INSECTENBETEN
VAN WELKE INSECTEN KRIJG JE INSECTENBETEN? Er zijn verschillende insecten die kunnen steken of bijten. Je vindt ze hieronder per type beet die ze veroorzaken: Jeuk en bultjes Mieren
Muggen
Vlooien
Bedwantsen of wandluizen Weinig directe klachten, maar kunnen wel aanleiding geven tot de ziekte van Lyme
Teken
Pijn, zwelling, soms een ernstige allergische reactie (anafylactische shock)
Wespen
Bijen
Hommels
Pijn, branderigheid, soms een infectie Dazen
WAAROM KRIJG JE EEN INSECTENBEET? Insecten bijten om zich te verdedigen (wespen, bijen en hommels ) of om bloed te zuigen (muggen, vlooien, bedwantsen of wandluizen, mijten, teken en luizen).
Terwijl ze steken brengen ze een giftige stof in de huid. Het is niet de prik, wel deze giftige stof die de jeuk, pijn en/of zwelling veroorzaakt.
SYMPTOMEN EN BEHANDELING In de meeste gevallen veroorzaakt niet de prik zelf, maar wel het gif jeuk, plaatselijk roodheid, pijn of zwelling. Hoe je reageert op een insectenbeet is erg afhankelijk van persoon tot persoon: sommige mensen ondervinden nauwelijks hinder, anderen hebben er veel last van. Natuurlijk hangt dit ook sterk af van het type insect: zo veroorzaakt een wespensteek meer hinder dan een muggenbeet. Over het algemeen blijven de gevolgen van steken en beten beperkt tot gewone, plaatselijke reacties. Deze zijn van tijdelijke aard. Sommige mensen zijn overgevoelig of van sommige insecten is het gif erg sterk. Dan kan een ernstige zwelling optreden, veel meer roodheid, pijn en jeuk, tot zelfs over het hele lichaam verspreid. Tenslotte gebeurt het ook wel eens dat men zich erg ziek voelt van een insectenbeet. Deze personen vertonen dan ook shockverschijnselen. Een bij, een daas of een wesp daarentegen voel je wel bijten: dit kan pijnlijk zijn en een flinke zwelling veroorzaken. Bijen laten hun angel in het lichaam achter. Daarom is de reactie op een bijensteek vaak het hevigst. Een teek blijft zitten op de plaats waar hij gestoken heeft tot het zich heeft volgezogen met bloed. Je voelt niet veel van de beet zelf, maar een teek kan wel ziekten overbrengen (bvb. de ziekte van Lyme). Jeukstillende crèmes en –zalven: in onze apotheek kiezen we in overleg met jou een geschikt product met of zonder een antihistaminicum of eventueel bij een ernstigere huidreactie met een lage dosis cortisone. Een antihistaminicum of een lage dosis cortisone: is niet steeds nodig. Deze actieve producten kunnen soms bijwerkingen vertonen bij blootstelling aan de zon. Daarom overleggen we goed met jou hoe je de producten gebruikt en kiezen we samen met jou het beste product voor jouw situatie. Tabletten met een antihistaminicum: in gevallen van erge jeuk kunnen tabletten met een antihistaminicum aangewezen zijn. (een antihistaminicum is een stof die de allergische reactie van het lichaam - als gevolg van bvb. een insectenbeetmildert)
PREVENTIE VAN INSECTENBETEN
Trek aangepaste kleding aan voor spelen of wandelingen in de natuur, bossen en duinen. Zet kinderen een pet op. Zij zijn immers klein en teken vallen op het hoofd. Blijf bij voorkeur op de paden en kruip niet door struiken en planten. Sla je tent niet op in een risicogebied: d.w.z. niet aan een bosrand, of niet aan de rand van een omzoomde camping. In verdachte gebieden controleer je best het lichaam om de drie à vier uren op de aanwezigheid van teken.
Houd insecten buitenshuis met een hor of vliegenraam. Het gebruik van een insect repellent, bij voorkeur op basis van D.E.E.T, is effectief bij muggen, vliegen, wespen, bijen. De effectiviteit tegen teken is niet helemaal bewezen. Wil je je toch met een insect repellent beschermen tegen teken, praat er dan over in onze apotheek. We adviseren je over een product met een D.E.E.T-concentratie overeenkomend met de omstandigheden waarin je het wenst te gebruiken, in de geschikte vorm (roller, lotion, spray, …) zodanig dat bijwerkingen zoveel mogelijk beperkt worden. Enkel de plaatsen waar het product is aangebracht worden beschermd en dit bovendien slechts gedurende enkele uren.
Insect repellent op basis van D.E.E.T: experten raden aan om, zeker bij kinderen en zwangere vrouwen, het resterende product af te wassen wanneer bescherming niet langer nodig is.
WAT HOORT ER IN DE HUISAPOTHEEK VOOR DE PREVENTIE EN BEHANDELING VAN INSECTENBETEN?
Een jeukstillende zalf of crème Een tekenpincet Een coldhot pack Een ontsmettingsmiddel Een insect repellent of insecten verjagend middel
BEDWANTSEN OF WANDLUIZEN Bedwantsen zijn bloedzuigende parasieten van 5 tot 6 mm groot in het volwassen stadium. Geruime tijd leek de bedwants of wandluis in West-Europa en Noord-Amerika vrijwel geheel uitgeroeid te zijn. De laatste 10 jaar worden opnieuw regelmatig en meer en meer wandluizen vastgesteld. Een bedwantsenplaag is een echte ramp voor de hoteleigenaar. Je vindt ze vooral in slaapkamers: in hotels (zowel eenvoudige als *****-hotels, in pensions, in privéwoningen. Ze nestelen zich in kleine kiertjes in en rond het bed en wachten tot hun prooi, de mens, slaapt. Dan komen ze tevoorschijn en prikken met hun steeksnuit in de huid om bloed te zuigen. Een uur voor zonsopgang zijn ze het meest actief. Symptomen Voordat het bloed wordt opgezogen spuit de bedwants speeksel in de huid. Dit speeksel bevat ondermeer een antiklontermiddel en diverse eiwitten die kunnen leiden tot een bultachtige reactie met jeuk. Wanneer de bedwants steekt om bloed te zuigen ontstaat een jeukend bultje, vergelijkbaar met een muggenbeet. De bedwantsenbeet is typisch een rood vlekje met centraal een klein bultje rond de steekplek. De steekopening is nog zichtbaar. Meestal zijn er meerdere bultjes bij elkaar te vinden. Wanneer er drie beten van één bedwants op een rij staan, spreekt men van breakfast, lunch en dinner. Het bloed opzuigen zelf duurt twee tot twaalf minuten. Wandluizen lijken nauwelijks ziekten van de ene op de andere mens over te brengen. Ze veroorzaken ook slecht zelden een ernstige allergische reactie of anafylactische shock.
Behandeling Een jeukstillende zalf of crème kan helpen. Bedwantsbeten verdwijnen van zelf. Hoe kan ik bedwantsen voorkomen? Bedwantsen kunnen opduiken in elke slaapkamer. 1. Controleer bij het betrekken van een hotelkamer de bedden: kijk vooral onder de matras. 2. Zet de koffer neer op speciale bankjes die hiervoor bedoeld zijn en niet op de grond: zo voorkomt U dat U eventueel aanwezige bedwantsen als souvenir mee naar huis neemt. 3. Bedwantsen produceren een kenmerkende doordringende geur. Als U die eenmaal kent is het herkennen van een 'risicokamer' in een hotel al bij binnenkomst mogelijk
BIJENSTEEK Symptomen Je voelt een stekende, brandende pijn. Direct na de prik ontstaan irritatieverschijnselen. De huid rondom de steek wordt dik en rood. Bij sommige mensen ontstaat eerst een witte bult, die later rood wordt. Bij een bijensteek blijft de angel in de huid achter, de bij gaat daarna dood. De plaats van de steek is na het verwijderen van de angel vaak zichtbaar als een klein gaatje. Behandeling Verwijder zo snel mogelijk de angel van de bij. Ook nadat de bij is weggevlogen, blijft de angel doorgaan met het pompen van gif. Doe dit voorzichtig, anders druk je het gif uit de angel in de huid. Zuig krachtig aan de plaats van de steek, en spuw het vocht uit. Schuur met wat gras of ander natuurlijk materiaal over de steek. De bij laat namelijk ook een geurstof op de huid achter, die andere bijen waarschuwt. Er bestaat daarom een kans dat je nogmaals gestoken wordt. Een jeuk- en pijnstillende zalf, verkrijgbaar in onze apotheek, kan helpen. Bij de meeste mensen verlopen bijensteken onschuldig en verdwijnen de verschijnselen snel. Bij sommige mensen met een allergie voor het bijengif kunnen zich binnen een kwartier na de steek ernstige verschijnselen voordoen. Een dergelijke allergie treedt altijd pas vanaf de 2de bijensteek op. Het afweersysteem heeft na een eerdere bijensteek allergische antistoffen gemaakt. Een anafylactische shock kan hiervan het gevolg zijn, met eventueel bewustzijnsverlies en levensgevaar. Hierbij is directe medische behandeling nodig. Ga dan dus naar de dokter!
DAZENBEET Dazen steken niet, ze snijden met vlijmscherpe mesvormige tandjes in de huid en drinken vervolgens het vrijgekomen bloed. Ze zijn bijzonder snel en agressief, en raken gemakkelijk door dunne kleding heen. Ze komen vooral op warmte en beweging af. Symptomen Kleine, pijnlijke wonde die makkelijk infecteert omdat de daas bacteriën van de huid van de ene prooi in de snijwonde bij de andere prooi kan overbrengen. Behandeling Koel de plek met een natte doek of een coldhot pack. Desinfecteer de wonde. Hou de wonde in de gaten: wanneer in de dagen erna een grote rode en warm aanvoelende rode plaats ontstaat of wanneer er gele korstjes rond de beet op te merken zijn, ga je best naar de huisarts. Dit kan immers wijzen op een bacteriële infectie.
MUGGENBEET Symptomen Een mug voel je vaak niet steken. Je ziet het pas wanneer je een rood jeukend bultje krijgt. De zwelling verdwijnt meestal binnen enkele uren maar de jeuk houdt langer aan. Wanneer je krabt, activeer je telkens opnieuw de zwelling. Soms kan de huidreactie zo hevig zijn dat er een blaasje ontstaat. Dit droogt dan na enkele dagen weer in. We noemen dit “culicosis”. Behandeling Een jeukstillende crème of zalf kan voor een muggenbeet gebruikt worden. Vraag hierover advies in onze apotheek.
TEKEN Een teek is een klein, bruinzwart geleedpotig insect, zo groot als een speldenkop. Er zijn zeer veel verschillende soorten, wel meer dan 800. Het zit op lage begroeiingen in bossen, velden, stadsparken en tuinen. Als je in aanraking komt met die begroeiingen, kan een teek zich aan de huid hechten om bloed op te zuigen. Als het beest vol bloed zit, is het ongeveer zeven tot elf millimeter groot en valt het op de grond. Van een tekenbeet op zich wordt de mens normaal gesproken niet ziek, maar de teek kan wel een rol spelen bij het overbrengen van diverse ziekten. De werkelijke boosdoener is niet de teek zelf, maar de bacterie of het virus, dat hij via zijn speeksel en darminhoud overbrengt van de ene op de volgende gastheer. Een minderheid van de teken is besmet met een bacterie of een virus. In Vlaanderen is het risico bij teken vooral op het overbrengen van de ziekte van Lyme. Dit wordt veroorzaakt door een bacterie, Borrelia burgdorferi. Om deze bacterie te kunnen overbrengen moet de teek minstens twaalf uur bloed zuigen uit de huid waaraan hij gedurende die hele tijd vastgehecht blijft. Niet alle besmette personen ontwikkelen de ziekte van Lyme en velen genezen bovendien spontaan. Een teek kan ook virale infecties (FSME of RSSE) overbrengen. Ze kunnen een hersenontsteking of tekenencefalitis (Früh Sommer Meningo Encephalitis (FSME), Tick Borne Encephalitis (TBE)) veroorzaken. Deze ziekte komt bij ons niet voor, maar wel in Centraal- en Oost-Europa. Hier gelden dezelfde preventieve maatregelen tegen teken, maar antibiotica werken niet tegen deze virussen. Tegen tekenencefalitis bestaat wel een vaccin dat preventief kan werken. Bespreek indien je op reis gaat naar Centraal of Oost-Europa met je apotheker of huisarts of een FSME-vaccin voor jou zinvol kan zijn. Symptomen Niet de tekenbeet zelf, wel de besmetting met de bacterie van Lyme, levert een risico op. Die herken je aan het ontstaan van een rode plek die groter wordt en vaak één of meerdere ringen vormt: een erythema migrans (EM). Deze uitslag kan zich dagen tot weken (soms langer) na de tekenbeet vormen. Het is belangrijk te weten dat deze huiduitslag niet bij elke besmetting onstaat. Men kan de ziekte van Lyme ook krijgen zonder een erythema migrans. Verwar de EM niet met een klein rood plekje dat eruit ziet als een muggenbeet.
Je maakt best een foto van de EM en noteer de datum van de foto; omcirkel de EM met een balpen en neem een paar dagen later weer een foto, zodat het groter worden van de EM aan te tonen is. Hou ook van evt. andere symptomen de data bij. Veel mensen zijn ongemerkt door een teek gebeten en slechts een gedeelte van de mensen die besmet worden, krijgt een EM. Als men besmet raakt, kan men weken tot maanden na de besmetting griepachtige klachten krijgen, maar dat kan ook uitblijven. Maanden tot jaren later kan men zeer diverse klachten krijgen, maar het is dan moeilijker om de juiste diagnose te krijgen. Als er sprake is van diverse multi-systemische klachten (bijv. neurologisch, reumatisch, dermatologisch enz.) en er is geen duidelijke verklaring voor, dan kan de arts redenen hebben om de diagnose "ziekte van Lyme" te onderzoeken. Dit is zeker zo wanneer men zich een tekenbeet kan herinneren, waarna de klachten zijn ontstaan. Behandeling De teek verwijderen: De behandeling is erop gericht de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Haal een teek zo snel mogelijk weg. Hoe langer de teek in uw huid zit, hoe groter de kans dat hij ziekteverwekkers overdraagt. Gebruik geen alcohol, jodium, zeep, olie of andere middelen voordat u de teek verwijdert. Met een tekenpincet kan je de teek goed vastnemen. Voor het verwijderen van een teek dient het tekenpincet geopend te worden en over de kop van de teek te worden geplaatst, zo dicht mogelijk bij de huid. Gebruik eventueel een vergrootglas. Draai daarna rustig aan het pincet en trek heel voorzichtig tijdens het draaien de teek omhoog. Daarna de teek even in heet water onderdompelen om hem snel te doden. Desinfecteer het pincet en de bijtplek. De behandeling van de ziekte van Lyme: Bij het verschijnen van een EM moet er onmiddellijk antibiotica worden genomen, zonder te wachten op uitslagen van testen. Ga dus naar de dokter als je een EM waarneemt. Er moet niet onnodig tijd worden verspild: hoe langer men besmet is, hoe moeilijker het is om te genezen. De ziekte van Lyme of Lyme-borreliose kent een grillig verloop en veroorzaakt aandoeningen ter hoogte van de gewrichten, van het zenuwstelsel en van het hart. Niet àlle mensen die besmet zijn krijgen ziekteverschijnselen. Maar indien men hiervan ziek wordt, kan het wel zeer ernstig zijn.
VLOOIENBETEN Symptomen De vlooienbeet is typisch een rood vlekje met centraal een klein bloedkleurig puntje. Een vlooienbeet kan veel jeuk geven. Behandeling Behandeling van de jeuk met een jeukstillende zal of crème of met tabletten die een antihistaminicum bevatten.
WESPENSTEEK Symptomen Je voelt een stekende, brandende pijn. Direct na de prik ontstaan irritatieverschijnselen. De huid rondom de steek wordt dik en rood. Bij een wespensteek blijft de angel niet achter in de huid. De pijn en de jeuk verdwijnen meestal binnen enkele uren, maar sommige mensen zijn gevoeliger voor een wespensteek dan anderen. Behandeling Zuig krachtig aan de plaats van de steek, en spuw het vocht uit. De plek koel houden helpt ook. Een jeuk- en pijnstillende zalf, verkrijgbaar in onze apotheek, kan helpen. Ben je gestoken in je mond, doe dan iets kouds in je mond doen, bijvoorbeeld een ijsblokje, en ga naar de dokter. Ga onmiddellijk naar de dokter als je bent gestoken in je neus, mond, keel hals of tong. Doe dit ook als je verschillende keren bent gestoken, of als je overgevoelig bent voor wespensteken. Het lichaam kan dan immers reageren met een zeer ernstige allergische reactie op de gifstof. Dit kan gaan tot een bewustzijnsverlies en levensgevaar. Dan is een snelle medische behandeling absoluut noodzakelijk.
Auteur: Apr. M. Haems
© Copyright Medical Web Services, 2012
