaams-Brabant. Het percentage is datgene ten opzichte van de totale bevolking van origine binnen EU-14 en niet ten opzichte van de totale werkbevolking. Het percentage ligt hoog maar als we naar het absolute aantal kijken, zien we dat het aantal toch relatief klein is. Zeker als we dit vergelijken met andere buurtgemeenten zoals Grimbergen, Vilvoorde en dergelijke.


71 26

Kaart 21: NWWZ met origine buiten EU-15 t.o.v. de bevolking met origine buiten EU-15 NWWZ met een origine van buiten de EU-15 (2011) % van de bevolking met een origine van buiten de EU-15 (18-64 jaar)

Aantal

14,9 - 21,9

1

10,9 - 14,8

10

9,9 - 10,8 1.000

7,9 - 9,8 4,3 - 7,8 Londerzeel

bevolking < 100 Vlaams-Brabant: 10,8

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem Liedekerke

Zaventem


Kortenberg

Lubbeek

Ternat Dilbeek




Rotselaar

SintPietersLeeuw

Zoutleeuw

Boutersem


Drogenbos Overijse

Huldenberg

Linkebeek


Leuven

Glabbeek

Hoegaarden

Tienen


Landen

Halle Bever

Herne



De laatste kaart toont het percentage NWWZ met een origine van buiten de EU-15 op de totale bevolking afkomstig van buiten de EU-15. Het percentage is hier beduidend groter dan op de vorige twee kaarten. Binnen de regio Halle-Vilvoorde ligt het percentage vooral hoog in het westelijke gedeelte. In tegenstelling tot de oostelijke buurtgemeenten van Zemst scoort de gemeente zeker hoger. Zemst ligt ook bij deze percentages hoger dan het algemene gemiddelde van Vlaams-Brabant. Dit wil zeggen dat de werkloosheid bij de personen met een origine buiten de EU-15 toch aanzienlijk is. Dit komt voornamelijk omdat de groep personen met een origine van buiten de EU-15 en die tussen 18 en 65 jaar oud zijn, relatief klein is. Daarom ligt het percentage hoger dan bij de eerste groep (personen met Belgische origine) omdat er voornamelijk personen met Belgische origine in Zemst wonen. Ook hier is het percentage hoog, maar ligt het eigenlijke aantal laag. Van het totale aantal inwoners op beroepsactieve leeftijd (18-64 jaar oud) met een niet-Belgische origine was er in 2011 slechts 8% werkloos. Uit algemene cijfers27 blijkt dat het opleidingsniveau van werkzoekenden van niet-Belgische origine meestal hoger is dan het niveau van werkzoekenden van Belgische origine. Een uitzondering hierop is het opleidingsniveau van de werkzoekenden van Maghrebijnse of Turkse origine. Deze groep is veel vaker dan gemiddeld laag opgeleid. Daar tegenover staan de andere werkzoekenden van een andere niet-Europese origine. In die groep zijn er duidelijk meer hoogopgeleiden dan gemiddeld. Dit geldt zeer sterk voor rijke OESO-landen, maar ook voor alle andere landen van buiten de EU. Binnen de EU-landen is de lage opleidingsgraad van werkzoekenden van Zuid-Europese origine opvallend. De werkzoekenden van West- en Noord-Europese herkomst en in mindere mate ook de werkzoekenden van Oost-Europese origine zijn daarentegen vaak hoogopgeleid.

26

EU-15: EU-14 + België

27

Dossier Minderheden in Vlaams-Brabant, Steunpunt Sociale Planning, Provincie Vlaams-Brabant


72

Uit de werkloosheidscijfers voor Zemst van 2011 28 blijkt dat 1/5e van de laaggeschoolde werkzoekenden van niet-Belgische origine is. Bij deze groep heeft 1 op 3 een niet-Belgische nationaliteit. Van alle werkzoekenden van niet-Belgische herkomst (75) zijn er 33 personen laaggeschoold; dit is bijna 1 op 2. De tendensen die naar voor komen uit de algemene cijfers lijken niet duidelijk aanwezig in de cijfers voor Zemst. Er is geen beduidend hoger percentage werkzoekenden van origine binnen de EU die hooggeschoold zijn. Bovendien zijn er ook niet beduidend veel laaggeschoolde werkzoekenden afkomstig uit een Zuid-Europees land. Binnen de groep laaggeschoolde werkzoekenden met een niet-Belgische origine vormen personen met een Marokkaanse origine wel de grootste groep maar ook hierbij gaat het niet over zeer hoge cijfers. Kaart 22: Werkzoekenden met een andere moedertaal dan het Nederlands (31/05/2010) Aantal

% van de werkzoekenden 61,6 - 93,2

500

41,6 - 61,5 moedertaal Frans, origine EU-15 moedertaal Frans, origine buiten EU-15 andere moedertaal, origine EU-15 andere moedertaal, origine buiten EU-15

21,6 - 41,5 11,6 - 21,5 6,2 - 11,5 Vlaams-Brabant: 41,5

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: VDAB studiedienst Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


Bij de werkzoekenden is er een deel dat een andere moedertaal heeft. Op het totale percentage werkzoekenden is het percentage anderstalige werkzoekenden niet erg hoog. Bij de opsplitsing kunnen we zien dat er twee grote groepen zijn: personen afkomstig uit de EU die Franstalig zijn en personen afkomstig buiten de EU die een andere moedertaal dan het Nederlands en Frans hebben. Anderstaligheid bij werkzoekenden komt voornamelijk in regio Halle-Vilvoorde voor, voornamelijk in de gemeenten rond Brussel. Meer naar het oosten van de provincie merkt men toch veel minder anderstaligheid bij de werkzoekenden. LEEFLOON Wanneer een persoon of gezin bestaansmiddelen heeft die ontoereikend zijn en deze persoon of dit gezin niet in staat is om zelf die toestand te veranderen, dan kan het OCMW een leefloon uitbetalen. Het leefloon is een minimuminkomen dat kan worden aangevraagd als men niet over toereikende bestaansmiddelen beschikt of kan beschikken. Wanneer men niet aan alle voorwaarden voldoet om 28

Arvastat VDAB


73

een leefloon te ontvangen, voornamelijk omwille van de nationaliteit, dan kan men terugvallen op een equivalent leefloon. Het aantal personen met een leefloon of equivalent leefloon kan enkel op basis van nationaliteit weergegeven worden. De cijfers die hier gebruikt worden maken enkel onderscheid tussen Belgische of niet-Belgische nationaliteit. Personen met een niet-Belgische origine die een leefloon hebben, zijn veel moeilijker om in kaart te brengen. Kaart 23: Aantal leefloners met niet-Belgische nationaliteit (2009) % van het totale aantal leefloners 25,9 - 37,2 (Brussel: 25,9 - 47,1) 22,9 - 25,8 16,9 - 22,8 3,4 - 16,8

aantal 100 EU niet-EU

Vlaams-Brabant: 22,8 < 20 leefloners

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: POD Maatschappelijke Integratie Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


Het aantal leefloners is Zemst is over het algemeen zeer klein. In januari 2012 waren er 16 dossiers rond leefloon bij het OCMW van Zemst. Hiervan waren er 14 personen met Belgische nationaliteit, één buitenlandse persoon van buiten de EU en een buitenlandse persoon van binnen de EU. Als vreemdeling met niet-Belgische nationaliteit kan men beroep doen op een leefloon wanneer men opgenomen wordt in het Bevolkingsregister. Dit gebeurt na een verblijf van minimum drie jaar in België. Daarnaast zijn er twee personen bij het OCMW Zemst die een equivalent leefloon uitgekeerd krijgen. Hier gaat het over een kandidaat-vluchteling en over een buitenlandse persoon van buiten de EU die ingeschreven staat in het Vreemdelingenregister.29 Bij het OCMW Zemst worden er aan personen jonger dan 26 jaar die van een equivalent leefloon genieten werk aangeboden na drie maanden werkloosheid. Dit gebeurt in het kader van de sociale tewerkstelling. In Zemst is het aantal personen met een niet-Belgische nationaliteit die genieten van ofwel een leefloon ofwel een equivalent leefloon zeer laag.

29

Bron: POD Maatschappelijke oriëntatie


74

C. CONCLUSIE De activiteitsgraad van de beroepsbevolking ligt in Zemst hoog. Het overgrote deel van de inwoners is aan het werk. Zemst kent dus geen al te hoge werkloosheidscijfers. De belangrijkste conclusies rond tewerkstelling zijn: 

Ongeveer 20% van alle NWWZ is van niet-Belgische origine. Het aantal NWWZ van andere origine op het totale aantal NWWZ stijgt de laatste jaren.



Van alle personen met een niet-Belgische origine is de meerderheid afkomstig van buiten de EU. Bij zowel de groep afkomstig uit de EU als uit een niet-EU land is er een stijging te merken.



Op de totale groep van personen van andere herkomst met een beroepsactieve leeftijd (18-64 jaar) is ongeveer 8% werkloos.



In Zemst is er geen noodzakelijk verband tussen opleidingsgraad van de werkloze en de origine van de persoon. Bijna de helft van alle NWWZ van niet-Belgische origine is laaggeschoold. Van alle laaggeschoolde werklozen is er 1 op 5 van niet-Belgische origine.



In Zemst zijn er over het algemeen weinig personen die leven van een leefloon of van een equivalent leefloon. Dit geldt dus ook voor de personen van andere herkomst.

Zemst is dus een actieve gemeente waar de meeste inwoners aan het werk zijn. Toch is het belangrijk dat iedereen werk vindt en dat iedereen voldoende en vooral gelijke kansen krijgt op de arbeidsmarkt. De gemeente moet dan ook zeker bekijken hoe tewerkstelling in en nabij de gemeente positief gestimuleerd kan worden.


75

HUISVESTING Goede en degelijke huisvesting is zeer belangrijk voor een gemeente. Om de huisvesting in Zemst te schetsen, werden gegevens opgevraagd bij het gemeentelijk Woonloket, het OCMW en enkele diensten die instaan voor sociale woningen in Zemst. Daarnaast werd er ook bij de bevragingen aan de doelgroep gevraagd naar hun ervaring met wonen in Zemst.

A.

ALGEMENE SITUATIE

Zemst is een aantrekkelijke gemeente om in te wonen. Het is zowel natuurrijk en rustig als gelegen nabij verschillende belangrijke steden. De meeste bevraagden vinden Zemst een zeer goede gemeente om zich te vestigen door de gunstige ligging en de talrijke faciliteiten. Deze factoren maken echter het vastgoed in Zemst niet goedkoop. Afhankelijk van het type woning (huren of kopen) en van wat men koopt (bouwgrond of huis) varieert de prijs. Kaart 24 toont aan dat Zemst wat de prijs van de woonhuizen betreft een gemiddelde positie inneemt. Binnen de regio Halle-Vilvoorde vormt Zemst zeker geen uitzondering. In het oosten van deze regio zien we immers de prijs sterk oplopen. Wat het algemene gemiddelde van Vlaams-Brabant betreft, zit de prijs van een woning in Zemst net rond het gemiddelde. De vastgoedmarkt schiet er binnen Vlaams-Brabant niet bovenuit. De kaart laat ook het aantal verkopingen per gemeente zien. Het aantal verkopingen in Zemst ligt hoger dan in de buurtgemeenten zoals Kampenhout, Boortmeerbeek en dergelijke. In tegenstelling tot in sommige buurtgemeenten worden er in Zemst dus redelijk veel huizen verkocht. Dit vertaalt zich ook in het aantal inwoners dat er jaarlijks bijkomt (zie hoger). Kaart 24: Gemiddelde prijs van gewone woonhuizen (2011) Gemiddelde prijs gewone woonhuizen (2011) in euro

Aantal verkopingen

292.797 - 366.449

10

252.797 - 292.796

100

232.797 - 252.796 192.797 - 232.796

1.000

145.123 - 192.796

Londerzeel

Vlaams-Brabant: 232.797

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem


Kortenberg

Liedekerke

Lubbeek





Rotselaar

SintPietersLeeuw

Zoutleeuw

Boutersem




Leuven

Glabbeek

SintGenesiusRode

Huldenberg

Hoegaarden

Tienen

Hoeilaart Landen

Halle Bever

Herne



In tegenstelling tot de prijs van de woonhuizen is de prijs voor een bouwgrond in Zemst zeer hoog. Hierbij komt Zemst ver boven het gemiddelde uit. Op gebied van het kopen van een bouwgrond is Zemst dus een zeer dure gemeente. Toch valt het op dat er heel wat bouwgronden, ondanks de hoge kostprijs, verkocht worden. Als we dit vergelijken met omringende gemeenten, ligt het aantal verkopingen van bouwgrond in Zemst toch zeer hoog. Dit wil zeggen dat mensen zeker niet afgeschrikt


76

worden door de kostprijs. In de regio Halle-Vilvoorde is het bovendien opvallend dat in het noorden en oosten de bouwgrondprijzen zeer hoog liggen. Kaart 25: Gemiddelde prijs van een bouwgrond (2011) Gemiddelde prijs bouwgronden (2011) in euro per m²

Aantal verkopingen

244 - 441

1

214 - 243

10

174 - 213

100

134 - 173 Londerzeel

74 - 133

Kapelleop-denBos

< 6 verkopingen


Tremelo Aarschot


Vlaams-Brabant: 174

Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem


Kortenberg

Liedekerke

Lubbeek





Rotselaar

Leuven

Glabbeek Zoutleeuw

Boutersem


Drogenbos

SintPietersLeeuw

Huldenberg

Overijse

Hoegaarden

Linkebeek


Tienen


Landen

Halle Bever

Herne



Op de totale oppervlakte van Zemst zijn er nog veel bouwpercelen over. Minder dan 1/4e van de totale oppervlakte is reeds bebouwd. In vergelijking met de zuidelijke en westelijke buurtgemeenten ligt het aantal bebouwde percelen in Zemst laag. Ook binnen de regio Halle-Vilvoorde is Zemst één van de weinige gemeenten met nog veel beschikbare oppervlakte. Kaart 26: Oppervlakte van de bebouwde percelen (2011) Oppervlakte van de bebouwde percelen (2011) % van de totale oppervlakte

Oppervlakte (ha)

33,3 - 52,5

100

24,3 - 33,2

500

19,3 - 24,2

1.000

13,3 - 19,2 Londerzeel

6,5 - 13,2 Vlaams-Brabant: 19,3

Kapelleop-denBos


Tremelo Aarschot


Zemst

Meise


Haacht Kampenhout

Bekkevoort

Merchtem Holsbeek


Herent

Machelen

Affligem Liedekerke

Zaventem


Kortenberg

Lubbeek

Ternat Dilbeek




Rotselaar

SintPietersLeeuw

Glabbeek Zoutleeuw

Boutersem




Leuven

Huldenberg

Hoegaarden

Tienen


Landen

Halle Bever

Herne

Kaart: Steunpunt sociale planning Bron data: AAPD, FOD Financiën, via lokale statistieken Grenzen: Voorlopig rb gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (AGIV-product)


De huurprijs van woningen in Zemst is moeilijk om in kaart te brengen. Cijfers over de huurprijs van woningen dateren immers van 2001. De gemiddelde huurprijs van woningen werd toen weergegeven door middel van een sociaal-economische enquête. Sindsdien zijn er geen cijfers meer beschikbaar die een dergelijk algemeen beeld geven van de gemiddelde huurprijs van woningen. Een algemene conclusie uit de cijfers van 2001 is echter dat de prijzen van huurwoningen in de laatste tien jaar sterk gestegen zijn. In 2001 was de gemiddelde huurprijs van een woning in Zemst niet erg hoog, zeker niet in vergelijking met enkele buurtgemeenten van Zemst. De meeste woningen van het totale aantal huurwoningen op de markt hadden toen een huurprijs tussen 248-496 euro. Een kwart van alle Integratiebeleidsplan 2013-2016

77

huurwoningen had in 2001 een huurprijs hoger van 496 euro. Zemst zat wat de gemiddelde huurprijs betreft onder het gemiddelde van Vlaams-Brabant. Toch zullen nieuwe cijfers aangereikt moeten worden, aangezien er in tien jaar toch een algemene stijging in prijs van de huurmarkt geweest is. Tegen 2020 zijn er door de Vlaamse regering doelstellingen gesteld voor de gemeenten om het aantal sociale woningen per gemeente te verhogen. Ook Zemst is volop bezig met het verwezenlijken van deze doelstellingen en dus met het bijbouwen van sociale woningen. Voor de toewijzing van sociale huisvesting werkt de gemeente samen met Providentia en het Sociaal Verhuurkantoor WEBRA. De gemeente heeft bovendien alle informatie over wonen gebundeld bij het woonloket. Bijgevolg kan iedereen bij het woonloket terecht over alle vragen met betrekking tot wonen. B.

SPECIFIEKE SITUATIE

Er zijn weinig recente gegevens over de huisvestingssituatie van minderheden, maar bestaande studies wijzen wel uit dat niet-Europese vreemdelingen gemiddeld in minder kwalitatieve woningen terechtkomen, die ook vaker huurwoningen zijn. Het feit dat deze groep oververtegenwoordigd is in de wachtlijsten van sociale woningen in Vlaanderen wijst ook in die richting: 17% zijn niet-Europese vreemdelingen. In tegenstelling tot de Europese vreemdelingen (3%) zijn zij dus sterk oververtegenwoordigd in deze cijfers. De cijfers die hieronder aangereikt worden zijn gebaseerd op nationaliteit en niet op origine. De sociale huisvesting in Zemst is volop in ontwikkeling. Er worden steeds meer sociale woningen gebouwd en de gemeente heeft nog gronden waar er in de toekomst sociale woningen gebouwd kunnen worden. Voor de toewijzing van sociale huisvesting kan men in Zemst terecht bij het woonloket. In Zemst is er momenteel een wachtlijst van twee jaar voor sociale huisvesting. Uit de gegevens van Providentia blijkt dat er op deze wachtlijst 276 personen met een niet-Belgische nationaliteit staan. Het hebben van de Belgische nationaliteit is geen voorwaarde om in aanmerking te komen voor een sociale woning. Het woonloket merkt op dat mensen zich vaak in verschillende gemeenten op de lijst zetten. De inwoners van Zemst krijgen wel voorrang op de wachtlijst. Een belangrijke voorwaarde om in aanmerking te komen voor een sociale woning is de kennis van het Nederlands. Deze voorwaarde geldt zowel voor Belgen als voor niet-Belgen. Iedereen moet door middel van een getuigschrift van Nederlands onderwijs de kennis van het Nederlands bewijzen of men moet een taaltest afleggen bij Providentia. Een tweede belangrijke voorwaarde is dat een nieuwkomer die verplicht is een inburgeringstraject te volgen, ook daadwerkelijk dit traject moet gevolgd hebben indien men in aanmerking wil komen voor een sociale woning. Voor nieuwkomers is dit dus een extra voorwaarde om in aanmerking te kunnen komen voor een sociale woning. Wat goedkoop wonen in Zemst betreft, kampt de gemeente met een huisvestingsprobleem voor erkende vluchtelingen. Indien een asielzoeker uit het Lokaal Opvanginitiatief erkend wordt als vluchteling, moet deze persoon vaak uitwijken naar de steden omdat er amper goedkope huisvesting voor hen beschikbaar is. Wanneer een asielzoeker erkend wordt, krijgt hij enkele maanden de tijd om een woonplaats te vinden. Door een gebrek aan inkomsten vindt men echter nauwelijks een betaalbare Integratiebeleidsplan 2013-2016

78

woning. Het OCMW heeft daarom enkele noodoplossingen in Zemst voorzien om enkele erkende vluchtelingen op te vangen. Indien er echter meerdere personen op korte tijd erkend worden, is er een tekort aan woonmogelijkheden. Vaak moet de persoon dan uitwijken naar de steden. Deze stap is echter niet altijd bevorderlijk voor hun integratieproces. Met betrekking tot de sociale huisvesting merkt het woonloket op dat er toch nog steeds grote vooroordelen rond sociale huisvesting en personen van andere herkomst bestaan. Vaak uiten personen van Belgische origine hun ongenoegen over het aantal personen van niet-Belgische origine op de wachtlijst. Er bestaan echter dikwijls misvattingen over de wachtlijst, het voorrang krijgen, het getuigschrift van Nederlands en dergelijke. Wanneer het over drempels die mensen ervaren met betrekking tot het woonloket gaat, dan hebben deze voornamelijk te maken met verwachtingen en informatie. Vaak hebben de mensen een zeer hoge verwachting van het woonloket en denken ze dat het een soort van immobiliënkantoor is. Deze hoge verwachtingen zijn er echter bij de meeste cliënten, ongeacht de herkomst. Deze verwachtingen worden vaak gewekt door een foutief begrip van de werking van het woonloket. Er wordt dan ook geprobeerd om zo veel mogelijk informatie hierover te geven aan de mensen. Onlangs werd er een informatiebrochure over het woonloket opgesteld om de werking ervan te verduidelijken. Ook het OCMW verwijst zijn cliënteel regelmatig door naar het woonloket. Daarnaast worden ook alle papieren samen met het woonloket ingevuld. De gemeente probeert dus op een zo ruim mogelijke manier de mensen met vragen of meldingen over huisvesting ten dienste te staan. WOONWAGENBEWONERS Momenteel wonen er geen woonwagenbewoners in Zemst. In het verleden was dit even het geval maar nu zijn er geen vaste standplaatsen meer voor woonwagenbewoners. Af en toe strijken er groepen op doortocht neer in Zemst. C. CONCLUSIE Degelijke huisvesting is voor iedereen zeer belangrijk. De gunstige ligging van Zemst maakt het een aantrekkelijke, maar geen al te goedkope gemeente om in te wonen. Bovendien bestaat het vastgoed in de gemeente grotendeels uit open bebouwingen. Appartementen zijn er bijvoorbeeld zeer weinig aanwezig. Toch moet men werken aan voldoende goede huisvesting voor alle inwoners. De belangrijkste conclusie met betrekking tot huisvesting zijn: 

Aan het vermeerderen van sociale huisvesting wordt gewerkt, maar momenteel is er nog onvoldoende sociale huisvesting aanwezig in de gemeente Zemst om de vraag ernaar op te vangen.



De huisvesting voor erkende vluchtelingen uit het LOI moet verbeterd worden. Deze mensen moeten ook de kans krijgen om te kunnen wonen in Zemst en niet in één van de grootsteden.



Weinig concrete cijfers over de huisvestingssituatie van etnisch-culturele minderheden. Desondanks bestaan er hier vooroordelen over. Zeker wanneer het gaat over sociale woningen en de toewijzing ervan aan etnisch-culturele minderheden.



Er zijn geen woonwagenbewoners woonachtig in Zemst.


79

ALGEMENE CONCLUSIES VANUIT DE OMGEVINGSANALYSE Met behulp van deze omgevingsanalyse werden de belangrijkste thema’s besproken met betrekking tot diversiteit en integratie. Deze thema’s werden naar voren geschoven zowel vanuit algemeen standpunt als vanuit het standpunt met oog voor de etnisch-culturele minderheden. Uit deze omgevingsanalyse kunnen dan ook de belangrijkste doelstellingen en prioriteiten rond diversiteit en integratie gedestilleerd worden. Er zijn een aantal algemene conclusies die vanuit de omgevingsanalyse opgemaakt kunnen worden: 

De laatste jaren komen steeds meer en meer personen van diverse herkomst in Zemst wonen. De stijging zal waarschijnlijk in de toekomst blijven aanhouden. Het is dan ook noodzakelijk om deze mensen ten volle bij de samenleving te betrekken.



Er woont in Zemst een relatief groot percentage kinderen van andere herkomst. Deze kinderen moeten voldoende betrokken worden bij het vrijetijdsleven. Momenteel is het zowel voor de verenigingen als voor de gemeentelijke diensten moeilijk om in te schatten hoe groot de deelname van kinderen van andere herkomst aan de activiteiten is. Het is echter belangrijk dat kinderen op een toegankelijke en laagdrempelige manier vrije tijd kunnen beleven.



Taalstimulerende initiatieven zijn noodzakelijk in een gemeente. De indruk is er dat de anderstaligheid in Zemst toeneemt. Daarom is het belangrijk dat anderstalige inwoners de kans krijgen om Nederlands te oefenen in de gemeente.



De lagere scholen in Zemst zijn belangrijke actoren in het integratieproces. Zij zijn vaak één van de eerste instanties die met nieuwe inwoners in contact komen. Via ouderparticipatie kunnen ouders bij het schoolgebeuren betrokken worden en kunnen ze meer sociale contacten leggen. Daarom is ouderparticipatie van ouders van andere herkomst of anderstalige ouders in scholen zeer belangrijk. Momenteel hangt de mate waarin deze ouders participeren sterk af van de aard van de activiteit. Toch zouden deze ouders zo veel mogelijk betrokken moeten worden ongeacht de aard van de activiteit.



Sommige lagere scholen merken een lichte stijging van het aantal anderstalige kinderen en/of kinderen van andere herkomst. In Zemst heeft deze stijging grotendeels te maken met de ligging van de school, al dan niet grenzend aan Mechelen of Vilvoorde.



Huisvesting in Zemst is relatief duur. Daarom is het voor mensen met minder financiële middelen moeilijk om in Zemst te komen wonen. Toch moet iedereen de kans krijgen om zich te kunnen vestigen op de plaats waar men graag wil wonen. De gemeente is al bezig met het bijbouwen van sociale woningen. Toch blijft de vraag naar dergelijke woningen zeer groot. Daarnaast moeten ook mensen uit het LOI die erkend worden als vluchteling de kans krijgen om in Zemst te blijven wonen. Op dit ogenblik moeten deze mensen te vaak uitwijken naar de steden omdat ze in Zemst geen betaalbare huisvesting vinden.

Er zijn dus verscheidene domeinen die uit deze omgevingsanalyse naar voren komen waarop de gemeente actief kan inzetten. De doelstellingen van het beleidsplan zullen in wat volgt uitvoerig besproken worden. Integratiebeleidsplan 2013-2016

80

III. STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN

De gemeente Zemst stelt vanuit de verschillende thema’s van de omgevingsanalyse zes strategische doelstellingen op. Deze zes doelstellingen behandelen kwesties rond diversiteit en anderstaligheid die prioritair zijn voor de gemeente. Rond deze zes beleidsthema’s zullen er acties uitgevoerd worden. De zes strategische doelstellingen van dit beleidsplan zijn: 1. Taalbeleid: De gemeente wil een taalbeleid voeren waarbij er enerzijds aandacht is voor het toeleiden van anderstalige inwoners naar officiële taalcursussen en anderzijds geprobeerd wordt taalstimulerende initiatieven op te zetten in de gemeente. Anderstalige inwoners moeten in het dagelijkse leven zo veel mogelijk Nederlands kunnen oefenen. Daarom is het belangrijk om voldoende oefenkansen in de gemeente te creëren. 2. Samenleven in diversiteit: De gemeente wil tegengaan dat het sociale leven verbrokkelt en dat er een duale samenleving ontstaat. Een duale samenleving als zijnde enerzijds de leefwereld van de autochtone inwoners en anderzijds de leefwereld van anderstalige inwoners en/of inwoners van andere herkomst. Door meer betrokkenheid in de samenleving, door een hogere deelname aan het verenigingsleven, enzovoort, komen mensen in contact met andere inwoners en dit contact versterkt de sociale cohesie. Ook via buurtinitiatieven, praatgroepen en de lokale economie kunnen de sociale banden in de samenleving tussen inwoners van andere herkomst en autochtone inwoners versterkt worden. 3. Interne toegankelijkheid: De gemeente Zemst wil een dienstverlening die zo toegankelijk en laagdrempelig mogelijk is voor alle inwoners. Dit kan onder meer door betrokken diensten van gemeente en OCMW te ondersteunen in hun contact met anderstalige inwoners en inwoners van andere herkomst. Bovendien wil de gemeente ook in haar communicatie- en informatiekanalen voldoende aandacht hebben voor diversiteit in de samenleving. Via aandacht voor deze zaken in de dienstverlening wordt niet alleen de werking voor de betrokken diensten vergemakkelijkt, maar wordt ook de relatie tussen gemeente en inwoners bevorderd. 4. Externe toegankelijkheid: De gemeente ondersteunt het onderwijs in Zemst in hun omgang met diversiteit en anderstaligheid. Scholen zijn één van de belangrijkste actoren in het integratieproces en daarom is het noodzakelijk dat er aan scholen de nodige ondersteuning gegeven wordt. Bovendien wil de gemeente organisaties en projecten ondersteunen die oog hebben voor diversiteit en die de dialoog tussen culturen bevorderen. 5. Beleidsparticipatie: De gemeente heeft aandacht voor diversiteit in de gemeentelijke adviesraden. Het is belangrijk dat personen van andere herkomst op de hoogte zijn van het bestaan van adviesraden en dat ze hieraan kunnen deelnemen. Bovendien kunnen inwoners van andere herkomst hun stem laten weerklinken in het beleid via een informeel adviesorgaan. 6. Kwaliteitsbeleid: De gemeente Zemst voert een kwaliteitsvol beleid dat zich weerspiegelt in de opmaak van een integratiebeleidsplan.


81

Deze doelstellingen werden opgemaakt in samenspraak met de betrokken diensten van gemeente en OCMW. Andere beleidsprioriteiten zijn minder prioritair voor de gemeente Zemst. De gemeente kiest er daarom voor om voor de periode 2013-2016 geen doelstellingen te formuleren met betrekking tot woonwagenbewoners. Uit de omgevingsanalyse kwam immers naar voren dat er geen woonwagenbewoners in Zemst zijn. Om deze reden zal de gemeente geen concrete acties voeren voor het aanleggen, beheren en regulariseren van permanente woonwagenterreinen. De gemeente zal desalniettemin aandachtig zijn om doortrekkende woonwagenbewoners goed op te vangen. Tewerkstelling en huisvesting zijn domeinen waarbij er voldoende aandacht voor diversiteit moet zijn. Toch is het als lokale overheid moeilijk om hard te wegen op de lokale huisvestingsmarkt en de tewerkstellingsgraad van etnisch-culturele minderheden, omdat deze domeinen zich voor het grootste deel in de privé-sector situeren. Toch kan de gemeente al voorzichtige stappen nemen op deze fronten. De gemeente wil daarom bekijken hoe zij hun eigen personeelsbeleid meer voor diversiteit kunnen openstellen. Dit zal echter stapsgewijs moeten gebeuren aangezien er momenteel te weinig personeel voorhanden is op de betrokken diensten om na te denken en om te werken aan een diversiteitsbeleid op de werkvloer. In de toekomst zal dit echter veranderen en dan zal de gemeente trachten te werken aan een meer divers personeelsbeleid. In wat volgt zullen de strategische doelstellingen één voor één behandeld worden. Bij elke strategische doelstellingen horen operationele doelstellingen die de manier waarop de strategische doelstelling verwezenlijkt zal worden, beschrijven. De operationele doelstellingen zijn op hun beurt onderverdeeld in een aantal acties. Aan alle acties worden de resultaten van de actie, de indicatoren, de timing van de actie, het budget en de noodzakelijke partners gekoppeld. Deze acties zijn zowel voor volwassenen als voor kinderen en jongeren in de gemeente bedoeld. Het is belangrijk dat ook kinderen en jongeren voldoende betrokken worden in de samenleving. Daarom zullen alle acties uitgevoerd worden met de nodige aandacht voor volwassenen en voor kinderen.


82


83


84


85


86


87


88


89


90


91


92


93


94


95


96


97


98


99


100


101


102


103


104


105


106


107


108

IV. BIJLAGE: LIJST VAN KAARTEN, GRAFIEKEN EN TABELLEN KAARTEN Kaart 1: Opvanginitiatieven voor asielzoekers......................................................................................................................... 24 Kaart 2: Bevolkingsdichtheid (2011)............................................................................................................................................... 25 Kaart 3: Evolutie van het aantal ouderen (2008-2025) ...................................................................................................... 27 Kaart 4: Aantal niet-Belgen (2011) .................................................................................................................................................. 30 Kaart 5: Personen met een huidige niet-Belgische nationaliteit of een niet-Belgische nationaliteit bij de geboorte (2010)........................................................................................................................................................................................... 31 Kaart 6: Personen met een origine van een EU-land (2010) ........................................................................................... 32 Kaart 7: Personen met een origine van buiten de EU (2010) ......................................................................................... 32 Kaart 8: Jongeren (0-24 jaar) met een vreemde nationaliteit (2009)........................................................................ 37 Kaart 9: Ouderen met een niet-Belgische nationaliteit (2010)...................................................................................... 37 Kaart 10: Ouderen die na de geboorte de Belgische nationaliteit verkregen ...................................................... 38 Kaart 11: Inwonende kinderen met één of meer ouders van niet-Belgische origine (2010) ...................... 42 Kaart 12: OKAN-klassen in Brussel en Vlaams-Brabant...................................................................................................... 57 Kaart 13: Geboorten waarbij de taal tussen moeder en kind niet het Nederlands is (2009) ..................... 60 Kaart 14: Nederlands als tweede taal ........................................................................................................................................... 61 Kaart 15: Aantal cursisten NT2 .......................................................................................................................................................... 61 Kaart 16: Aantal niet-Belgische cursisten NT2 ......................................................................................................................... 62 Kaart 17: Werkloosheidsgraad (2011) .......................................................................................................................................... 65 Kaart 18: Niet-werkende werkzoekenden, naar deelgemeente (31/12/2010)................................................... 65 Kaart 19: NWWZ met een Belgische origine t.o.v. de bevolking met Belgische origine (2011) ................ 67 Kaart 20: NWWZ met EU-origine t.o.v. de bevolking met EU-14 origine (2011)................................................ 68 Kaart 21: NWWZ met origine buiten EU-15 t.o.v. de bevolking met origine buiten EU-15 ......................... 69 Kaart 22: Werkzoekenden met een andere moedertaal dan het Nederlands (31/05/2010)..................... 70 Kaart 23: Aantal leefloners met niet-Belgische nationaliteit (2009) .......................................................................... 71 Kaart 24: Gemiddelde prijs van gewone woonhuizen (2011) ........................................................................................ 73 Kaart 25: Gemiddelde prijs van een bouwgrond (2011).................................................................................................... 74 Kaart 26: Oppervlakte van de bebouwde percelen (2011) .............................................................................................. 74 GRAFIEKEN Grafiek 1: Bevolkingsgroei (2001-2011)....................................................................................................................................... 25 Grafiek 2: Evolutie aantal mannen en vrouwen in Zemst (2001-2011) ................................................................... 26 Grafiek 3: Evolutie van de leeftijdsgroepen (2001-2011) ................................................................................................. 27 TABELLEN Tabel 1: Top 15 van niet-Belgische nationaliteiten in Zemst (2012) .......................................................................... 28 Tabel 2: Top 15 van niet-Belgische nationaliteiten in Vlaams-Brabant (2010) .................................................... 29 Integratiebeleidsplan 2013-2016

109

Tabel 3: Aantal inwoners in Zemst met een niet-Belgische nationaliteit (2006-2012)................................... 29 Tabel 4: Aantal personen van andere herkomst in Zemst (2005-2011)................................................................... 31 Tabel 5: Top 5 van herkomstlanden (2011) .............................................................................................................................. 31 Tabel 6: Instroom nieuwkomers in Zemst, aantal meerderjarige nieuwkomers naar profiel (2011)................................................................................................................................................................................................. 33 Tabel 7: Binnenlandse migraties van personen met vreemde nationaliteit: in- en uitwijking van en naar andere Belgische gemeenten (2001-2009) .................................................................................................... 34 Tabel 8: Buitenlandse migraties van personen met vreemde nationaliteit: in- en uitwijking van vreemdelingen van en naar het buitenland (2001-2009) ................................................................................................. 35 Tabel 9: Aantal en aandeel van personen van andere herkomst in Zemst, naar leeftijd (2011) .............. 36 Tabel 10: Aantal en aandeel van personen van andere herkomst, naar leeftijd, op totale bevolking (2011).......................................................................................................................................................................................... 36 Tabel 11: Aantal leerlingen in de lagere scholen van Zemst (cijfers 2010-2011) ............................................... 52 Tabel 12: Aantrekkingskracht van lagere scholen in Zemst (2010-2011)................................................................ 53 Tabel 13: Plaats van secundaire scholen waar Zemstse leerlingen school lopen (2010-2011) ................. 53 Tabel 14: Aantal leerlingen in het Nederlandstalig gewoon basis onderwijs naar fusiegemeente (woonplaats) en thuistaal (2009-2010) ........................................................................................................................................ 54 Tabel 15: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs Zemst (2010-2011).................................................................................................................................................................................................... 56 Tabel 16: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig voltijds gewoon secundair onderwijs Zemst (2010-2011).................................................................................................................................................................................................... 56 Tabel 17: Schoolse vorderingen in het Nederlandstalig gewoon lager onderwijs naar fusiegemeente (woonplaats) en thuistaal (2009-2010) ........................................................................................................................................ 56 Tabel 18: Thuistaal bij de geboorte van het kind: taal moeder-kind (2009) ......................................................... 60 Tabel 19: Activiteitsgraad van de gemeente Zemst (18-64 jaar) .................................................................................. 64 Tabel 20: Aantal NWWZ in Zemst (2001-2011) ....................................................................................................................... 64 Tabel 21: Aantal en percentage NWWZ van vreemde origine (buiten EU) van 2007-2011 ........................ 67 Tabel 22: Aantal en percentage NWWZ van vreemde origine van 2007-2011 ................................................... 67


110

V.

MEERJARENBEGROTING

A. SUBSIDIES VLAAMS MINISTERIE BESTUURSZAKEN – AGENTSCHAP VOOR BINNENLANDS BESTUUR -

TOTAAL BEDRAG VLAAMSE SUBSIDIES (PERIODE 01/03/2013 – 31/12/2013)

-

PERSONEELSKOSTEN (PERIODE 01/03/2013 – 31/12/2013)

+/- € 55.000

VOLTIJDSE INTEGRATIEAMBTENAAR: -

€ 34.895,57

WERKINGSKOSTEN: 2013

2014

2015

S.D. 1: TAALBELEID O.D. 1.1 (Actie 2: Overzicht officiële taalopleidingen)

500

250

250

0

Pas te bepalen in 2013 250

O.D. 1.2. (Actie 1: Taalinitiatief)

O.D. 1.2. (Actie 3: Taalstimulatie verenigingen)

250


O.D. 1.2. (Actie 4: Project “Samen Inburgeren”)

500

1500

1500

O.D. 1.2. (Actie 5: Project “Voorlezen aan huis”)

1000

1000

1000

2013

2014

2015

S.D. 2: SAMENLEVEN IN DIVERSITEIT O.D. 2.1 (Actie 2: Beeldvormingscampagnes)

1000

1000

1000

0

1000

1000

O.D. 2.3. (Actie 1: Verenigingengids)

2000

1500

1500

O.D. 2.3. (Actie 2: Vrijetijdsmarkt)

1000

1500

1500

500

250

250

0


O.D. 2.1. (Actie 3: Buurtdrinks)

O.D. 2.3. (Actie 3: Publicatie financiële tegemoetkoming) O.D. 2.3. (Actie 4: Alternatief financiële tegemoetkoming)

O.D. 2.4. (Actie 1: Vormingen verenigingen)

500


O.D. 2.4. (Actie 2: Praktisch materiaal verenigingen)

500

250

250

30

0

0

O.D. 2.5. (Actie 1: DVD huwelijksmigratie)

2013

S.D. 3: INTERNE TOEGANKELIJKHEID Integratiebeleidsplan 2013-2016

2014

2015

111

O.D. 3.1 (Actie 1: Onthaalpakket)

1500

1000

1000

O.D. 3.1. (Actie 2: Publiciteit onthaaldag)

250

250

250

O.D. 3.1. (Actie 3: Overeenkomst Pin vzw)

2400

2400

2400

O.D. 3.2. (Actie 3: Overeenkomst “Wablieft”)

2000

2000

2000

O.D. 3.3. (Actie 2: Vorming op maat personeel)

500

250

250

O.D. 3.3. (Actie 3: Praktisch materiaal loketpersoneel)

250

250

250

2013

2014

2015

S.D. 4: EXTERNE TOEGANKELIJKHEID O.D. 4.1 (Actie 1: Overeenkomst PaSTa)

2000

2000

2000

500

1000

1000

O.D. 4.1. (Actie 3: Huiswerkbegeleiding)

0

O.D. 4.1. (Actie 4: Schoolkansenpas)

0

Pas te bepalen in 2013 Pas te bepalen in 2013 0

O.D. 4.1. (Actie 2: Project “Inburgeringscoaches”)

O.D. 4.2. (Actie 2: Scholengids)

1000

Pas te bepalen in 2013 Pas te bepalen in 2013 0

O.D. 4.5. (Actie 1: Beeldvormingsinitiatief LOI)

1000

1000

1000

500

500

500

O.D. 4.5. (Actie 2: Beeldvorming vluchtelingenthematiek)

2013

2014

2015

S.D. 5: BELEIDSPARTICIPATIE O.D. 5.2. (Actie 1: Dialoogavonden)

TOTAAL WERKINGSKOSTEN

500

€20180

1000

€20150

B. COFINANCIERING GEMEENTE ZEMST -

-

PERSONEELSKOSTEN

2013

Deeltijdse medewerker Integratiedienst

+/- €23500

WERKINGSKOSTEN

2013

Onthaaldag voor nieuwe inwoners (halfjaarlijkse organisatie) Kosten Integratiedienst (Frankeringkosten, vormingen,…)

€2500


€500

1000

€20150

INTEGRATIEBELEID Gemeente Zemst ( )

Recommend Documents