Instructies lezen en uitvoeren (vraag 1)

accent

Thema 8: remediëring bij toets begrijpend lezen

Naam:

Instructies lezen en uitvoeren (vraag 1)

Wat is een instructie? Een instructie is een weettekst die stap voor stap zegt wat je moet doen.

1 Lees aandachtig de instructies en bekijk de bijbehorende afbeeldingen. Voer daarna de instructies uit. Werk per twee en laat je klasgenoot controleren of je de instructies correct uitvoert. Je mag elkaar helpen. Voer op het einde allebei alle instructies na elkaar uit … Jullie kennen nu een echte, magische goocheltruc! Vooraf Vertel je publiek dat je een touw kunt doorknippen en weer heel kunt toveren. Instructies 1 Neem een schaar en twee stukjes touw van eenzelfde kleur: één lang en één kort. Toon (alleen!) het lange touw aan het publiek. 2 Plooi het lange touw dubbel en neem het in je handpalm. Tegelijk neem je ook het korte touw op deze manier in je handpalm (zonder dat het publiek het ziet!). Laat de lus een eindje boven je handpalm uitsteken. Dan denkt het publiek dat dit de lus van het lange touw is. 3 Knip de lus van het korte touwtje door.

4 Duw ongemerkt de doorgeknipte eindjes weg in je hand.

Tijd voor Taal accent - Taal Toetsen en remediëring 6

Thema 8 • remediëring lezen

269

Naam:

5 Trek de lus van het lange, nog hele touw naar boven.

6 Laat het publiek het hele touw zien. (Zorg ervoor dat de twee doorgeknipte stukjes onzichtbaar blijven!)

270



Naam:

Woorden uit de tekst verklaren (vraag 2a) De verhaallijn schrijven (vraag 2b)

Moet ik altijd alle woorden begrijpen? Nee, want niet alle woorden zijn even belangrijk. Begrijp je de tekst ook zonder dat ene moeilijke woord? Dan hoeft opzoeken niet echt. Wil je de betekenis toch kennen? Probeer dan deze tips: - Lees de hele zin. Kun je de betekenis afleiden uit de zin? - Splits het woord. (cadeaubon = cadeau + bon = een bon waarmee je een cadeau koopt.) - Vraag uitleg. Zoek het woord op in een woordenboek of op de computer.

Ze schrijft dat ik een ‘nerd’ ben. Wat zou dat betekenen?

Tips bij het opzoeken in het woordenboek - Bovenaan op elke bladzijde vind je een trefwoord. Dat helpt je bij het opzoeken. - Van naamwoorden zoek je altijd het enkelvoud. - Van werkwoorden zoek je de infintief.

Hoe vind ik de verhaallijn? - Lees aandachtig het hele verhaal. - Duid in de tekst de inleiding, het midden en het slot aan. - Lees nu elk deel opnieuw en duid de sleutelwoorden of belangrijkste zinnen aan. - Schrijf nadien met je eigen woorden de verhaallijn uit. - Lees na en pas eventueel aan.



271

Naam: 2

Lees eerst aandachtig dit verhaal. Beantwoord dan de vragen. De vrouw op het schilderij Een Japans sprookje 1 Lang geleden leefde er in Yedo een jongeman die Toshika heette. Zijn familie behoorde tot de hogere klasse. Hij las veel, verzorgde zijn planten en bloemen, beoefende de theeceremonie, maakte gedichten en speelde op de fluit. Hij had een bijzondere liefde voor mooie geschriften en tekeningen, waarvan hij een interessante verzameling bezat.

woordenschat gesigneerd voorzien van een handtekening alkoof t in een klein slaapvertrekje da t. grotere kamer uit kom hartstochtelijk hevig, vurig

2 Op een dag kwam een vriend hem opzoeken. Die jongeman had een lange reis gemaakt en omdat hij de hobby’s van Toshika kende, had hij voor hem een oud Chinees schilderij meegebracht. Het schilderij stelde een jonge vrouw voor in de bloei van haar jeugd. Haar gezicht was van een stralende schoonheid. Toshika was weg van het schilderij. Hij bedankte zijn vriend hartelijk en hing zijn aanwinst op een mooie plaats. Onze vriend had een dromerige en in zichzelf gekeerde natuur. Voor hem ging er in het leven niets boven de kunst. Hoe meer hij naar het schilderij keek, hoe meer het voor hem begon te leven. De ernst en waardigheid van haar gezicht, de sprekende uitdrukking van haar donkere ogen en de slankheid van haar figuur lieten hem niet meer los. Hij vroeg zich af wie zij geweest was en waar zij had geleefd, maar het schilderij was niet gesigneerd. Op het laatst werd zijn passie voor de vrouw op het schilderij zo hevig, dat hij begon te geloven dat zij werkelijk leefde. Hij zag haar ademen en hij zag dat haar kersenrode lippen bewogen om hem toe te spreken. 3 Op een avond werd hij geïnspireerd tot het volgende gedicht: Je schoonheid is als een pruimenbloesem. Je wenkbrauwen lijken op de sikkel van de nieuwe maan. Je lippen zijn zo rood als rijpe kersen. Je handen zo blank als vers gevallen sneeuw en je haar is zo zwart als ravenvleugels. Wanneer de zon door de wolken dringt, schitteren de prachtige vormen van je lichaam. De frisheid van je rosé wangen glanst even rein als ivoor. Als een steek van een scherpe dolk doorboort de schittering van je ogen mijn hart ... Ach! mogen de goden het gebed verhoren van mijn onstuimig en radeloos hart! Daal neer van het schilderij aan de muur, en vervul mijn hartstochtelijk verlangen. 272



Naam:

Verheven koningin van al mijn dromen, word mijn vrouw en maak mij gelukkig! Hij schreef het gedicht op en hing het boven het schilderij. 4 Het was een mooie voorjaarsavond. De dichter voelde zich gelukkig toen hij voor het schilderij zat. Hij peinsde en fantaseerde over de lotgevallen van de vrouw die zo lang geleden had geleefd. Plotseling hoorde hij een zacht geritsel achter zich in de alkoof. Tot zijn verbazing zag hij dat de vrouw die hij zo bewonderde zich langzaam van het papier losmaakte en naar hem toe zweefde. Betoverd als hij was door haar schoonheid, kon hij geen woord uitbrengen. Is dit een of andere truc, is het magische kunst of beeld ik het me in? Een tijd lang keken zij elkaar diep in de ogen. Toen begon zij te spreken: “Ik ben gekomen om je te bedanken voor al je liefde en je zorgen. De kracht van je gedicht was onweerstaanbaar. Wanneer je werkelijk meent wat je hebt geschreven, laat mij dan altijd bij je blijven.” Toen Toshika besefte dat het geen truc of inbeelding was, greep hij haar hand en zei: “Vanaf het moment dat je hier gekomen bent, heb ik van je gehouden. Daarom vraag ik je oprecht om mijn vrouw te worden. Zeg mij wie je bent en waar je vandaan komt.” “Mijn naam is Shorei. Wij leefden in China in het dorp Kinyo. Toen ik achttien jaar was, plunderden bandieten ons plaatsje en namen alle vrouwen mee. Ik werd van mijn ouders gescheiden en zag hen nooit meer terug. Uiteindelijk werd ik door die slechte mannen als slaaf verkocht. In het huis waarin ik als slavin het nederigste werk moest doen, kwam op een keer een kunstenaar die mijn schoonheid prees en mij de Maan tussen de Sterren noemde. Hij maakte een portret van mij en toonde het aan al zijn vrienden. Op die manier werd ik beroemd en kwamen er heel wat mensen kijken hoe mooi ik wel was. Maar zelf kwijnde ik weg van heimwee en het verlies van mijn ouders. Zes maanden nadat het portret voltooid was, stierf ik. Dit is het einde van deze droevige geschiedenis. Mijn ziel heeft nooit rust kunnen vinden tot het moment dat jij mij begon te vereren en lief te hebben. Daarom ben ik nu hier gekomen.” De jongeman had medelijden met het treurige lot van de vrouw. Hij voelde dat hij meer dan ooit van haar hield. Toshika merkte al spoedig dat Shorei een goede opvoeding had genoten. Zij kon mooi schrijven en hield van gedichten en zij kende de klassieken op haar duimpje. Toshika was verheugd dat hij een levensgezellin had gevonden met dezelfde smaak en dezelfde interesse. Zij maakten samen gedichten, lazen die aan elkaar voor en leverden er kritiek op. Toen de jongeman een gedicht aan Shorei voorlas, merkte hij opeens dat hij ontwaakte en dat hij alles had gedroomd. Zijn geliefde schilderij hing aan de muur en het lieftallige figuurtje zat stevig vast aan het papier. Wat een ontgoocheling! 5 Ongeduldig wachtte hij tot het weer donker werd, hopend dat hij in zijn dromen Shorei weer zou ontmoeten. En werkelijk, midden in de nacht stapte zij weer uit het schilderij en maakten zij verzen en hadden zij elkaar lief. Dat gebeurde verder Tijd voor Taal accent - Taal Toetsen en remediëring 6


273

Naam:

elke nacht. Toshika en zijn vrouw waren gelukkig met elkaar en de jongeman hoopte dat het altijd zo zou blijven. Maar op een nacht verscheen Shorei zoals gewoonlijk, maar zij zag er erg bedroefd uit. In plaats van met Toshika te praten en gedichten te maken, begon zij opeens te huilen. “Wat is er aan de hand?”, vroeg haar geliefde bezorgd. “Ben je niet gelukkig met mij?” “Nee, dat is het niet”, snikte het meisje. “Ik had nooit kunnen dromen dat ik nog gelukkig zou kunnen zijn. Maar ik moet je helaas verlaten, want het lot heeft beslist dat er een einde aan onze liefde komt.” “Waarom neem je afscheid van mij?”, vroeg Toshika. “Je bent toch mijn vrouw en ik zal nooit met een ander trouwen.” “Morgen zul je het begrijpen”, zei zij geheimzinnig. “Wij zullen elkaar een tijd lang niet meer zien, maar ik zal je nooit vergeten en ik zal je later terugzien.” 6 In de namiddag bracht zijn moeder hem een bezoek. Zijn gedachten waren ergens anders. Zijn moeder merkte wel dat hij afwezig was en keek hem bezorgd aan. Zij zei ernstig: “Toshika, mijn man en ik zijn van mening dat het tijd wordt om te trouwen. Jij bent onze oudste zoon en je bent nog steeds vrijgezel. Wij kennen een aardig meisje dat een ideale vrouw voor je zou zijn. Zij is de dochter van een oude vriend en haar ouders gaan akkoord met onze plannen. Wij hebben alleen nog maar jouw toestemming nodig om het huwelijk te regelen.” Toshika dacht bij zichzelf: “Daarom heeft Shorei mij verlaten. Zij wist welk lot mij te wachten staat. Maar het is wel vreemd dat zij mij beloofd heeft mij later terug te zien.” Als een gehoorzame zoon gaf hij zijn toestemming tot het huwelijk. 7 Toshika keek elke dag naar het schilderij. Wanhoop en verdriet knaagden aan zijn hart. Alleen de gedachte dat hij Shorei nog eens zou terugzien, gaf hem nog een sprankeltje hoop. Langzaam verliepen de dagen. Het enige dat Toshika nog op de been hield, was het herlezen van de gedichten die zijn geliefde had gemaakt en het kijken naar haar portret. Maar het was net of het schilderij langzamerhand zijn glans verloor. De innemende uitdrukking van het gezicht vervaagde en de levende tinten verflauwden. Op het laatst was het maar een gewoon schilderij. Zijn moeder had zijn bruidskleren zelf geweven en was er danig trots op. Toshika nam de felicitaties van zijn familie, zijn kennissen en de bedienden in ontvangst. Hij deed het, als een houten pop, zonder enig gevoel, want al zijn gedachten waren bij Shorei. In die tijden was het de gewoonte dat de bruid en de bruidegom elkaar niet eerder zagen dan tijdens de huwelijksceremonie. Toen de bruid de kamer werd binnengeleid, merkte hij tot zijn vreugde dat zij geen vreemdeling was, maar niemand anders dan de geliefde vrouw op het schilderij, dezelfde vrouw met wie hij in zijn dromen getrouwd was geweest. Een paar dagen later voerde Toshika zijn bruid vol vreugde naar huis. Hij vergeleek haar met het portret en moest toen bekennen dat zij nog tienmaal mooier was.

Naar www.beleven.org

274



Naam: a Wat is de betekenis van deze woorden? Je mag je woordenboek gebruiken.

heftig wegkwijnen: (langzaam) sterven onstuimig:

b Orden de volgende zinnen chronologisch. Bij wat eerst in het verhaal gebeurt, schrijf je 1, enz.

2 5

Toshika schreef een liefdesgedicht voor de vrouw op het schilderij. Op een avond bezocht Shorei haar geliefde voor de laatste keer. Ze zei: “We zullen elkaar een tijdje niet zien, maar ik zal je later terugzien.”

Toshika kreeg van een vriend een schilderij, met daarop een mooie, jonge 1 vrouw. 6

De ouders van Toshika hadden een vrouw voor hem gezocht. Hij stemde toe om met haar te trouwen.

3

Op een avond maakte de vrouw zich los van het papier en zweefde naar Toshika. Ze vertelde over haar droeve lot en over haar dood.

4 7

Voortaan bezocht de jonge vrouw Toshika elke nacht. Ze maakten samen gedichten en lazen die aan elkaar voor.

Toshika zag zijn bruid en herkende de vrouw van het schilderij.



275

Naam:

Je eigen mening geven over het karakter en de emoties van de hoofdpersonages (vraag 2c) Je eigen gevoelens schrijven bij een verhaal (vraag 2d, e)

Hoe schrijf ik mijn eigen gevoelens bij een verhaal? Jouw gevoelens bij een verhaal zijn soms anders dan die van je vriend. Het geeft aan wat jij voelt en denkt tijdens en na het lezen van een verhaal. Wanneer je die gevoelens moet omschrijven, schrijf je best niet alleen dat je iets goed of slecht vindt. Je moet ook uitleggen waarom je dat vindt. Zoek ook naar andere woorden dan goed of slecht. Probeer je in de plaats te stellen van het hoofdpersonage. Wat zou ik doen? Hoe zou ik reageren? Hoe zou ik dit oplossen?

Hoe vind ik de karaktereigenschappen en de emoties van een personage terug in de tekst? De emoties van een personage vind je vaak letterlijk terug in de tekst. De ene keer lacht hij of zij, dan vloeien er weer tranen. Ze geven aan hoe een persoon zich voelt op dat moment. Karaktereigenschappen moet je afleiden uit het hele verhaal. Ze vertellen je hoe een persoon zich over het algemeen gedraagt. Is hij meestal behulpzaam of eerder egoïstisch? Zoek naar sleutelwoorden die dat aangeven en duid ze aan. Soms kun je alleen jouw mening geven over iemands karakter, want niet iedereen ervaart een andere persoon op dezelfde manier.

c Duid drie karaktereigenschappen van Toshika aan.  gehoorzaam  dromerig  haantje-de-voorste

276


 brutaal  medelevend  hebberig


Naam: d Toshika is duidelijk verliefd. Noteer drie zinnen uit de tekst die het uiterlijk van Shorei beschrijven. Gebruik signaalwoorden die een vergelijking weergeven. (Tip: Gebruik het gedicht.) 1 2 3

bijvoorbeeld Je schoonheid is als een pruimenbloesem. Je lippen zijn zo rood als rijpe kersen. Je handen zijn zo blank als vers gevallen sneeuw.

e Noteer twee emoties die Toshika in het verhaal beleeft. Verklaar waarom hij die emotie op dat moment ervaart. Bv. blij: Hij was blij toen hij het schilderij van de jonge vrouw van zijn vriend kreeg.

bijvoorbeeld wanhoop en verdriet : Hij miste zijn geliefde op het schilderij. Zijn wens was om haar nog eens terug te zien. medelijden : Na het aanhoren van het levensverhaal van zijn geliefde Shorei had hij medelijden.

e Kun jij begrijpen dat iemand op een schilderij, tekening of foto verliefd wordt? Waarom wel? Waarom niet?

eigen invulling

f Sommige mensen branden een kaarsje bij een foto van een geliefde die ze missen. 1 Waarom zouden ze dat doen? 2 Zou jij dat ook doen? Leg uit.

1 om de geliefde te herdenken en om hem of haar dichtbij te voelen

2 eigen invulling



277

Naam: g In sommige culturen bepalen de ouders met wie je moet trouwen. Zelf heeft het meisje – soms maar twaalf jaar oud – of de jongen daar niets over te zeggen. Van verliefdheid is dus geen sprake. Wat vind jij daarvan? Verklaar je mening.

eigen invulling

278



accent

Thema 8: verrijking bij toets begrijpend lezen

Naam:

eigen invulling

Instructies lezen en uitvoeren (vraag 1) 1

Teken een plan voor de nieuwe school ‘De Tierelier’ Wanneer je als architect de opdracht krijgt om een plan voor een nieuwe lagere school te tekenen, is dat een hele uitdaging. De school moet over heel wat voorzieningen beschikken. Noteer welke lokalen en voorzieningen er zeker moeten zijn:

directielokaal klaslokalen feestzaal gangen toiletten refter/eetzaal speelplaats

gymzaal trappen secretariaat ramen deuren

bijvoorbeeld

Vergelijk jouw lijst met die van een klasgenoot en vul desnoods aan. b Ontwerp een mooie plattegrond voor de lagere school. Jij kiest de indeling van het beschikbare terrein. Voor elk leerjaar wordt één klasje voorzien. Noteer voor je begint te tekenen de oppervlakte van de lokalen bij nummer 1. Tips: 1 Elk ruitje stelt één m² voor. Probeer dus realistisch te werken. 2 Vergeet niet uit te tellen vooraleer je tekent! 3 Gebruik lijnen, letters, vormen en symbolen bij het tekenen. 4 Werk nauwkeurig met potlood en lat. Leg ook alvast een gum klaar. 5 Vul de legende op de volgende bladzijde aan. 6 Vergeet geen ramen en deuren.


Thema 8 • verrijking lezen

279

Naam: Legende

A

= klaslokaal

= deur

eigen invulling Plattegrond van basisschool ‘De Tierelier’

280



Naam:

Woorden uit de tekst kunnen verklaren (vraag 2a) De verhaallijn schrijven (vraag 2b) 1

Lees eerst deze tekst. Beantwoord dan de vragen. Gods eigen goochelaar

woordenschat Pesach emd. s- of matzefeest geno eid rijh -,v te len k oo t, joods fees cht uit ij in Egypte en de uitto rn ve sla de kt en rd he Men Egypte. afvallig ontrouw ballingschap anders te verplicht zijn om ergens en en rd wo n ne an rb ve gaan wonen. challes lijke kring ens de sabbat in huise tijd t da d oo br n te ch gevlo geten. wordt gezegend en ge matze ood dat niet gerezen is. een rond of vierkant br teweegbrengen tot stand brengen uitdijen in omvang toenemen zo arm als Job mesthoop figuur Job die op een zo arm als de Bijbelse leefde.

Op een dag bezocht een goochelaar het Poolse dorpje Kuzmir. Ook al was iedereen druk bezig met de voorbereidingen voor Pesach, toch bracht zijn komst grote sensatie teweeg. Wat een raadselachtige figuur was in het dorp neergestreken! Enerzijds leek hij een echte heer: in een driedelig pak en met een hoge hoed op. Anderzijds leek hij wel een bedelaar: zijn pak zat vol stukken en lappen, zijn hoed had overal deuken. Ook zijn koffer zag er oud en gehavend uit. De man was joods, maar hij droeg geen baard zoals vrome joodse mannen gewoonlijk doen. De goochelaar nam zijn intrek in de herberg van het dorp. Niemand zag hem eten. Als mensen hem vroegen: “Waar komt u vandaan?”, dan antwoordde hij: “Uit Nergenshuizen”. “En waar gaat u naartoe?” “Naar Gindse Streken.” “En wat komt u hier in Kuzmir doen?” “Niets. Ik ben verdwaald.” De dorpsbewoners werden steeds nieuwsgieriger, de vreemdeling werd met de dag geheimzinniger. Als hij over straat wandelde, dan dromden zij om hem heen en bestormden hem met vragen. Maar het leek wel of de goochelaar op datzelfde moment door de grond zakte om aan de andere kant van de straat weer tevoorschijn te komen. Niemand begreep hoe hij die grote verdwijntruc voor elkaar kreeg.



281

Naam:

Op een dag huurde de goochelaar een zaaltje om er zijn kunsten te vertonen. Wat voor bijzondere kunststukjes haalde die man uit! Hij at vurige kolen alsof het gekookte aardappelen waren en trok lange, kleurige linten uit zijn mond als waren het slierten spaghetti. Uit zijn laarzen haalde hij zestien paar kippen tevoorschijn alsof het een partijtje oude sokken betrof. De beesten trippelden fladderend en kakelend over het toneel. De goochelaar haalde uit een vestzakje het ene na het andere geldstuk, hij strooide gouden dukaten alsof het confetti was. Het publiek keek ademloos toe. De man floot op zijn vingers en uit het plafond daalden challes. De broden vlogen door de lucht en deden een vrolijk dansje rond de lamp aan het plafond. De goochelaar floot opnieuw en - plof! alles verdween in één oogwenk. Nadat iedereen bijgekomen was van de wonderlijke vertoning, rezen er al snel vragen. Hoe kon de goochelaar enerzijds gouden dukaten tevoorschijn toveren en anderzijds toch zo gekleed zijn? Hoe kon hij broden door de lucht laten dansen, terwijl de honger duidelijk in zijn holle ogen te lezen viel? Hoe kon hij vette kippen vliegensvlug vermenigvuldigen en tegelijkertijd toch zo mager zijn als een lat? Alsof hij al weken aan het vasten was. Niemand in het dorp wist het antwoord. En de goochelaar zelf bleef zwijgen als het graf. In Kuzmir woonde een timmerman, Joine, met zijn vrouw Rivke. Joine was een harde werker, maar ondanks dat was hij zo arm als Job. Het stukje bos dat hij had gekocht om hout te kunnen kappen, was hem door de staat afgenomen. De timmerwerkplaats waar hij daarna was gaan werken, ging over de kop en plots zat Joine helemaal zonder werk. Zijn laatste bezittingen had hij verkocht, zelfs de keukenlamp en zijn hoofdkussen. Na een strenge winter vol gebrek en ontbering, brak een armoedige lente aan. Zijn vrouw Rivke kon het niet langer verdragen: “Joine, ga nu eindelijk eens naar het armenfonds van de gemeente, dat zal ons vast en zeker willen helpen.” Maar Joine zei: “God zal voor ons zorgen, zodat we met Pesach geen honger hoeven te lijden.” Rivke begon haar huis op te ruimen met het oog op de komende feestdagen. Alle hoeken en gaten in huis werden schoongeveegd. Tijdens het poetsen vond Rivke onder een van de kastjes toevallig een zilveren lepel. Met die schat liep ze naar haar man. “Joine, dit is een Godsgeschenk!” “Jazeker, dat is het”, sprak Joine. “Een Godsgeschenk voor de armen in ons dorp.” De timmerman verkocht de lepel en bracht de opbrengst naar de beheerder van het armenfonds. Rivke sputterde tegen, maar Joine zei: “Liefste, heb vertrouwen! God zal ons met Pesach niet in de steek laten.” Intussen kwam het feest van Pesach steeds dichterbij. ‘s Nachts huilde Rivke tranen van ellende, overdag deed ze alsof er niets aan de hand was. Er waren ook mensen die medelijden hadden. “Rivke, heb je geen meel om te bakken? Geen rode bieten om bietensoep te koken? Geen kaarsen om je huis te verlichten? Als je iets nodig hebt, willen we je best helpen!”

282



Naam:

Zelfs de rabbi van Kuzmir wilde bemiddelen, zodat Joine en Rivke onbezorgd Pesach konden vieren. Maar Joine was onverbiddelijk: geen giften van anderen dan alleen van God Zelf! Rivke durfde haar man niet tegen te spreken. Kort daarop brak het feest van Pesach aan. Na de dienst in de synagoge wandelde Joine terug naar huis. Hij liep door de straten en zag overal huizen gevuld met feestelijkheid en licht. Maar toen hij bij zijn eigen huisje aankwam, zag hij enkel treurnis en duisternis. Geen kaarsen voor het raam, geen huis vol mensen, geen tafel vol lekker eten. Binnen zat Rivke in het duister te wachten op haar man. “Een vrolijk Pesach!”, zei Joine toen hij binnenkwam. Rivke vocht tegen haar tranen, maar zij zei toch ‘vrolijk Pesach’ terug. Joine hoorde het verdriet in haar stem en vroeg: “Waarom huil je op deze feestelijke avond? Je zou juist vrolijk moeten zijn, want vandaag herdenken we de uittocht uit Egypte. We zijn niet langer slaven van de farao, we kunnen leven als vrije kinderen van God.” “Joine, je begrijpt me niet. Terwijl iedereen in Kuzmir vanavond de sedermaaltijd viert, moeten wij op een houtje bijten. Geen broodkruimel is er hier te vinden. In al je koppigheid wilde je van niemand iets aannemen. Wat koop ik voor die vroomheid van jou?” “Rivke, wees maar gerust! God zal voor ons zorgen!” Daarop barstte Rivke in snikken uit. Joine probeerde zijn vrouw te troosten en sprak: “Weet je wat? We gaan vanavond wel seder vieren bij iemand anders in het dorp. De deuren staan overal wagenwijd voor ons open.” Dat was een goed idee, want elk joods gezin houdt op sederavond inderdaad rekening met onverwachte gasten. Overal staat een lege stoel klaar, mocht de profeet Elia die avond langs willen komen. “Kom, Rivke, trek je jas aan! Dan wandelen we het eerste huis binnen waar de deur op een kiertje staat.” Joine en Rivke wilden juist vertrekken, toen een vreemdeling hun huis binnenstapte. “Vrolijk Pesach!”, sprak de onbekende vanuit het schemerduister. “Voor u hetzelfde”, zeiden man en vrouw zonder de bezoeker goed te kunnen zien. “Ik wil vanavond graag hier te gast zijn om met jullie seder te vieren.” Joine zei: “Het spijt me, maar we hebben helemaal niets in huis.” “Geen probleem”, zei de vreemdeling. “Ik heb alles meegebracht wat er maar nodig is voor een feestelijke sedermaaltijd.” Joine en Rivke keken elkaar vragend aan. De man leek op het eerste gezicht niets bij zich te hebben. Geen tas of koffer waar eten in kon zitten. In het bleke maanlicht dat hun huisje binnenviel, zagen ze alleen dat de vreemdeling een lange jas droeg en een hoge hoed op zijn hoofd had. “Meneer, we zouden u graag willen ontvangen”, sprak Rivke, “maar we kunnen hier toch niet in het donker gaan zitten?!” “Rivke, je hebt helemaal gelijk”, zei de man. Een koude rilling liep over Rivkes rug, want hoe wist deze onbekende gast haar naam?



283

Naam:

“Laat er licht zijn!”, sprak de man alsof hij God zelf was aan het begin van zijn schepping. En hij haalde uit zijn hoed twee zilveren kandelaars tevoorschijn, met brandende kaarsen en al. De kamer was meteen gevuld met een zacht en warm licht. Toen zagen ze het gezicht van de onbekende: het was de goochelaar! Joine en Rivke gaapten hem aan met ogen vol verbazing, alsof ze water zagen branden. Ze pakten elkaars handen beet. De goochelaar zette zijn hoge hoed weer op en riep: “Mag ik dan nu uw aandacht voor mijn volgende vertoning!” Vervolgens trok de man met een snelle ruk een groot, wit tafelkleed uit zijn mouw tevoorschijn. Hij gooide het kleed de lucht in en het kwam precies goed op de tafel terecht. Borden, bestek en wijnglazen, de man leek ze overal uit zijn jaszakken vandaan te toveren. Hij zette een glas op zijn kin en liep ermee naar de tafel. Het glas maakte een buiteling zoals een bang kind dat van de wipplank duikt, maar toch op zijn pootjes terechtkomt. De goochelaar liet een paar bordjes op zijn beide wijsvingers ronddraaien. Daarna schoten ze weg en zweefden als vliegende schotels naar de tafel. Daar landden de borden op de goede plek, alsof een onzichtbare hand bezig was met tafeldekken. “En nu hebben we nog Pesachstoelen nodig!” Drie kale stoelen waggelden vanuit de keuken naar de tafel in de kamer. “Groter!”, riep de goochelaar en de stoelen dijden uit alsof ze langzaam opgeblazen werden. “Zachter!”, klonk zijn stem en een roodfluwelen stof bedekte de stoelen. “Rijker!”, klonk het en daarna daalden goudgeborduurde kussens uit de zoldering naar beneden. Vervolgens haalde de goochelaar een grote schaal uit zijn broekzak met daarop alle etenswaren die nodig zijn voor de sedermaaltijd: het gekookte ei, het bittere kruid, de peterselie, het lamsbotje en de geraspte appel met kaneel en noten. Daarna toverde hij flessen wijn uit zijn ene laars en een stapel matzes uit zijn andere. “Laten we dan nu seder vieren”, sprak de vreemdeling uitnodigend. Maar Joine en Rivke stonden nog te beven als een rietje en konden niets uitbrengen. “Kunnen we zomaar aanschuiven?”, vroeg Rivke aan haar man. “Geen idee. Stel je voor dat die kunstenmaker de duivel in eigen persoon is? Misschien heeft hij ons vergif voorgeschoteld en zullen we na de maaltijd sterven.” “Ga naar de rabbi, die zal het weten!”, sprak Rivke. Maar Joine was niet van plan om zijn vrouw alleen achter te laten bij de mysterieuze tovenaar. “Ga jij dan naar de rabbi”, zei Joine. “Dat heeft geen zin”, sprak Rivke. “Want onze rabbi zal een vrouw met zulke rare praatjes nooit willen geloven.” Man en vrouw verontschuldigden zich daarom tegenover hun gast en wandelden sámen naar de rabbi. “Het lijkt een moeilijk geval”, sprak de rabbi. “Toch denk ik dat de oplossing tamelijk simpel is. Als die man een tovenaar of een duivel is, dan spiegelt hij je maar wat voor. Dan is al dat eten en drinken een droombeeld, daar prik je meteen doorheen. Maar als je die wijn werkelijk kunt drinken en die matzes echt

284



Naam:

kunt eten, dan is het beslist koosjer. Dan is het een geschenk van God dat je niet mag weigeren.” Joine en Rivke wandelden snel terug naar huis. Alles was precies zoals ze het achtergelaten hadden: de gedekte tafel, de prachtige stoelen, de brandende kaarsen. Behalve de goochelaar, die was in geen velden of wegen te bekennen. Al begrepen man en vrouw er helemaal niets van, toch waren ze niet ontgoocheld. Want ze konden de matzes echt breken en de wijn werkelijk inschenken. Het was geen droom geweest. Ze lazen samen de hagada, het verhaal van sederavond en Pesach. En toen wisten ze het. Die vreemde bezoeker was Elia, de gast die elk jaar wordt verwacht, maar nooit komt. Dit keer was hij wél gekomen. Gods eigen goochelaar. Naar: www.beleven.org

a Wat betekenen deze woorden? Je mag je woordenboek gebruiken. drom(men): ontbering: meewarig:

drummen, dringen, zich een weg banen gebrek, gemis medelijdend

b Vertel met eigen woorden waarover het verhaal gaat. Houd rekening met de beschikbare ruimte.

bijvoorbeeld

Een goochelaar bezocht het Poolse dorpje Kuzmir. Hij voerde een goochelshow op die iedereen verbaasde. De bevolking zat met vele vragen. De timmerman Joine en zijn vrouw Rivke waren straatarm. Ze vonden een zilveren lepel, maar Joine schonk de opbrengst aan het armenfonds. Mensen wilden hem helpen, maar hij aanvaardde alleen Gods hulp. Ze besloten Pasen (Pesach) bij vrienden te vieren, maar de goochelaar kwam binnen als gast. Hij zorgde voor een rijk gedekte tafel. Na advies van de rabbi besloten ze met hem feest te vieren. Maar de goochelaar was verdwenen. En toen wisten ze dat de vreemde bezoeker Elia was, de gast die elk jaar wordt verwacht, maar nooit komt.



285

Naam:

Je eigen mening geven over het karakter en de emoties van de hoofdpersonages (vraag 2c) Je eigen gevoelens schrijven bij een verhaal (vraag 2d) c Hoe zou jij het karakter en de emoties van Rivke en Joine omschrijven? Probeer hen te typeren met sleutelwoorden. karakter en emoties van Rivke:

karakter en emoties van Joine:

karakter:

karakter:

durft niet tegen te spreken, vol vertrouwen, gelovig, ze gehoorzaamt haar onverbiddelijk, eerlijk, man, volgzaam, gelovig koppig, trots, vroom emoties:

emoties:

huilend, snikkend, vecht vol verbazing, bevend als tegen haar tranen, koude een rietje, tevreden (niet rilling, vol verbazing, ontgoocheld) bevend als een rietje d Wat voor een figuur is de goochelaar? Maak een schets van zijn uiterlijk met wat je uit de tekst te weten komt.

echte heer - driedelig pak - hoge hoed - lijkt toch op bedelaar: pak met stukken en lappen hoed met deuken oude en gehavende koffer

286



Naam: e Wat zou jij denken als je die figuur op straat zou tegenkomen? Heb je ook vooroordelen? Verklaar je antwoord.

eigen invulling

f Is de eerste indruk die je van iemand hebt altijd juist of niet? Verklaar je antwoord.

eigen invulling

g Welke boodschap wil de schrijver met die joodse vertelling geven?

- Voor elk probleem bestaat wel een oplossing. - Je moet nooit wanhopen. - Er zijn altijd mensen die willen helpen. - Je moet op God vertrouwen.

h Wat vind jij van Joine, die alles in de handen van God legt? Geef je mening.

eigen invulling



287

accent

Thema 8: remediëring bij toets schrijven

Naam:

Een verslag schrijven van een informatieve tekst (vraag 1) 1

Lees eerst aandachtig deze tekst. Voor het schrijven

bijvoorbeeld

Geur en parfum Geuren zitten overal om ons heen. Er zijn aangename en vieze geuren. Een leven zonder geuren? Kun je je dat voorstellen?

Parfum is zo oud als de mensheid Parfum is zo oud als de mensheid zelf. Want geurige planten en bloemen waren er al lang voordat de mens bestond. Ons woord parfum komt uit het Latijn en betekent ‘door rook’. Dat parfum al lang wordt gebruikt, weten we van de eerste muurschilderingen in Egypte. Daarop staat een vlot afgebeeld dat 3 500 jaar geleden op weg was om geurige mirre en wierookhars op te halen. Wierook werd gebruikt om de goden in de tempels te eren en om de stank op straat te verdrijven omdat er nog geen rioleringen waren. Wierook werd ook gebruikt als medicijn. Het maakte mensen rustig.

Mensen met een superneus Sommige mensen gebruiken hun neus voor hun beroep. Ze ontwikkelen hun reukzin zodat ze er hun kost mee kunnen verdienen. Om een echte ‘neus’ te worden moet je zes jaar studeren. Heb je een superneus, dan zit je goed. In de wereld zijn er zo’n 400 professionele ‘neuzen’. Die werken bijna allemaal in de parfumindustrie. Daar verdienen ze 300 000 euro per jaar, soms zelfs nog meer. Maar het leven van een ‘neus’ is niet makkelijk, want hij mag geen pikante of kruidige dingen eten. Hij mag niet roken en geen alcohol drinken. Anders werkt zijn reukzin niet meer behoorlijk. Een ‘neus’ werkt enkele jaren voor de parfumindustrie. Hij ruikt elke dag zo’n drie uur. Na die drie uur moet hij stoppen, want dan kan hij de geuren niet meer zo goed onderscheiden. In zijn atelier staan honderden flesjes met vloeistoffen. Daarin worden vooral geuren van bloemen en planten bewaard. Soms heb je maar liefst 700 verschillende geurtjes nodig om één parfum te maken.


Thema 8 • remediëring schrijven

289

Naam:

De parfumfabriek In de parfumfabriek staan grote ketels. Daarin worden de bloemblaadjes gekookt. De geurende olie uit de bloemen verdampt en komt op het water drijven. Die olie wordt naar buizen geleid en geperst. Door koud water toe te voegen kun je nog meer olie verzamelen. Die olie noem je essentie (naar het Franse ‘essence’). De olie loopt door de buizen en druppelt eruit via een kraantje. Om 1 kg lavendelessentie te krijgen heb je 2 000 kg lavendelbloemen nodig. 3 000 kg rozenblaadjes leveren 1 kg rozenessentie op.

Geuren vertellen iets Weten jullie dat geuren ook iets vertellen? Je kunt iemand aardig vinden omdat zijn geur je aanstaat. Geuren kunnen ook herinneringen oproepen. Soms moet je zomaar aan je oma denken, zonder dat je snapt waarom. Dat komt omdat je een geur ruikt die je vaak bij haar thuis hebt geroken. In de metro van Parijs spuit men dennengeur omdat mensen daar rustig van worden. Ze zitten daar immers met heel veel mensen in een kleine ruimte. En wat denken jullie van mensen die zich parfumeren? Zij willen natuurlijk dat de ander hen aardig of sexy vindt. Bijna niemand ruikt nog naar zichzelf omdat mensen bang zijn om te stinken. Ze doen erg hun best om vieze geurtjes weg te werken. In de winkels kun je geurvreters voor in je schoenen kopen, wc-verfrissers met bloemengeur, deodorant voor onder je oksels, zeep, bodylotions en heel wat andere dingen om fris en fruitig over te komen.

De parfumhandel, een hele industrie Parfum is ook erg belangrijk voor de economie en de tewerkstelling in de wereld. Er moeten heel wat inspanningen geleverd worden om parfum in de winkel te krijgen. Bloemen moeten gekweekt en geplukt worden. Die bloemen belanden in de parfumfabrieken. Ontwerpers bedenken originele flesjes en etiketten. Die moeten ook gemaakt worden. Handige reclamemakers prijzen het parfum aan. Vrachtwagens, schepen en zelfs vliegtuigen voeren parfum uit over de hele wereld. Uiteindelijk komt het parfum in de winkel terecht waar vriendelijke heren en dames hem aan de klanten proberen te verkopen. Misschien begrijp je nu waarom parfum zo duur is … Naar: www.spreekbeurten.info/parfum.html

290



Naam: Voor het schrijven a Schrijf een tussenkopje boven elke alinea. b Duid sleutelwoorden aan in de tekst. Tijdens het schrijven c Schrijf de tussenkopjes en vat daaronder de alinea in je eigen woorden samen zodat je een beknopt verslag krijgt. - Werk vooraf op een kladblad. - Vorm goed gebouwde, niet al te lange zinnen. - Vermeld vooral de hoofdzaken. Schrijf niet te veel details. - Neem de zinnen uit de tekst niet letterlijk over. d Noteer een gepaste titel boven je verslag. Na het schrijven e Herlees nu je verslag en controleer de aandachtspunten hieronder. Vink aan wat je controleerde. checklist

Oké?

✓ Heb ik vooraf sleutelwoorden aangeduid? Heb ik die sleutelwoorden ook gebruikt? Koos ik een eigen titel voor mijn verslag? Gebruikte ik tussenkopjes en alinea’s in mijn verslag? Vatte ik de inhoud van elke alinea goed samen? - Ik vermeldde vooral hoofdzaken en niet te veel details. - Ik bouwde correcte zinnen. - Ik schreef niet te veel zinnen letterlijk over. Gebruikte ik hoofdletters waar nodig? Zijn de werkwoordsvormen correct geschreven?



291

Naam: f Schrijf nu je tekst netjes over.

bijvoorbeeld

Parfum 1 Geur en parfum Parfum is zo oud als de mensheid zelf. Het woord komt uit het Latijn en betekent ‘door de rook’. Vroeger al gebruikten de mensen wierook om goden te eren en de stank te verdrijven. 2 Mensen met een superneus Zo’n 400 mensen gebruiken hun neus voor hun beroep. Ze werken bijna allemaal in de parfumindustrie. Ze mogen niet roken, geen alcohol drinken of pikante spijzen eten. 3 De parfumfabriek In grote ketels worden bloemblaadjes gekookt. De geurende olie verdampt en komt op het water te drijven. Die olie wordt naar buizen geperst. Door koud water toe te voegen, kun je nog meer olie verzamelen. Je hebt heel veel bloemblaadjes nodig voor de essence. 4 Geuren vertellen iets Ze roepen herinneringen op of ze vertellen dat iemand aardig is. Van dennengeur word je rustig. Omdat mensen bang zijn om te stinken, willen ze alle vieze geurtjes weg. 5 De parfumhandel, een hele industrie Parfum is belangrijk voor de economie en de tewerkstelling. Bloemen worden geplukt, mensen ontwerpen etiketten of ze maken reclame. Parfum wordt ook uitgevoerd over de hele wereld. Begrijp je nu waarom parfum zo duur is?

292



Naam:

Instructies schrijven voor het uitvoeren van een taak (vraag 2)

Hoe schrijf ik een instructie? Een instructie is een weettekst die stap voor stap zegt wat je moet doen. Zelf een instructie maken is best moeilijk. Deze tips helpen je op weg: - Vertel wat de lezer nodig heeft. - Bedenk wat de lezer stap voor stap zal moeten doen. - Noteer stap voor stap. - Gebruik duidelijke en eenvoudige taal. - Lees je instructie na. Niets vergeten?

2

Ken jij de goocheltruc met het pepermuntje? Neen? Lees dan zeker verder! Voor het schrijven a Bekijk aandachtig de foto’s op de volgende bladzijde. Het zijn de verschillende stappen van een magische goocheltruc. b Lees nu deze uitleg van Joppe. Het magische pepermuntje Gisteren kwam er een goochelaar op onze school. Iedereen stond versteld van zijn goochelkunsten. Ik niet. Ik zat op de eerste rij en had zijn trucs door. Zo had hij een truc met pepermuntjes, maar je kunt ook andere snoepjes of koekjes gebruiken. Het is een eenvoudige truc. De goochelaar haalde twee pepermuntjes met een gaatje in, uit een rolletje. Hij hing één muntje aan een touwtje en liet iemand uit het publiek het touwtje vasthouden. Hij zei dat hij het pepermuntje van het touwtje kon halen zonder dat die persoon het touwtje losliet. De goochelaar legde een doekje over het touw en ging er met zijn beide handen onder. Ik had echter gemerkt dat hij nog een tweede pepermuntje in zijn hand hield. Onder het doek brak hij het pepermuntje dat aan het touwtje hing door en verborg het in zijn hand.



293

Naam:

Dan hield hij het tweede en hele pepermuntje tegen de draad. Zwierig gooide de goochelaar het doekje weg. Plots haalde hij het pepermuntje dat – zogezegd – aan de draad hing van het touwtje. Leuk! Maar als je de truc kent, is er niets aan. Bron: Jon Tremaire, Spectaculaire goocheltrucs: een stap-voor-stap beeldgids, Rebo Productions, 1994

Tijdens het schrijven c Schrijf bij elke stap de instructie die de goochelaar moet uitvoeren om de truc te doen slagen. Gebruik de uitleg van Joppe. Stap 1

1

2

Neem twee pepermuntjes met een gaatje uit het rolletje. Stap 2 ,, Hang een pepermuntje aan een touwtje en laat iemand uit het publiek het touwtje vasthouden. Zeg dat je het muntje van het touwtje kunt halen zonder dat die persoon het touwtje loslaat. Stap 3

Leg een doekje over het touwtje.

3 Stap 4

Neem het tweede muntje in je hand. Ga met je handen onder het doekje.

4

Stap 5

5 294


Breek het muntje van het touwtje en verberg het in je hand. Tijd voor Taal accent - Taal Toetsen en remediëring 6

Naam:

Stap 6

6

Verwijder het doekje en houd het tweede pepermuntje tegen de draad. Stap 7

7

Haal het hele pepermuntje van de draad.

Na het schrijven d Kijk nu de instructies die je schreef na. Gebruik deze checklist. Vink de aandachtspunten aan die je controleerde. checklist

Oké?

voor de leerkracht

✓ Ik formuleerde de instructies duidelijk voor de lezer: - de instructies zijn kort en bondig; - de instructies zijn goed te begrijpen; - de zinnen zijn goed gebouwd. Past de instructie bij de afbeelding? (Gebruik ik de juiste volgorde?) Schreef ik hoofdletters en leestekens waar nodig?



295

accent

Thema 8: verrijking bij toets schrijven

Naam:

Een verslag schrijven van een informatieve tekst (vraag 1) 1

Lees eerst aandachtig deze tekst. Ruik jij dat ook?

Wat is geur precies? Wat geur precies is, is moeilijk te beantwoorden. De ene stof ruikt sterker dan de andere, bij sommige stoffen hoeven er maar een paar moleculen in de kamer te zijn en men ruikt ze al, terwijl men bij een andere stof niets zou merken. Willen wij een stof kunnen ruiken, dan moet die in ieder geval vluchtig zijn en oplosbaar in water en vet. De gevoeligheid van een geur kan per stof verschillen. Zo ruikt men de stof chlooranisool al wanneer er twee van de moleculen zijn vermengd met honderd biljoen moleculen lucht. De gevoeligheid van een stof wordt uitgedrukt in drempelwaarde. De drempelwaarde is dan de concentratie die door de mensen wordt vastgesteld. Geur is een zintuig dat soms als niet belangrijk voor de mens wordt aangezien. Toch gebruiken we het zintuig meer dan we denken. Zo wordt de smaak voor 90 % bepaald door de geur. De tong kan alleen zout, zuur, bitter en zoet proeven. Ook onbewust spelen geuren een rol in ons leven. Vaak betekent de geur van iets een waarschuwing. Zo stinkt bedorven voedsel. Een gevaarlijke stof zoals H2S ruikt naar rotte eieren.

Geuren brengen emoties Geuren kunnen bij de mens, meer dan beelden of geluid, herinneringen aan vroeger naar boven halen. Dat komt omdat ons reukorgaan in direct contact staat met de delen in onze hersenen waar zich het geheugen en de emoties bevinden. Geuren worden daarom ook vaak in verband gebracht met stemming. Ga voor jezelf maar eens na: als je de hele dag in de stank staat, word je daar niet echt vrolijk van. Als je daarentegen in een bos komt, dan voel je je vaak rustig en kalm. Op de pakjes van wierook staat vaak: actieve geur of geur voor ontspanning. Dieren maken in tegenstelling tot de mens veel meer gebruik van geuren. Zij bakenen er bijvoorbeeld hun territorium mee af. Of ze scheiden een stof af waarmee ze aan de andere sekse duidelijk maken dat ze klaar zijn om te paren. Tijd voor Taal accent - Taal Toetsen en remediëring 6

Thema 8 • verrijking schrijven

297

Naam:

In de parfumindustrie probeert men al een hele tijd - maar voorlopig tevergeefs - de ultieme geur uit te vinden. Het visuele en het geluidsaspect spelen een belangrijkere rol bij de keuze van onze partner dan zijn of haar geur.

Hinderlijke geuren Geur kan ook erg hinderlijk zijn, zo ruikt het putje van een verstopte douche of een varkensstal niet erg prettig. Die vieze lucht kan eventueel ‘gewassen’ worden door middel van een machine die de bestanddelen, verantwoordelijk voor de stankoverlast, eruit haalt. Het detecteren en beschrijven van een geur is erg lastig. Omschrijf bijvoorbeeld maar eens hoe je shampoo ruikt, of je slaapkamer. Veel mensen zullen het eerste antwoord nog wel weten: ‘perzikzoet’. Maar bij je kamer wordt het een stuk lastiger. Terwijl je aan de geur denkt, schieten de beelden al door je hoofd. Het gevoel dat je erbij krijgt, is makkelijker te omschrijven dan de geur zelf. Uit enquêtes en vaststellingen ter plaatse blijkt dat geurhinder gepaard kan gaan met hoofdpijn, braakneigingen, verstoring van de slaap, verlies aan eetlust en stress. Het is nog niet bekend of het gedrag van fauna en flora beïnvloed wordt door geurstoffen die vrijkomen door menselijke activiteiten. Mogelijke economische effecten zijn: een daling van de productiviteit van werknemers (bijvoorbeeld minder geconcentreerd zijn), verlies aan klanten in commerciële centra en huizen die in een stankbuurt goedkoper worden.

.. geuren Commerciele In commercieel verband wordt er nog weinig met geuren gedaan. Wel zie je steeds meer broodovens in supermarkten. Het vers gebakken brood heeft een positieve uitwerking op het koopgedrag van mensen, je krijgt bij wijze van spreken meteen trek. In sommige Japanse kantoorgebouwen blaast de airconditioning ‘s morgens een stimulerend geurtje het gebouw binnen om de mensen actief aan het werk te krijgen. Ook is het de bedoeling om in de toekomst bij films geuren te verspreiden. Speelt de film zich in een bos af, dan ruikt men via een speciaal apparaat ook werkelijk bomen. Die ontwikkeling zit echter nog in een primitieve fase. Meer lezen? Geur en gedrag Henk Hellema Ploegsma, 1994

298



Naam: Voor het schrijven a Schrijf boven elke alinea een passend tussenkopje. b Duid sleutelwoorden aan in elke alinea. Tijdens het schrijven c Vat elke alinea met je eigen woorden samen. Werk eerst op een kladblad. Schrijf ook het tussenkopje over. d Voeg eventueel nog bijkomende informatie toe die je in het vorige thema kreeg. e Bedenk een gepaste titel voor het hele verslag. Na het schrijven f Herlees nu je verslag en controleer volgende aandachtspunten. Vink aan wat je controleerde. checklist

Oké?

✓ Heb ik vooraf sleutelwoorden aangeduid? Heb ik die sleutelwoorden ook gebruikt? Koos ik een eigen titel voor mijn verslag? Gebruikte ik tussenkopjes en alinea’s in mijn verslag? Vatte ik de inhoud van elke alinea goed samen? - Ik vermeldde vooral hoofdzaken en niet te veel details. - Ik bouwde correcte zinnen. - Ik schreef niet te veel zinnen letterlijk over. Gebruikte ik hoofdletters waar nodig? Zijn de werkwoordsvormen correct geschreven?



299

Naam: g Schrijf nu je tekst netjes over.

bijvoorbeeld

Over geuren / Ruik jij dat ook? 1 Wat is geur precies? Die vraag is moeilijk te beantwoorden. De ene stof ruikt sterker dan de andere. De geur is een zintuig dat als niet belangrijk voor de mens wordt aangezien. Toch wordt de smaak voor 90 % bepaald door de geur. Geur heeft vaak een positief of een negatief effect. 2 Geuren zorgen voor emoties Geuren halen herinneringen naar boven. Geuren beinvloeden je stemming: een hele dag in de stank staan bijvoorbeeld, is niet prettig. Dieren gebruiken geuren meer dan mensen: ze bakenen er hun territorium mee af of ze geven ermee aan dat ze willen paren. De parfumindustrie zoekt al een hele tijd vergeefs naar de ultieme geur. 3 Hinderlijke geuren Het detecteren en beschrijven van een geur is lastig. Het gevoel dat je erbij krijgt, is makkelijker te beschrijven. Geurhinder kan gepaard gaan met hoofdpijn, verlies aan eetlust, braakneigingen ... Door hinderlijke geuren kunnen werknemers minder geconcentreerd zijn, verliezen winkels klanten of worden huizen in de buurt goedkoper. .. 4 Commerciele geuren Er wordt in commercieel verband nog weinig met geuren gedaan. In Japanse kantoorgebouwen verspreidt men geuren om mensen te activeren. Men wil ook tijdens films geur verspreiden. Voorlopig blijft dat in een primitieve fase.

300



Naam:

Instructies schrijven voor het uitvoeren van een taak (vraag 2) 2

Ken jij de goocheltruc met het touw? Neen? Lees dan zeker verder! Voor het schrijven a Bekijk de afbeeldingen aandachtig. Het zijn de verschillende stappen van een magische goocheltruc. Tijdens het schrijven b Noteer het materiaal dat je nodig hebt voor de truc:

- twee touwtjes (een lang en een kort) - een schaar

c Schrijf bij elke stap de bijbehorende instructie die de goochelaar moet uitvoeren om de truc te doen slagen. Stap 1

Neem het lange touw dubbelgevouwen in je handpalm. Houd een korter stukje touw op dezelfde manier erboven, zodat het publiek enkel dat stukje kan zien.

Stap 2

Knip het korte lusje door met een schaar. Laat dat aan het publiek zien.

Stap 3

Verberg de stukjes doorgesneden touw in je handpalm.



301

Naam:

Stap 4

Trek de lus van het lange touw mee omhoog, zodat het publiek denkt dat je touw weer heel is.

Stap 5

Trek nu het hele touw uit je hand. Zorg dat je publiek de doorgesneden stukjes niet ziet.

Na het schrijven checklist

Oké?

voor de leerkracht

✓ Ik formuleerde de instructies duidelijk voor de lezer: - de instructies zijn kort en bondig; - de instructies zijn goed te begrijpen; - de zinnen zijn goed gebouwd. Past de instructie bij de afbeelding? (Gebruikte ik de juiste volgorde?) Schreef ik hoofdletters en leestekens waar nodig?

302



accent

Thema 8: remediëring bij toets taalbeschouwing

Naam:

Nadenken over de betekenis van een woord (vraag 1)

Moet ik altijd alle woorden begrijpen? Nee, want niet alle woorden zijn even belangrijk. Begrijp je de tekst ook zonder dat ene moeilijke woord? Dan hoeft opzoeken niet echt. Wil je de betekenis toch kennen? Probeer dan deze tips: - Lees de hele zin. Kun je de betekenis afleiden uit de zin? - Splits het woord. (cadeaubon = cadeau + bon = een bon waarmee je een cadeau koopt.) - Vraag uitleg. Zoek het woord op in een woordenboek of op de computer.

Ze schrijft dat ik een ‘nerd’ ben. Wat zou dat betekenen?

Je mag indien nodig de woordenschatclipsen gebruiken in je taalboek op p. 53 t.e.m. 58.

1

a Verklaar het woord ‘concentratie’ in deze zin: In de nabijheid van een wespennest vind ik een grote concentratie van wespen. Noem twee andere dingen waarvan je een grote concentratie kunt aantreffen. Schrijf er een zin over.

bijvoorbeeld Aan de hemel zie je een hele concentratie van sterren staan. In het treinstation zie je een grote concentratie van mensen.

b In het verhaal over de Grot van Merlijn communiceert Maureen met Harry door in iemands geest te kijken. Hoe kun jij communiceren met je vrienden of je ouders? Noem vier manieren.

praten, gebaren 2 telefoon, gsm, smartphone 3 briefje, kaartje 4 chat, skype 1


Thema 8 • remediëring taalbeschouwing

303

Naam: c Wat betekent het woord ‘authentiek’ in deze zin: Harry ontdekt de authentieke formules van tovenaar Merlijn.

originele, handgeschreven

- Wat denk je dat het meeste waarde heeft: een authentiek schilderij of een kopie?

een authentiek schilderij

- Waarom?

Het is van de kunstenaar zelf.

d Wat is altijd authentiek en niet te vervalsen? Kruis twee zaken aan. ✘ je vingerafdruk   je handschrift  je bankkaart ✘ de iris van je oog  je handtekening   je paspoort e De berekeningen en formules in het verhaal over De grot van Merlijn verwijzen naar de donkere getallen. Als de meester of juf je naar de directeur verwijst, wat betekent dat dan?

Je moet dan naar de directeur voor een gesprek, een straf, een beloning, informatie ...

f Naar wie of waarnaar word je soms nog verwezen? Noem twee dingen en schrijf er een zin over.

Bv.1 een specialist De huisdokter verwijst papa naar een specialist, die hem grondig onderzoekt. 2 een rechtbank/rechter De zaak werd verwezen naar een bevoegde rechter.

304



Naam:

Nadenken over het gebruik en het nut van signaalwoorden: herkennen, de functie, invullen, twee zinnen verbinden (vraag 2)

Wat zijn signaalwoorden? Signaalwoorden zijn korte woordjes of woordgroepen. Ze leggen een verband tussen verschillende delen van een zin of zinsdeel. Ze zorgen voor structuur in een tekst. Er bestaan verschillende soorten signaalwoorden. Ze duiden allemaal een verband aan. Er zijn signaalwoorden van: - tijd (toen, dan, daarna …) - tegenstelling (maar, echter …) - vergelijking (zoals, als …) - oorzaak en gevolg (omdat, zodat, doordat, waardoor …) - middel (daarmee, met, met behulp van …)

2

a Onderstreep het signaalwoord in elke zin. Hij wou naar een gewone school gaan, maar bedacht zich. Er liep niet één normale leraar rond, tenzij directeur Lovecraft zelf. Hij leerde Harry heel wat trucjes waarmee hij zich uit benarde situaties kon redden. Harry is heel goed met getallen. Daarom schreef hij zich in op het WITCH. b Noteer welk verband de onderstreepte signaalwoorden aangeven. Kies uit: tijd of opsomming – vergelijking – voorbeeld – middel – gevolg. Ik had één schooljaar in Engeland achter de rug. Daarna genoot ik van een vakantie met Maureen. Met dingen als donkere getallen kun je beter uitkijken.

tijd of opsomming voorbeeld

daarna: als:

c Vul deze zinnen aan met een gepast signaalwoord. Kies uit: waardoor – maar – met behulp van – terwijl. Harry ging de donkere grot binnen

terwijl

Maureen

aan de ingang bleef wachten.

Met behulp van

donkere getallen probeert Harry het zwarte

gat te vermijden. Tijd voor Taal accent - Taal Toetsen en remediëring 6


305

Naam: d Maak van deze zinnen één zin. Gebruik de twee resterende signaalwoorden uit de vorige oefening. Maureen neemt Harry niet mee naar Tintagel Castle. Ze leidt hem naar de grot.

Maureen neemt Harry niet mee naar Tintagel Castle, maar ze leidt hem naar de grot. De grot loopt helemaal onder water. Harry komt in gevaar.

De grot loopt helemaal onder water, waardoor Harry in gevaar komt.

306



Naam:

Nadenken over de informatie die zinsdelen bevatten, andere dan het onderwerp (vraag 3) Zinnen onderzoeken (vraag 4) 3

a Vul deze zinnen aan met het gevraagde zinsdeel. Zoek in de tekst. Harry zag een trap aan het einde van de deur. Voorzichtig keek hij door een kier. Hij stak nadien zijn handen voor zich uit. Onmiddellijk voelde hij een houten obstakel. Snel werd het duidelijk dat hij voor een tweede deur stond. Harry zag (Hoe?) Harry voelde

een trap aan het einde van de deur (Wat?). Voorzichtig keek hij door een kier. onmiddellijk (Wanneer?) een houten

obstakel. b Vul deze zinnen aan met een zinsdeel dat antwoord geeft op een vraagwoord. - Onderstreep je toegevoegde zinsdeel. - Noteer het vraagwoord eronder. Het jonge meisje gaf

Harry aan wie?

een venijnige beet.

op de tafel liggen. waar? de kruik Dreigend hield het meisje omhoog. wat? Toen de mannen hoorden ze wanneer? wie? Harry zag de perkamentrollen


praten.


307

Naam: 4

Onderzoek de zinnen. Gebruik het schema. Enkele tellen later hoorde Harry voetstappen naderen. stappen

vragen

zinsdelen

stap 1

Over wie of waarover wordt er in de zin iets gezegd? Wat is het onderwerp?

Harry

stap 2

Denk na wat er in de zin over het onderwerp wordt gezegd.

stap 3

Welk zinsdeel zegt wat het onderwerp doet of wat ermee gebeurt?

hoorde naderen

Welk zinsdeel zegt wat of hoe iets of iemand is of wordt? stap 4

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Wat of wie?

voetstappen

Aan of voor wie? stap 5

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Waar(in)? Wanneer?

enkele tellen later

Hoe? Naar wie? Waarmee? Met wie? …

308



Naam: Toen greep het meisje een grote kruik. stappen

vragen

zinsdelen

stap 1


het meisje

stap 2


stap 3


greep


Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Wat of wie?

een grote kruik

Aan of voor wie? stap 5

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Waar(in)? Wanneer?

toen

Hoe? Naar wie? Waarmee? Met wie? …



309

Naam: Harry heeft zijn hele verhaal aan het meisje verteld. stappen

vragen

zinsdelen

stap 1


stap 2


stap 3


Harry

heeft verteld


Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Wat of wie? Aan of voor wie?

stap 5

zijn hele verhaal aan het meisje

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Waar(in)? Wanneer? Hoe? Naar wie? Waarmee? Met wie? …

310



Naam: Ze was vrolijk. stappen

vragen

zinsdelen

stap 1


Ze

stap 2


stap 3

Welk zinsdeel zegt wat het onderwerp doet of wat ermee gebeurt? Welk zinsdeel zegt wat of hoe iets of iemand is of wordt?

stap 4

was vrolijk

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Wat of wie? Aan of voor wie?

stap 5

Welk zinsdeel in de rest van de zin geeft een antwoord op de vraag: Waar(in)? Wanneer? Hoe? Naar wie? Waarmee? Met wie? …



311

accent

Thema 8: verrijking bij toets taalbeschouwing

Naam:

Nadenken over de betekenis van een woord (vraag 1) 1

a Herlees het verhaal over de Grot van Merlijn in je taalboek op bladzijde 53 t.e.m. 58. Beschrijf kort een avontuur dat Harry en Maureen in de grot van Merlijn beleven. Gebruik minstens vier van de woorden hieronder. Zorg ervoor dat hun betekenis duidelijk wordt in het verhaal. Onderstreep ze nadien. Kies uit: verwijzing – authentiek – communicatie – manueel – hoogstandje – behoedzaam – bemoeiziek – concentreren – concentratie – sceptisch.

eigen invulling

b Leg kort het verschil uit tussen ‘verbale’ en ‘non-verbale’ communicatie. Je mag voorbeelden gebruiken.

verbaal = met woorden non-verbaal = zonder woorden

eigen invulling

c Noteer drie voorbeelden over hoe jij je concentratie kunt verliezen. Schrijf correcte zinnen. 1

eigen invulling


Thema 8 • verrijking taalbeschouwing

313

Naam: 2 3 d Beschrijf twee situaties waarin je best ‘behoedzaam’ te werk gaat. 1

:

eigen invulling

2

:

314



Naam:

Nadenken over het gebruik en het nut van signaalwoorden: herkennen, de functie, invullen, twee zinnen verbinden (vraag 2) 2

a Neem de tekst in je taalboek op bladzijde 65 over de eerste maanlanding. Noteer drie redenen waarom sceptici twijfelen aan dat gebeuren. Gebruik verschillende signaalwoorden van opsomming. Onderstreep de signaalwoorden. 1

Ten eerste kan een vlag niet wapperen op de maan, want er is geen wind.

2

Bovendien zie je Neil geen foto nemen van Aldrin als je de reflectie in zijn helm bekijkt.

3

Ten slotte zijn de voetafdrukken te duidelijk.

b Jij bent wetenschapper en je geeft drie argumenten die de vorige drie tegenspreken (= weerleggen). Zoek eventueel opnieuw in de tekst in je taalboek. Gebruik signaalwoorden van oorzaak en gevolg. Onderstreep de signaalwoorden. 1

De vlag was slecht opgevouwen en verkreukeld, zodat het lijkt alsof ze wappert.

2 3

Als de camera op borsthoogte wordt gehouden, hoef je niet door de camera te kijken om een foto te nemen. Het maanstof is heel fijn, waardoor de afdrukken duidelijk zichtbaar zijn.



315

Naam: c Onderstreep de signaalwoorden in deze zinnen. Schrijf ze op en noteer het verband dat ze aangeven. De Amerikanen zijn fier omdat het imago van hun land weer een hoogtepunt bereikt heeft. De vlag was slordig opgevouwen. Daarom vertoonde ze heel wat vouwen. De astronauten huppelden als kangoeroes rond op de maan. De ruimtevaarders reden met behulp van een maanwagentje over het maanoppervlak. Wetenschappers zijn zeker van hun stuk, maar de sceptici zeggen dat er geen maanlanding geweest is.

omdat daarom als met behulp van maar

: : : : :

oorzaak gevolg vergelijking middel tegenstelling

d Vul deze zinnen aan met een gepast signaalwoord. De astronauten verzamelden heel wat bewijsmateriaal

met behulp van

filmpjes en foto’s. Het stof op de maan was zo fijn

als

meel waar je

brood mee bakt. Iedereen gelooft in de landing op de maan,

maar

wat als het

tegendeel bewezen wordt? Een ruimtereis kost miljarden. werken aan ruimteprojecten.

316

Toch (Niettemin, Desondanks)


blijft men verder


Naam: e Maak van de twee zinnen telkens één zin. Gebruik een signaalwoord. Je mag de zinnen ook van plaats verwisselen. Onderstreep het signaalwoord. Er is geen wind op de maan. Je blijft de voetafdrukken zien.

Er is geen wind op de maan, zodat je de voetafdrukken blijft zien. Neil Armstrong verkende het maanoppervlak. Buzz Aldrin nam foto’s.

Neil Armstrong verkende het maanoppervlak terwijl Buzz Aldrin foto’s nam. Satellieten cirkelen in de ruimte. We kunnen rechtstreekse beelden zien.

Satellieten cirkelen in de ruimte, zodat we rechtstreekse beelden kunnen zien. Amerika en Rusland zijn concurrenten. Nu slaan ze de handen in elkaar.

Amerika en Rusland zijn concurrenten, maar nu slaan ze de handen in elkaar.



317

Naam:

Nadenken over de informatie die zinsdelen bevatten, andere dan het onderwerp (vraag 3) Zinnen onderzoeken (vraag 4) 3

a Vul deze zinnen aan met een zinsdeel dat antwoord geeft op het vraagwoord. Schrijf de zin opnieuw. Kies zelf of raadpleeg je taalboek op blz. 65.

bijvoorbeeld President John F. Kennedy beloofde een maanlanding aan de Amerikanen.

President John F. Kennedy beloofde. (Wat?) (Aan wie?)

De maanreizen waren. (Wat?) (Voor wie?)

De maanreizen waren gevaarlijk voor de astronauten. Alle handelingen aan boord gebeurden. (Waarmee?)

Alle handelingen aan boord gebeurden met knopjes en hendeltjes. De Amerikaanse vlag (doet wat?) (Wanneer?) (Waar?)

De Amerikaanse vlag wappert na de landing op de maan. b Bij deze zinnen mag je kiezen welk zinsdeel je toevoegt. Schrijf de zin opnieuw en onderstreep dat zinsdeel. Schrijf het passende vraagwoord eronder. Je kunt de leestekst op bladzijde 65 t.e.m. 67 raadplegen. bv. De astronaut houdt zijn armen

Op 21 juli landde

318

voor zijn borst gekruist. waarvoor? hoe?

eigen invulling



Naam: Neil Armstrong zette

De maan heeft

c Onderzoek de zinnen. a Omcirkel het onderwerp. b Kleur het werkwoord en de woorden die zeggen wat of hoe het onderwerp is of wordt geel OF kleur de werkwoorden die vertellen wat het onderwerp doet of wat ermee gebeurt groen. c Zet de persoonsvorm tussen schuine strepen. d Onderstreep elk zinsdeel waarin een antwoord gegeven wordt op een vraagwoord en schrijf dat vraagwoord eronder. De eerste maanlanding was op dat moment een reuzensprong voor de mensheid.

wanneer?

voor wie?

Die avond zaten miljoenen mensen voor de televisie gekluisterd.

wanneer?

waarvoor?

Tegenwoordig bezuinigt de overheid heel drastisch op ruimteonderzoek.

wanneer?

hoe?

waarop?

Over enkele decennia maken toeristen elk jaar een reisje naar de maan.

wanneer?


wanneer?

wat?


319

Instructies lezen en uitvoeren (vraag 1)

Recommend Documents