DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ SO ELIMSCHOOL/ SO DE WISSEL
Plaats: Hellendoorn en Almelo BRIN-nummer: 08PQ Bevoegd gezag: Stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland (SOTOG) Onderzoek uitgevoerd op: 24 februari 2009 Conceptrapport verzonden op 19 maart 2009 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 23 april 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1
ONDERZOEK
Onderzoek De inspectie heeft op 24 februari 2009 een onderzoek uitgevoerd op twee so locaties van de SOTOG, cluster 4, om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en in de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Uit analyses die de inspectie heeft uitgevoerd, kwam naar voren dat zich mogelijke tekortkomingen voordoen in de kwaliteitszorg, het systeem van leerlingenzorg en het onderwijsleerproces. Dit vermoeden van tekortkomingen baseert de inspectie op de oordelen in het rapport van het Periodiek Kwaliteitsonderzoek (PKO) dat de inspectie uitvoerde in 2004 op de locatie Elimschool in Hellendoorn. De Wissel is een nieuwe locatie van de SOTOG en nog niet eerder bezocht door de inspectie. Omdat het bevoegd gezag niet beschikt over voldoende valide en betrouwbare zelfevaluatiegegevens, bezoekt de inspectie De Wissel om de onderwijskwaliteit in beeld te brengen en te beoordelen. Gesprek met het bevoegd gezag Op 13 maart 2008 heeft de inspectie dit met het bevoegd gezag besproken. Uit het gesprek en uit de beschikbare informatie konden het bevoegd gezag en de inspectie niet eenduidig vaststellen of de in de rapportages vermelde tekortkomingen al dan niet nog aanwezig zijn. De inspectie heeft daarom besloten bij twee so-locaties van de SOTOG een onderzoek uit te voeren om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen. Aansluitend stelt de inspectie een kwaliteitsprofiel op aan de hand waarvan zij een eindoordeel geeft over de onderwijskwaliteit. Op basis daarvan richt de inspectie het vervolgtoezicht in. Onderzoeksmethode Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd of uitgereikt en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school, waaronder: - Schoolplan 2004-2008 en meerjarenactieplan 2008-2012; - Onderzoek op de locaties waarbij: o schooldocumenten, waaronder handelingsplannen, zijn bestudeerd; o gesprekken zijn gevoerd met de directie; o de onderwijspraktijk is geobserveerd; o gesprekken met de commissie voor de begeleiding en met leraren zijn gevoerd. Op 10 maart 2009 heeft de inspectie de voorlopige bevindingen van het onderzoek teruggekoppeld aan het bevoegd gezag en de directie. 08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
2
Toezichtkader Het onderzoek is uitgevoerd op basis van het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Uit het waarderingskader zijn de volgende kwaliteitsaspecten onderzocht die mogelijk samenhangen met de hierboven genoemde risico’s: kwaliteitszorg, voorwaarden kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, leerstofaanbod, onderwijstijd, (ortho)pedagogisch en (ortho)didactisch handelen, schoolklimaat en opbrengsten. Binnen die kwaliteitsaspecten zijn alle kernindicatoren, waaronder de normindicatoren, onderzocht. Opbouw rapport De inspectie heeft er voor gekozen per afzonderlijke brin een rapport te maken met per locatie een paragraaf bevindingen en conclusie. Het kwaliteitsbeleid is centraal belegd en daarom voor de SOTOG als geheel beschreven en beoordeeld in hoofdstuk 2 met eventueel opmerkingen over de betreffende locatie. In hoofdstuk 3 en 4 staan de bevindingen, conclusie en vervolgtoezicht van het onderzoek bij de so Elimschool en so De Wissel. Bij vastgestelde tekortkomingen is tevens de onderbouwing van deze beoordelingen opgenomen.
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
3
2.
SOTOG - Bevindingen algemeen
Oordelen op indicatoren van de kwaliteitszorg Legenda: In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen dit heeft geleid. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de indicator bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten). Kwaliteitsaspect 1: cyclisch proces kwaliteitszorg De school zorgt systematisch voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. 1.1 De school heeft inzicht in de verschillende onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs 1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel
Kwaliteitsaspect 2: voorwaarden kwaliteitszorg De voorwaarden voor zorg en kwaliteit zijn aanwezig. 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg in het schoolplan 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
1 2 3 4
z z z z z z z z z
1 2 3 4 z z z z
4
Onderbouwing Alleen de indicatoren die als onvoldoende zijn beoordeeld worden toegelicht. Kwaliteitsaspecten 1 en 2: Cyclisch proces kwaliteitszorg en voorwaarden kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is op het merendeel van de onderzochte indicatoren van onvoldoende niveau. Deze beoordeling is vergelijkbaar met het oordeel in het PKOrapport van 2004. Alleen het sociale veiligheidsbeleid is voldoende verbeterd. De SOTOG heeft weliswaar veel ontwikkelingen in gang gezet op het gebied van huisvesting, nieuwe locaties en vernieuwende onderwijsprojecten, maar de totale beleidscyclus is nog niet geheel doorlopen. In het meerjarenactieplan zijn de voornemens van de SOTOG voor de komende periode vastgelegd, uitgewerkt per locatie, maar de actiepunten zijn onvoldoende in meetbare doelen geformuleerd die gericht zijn op het primaire proces. Dit leidt er mede toe dat de meeste onderdelen van de kwaliteitszorg niet op orde zijn. Zo ontbreekt het inzicht in de kwaliteit van het leren en onderwijzen en van de opbrengsten. Een rapportage aan relevante belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit ontbreekt. De voorwaarden voor kwaliteitszorg (indicatoren 2.1 t/m 2.4) beoordeelt de inspectie uitsluitend als het merendeel van de indicatoren bij het cyclisch proces van kwaliteitszorg (indicatoren 1.1 tot en 1.8) onvoldoende zijn. De voorwaarden voor de kwaliteitszorg zijn in voldoende mate vervuld, alleen de medewerkers en leerlingen zijn nog onvoldoende betrokken bij de zorg voor de kwaliteit. Het oudertevredenheidsonderzoek is nog niet op alle locaties afgenomen. De Elimschool heeft wel een ouderenquête afgenomen, maar die is niet geanalyseerd en heeft geen expliciete relatie met eventuele verbeteractiviteiten. Voor het personeel staat voor dit jaar een medewerkerstevredenheidsonderzoek in de planning.
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
5
3. Bevindingen 3.1 So Elimschool Naleving De inspectie heeft onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van wettelijke voorschriften over onderstaande onderwerpen. Schoolplan in art. 21 van de WEC Schoolgids in art. 22 van de WEC Onderwijstijd in art. 11 van de WEC
Schoolplan 2004-2008 is aanwezig Wel aanwezig Wel voldaan aan naleving
Oordelen op indicatoren Kwaliteitsaspect 3: systeem van leerlingenzorg De school beschikt over een cyclisch systeem van leerlingenzorg. 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders/verzorgers 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan
1 2 3 4 z z z
z
De cursief aangeduide indicatoren zijn normindicatoren. De beoordeling daarvan is doorslaggevend voor het vaststellen van het eindoordeel over de onderwijskwaliteit als geheel. Kwaliteitsaspect 4: functionaliteit handelingsplanning De school zorgt voor een passende begeleiding van leerlingen. 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
1 2 3 4 z
6
Kwaliteitsaspect 5: leerstofaanbod
1 2 3 4
Het leerstofaanbod bereidt leerlingen voor op het vervolgonderwijs of de naschoolse woon-, werk- en vrijtijdssituatie. 5.1 De school hanteert een aanbod voor de schoolse vakken 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen
z z
5.5 Het leerstofaanbod maakt mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen
z
Kwaliteitsaspect 6: onderwijstijd
1
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen
Kwaliteitsaspect 7: (ortho)pedagogisch handelen Het (ortho)pedagogisch handelen van de teamleden leidt tot een veilige en motiverende leeromgeving 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om 7.4 De teamleden hanteren de gedragsregels 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho) pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen
2
3 4
z z
1
2
3
4
z z z
1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 8: (ortho)didactisch handelen Het (ortho)didactisch handelen van de leraren ondersteunt het leren van de leerlingen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
z z z z
7
1 2 3 4
Kwaliteitsaspect 9: actieve en zelfstandige rol leerlingen De leerlingen spelen een actieve en zelfstandige rol bij de onderwijsactiviteiten 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau
z z
1 2 3 4
Kwaliteitsaspect 10: schoolklimaat De sfeer op school is veilig en ondersteunend voor de leerlingen. 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school 10.6 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt 10.8 Leerlingen, teamleden en ouders ervaren dat de schoolleiding positief bijdraagt aan het schoolklimaat Kwaliteitsaspect 11: opbrengsten De resultaten van de leerlingen liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen verwacht mag worden. 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het einde van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht
z
z z z z z
1 2 3 4 5
z
Onderbouwing Alleen de indicatoren die als onvoldoende zijn beoordeeld worden toegelicht, daarom ontbreken de kwaliteitsaspecten 3, 4, 5,7, 8 en 10 in de onderbouwing. Kwaliteitsaspect 6: Onderwijstijd Uit de handelingsplannen en uit de lesobservaties blijkt dat er onvoldoende voorzien wordt in variatie in tijd voor onderwijs en leren op basis van onderwijsbehoeften van 08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
8
individuele leerlingen. Er is ook geen schoolbeleid geformuleerd of een aandachtspunt “benodigde leertijd” opgenomen in het handelingsplan, waardoor de mogelijkheid tot systematische evaluatie van deze benodigde leertijd ontbreekt. Kwaliteitsaspect 9 Het ontbreekt op de Elimschool aan het planmatig bevorderen van de verantwoordelijkheid van leerlingen voor hun eigen leerproces, afhankelijk van hun mogelijkheden. Individuele leerkrachten besteden zeker aandacht aan zelfstandigheid, maar een doorgaande lijn vanaf de onderbouw van het so is niet vastgelegd noch zichtbaar. Kwaliteitsaspect 11: Opbrengsten Op dit moment kan de inspectie de opbrengsten van de school niet beoordelen. Dit heeft geen gevolgen voor het toezicht door de inspectie, want dit is (vooralsnog) hoofdzakelijk gebaseerd op de normindicatoren in het kwaliteitsaspect ‘systeem van leerlingenzorg’. De beslisregels over de vorm van het vervolgtoezicht zijn gebaseerd op dat kwaliteitsaspect. De so Elimschool heeft wel over drie jaren de uitstroomgegevens opgenomen in de schoolgids, maar daar geen analyse aan verbonden of deze gegevens afgezet tegen zelf geformuleerde doelen. 3.2
Conclusie en vervolg
Oordelen Het onderwijs op de so Elimschool is van voldoende kwaliteit. Vervolgtoezicht Op grond van het voorgaande, heeft de inspectie voor de so Elimschool het basisarrangement vastgesteld. Dit betekent dat de school het vertrouwen heeft van de Inspectie van het Onderwijs. De inspectie heeft geen reden om het toezicht te verscherpen.
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
9
4. Bevindingen 4.1 So De Wissel Naleving De inspectie heeft onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van wettelijke voorschriften over onderstaande onderwerpen. Schoolplan in art. 21 van de WEC Schoolgids in art. 22 van de WEC Onderwijstijd in art. 11 van de WEC
Niet aanwezig Wel aanwezig Wel voldaan aan naleving
Onderbouwing/ Context De locatie De Wissel is sinds 1 augustus 2008 als zelfstandige locatie gevestigd in een nieuw gebouw op één terrein met vso De Veenlanden De nadruk in deze eerste periode lag op organisatorische en beheersmatige zaken. Wat betreft onderwijskundig beleid, wordt tot nu toe aangesloten bij de so Elimschool. De Wissel heeft geen eigenstandig schoolplan beschikbaar. Oordelen op indicatoren Kwaliteitsaspect 3: systeem van leerlingenzorg De school beschikt over een cyclisch systeem van leerlingenzorg. 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders/verzorgers 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan
1 2 3 4 z z z
z
De cursief aangeduide indicatoren zijn normindicatoren. De beoordeling daarvan is doorslaggevend voor het vaststellen van het eindoordeel over de onderwijskwaliteit als geheel. Kwaliteitsaspect 4: functionaliteit handelingsplanning De school zorgt voor een passende begeleiding van leerlingen. 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
1 2 3 4 z
10
Kwaliteitsaspect 5: leerstofaanbod
1
2
3
4
Het leerstofaanbod bereidt leerlingen voor op het vervolgonderwijs of de naschoolse woon-, werk- en vrijtijdssituatie. 5.1 De school hanteert een aanbod voor de schoolse vakken 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen 5.5 Het leerstofaanbod maakt mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen Kwaliteitsaspect 6: onderwijstijd
z z z
1
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen Kwaliteitsaspect 7: (ortho)pedagogisch handelen
2
z z
1
2
Het (ortho)pedagogisch handelen van de teamleden leidt tot een veilige en motiverende leeromgeving 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om 7.4 De teamleden hanteren de gedragsregels 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho) pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen Kwaliteitsaspect 8: (ortho)didactisch handelen Het (ortho)didactisch handelen van de leraren ondersteunt het leren van de leerlingen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling Kwaliteitsaspect 9: actieve en zelfstandige rol leerlingen De leerlingen spelen een actieve en zelfstandige rol bij de onderwijsactiviteiten 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
3 4
3
4
z z z 1 2 3 4
z z z z 1 2 3 4
z z
11
1 2 3 4
Kwaliteitsaspect 10: schoolklimaat De sfeer op school is veilig en ondersteunend voor de leerlingen. 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school 10.6 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt 10.8 Leerlingen, teamleden en ouders ervaren dat de schoolleiding positief bijdraagt aan het schoolklimaat
Kwaliteitsaspect 11: opbrengsten
z
z z z z z
1 2 3 4 5
De resultaten van de leerlingen liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen verwacht mag worden. 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het einde van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht
z
Alleen de indicatoren die als onvoldoende zijn beoordeeld worden toegelicht, daarom ontbreken de kwaliteitsaspecten 4, 5, 7 en 10 in de onderbouwing. Onderbouwing Kwaliteitsaspect 3: Systeem van leerlingenzorg Het systeem van leerlingenzorg bij De Wissel is van voldoende kwaliteit. Van de vier indicatoren die bij dit kwaliteitsaspect beoordeeld zijn, voldoet de school op drie daarvan aan de eisen. Doordat sinds dit schooljaar in de volle breedte met handelingsplannen wordt gewerkt, is de cyclus nog niet doorlopen, waardoor de plannen nog niet geëvalueerd zijn. Een analyse door de leden van de CvB van de factoren die hebben bijgedragen aan of belemmerend hebben gewerkt bij het realiseren van de doelen, is derhalve niet aangetroffen. Kwaliteitsaspect 6: Onderwijstijd De inspectie heeft tijdens de lesobservaties niet in alle gevallen waargenomen dat de leraren de hoeveelheid tijd voor onderwijs en leren planmatig aanpassen aan de onderwijsbehoeften van de individuele leerling. Ook is deze aanpassing niet in de
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
12
handelingsplanning opgenomen, waardoor de mogelijkheid tot systematische evaluatie van benodigde leertijd ontbreekt. Kwaliteitsaspect 8: (ortho)didactisch handelen Tijdens de lessen is wisselend waargenomen dat leraren hun instructie en verwerking afstemmen op de onderwijsbehoeften van leerlingen, veelal is deze indicator leraarafhankelijk ingevuld. Ook zijn in de handelingsplannen geen aanpassingen hieromtrent aangetroffen. Kwaliteitsaspect 9 De verantwoordelijkheid van leerlingen voor het eigen leerproces, uiteraard afhankelijk van hun mogelijkheden, is niet vastgelegd noch zichtbaar tijdens de lesobservaties. Het bevorderen van de zelfstandigheid wordt leraarafhankelijk ingevuld. Kwaliteitsaspect 11: Opbrengsten Op dit moment kan de inspectie de opbrengsten van de school niet beoordelen. Dit heeft geen gevolgen voor het toezicht door de inspectie, want dit is (vooralsnog) hoofdzakelijk gebaseerd op de normindicatoren in het kwaliteitsaspect ‘systeem van leerlingenzorg’. De beslisregels over de vorm van het vervolgtoezicht zijn gebaseerd op dat kwaliteitsaspect. 4.2 Conclusie en vervolgtoezicht Oordelen van de inspectie Het onderwijs op de so De Wissel is van voldoende kwaliteit, maar er is een tekortkoming in de evaluatie van de handelingsplanning op so De Wissel. Verder zijn er enkele tekortkomingen vastgesteld in het onderwijsleerproces en in het systeem van kwaliteitszorg. Bovendien kan de school niet aantonen dat ze voldoende opbrengsten realiseert. Toezichtarrangement Op grond van het voorgaande heeft de inspectie voor De Wissel het basisarrangement vastgesteld. Dit betekent dat de school het vertrouwen heeft van de Inspectie van het Onderwijs. De inspectie heeft geen reden om het toezicht te verscherpen.
08PQ-def-RvB-230409-hb2760855
13
