insecten dag

41

september 2015

Kerkuilen ringen Bijzondere planten in Egmond aan Zee Vlinder/insecten dag

KNNV

Uitgave van KNNV afdeling Regio Alkmaar en IVN Noordkennemerland

Vereniging voor veldbiologie Afdeling regio Alkmaar

Blad nummer 41 — September 2015

Van de redactie

Inhoud Blad Van de redactie Van de voorzitters Strandwerkgroep: zestien stippen op de kaart Vlinder/insectendag in Schaapskooi Ondanks het weer toch een succes Neem nou………de muurrouwzwever Kerkuilen ringen Een geweldige prestatie en een geweldige aanwinst voor IVN-NKL. Euro Birdwatch 2015 Leve de Honingorchis Marken, 12 mei 2015 Bijzondere planten in Egmond aan Zee Via het Duivelspad naar het Duivelsbosje Oog in oog met een duinkonijn Ter herinnering Lies Dirkmaat Agenda KNNV Lezex Strandwerkgroep KNNV Paddenstoelenwerkgroep ‘De Noordkop’/ VWG Heerhugowaard Insectenwerkgroep KNNV/ Plantenwerkgroep/ Maandelijkse IVN-wandel-excursies en overige activiteiten KNNV-IVN dinsdag – en woensdaggroepen KNNV Werkgroepen/ IVN Werkgroepen Achterblad

2 3 4 6 9 10 13 14 16 19 20 23 24 26 26 27 28 29 30 31 32

Hier is hij dan, de tweede editie in full colour. Wij hebben het blad weer kunnen vullen met interessante artikelen en mooie foto’s. In het bijzonder wil ik even het stuk noemen van het ringen van de kerkuilen. Wat een schitterende serie foto’s heeft Laurus Vader hierbij gemaakt! Met alle andere inzendingen zijn wij natuurlijk ook erg blij en dankbaar. Om de volgende editie(s) te kunnen blijven vullen wil ik hierbij wel de oproep doen om nóg meer in te zenden. Je hoeft overigens geen bioloog of wetenschapper te zijn, want als je bijvooorbeeld gewoon wat hebt meegemaakt in de natuur en hier een interessant verhaal van kan maken en er het liefst ook nog een leuke foto bij hebt, dan is de kans groot dat we dat ook plaatsen. Misschien ben je wel een wezel tegen het lijf gelopen of zat er een bijeneter in de boom. Voor de maximale lengte houden we 1000 woorden aan. Een kort stukje van een paar honderd woorden is dus óók welkom! Stuur alles naar [email protected]

❧❧ - Bastiaan Schuit

Uiterste inzenddatum voor Blad nr 41: 15 oktober 2015. Te late inzendingen worden mogelijk niet geplaatst! Tekst aanleveren als Word document. Maximale lengte circa 1000 woorden. Lange verhalen alleen na overleg met de redactie. Foto’s altijd apart als jpg bestand opsturen (liefst meer dan 0.5 Mb). Geef ze een naam die als ondertitel gebruikt kan worden. Tenzij anders vermeld, zijn de foto’s van de auteur. Alles naar: [email protected] De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten, te redigeren (bij ingrijpende veranderingen in overleg met de auteur) of te weigeren. 2

Rectificatie: in BLAD 40 is in het artikel “Schaapskooi in Bloei” de naam van Wim van Bokhorst per ongeluk onder de foto verdwenen. De foto’s van de ijsvogels zijn gemaakt door Ries Ijsseldijk en niet door R. Polder. Hierbij onze welgemeende excuses.

KNNV

Blad is een gezamenlijke uitgave van knnv afdeling Regio Alkmaar en ivn Noord-Kennemerland. issn 2210/416X Redactie: Marjolein Boersma 072 5894030 Evert Maarschall Keat Kho Hans Egberts Bastiaan Schuit Let op: Ger Augustus andere inzenddatum

Voorblad: Foto’s Bastiaan Schuit konijn Oryctolagus cuniculus



Van de voorzitter KNNV Natuurschoon en ‘nuttigheidsdoelen’ Op vele plekken in en om de regio Alkmaar, maar ook ver daarbuiten worden randen van natuurgebieden ‘verrijkt’ met bouwwerken. Zo ook bij Castricum, waar bij de duinen een park met recreatiewoningen moet verschijnen en o.a. bij Petten, waar op het strand tachtig strandhuizen (met overnachtingsmogelijkheid) en vijf permanente strandvilla’s gepland zijn. Het strand is een van de weinige plekken, waar vrij uitzicht is en beleving van natuur – en landschap optimaal is. Al eerder is dit probleem opgemerkt: “Voor wie het natuurschoon van ons land ter harte gaat, kan het wel eens benauwend zijn, bijna dagelijks te horen over schennis van de natuur ten behoeve van ‘nuttigheidsdoeleinden’ En onwillekeurig vraagt men zich af, wat er kan worden gedaan om – voor zoover het werkelijk verarming beteekent – ons land hiervoor te bewaren. Daarom geloof ik, dat we niet beter kunnen doen dan gezamenlijk eens na te gaan waaruit eigenlijk dat Hollandsch landschapsschoon bestaat, – ons daarvan nog duidelijker bewust te maken. Wij zullen dan zien, dat eigenlijk heel Nederland een merkwaardig complex van natuur en cultuur is te noemen en wanneer we beseffen, hoeveel vreugde aan dit rijke ‘bezit’ valt te beleven, komt dan niet vanzelf de behoefte, de handen ineen te slaan om iedere onnoodige schennis ervan te voorkomen en het ook voor de toekomst te behouden?” Aldus Dr. Jac. P. Thijsse (1865-1945) in: Waar wij wonen (Verkadealbum1937) Ook nu blijft het hard nodig om ‘de handen ineen te slaan’ om ‘onnoodige schennis’ van natuur en landschap tegen te gaan. Als KNNV hebben wij daarbij de hulp van anderen nodig.

❧❧ Ruud Maarschall

Van de voorzitter IVNNKL In veilige handen Ongewenst gedrag in de breedste zin van het woord is een onderwerp dat in de maatschappij om ons heen meer en meer aan de orde wordt gesteld. Er worden vaker zaken openbaar die niet getolereerd kunnen worden. Ook de overheid besteedt veel aandacht aan dit onderwerp. Het bestuur wil dat dit ook binnen onze vereniging, waarin we met publiek (kinderen en volwassenen) omgaan, aandacht krijgt en bespreekbaar wordt gemaakt. Het vrijwilligerswerk dat wij doen is veelvormig. Kleine en grote groepen, incidentele activiteiten, projecten, samenwerking in werkgroepen. Natuurlijk moet dat in een plezierige en persoonlijk altijd veilige omgeving gebeuren. Vandaar dat we aan die veiligheid binnen IVN aandacht besteden. En nadenken over welke afspraken er gemaakt kunnen worden over de omgang met elkaar. Bijzondere aandacht is wenselijk voor situaties waarin IVN-ers te maken krijgen met kinderen, jeugdigen en/ of gehandicapten. Deze zijn immers kwetsbaar en vaak afhankelijk van de opstelling en het gedrag van hun volwassen begeleider(s). Voorop staat dat IVN-ers altijd respectvol met elkaar en anderen omgaan. Dat betekent: rekening houden met de gevoelens, manier van leven, geaardheid, leefsituatie, cultuur en gedragingen van elkaar. Iedereen moet zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontplooien. Zonder dat dit ten koste gaat van anderen. Daarom willen we ongewenst gedrag voorkomen. Dat kan gaan van opdringerige activiteiten tot drankmisbruik en grof gedrag, van seksuele intimidatie tot misbruik van kinderen. Het is niet mogelijk alles via omgangsregels en afspraken uit te bannen of te voorkomen. Een goed begin is om over deze onderwerpen een open gesprek tussen IVN-ers te voeren. Met als gevolg dat we alert worden op niet acceptabele gedragingen van mede-IVN-ers. Om vervolgens te signaleren, bespreekbaar te maken en “er werk van te maken” als zich zulke gedragingen voordoen. Er zal de komende tijd via publicaties, via de nieuwsbrief en via de mail over dit onderwerp (In Veilige Handen) meer worden gecommuniceerd. Ook op onze website vind je een notitie van de hand van John Scheepe waarin uitgebreid wordt ingegaan op dit onderwerp. Het uiteindelijke doel is om een gedragscode met elkaar af te spreken en een protocol voor melding van eventuele situaties in te voeren. Een onderdeel hiervan zal zijn dat vrijwilligers die betrokken zijn bij jeugdactiviteiten een “Verklaring Omtrent Gedrag” (VOG) dienen te hebben.

❧❧ Johan Eilering 3


Strandwerkgroep: zestien stippen op de kaart Tijdens de excursies van de strandwerkgroep wordt doorgaans een breed scala aan dierlijke en plantaardige waarnemingen gedaan. Omdat het om veel soorten gaat die bij herhaling gevonden worden, maken we gebruik van een soort hitlijst die gebaseerd is op het succes van de vorige bezoeken aan het strand. De deelnemers kunnen na het oprapen van bijvoorbeeld een breedpootkrab of een platte slijkgaper dit melden aan de dienstdoende excursieleider die de soort dan aanvinkt op de streeplijst. De forsere soorten op die lijst zijn vaak al vrij snel voor een groot deel ingevuld, voor de kleinere strandrestanten zoals zeeboontjes, wenteltrapjes of rechtsgestreepte platschelpen is vaak meer volharding vereist. Diep gebogen over de hoogwater- of laagwaterlijn hurken of kruipen de ‘strandvonders’ meter na meter langs de zee. Iedere afwijkende centimeter zand moet geregistreerd worden. Elke hernieuwde kennismaking met een teruggevonden kleinood wordt gevierd als een overwinning. Verkleumde vingers en stekende pijn in de rug worden vergeten of verdwijnen zelfs in de euforie van het vinden. Haastig spoedt de schatvonder zich naar de administrator in de hoop de eerste bonte mantel of trapgevel te kunnen melden. Ook bij de excursie op 14 juni langs het nieuwe strand bij Petten was deze wonderlijke afwisseling van kruipen en rennen te bewonderen. In klein comité liep de groep vanaf de strandslag zuidwaarts. Linda was onze leider en bracht zelf een geruite tapijtschelp in van meer dan honderdduizend jaar oud. Ruud had zijn kijker bij zich en kon verheugd een levende bruinvis melden. Zelf bracht ik Japans bessenwier en een glanzende tepelhoorn aan. Marianne zocht naar zeenaalden, maar vond twee lieveheersbeestjes. Die stonden nog niet op de streeplijst! Na een kort determinatieoverleg werden zo het zevenstippelig lieveheersbeestje en het ruigtelieveheersbeestje aan de vondstenlijst toegevoegd. De focus bij het zoeken verlegde zich hierna bij de helft van de deelnemers van schelpen naar kevers. De ene vondst na de andere kwam binnen. Kennelijk had het zonnige weer met oostenwind van de voorafgaande dagen veel lieveheersbeestjes doen opstijgen uit de duinen en vervolgens tragisch doen landen in zee. Veel van die stipjes spoelden op deze windstille morgen aan op het strand. Nadat de excursie met drie uur verlengd was en de motregen in echte regen was overgegaan, stond de teller op 232 lieveheersbeestjes verdeeld over veertien soorten. Tijdens het aansluitende bezoekje in de duinen werden daar nog eens vijftien exemplaren uit de bomen geklopt waaronder nog twee nieuwe namen, het viervleklieveheersbeestje en het struweelnepkapoentje. Binnen het door ‘EIS kenniscentrum insecten’ en ‘www.waarneming.nl’ opgezette project; “lieveheersbeestjes op de kaart” was deze strandexcursie een topdag geworden. Het strand van Petten werd in één klap een van de rijkste lieveheersbeestjeshokken in Nederland. Graag willen we als strandwerkgroep besluiten met de oproep aan alle leden om overal waar ze komen en lieveheersbeestjes zien deze, liefst met foto, door te geven aan www. waarneming.nl. Zo komen er vast nog veel meer stippen op de kaart.

❧❧ Wilbert Kerkhof

4

Petten 14-6-2015

-lieveheersbeestje1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

MeeldauwTienvlekZevenstippeligRuigteCitroenSchaakbordOogvlekGestreeptNiervlekRoomvlekTweestippeligHarlekijnAziatischVijfstippeligViervlekStruweelnepkapoentje

oogvlek lieveheersbeestje Twente 3.jpg

aantal 127 20 43 11 20 1 2 1

1 2 1 10 1 1 6 1


meeldauwlieveheersbeestje; Olaf Hillinger, Wikipedia

harlekijn lieveheersbeestje Twente.jpg

5


Vlinder/insectendag in Schaapskooi Ondanks het weer toch een succes Afgelopen zondag 5 juli werd ook dit jaar weer een vlinder/ insectendag georganiseerd door IVN-NKL en de KNNV. Het evenement vond plaats in – en rond de Schaapskooi in Bergen tijdens één van de warmste dagen van het jaar.

Zondagochtend 5 juli was het bij de Schaapskooi al vroeg een drukte van belang. Op 4 juli waren er al tenten bij de Schaapskooi opgebouwd en nu werden deze ingericht met materialen over vlinders, bijen en andere insecten. In de voorlichtingsruimte van de Schaapskooi werden onder andere foto’s opgehangen, een lezingruimte ingericht en in grote en kleine vlinderkasten, laden en bakjes werd levend en dood materiaal tentoongesteld. Buiten werden tenten en plekken ingericht met spullen voor de verkoop of om activiteiten te ondernemen, een hoek voor de catering ingericht en het Rad van Natuur werd opgesteld. Om 10.00 uur was alles min of meer ingericht en waren we er klaar voor!

De eerste bezoekers kondigden zich meteen al aan en al snel keken ze hun ogen uit. Zo waren er binnen niet alleen prachtige foto’s van vlinders en rupsen te bekijken, maar ook konden de bezoekers verschillende levende rupsen en vlinderpoppen van dichtbij bekijken. Verder waren er ook larven en poppen van lieveheersbeestjes en o.a. geprepareerde vlinders en poppen te zien.

icarusblauwtje (Polyommatus icarus)

6

Bezoekers konden binnen verder lezingen bijwonen over vlinders of bijen. Buiten konden kinderen naar hartenlust knutselen, een vlinderstroopje maken, geschminkt worden

Blad nummer 41 — September 2015 of luisteren naar mooie voorleesverhalen. Mensen die graag met iets tastbaars naar huis gingen, haalden hun hart op bij de verschillende kraampjes waar ze bijvoorbeeld insectenlokkende planten, verschillende soorten honing, posters, zoekkaarten, boekjes, decoraties en bijenhotelletjes konden kopen. Verder werden er veel lootjes verkocht voor het Rad van Natuur en werden er de hele dag door mooie prijzen gewonnen. Gezinnen deden enthousiast mee aan de bijzondere excursies en bij de vijver in de buurt van de vroegere Uilenvanger kon naar waterbeestjes gevist worden.

oranjetipje (Anthocharis cardamines)

7


kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum)

Het was afgelopen 5 juli werkelijk tropisch warm en helaas hebben we de dag vanwege gevaarlijke rukwinden en hevige regen een uurtje eerder moeten beëindigen. Ondanks dat en het feit dat het de eerste dag van de vakantie was, was er de hele dag toch een kleine, maar gestage stroom van bezoekers. Hoewel we grotere drukte gewend zijn, schatten we toch dat er al met al zo’n 300 bezoekers zijn geweest en kijken we er met een goed gevoel op terug.

❧❧ Yvonne Stokman

foto’s Bastiaan Schuit

8

citroenvlinder (Gonepteryx fhamni)


Neem nou………de muurrouwzwever ( Antrax antrax) We hebben vorig jaar in de Vlindertuin Groene Voet een aantal bijenobservatiekastjes opgehangen. Ik verwijderde aan het einde van 2014 een kastje, waarvan ik dacht dat het te laag hing om aantrekkelijk te zijn voor bijen. Niets bleek minder waar: tien van de twaalf buisjes bevatten broedcellen. Ik was wel benieuwd welke bijensoort die cellen had aangelegd. Ik kon de buisjes er vrij makkelijk uit halen. Toen heb ik aan de ingang van elk buisje een kousje van vitrage bevestigd en het open achtereinde afgesloten met een propje papier. De tien zo bewerkte buisjes bewaarde ik in de schuur en in het voorjaar van 2015 keek ik regelmatig of ik een uitgeslopen bij vond in het kousje. Eind juni zag ik in één van de kousjes iets dat meer op een larve leek dan op een bij. Het kronkelde vrij heftig en ik moet bekennen dat ik het een eng beestje vond. Het bewegelijke larfachtige lichaam was bezet met forse haren en waar ik de kop vermoedde zag ik een soort glanzende helm met en paar vervaarlijke uitsteeksels (zie fig.1).

Maar wat gaf ik dit vreemde wezen, dat duidelijk uit een broedcel van een bij kwam te eten? Stuifmeel misschien? Of, als het bijenlarven at, een beetje kattenvoer? Moest er grond in de pot, zodat het zich daarin kon verpoppen? Ik stond op het punt het dier in een pot met aarde te stoppen toen voor mijn ogen het wonder geschiedde. Ik zag plotseling een aantal lange, dunne, bewegelijke poten verschijnen en iets dat op vleugels leek. Toen kroop het dier tegen de glaswand op en bleef stil zitten. Ik zag een vlieg ontpoppen, die zijn deltavormige vleugels begon te spreiden (zie fig. 2). Datgene waarvan ik vermoedde dat het een larve was, bleek de zeer bewegelijke pop van een muurrouwzwever te zijn. En toen viel het kwartje. Rouwzwevers zijn parasitaire vliegen, die hun eieren leggen in de broedcellen van bijen. De larve van de vlieg laat de bijenlarve groeien tot die lekker vet is en begint deze dan te consumeren. Nu begreep ik ook de functie van die gedoornde helm en dat kronkelende lichaam met die stijve haren. Zo boort de zich schrap zettende pop zich een weg naar buiten om daar pijlsnel in een vlieg te veranderen. Ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van Jac. P. Thijsse verscheen een boekje van Kees Hana getiteld “ Feest in de natuur”. Het bovenstaande verhaaltje is mijn bescheiden bijdrage aan het honderdvijftigste geboortejaar van Jac. P. En als er nog een boekje gaat verschijnen stel ik als titel voor: “Feestmaal in de natuur”.

❧❧ Hans Nieuwenhuijsen. fig. 1. pop van de muurrouwzwever (foto Pieter van Breugel).

P.S. Uit de buisjes kwamen tot nu toe 14 mannetjes van de tuinbehangersbij en ik vond een dode Antrax pop.

Van welk insect was dit de larve? Nergens kon ik een afbeelding vinden. Ik twijfelde tussen een vliegen- of een keverlarve. Uitkweken dus maar.

fig. 2. muurrouwzwever (foto Pieter van Breugel).

9


Kerkuilen ringen Voorzichtig worden de uilskuikens in de ton naar beneden gebracht

Het evenement wordt druk bezocht door ouders met hun kinderen.Een medewerker van de uilen-werkgroep klimt met een ton naar de uilenkast. De uitgang is afgesloten en nu kunnen de uilskuikens voorzichtig gevangen worden. Bij deze vogel is het meeste nestdons al weg

Hoog, in de nok van de hooischuur van boer Bram hangt al jaren een uilenkast. En ieder jaar weer broedt er een kerkuil paartje. Eind mei, begin juni komt Luc Smit van de kerkuilen werkgroep langs om de jonge kerkuilen te registreren en te ringen. Dit is voor boer Bram en zijn vrouw Ilse aanleiding om bekenden uit te nodigen om dit mee te maken. Als het weer het toelaat, wordt buiten een tafel geplaatst, de lange ladder opgezocht en zorgt Ilse voor thee, limonade en koek.

Even rustig blijven liggen voor het wegen

10

De ontwikkeling van de vleugels word gecontroleerd


Luc Smit van de kerkuilen werkgroep brengt een ring aan

Jong en oud kijken met bewondering naar het uilskuiken

Het is altijd spannend hoeveel het er zijn. Dit jaar zijn het er vijf. Dat was wel een beetje voorzien omdat het een milde winter was en het voedselaanbod (veel muizen) goed. Het voedselaanbod is medebepalend hoe groot de leg is. Voorzichtig pakt Luc (een oud IVNer) een kuiken uit de ton. De omstanders drommen om de tafel en de kinderen kijken met grote ogen naar het donzige jong. Luc neemt de tijd zodat iedereen het kan zien en fotograferen. Rustig inspecteert hij het kuiken op zijn algehele gezondheid. Het word gemeten en gewogen. Het bepalen van de sekse gebeurt de laatste jaren door het meten van het buitenste ononderbroken bandje (donkere tekening op de veer) van vleugelpen 8. Is het bandje breder dan 7,5 mm, dan is de vogel een vrouwtje. Behalve inwendig onderzoek is dit de meest betrouwbare manier om de sexe te bepalen. Deze methode is ontwikkeld door de uilenwerkgroep. Een lange periode hebben zij in het hele land dode kerkuilen (verkeersslachtoffers) verzameld, de bandjes gemeten, en daarna door inwendig onderzoek gecontroleerd of hun bevindingen juist waren. Met een speciale tang buigt Luc op maat een ring om de poot van de vogel. Alle gegevens van de vogels worden genoteerd door de medewerker. Luc vraagt of iemand het kuiken wil vasthouden. De vingers van de kinderen schieten in de lucht. Hij geeft instructies hoe je dat met een speciale greep moet doen, en dan staat daar zomaar een kind beretrots en met ontzag met een kuiken in haar handen. Een bijzondere manier om kinderen respect en bewondering voor de natuur bij te brengen. Maar ook de volwassenen willen een kuiken vasthouden en bewonderen. Als alle kuikens geringd zijn, worden ze weer terug gebracht naar de uilenkast. Luc ruimt zijn spullen op en geeft ondertussen antwoord op de vragen van de mensen. Nog even een koppie en een koekie en dan gaat iedereen naar huis, en keert de rust weer op de boerderij.

❧❧ Laurus Vader

foto’s: LAVAFOTO

Wat een prachtig gezicht tussen al dat dons

11


Zo hou je een uil vast om te voorkomen dat zijn kwetsbare veren beschadigen

12

Vier van de vijf vogels van 2014 in de ton


Een geweldige prestatie en een geweldige aanwinst voor het IVN-NKL. Namens het bestuur IVNNKL van harte gefeliciteerd allemaal.

Vooraan geknield v.l.n.r. : Kees Helderman en Leonard Thierry Staand v.l.n.r. : Rob Frans, Fons Morsch, Johan Eilering (voorz. IVNNKL), Bernadine Kaandorp, Martin v.d. Kommer, Nick Veenendaal, Melvin Gischler, Jeroen Lambeck, Anky Floris, Thomas Floris, Loes de Winter, Sietske de Graaff, Willem Bastiaanse, Irene Voorberg, Ab Hageman, Tamara Kager, Trudy Verlaat.

Felicitatie’s voor de 38 Nieuwe IVN Natuurgidsen, op zaterdag 27 Juni 2015 ontvingen allen het IVN natuurgidsen diploma!

1ste rij v.l.n.r. : Ger Augustus, Colette Hoogeland, Hendrik Leijenaar, Eveline Tielemans, Suzanne Zeeman, Dolly Molenaars, Annemarie Bakker, Hans Bruin, 2de rij v.l.n.r. : Marja Bot, Yvonne Fischer, Marja Fernando Massop, Emmeline van Uden, Laurus Vader, Annemiek Adams, Margreet Schaafsma, Klaas Jan Koedijk, Annelies van de Linde 3de rij v.l.n.r. : Herman van Kampen, Elbert Veel, Oscar Haartman, Monica van Hout en Henk Volbeda

13


Euro Birdwatch 2015 Zet in je agenda: zaterdag 3 oktober, vogelen en wandelen in het park van Luna! HEERHUGOWAARD – Ga mee vogels tellen met de Vogelwerkgroep Heerhugowaard, of wandelen met IVN natuurgidsen door het interessante park van Luna; zaterdag 3 oktober staat helemaal in het teken van (trek)vogels.

Euro Birdwatch 2015

De 20e editie alweer, deze birdwatch. In Nederland georganiseerd door de Vogelbescherming, in 1993 in het leven geroepen door Birdlife International. In meer dan 35 Europese landen worden er op deze dag trekvogels geteld. Vorig jaar werden er in Nederland ruim 1.4 miljoen vogels geteld; 208 soorten, verspreid over 165 telposten. Het doel? Vogels onder de aandacht brengen bij het grote publiek, om draagvlak te creëren voor bescherming van vogels en hun leefgebieden. Kom dus ook en enthousiasmeer familie, vrienden en bekenden!

1 Rondwandeling door het park van Luna

Wat zit er op zaterdag 3 oktober aan vogels in het park en waarom? IVN natuurgidsen nemen je mee op pad en geven tekst en uitleg. Tijdens deze boeiende wandeling van ca 1,5 uur maak je tevens kennis met de inrichting van het park, het waterbeheer en de flora.

14


Start om 9.30u tegenover Skeef, Strand van Luna 3, 1704 ZZ. Neem de afslag Intratuin vanaf de N242. Een bijdrage van 2,50 wordt zeer op prijs gesteld.

2 Vogels tellen en kijken met de vogelwerkgroep

Boven op de Huygendijk, in het park van Luna bij de kano oversteek plaats, staat de VWG Heerhugowaard met een zogenaamde telpost. Ingericht met kijkers en telescopen om trekvogels te kunnen observeren. Doe je mee aan de wandeling, dan kom je automatisch langs deze telpost. De telpost is aanwezig van 8.30u t/m 11.30u. Deelname is gratis.

Trektellen

Natuurlijk gebeurt het tellen van trekvogels niet alleen op zaterdag 3 oktober, maar zijn er het hele jaar door vrijwilligers actief. In onderstaande grafiek is het totaal aantal gemaakte teluren per week te zien, met uiteraard als uitschieter, de EU birdwatch. Bron: www.trektellen.nl

Voegt het wat toe, zo’n internationale teldag?

De getallen van slechts één dag trekvogels tellen hebben voor de wetenschap niet heel veel betekenis; daar is het trekverloop veel te grillig voor. Wel is het van groot belang om de vogeltrek onder de aandacht te brengen. Zo worden er in diverse Zuid-Europese landen jaarlijks nog steeds miljoenen trekvogels afgeschoten en gevangen. Denk aan de kievit, een soort waarvan we in Nederland bijna elk nest in kaart brengen, terwijl er zonder pardon 100.000 worden afgeschoten tijdens de vogeltrek. Dat dit soort praktijken geen schoonheidsprijs verdient mag duidelijk zijn, hopelijk dat daar in de (nabije) toekomst verandering in komt!

❧❧ Hendrik Leijenaar www.natuurplaten.nl

15


Leve de Honingorchis

(Herminium monorchis)

Zorgenkind van de Nederlandse flora in grote aantallen bloeiend op het Kennemerstrand

honingorchis.

groenknolorchis

Er zullen maar weinig lezers zijn die de honingorchis in levende lijve in ons land gezien hebben. Wel ken ik een aantal plantenliefhebbers die de soort in b.v. de Eifel gescoord hebben. Zelf heb ik de honingorchis ooit één keer bij toeval gevonden. Dat was tijdens een autotocht van tien dagen met Ronald van ’t Veer via de Vogezen naar de Franse Alpen. Het was voor mij de eerste kennismaking met de floristische rijkdom van Frankrijk. Stomverbaasd was ik dat het mogelijk bleek vanuit de auto de orchideeën bij massa’s in bloei te zien staan. De genoemde honingorchis vonden we tijdens een wandeling over een berghelling langs het meer van Annecy Zomaar in een vochtig weitje dat zich tussen de bosschages bevond . Op het moment zelf was mijn floristische kennis onvoldoende ontwikkeld om de orchis te benoemen; pas vele jaren later, toen ik de dia nog eens goed bekeek, realiseerde ik me wat een bijzondere vondst dit was.

16


foto’s rechterhelft: Boven: bloemen moeraswespenorchis Onder: bloemen honingorchis

moeraswespenorchis

In 1986 verscheen in het juli/augustusnummer van Natura een artikel van H.Dekker waarin de stand van zaken ten aanzien van het voorkomen van de honingorchis in Nederland werd besproken. Als groeiplaatsen werden genoemd: Schiermonnikoog (van ouds bekend), een in 1984 ontdekte groeiplaats in de Lauwersmeerpolder en nog een enkel plekje in het Noord-Hollands Duinreservaat. Op Voorne en in Zuid-Limburg was de soort toen al verdwenen. Later verdwijnt dit zorgenkind helaas ook van Schiermonnikoog en uit het NHD. Eind vorig jaar verscheen in het blad “Tussen Duin en Dijk” (jaargang 13, nr.4), in de rubriek Nieuwflits, de melding “Honingorchis na 15 jaar terug aan de Hollandse kust”. Een actieve florist van de KNNV-Haarlem, Joop Mourik, vond vorige zomer een bloeiende honingorchis op het Kennemerstrand .Dit gebied ten zuiden van de Marinahaven was ooit strand maar is al jaren een vochtige duinvallei die bekend staat om zijn rijke flora. Na veel zoeken bleken er uiteindelijk 21 honingorchissen tot bloei te zijn gekomen. 17

Blad nummer 41 — September 2015 De honingorchis bloeit in de eerste helft van de zomer. De bloeiende plant heeft een geelgroene kleur, die hem vaak net onderscheidt van de kleur van de omgeving. De bloeiwijze is een rechte, slanke aar met vele bloemetjes die slechts enkele millimeters groot zijn. De bloeistengel is zo’n 10 a 20 cm lang en heeft aan de voet 2 of 3 langwerpige blaadjes. De biotoop van de honingorchis, zo lezen we bij Weeda in de Ecologische Flora, wordt gevormd door vochtige, min of meer kalkrijke duinvalleien en noordhellingen met open, grazige begroeiing. Als frequente begeleiders van de Honingorchis worden o.a. kruipwilg, zeegroene zegge, moeraswespenorchis, parnassia, brunel, sierlijk vetmuur, slanke gentiaan en stijve ogentroost genoemd. Inderdaad komen alle genoemde soorten in overvloed voor op het Kennemerstrand. Een biotoop waar de honingorchis ook in voor kan komen is een bepaald type kalkgrasland (vandaar dat de soort ooit in Zuid-Limburg voor kwam). Een interessante vraag is natuurlijk, hoe de honingorchis het Kennemerstrand heeft kunnen vinden. Omdat orchideeën zaadjes uitzonderlijk klein zijn en vrijwel niets wegen (1 gram zaad bevat ongeveer honderdduizend zaadjes), is verspreiding door de lucht op grote afstand mogelijk. Navraag bij Jaco Diemeer (kenner en de initiator tot bescherming en beheer van het Kennemerstrand) levert het waarschijnlijke antwoord op de vraag. Tot het jaar 2000 heeft zich een kleine populatie honingorchis kunnen handhaven in een vochtige duinvallei in Duin en Kruidberg. Gezien de afstand (1,5 km) is het zeker mogelijk dat het zaad het Kennemerstrand heeft kunnen bereiken. Voorwaarde voor ontkieming van het zaad is het voorkomen van een bepaald soort schimmeldraden in de grond. Deze moeten de bouwstoffen leveren voor de eerste groei van het kiemplantje. Het kan dan nog jaren duren voor er een bloeiende plant uit voort komt. Nieuwsgierig door de vondst van de honingorchis vorig jaar heb ik met enkele anderen o.l.v. Thea Spruijt op 9 juli van dit jaar het Kennemerstrand bezocht. De hoop dat de honingorchis zich uitgebreid zou hebben werd bewaarheid want we telden meer dan 150 bloeiende exemplaren. Bovendien struikelden we bijna over de talloze (meest uitgebloeide) groenknolorchissen. Deze orchis soort had al een kleine tien jaar eerder het Kennemerstrand bereikt. Terwijl we aan het zoeken waren (gewoon vanaf de bestaande paadjes) werden we ook nog omringd door duizenden andere bloeiende soorten zoals moeraswespenorchis, parnassia, geelhartje, sierlijk vetmuur, bitterling, teer guichelheil en de diverse soorten duizendguldenkruiden (om de meest in het oog springende soorten te vermelden).

strandduizendguldenkruid

teer guichelheil

Uitermate bijzonder is dat dit gebied, dat tot de floristische kroonjuwelen van Nederland behoort, voor iedereen toegankelijk is (zelfs met zijn of haar hond) en dat het gebied in stand gehouden wordt door de inzet van vele vrijwilligers.

❧❧ Evert Maarschall

parnassia

18


Marken, 12 mei 2015 Het is bewolkt, niet grijs, maar licht met wit en in de verte een blauwe stip, als we met zijn vijven – vandaag een kleinere opkomst dan anders – op stap gaan. in. In een brede sloot voorbij de sportvelden zien we meteen vier pullen van de wilde eend. Een grappig gezicht, die donzen bolletjes, heen en weer schietend over het water. We blijven even kijken en we tellen er steeds meer, om uiteindelijk op tot veertien stuks uit te komen. Ongelofelijk hoeveel eieren moeder gelegd heeft! De geluiden van de grutto’s en kieviten zijn goed te horen. We zien in de verte vrijwilligers van weidebeheer met zijn vieren de nesten controleren. De stokken van de nestbeschermingskooien kunnen we goed zien. De vogels zelf vinden het maar niks en slaan paniekerig alarm. De bruine kikkers kwaken er lekker op los. Er zijn krakeenden op hun mooist. In de sloot zien we volop het blad van de watergentiaan. Deze waterplant is vanuit het oosten van het land opgerukt naar het westen. Sinds het IJsselmeer is verzoet, is het slootwater op Marken niet meer brak en kunnen we deze waterplant hier tegenkomen. De bermranden staan vol fluitenkruid (Hollands kant), koolzaad, brandnetel, witte dovenetel, wat paarse dovenetel en hoornbloem, en daartussen wuiven de volle aren van grassoorten als vossenstaart en kropaar. Dit alles omzoomt de weilanden, echt lente. Het zijn natte weilanden met hier en daar plekken die net onder water staan. Tureluurtjes horen we nu ook, en we zien pullen van de grutto op hoge pootjes en die van de kievit op lage pootjes. De grutto heeft profijt van de aanwezigheid van de kievit, een felle bewaker van zijn nest, die bij gevaar onmiddellijk alarmeert. Zo’n buur wil je wel! Inmiddels zijn de nestbeschermers in hun auto gaan zitten om vandaaruit de nesten en vogels te tellen. Ze zijn nu voor de vogels een stuk minder bedreigend en in plaats van paniek horen we nu alleen nog maar territoriumgeluiden.

schraapt licht voorovergebogen met de zeis wat gras van het land. Zijn zeis scherpt hij met een slijpsteen die hij uit zijn zak haalt. Ik denk aan Jean-Francois Millet; die zou hem prachtig neer kunnen zetten op doek.. Het zuinige maaien van dat korte gras om voer voor de beesten bij elkaar te schrapen en het vervallen dak van zijn boerderij zorgen voor een beeld dat zeldzaam is geworden in deze moderne tijd. Zijn hond, een goedaardige labrador, wandelt intussen door de weilanden terug naar huis. Wij denken: oeps…. en wel namens de weidevogels, want die zijn er natuurlijk even niet. Een stukje verder staat een vrijstaand huis met oude fruitbomen, waarvan er zeker vijf helemaal omgewaaid zijn. De bloesem zit er nog in. Die mensen hebben met de storm van vorige week zo te zien de volle laag gehad en moeten echt bang zijn geweest. Die fruitbomen zijn ze kwijt, ik heb met ze te doen. Oh ja, grauwe ganzen, kraaien, kauwtjes, spreeuwen, witte kwikstaarten en een blauwe reiger tellen we natuurlijk ook. Als we vanaf de vuurtoren de Rozenwerf naderen (een terp met huizen op palen), zien we twee dames in de tuin met een naaimachine in de weer. Ze zijn bezig het bruine zeil van hun boot te repareren. Hoe aardig kan het buitenleven zijn. De mussen kwetteren intussen druk in hun kleine tuintjes. Omdat de tocht sneller verliep dan verwacht, is er tijd om koffie te drinken aan de haven. Onderweg erheen zien we de deuren van de Grote Kerk open staan en we lopen even naar binnen. Het interieur, met romig witte wanden , ramen van eenvoudig pastelkleurig glas in lood en enkele modelscheepjes, is prachtig. Een dorpsbewoner begroet ons en wijst op folders, gratis. Echt de moeite van het kijken en lezen waard. Wij hebben genoten

❧❧ Jannie Nijman

Bij de vuurtoren scharrelen we wat rond. De gezochte peperkers vinden we niet, maar wel wat plantjes van de veldsla: is dat de sla die wij ’s winters eten? Ja, maar dan wel de wilde vorm. Veldsla behoort tot de Valeriaanfamilie. Deze plantjes hier staan in bloei en dan eet je ze niet. De tuiltjes piepkleine bloemetjes zijn schattig onder de loep. Lien ziet een pol van koninginnenkruid, ook wel leverkruid genoemd, en er staat smeerwortel te bloeien. Een grote zilverreiger vliegt weg, achternagezeten door grutto’s. Terecht, want deze meneer lust wel een pulletje, maar ik vind het toch een prachtige vogel. De zon gaat schijnen, de atalanta en het klein koolwitje fladderen rond, er waait een aangenaam windje en het concert gaat gewoon door. Een oude boer in blauwe overall, met een rode zakdoek om de hals en een lichte zakdoek met vier knopen op zijn hoofd,

grutto (foto Evert Maarschall)

19


Bijzondere planten in Egmond aan Zee Er zijn goed gedocumenteerde studies over de planten in de duinen van Noord-Kennemerland 1-4 , waaruit blijkt, dat een aantal zeldzame soorten in onze omgeving voorkomen die bescherming verdienen. Veel minder bekend zijn planten die in de kustdorpen zelf voorkomen. Een inventarisatie levert echter bijzondere planten op die makkelijk over het hoofd gezien worden. Vele daarvan worden telkens omgeploegd of weggemaaid. Daarom nemen we U als lezer mee op een rondgang door Egmond aan Zee. We beginnen bij de kust waar we veel zoutminnende soorten aan treffen. Het meest bekend is de beschermde blauwe zeedistel , die niet alleen langs de kust, maar zelfs honderden meters landinwaarts groeit. Soms zelfs tussen het plaveisel. De plant is favoriet bij vlinderfotografen omdat er veel blauwtjes op foerageren en soms kun je er zelfs de zeldzame duinparelmoervlinder op aantreffen.

door veel honden, groeien er tal van andere planten, zoals de rimpelroos, de akkerdistel en havikskruiden. Bijzonder is dat we hier in deze mengelmoes tot onze verbazing een voor Nederland nieuwe plant vinden. De plant behoort tot het geslacht Anchusa (ossentong). Hij kan tot een halve meter hoog worden, is minder ruw behaard en heeft grotere bloemen dan de bekende inheemse gewone ossentong, die veel in de duinen voorkomt. Volgens een deskundige van het Rijksherbarium in Leiden is het waarschijnlijk een hybride tussen de gewone ossentong en de geelwitte ossentong. Een groot aantal insecten bezoekt deze honingrijke plant.

Minder bekend is de zeewinde, die zowel voor de appartementen langs de Kennedy-Boulevard groeit als pal naast de afrit van de KNMR-reddingsboot.

hybride Anchusa

De plant rukt naar het noorden op en is eerder in Wijk aan Zee aangetroffen. De strook, waar de plant voorkomt, pal naast de tegels van het voetpad, wordt door de Gemeente regelmatig omgeploegd, maar de plant heeft zich desondanks tot nu toe weten te handhaven. zeewinde

Het verhaal gaat dat de zaden van de zeewinde in zout water overleven en weer kunnen ontkiemen wanneer ze elders aanspoelen. De plant moet niet verward worden met de akkerwinde, die veel kleinere bloemen heeft en ook langs de Boulevard voorkomt. Op de smalle duinstrook langs de Boulevard -Noord groeit niet alleen helm en biestarwegras; de paars bloeiende zeeraket en de geel bloeiende steenraket zijn er talrijk. Ook vlinderbloemigen als kruipend stalkruid met zijn rood-paarse bloemen kun je er vinden evenals de geel bloeiende rolklave. Heggedoornzaad en duizendblad doen het hier ook goed en trekken sluipwespen en kleinere torretjes aan. Een enkele keer zie je de vrij kleurloze bremraap die op het fragiele walstro parasiteert. Doordat de zandgrond bemest wordt 20

Aan de overkant groeit bij de restanten van het afgebrande monument de “Geveerde Kikker” zeepostelein.

zeepostelein

Blad nummer 41 — September 2015 Een klein plantje dat langs de gehele kust voor komt Een andere zoutminnende soort als het loogkruid wordt slechts sporadisch aangetroffen bij de strandafgang. De plant groeit als een kluwen, die bij harde wind los kan raken om zich als een woestijnplant weer elders te kunnen hechten. Gaan we verder het dorp in, dan zien we in de bermen en in de tuintjes veel teunisbloemen en gele toortsen. Een opvallende plant ter plekke is de wilde cichorei met zijn prachtige blauwe bloemen. De bloemen ervan gaan ’s morgens open, maar sluiten zich al in de namiddag, ook in de volle zon.

bedreigde soort volgens de Floron Atlas4. Het is de enige groeiplaats in de wijde omtrek. In een klein gazon aan de Wiarda Beckmanlaan zien we de fraaie veldsalie bloeien, een lipbloem, die volgens de Floron Atlas 4 tot de kwetsbare soorten gerekend wordt. Ook deze plant komt in onze streek vrijwel niet voor (foto 6).

veldsalie met hommel

Op de iets zuidelijker gelegen parkeerplaats langs de Sportlaan treffen we wederom een unieke plant aan, namelijk de melige toorts, zo genoemd omdat de bladen een viltachtig karakter hebben.

cichorei

Ook zie je veel het geel bloeiende vetplantje muurpeper, en in de nabije duinen komt wit vetkruid voor. Op een oude duinwal midden in het dorp bloeit een bijzondere verwant en wel de geelbloeiende vetplant tripmadam, een ernstig

tripmadam

melige toorts

21


De wollige helmdraden vangen het stuifmeel op. De plant is verwant aan de geel bloeiende toorts, maar behoort tot de zeldzaamheden in onze streek en kan meer dan een meter hoog worden. Helaas wordt de plant, die tussen de auto’s bloeit vaak weggemaaid of geplukt. Toch weten kleinere exemplaren zich nog steeds te handhaven. Pogingen om de plant elders uit te zaaien mislukten. Kennelijk zijn de grondeisen zeer specifiek. Sommige soorten blijken slechts eenmalig voor te komen. Zo was er een keer tussen het lange gras het ruig klokje te zien (foto 8), maar de plant heeft zich later niet meer vertoond. Zo blijkt dat ook binnen de dorpskern bijzondere planten voorkomen. Deze kunnen ontsnappen aan de aandacht van de natuurliefhebber. Een voorzichtig maaibeheer kan voorkomen dat veel planten onnodig het loodje leggen. Hoewel de gemeente Bergen in de afgelopen jaren beweerd heeft naar een natuurvriendelijk maaibeheer te streven, komt er in de praktijk vaak weinig van terecht als het werk uitbesteed wordt.

❧❧ Nico de Both

Literatuur 1. Westhoff V e.a. Wilde Planten, Deel I , Natuurmonumenten, 1970, 2. Roos R. e.a. Duinen en Mensen, Kennemerland, Stichting Natuurmedia, 2009 3. Maarschall E.P Blad nr 40. Over het bijzondere duingebied ten zuiden van Bergen aan Zee, . KNNV-IVN uitgave, Juni 2015 4. Nieuwe Atlas van de Nederlandse Flora, Floron, 2011

ruig klokje langs rijweg Egmond

22


Via het Duivelspad naar het Duivelsbosje Naar aanleiding van het Staringjaar 2013 (Staring is in 1863 begonnen met het beplanten van verschillende gebieden in de Schoolse duinen) heb ik oude beplantingskaarten van Staatsbosbeheer bekeken. Een plekje waar in opdracht van Staring Oostenrijkse en grove dennen geplant zijn is daar waar het Duivelspad uitkomt op de Slangenweg. Dit gebied heet het Duivelsbosje en is een terrein iets ten noord-westnoorden van de Schoorlse nok. Duivelspad en Duivelsveld, namen die tot de verbeelding spreken. De heer Frits David Zeiler heeft veel namen van wegen en paden in de duinen tussen Wijk aan Zee en Camperduin in het PWN naslagwerk Nollen, Krochten en Blinken (1995) geduid, maar voor de namen van het Duivelsbosje en het Duivelspad bleef een verklaring achterwege. Hij gaf zelfs aan dat een verklaring als bij de Duivelshoek bij Castricum/Heemskerk (bij storm gaat het daar ‘duivels’ tekeer) niet goed denkbaar is en dat het vinden van een andere oplossing verduiveld lastig is. Maar dat het in dit gebied mogelijk niet pluis was, zou plausibel kunnen zijn. Hoe geweldig is dan de uitkomst van een zoektocht op internet. Omdat ik meer wilde weten over het tegengaan van duinverstuiving (de reden voor de duinbeplanting door Staring) kwam ik een boekje tegen van T.C. Winkler uit 1865 en wat stond daarin....? “Een groote duin is in de duinen bij Schoorl, ..... sedert zestig jaren ten eenen male van plaats veranderd. Bekend is het dat tijdens de landing der Engelschen en Russen in 1799 daar tusschen die troepen en de Franschen, die toen ons land in bezit hadden, een veldslag geleverd is. De gesneuvelde strijders werden begraven in een duinpan aan den binnenvoet van een hooge duin.

In het vorige jaar(1864) werd toevallig juist die plaats uitgekozen tot het nemen van eene proef om de duinen met dennen te beplanten onder het opzigt van Dr. Staring. En wat vond men nu ? De geheele duin was in den tijd van ruim zestig jaren gewandeld over het groote graf heen: aan den buitenvoet liggen nu de overblijfselen die aan den binnenvoet begraven zijn, schedels met zwart haar van fransche soldaten , met rosse baarden van Russen en Engelschen, stukken van monteringen , wapenen en andere oorlogstuigen.” Kijken we nu naar de beplantingsgegevens dan zien we dat pas in 1870 aan de Groenveldslaan tot aan de rand van het Duivelsbosje werd geplant. Kloppen dan de beplantingsgegevens misschien niet of mogen we aannemen dat na de eerste beplanting in 1864, men het daar een duivels veld vond, dat de graven eerst geruimd/geroofd zijn en dat Staring vervolgens weer aan de rand van dit gebied begonnen is. Dit lijkt me een plausibele verklaring voor de termen Duivelsbosje en Duivelspad! Maar wie een betere weet......?

❧❧ Hans Egberts Winkler, T.C. (1865) Zand en duinen, p39-40, Hansma J.J.,Dockum. Zeiler, D (1995) Nollen, Krochten en Blinken, duintoponiemen tussen Wijk aan Zee en Camperduin N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland

Met dank aan de heer Zeiler voor zijn opmerkingen en het bevestigen van mijn suggestie over de oorsprong van de woorden Duivelsbos en Duivelspad

deel van een beplantingskaart; Archief SBB Schoorl

Archief SBB Schoorl

od = Oostenrijkse den; gd = grove den; cd = Corsicaanse den. De foto hiernaast toont de plek waar de Slangenweg een bocht maakt

Je kijkt hier vanuit de Groeneveldslaan de Slangenweg in. De oudere bomen zijn grove en Oostenrijkse dennen(1870), de jongere bomen zijn Corsicaanse dennen(1895-97) 23


Oog in oog met een duinkonijn Een wild konijn in de duinen, je hoeft er weinig voor de doen om ze tegen te komen, maar om ze levensgroot te fotograferen is wel een ander verhaal. De mens heeft ze wat dat betreft met de jacht verpest tot angsthazen die bij het ruiken of zien van een mens, vanaf honderd meter afstand, er als een speer van door gaat. Het was mij dan ook nog nooit gelukt om dichtbij genoeg te komen om er niet alleen een plaatje van te kunnen schieten, maar daarnaast ook de tijd te kunnen hebben voor observatie. En observatie staat in dit geval voor mij gelijk aan fascinatie. De zon had ik in de rug, waardoor ze mij niet konden zien. Zij genoten van het zonnetje en ik genoot van hun.

❧❧ Foto’s Bastiaan Schuit konijn Oryctolagus cuniculus

24


Een natuurmoment? Polen is een eind weg, maar wat ik te melden heb, zou hier ook kunnen gebeuren. We hoopten – mijns inziens wat vroeg in het jaar – Nachtzwaluwen te horen en waren door een naaldbos gereden en belandden in een gebied, dat uit grote visvijvers bestond in willekeurige vormen. Er liepen dijkjes doorheen. Er was een fraai landhuis neergezet, vanwaar de eigenaar de vijvers kon overzien. Hij kwam weldra opdraven, om te zien welk volk daar zijn domein betrad. Na een kort gesprek met Arend de Jong had hij verder alleen aandacht voor waterbouwkundige zaken. Er was kennelijk iets misgegaan. Een dijk midden door het gebied was deze dag nog met groot materieel aangelegd; verse kale taluds; van één vijver was de bodem afgeschraapt en van vegetatie ontdaan. Het bassin stond deels al onder water. Het hele werk intrigeerde me, ook door de aangebrachte duikers, een betonnen kelder halverwege de nieuwe dijk met vier inkomende pijpen en een gegraven beekje waar al stromend water een heenkomen zocht. Het werd al donker; we zaten in de luwte van de bosrand op een krukje. Ik zat in het gras en mijn benen hingen over de rand van het bassin. Klaas Mudde naast me zei: “Jaap, zie je die haas?” Links, zo’n dertig meter van me vandaan, zag ik met mijn kijker de flinke haas rustig wat gras eten. Door de schemering en zijn schutkleur was hij nauwelijks te ontdekken,’t was, dat hij zich verplaatste.

Een kwartier later was hij aan de overkant van het bassin beland, een donker balletje bewoog zich vlot naar rechts tot aan de verste hoek. De bosranden aan de overkant waren al pikdonker. Het laatste daglicht er helder boven. Ineens zagen we de haas rechts, op de nieuwe dijk naar ons toekomen. Op de dijk was hij niet te zien, maar wel op zijn kop, weerspiegeld in het gladde wateroppervlak. Een fascinerend beeld, de haas moest precies op de uiterste rand van de dijk lopen. Hij stopte, rende een paar meter terug, de oren licht naar voren gericht. Het dier, het arme dier, zoekt het leger. Het wil de jongen na een daglange zwerftocht voeden. Ik realiseer me, dat het een moer kan zijn, die radeloos is omdat ze het leger niet meer terugvindt. Jaren geleden las ik “Waterschapsheuvel”. Ook daarin de tragiek van dierenleven, dat door menselijk ingrijpen vernietigd wordt. Die Nachtzwaluw heb ik niet gehoord. Ik neem een herinnering mee die ik niet snel zal loslaten.

❧❧ Jaap Olbers (De Vogelwerkgroep Midden-Kennemerland organiseerde in mei 2015 een trip naar de Warta, zijrivier van de Oder. )

25


Ter herinnering Lies Dirkmaat Op 27 mei jl. overleed Lies Dirkmaat. Lies is jarenlang lid geweest van de KNNV en was ook jarenlang een trouwe bezoekster van de woensdag-excursies. Ze heeft zelfs een tijd lang mede het woensdag-programma gemaakt. Ze was een enthousiaste natuurliefhebber en zo mogelijk een nog enthousiaster fotograaf. Op de vele reizen die ze maakte was ze daar steeds mee bezig. “Ik vergeet bijna om eens echt rond te kijken.”, zei ze eens. De laatste jaren was ze slecht ter been en daarom wandelde ze niet meer mee. Maar als er op woensdagmiddag een lezing was probeerde ze te komen. Op woensdag 7 januari van dit jaar was ze nog aanwezig bij de lezing van Evert over de natuur ronde de Elbe. Helaas was dat de laatste keer dat wij haar zagen. De uitvaartdienst in de Vermaning in Broek op Langendijk was een waardige bijeenkomst, waarbij Leo Bruinenberg namens de KNNV een afscheidswoord heeft gesproken.

❧❧ Marian van der Laan

Agenda KNNV Lezex

Inlichtingen bij de voorzitter van LEZEX: Rob Monsees, 072-5894713. LEZEX staat voor: lezingen en excursies. LEZEX organiseert alle KNNV-lezingen, de twee door-leden-voorleden-avonden en vanaf nu per jaar vier dagexcursies: de lente-, zomer-, herfst – en winterexcursie. Daarnaast worden veel KNNV – activiteiten georganiseerd door de diverse werkgroepen, zie daar. Alle excursies worden ook vermeld in de Bladluis en op de website. Wanneer u de Bladluis, de digitale nieuwsbrief, niet ontvangt is uw mailadres helaas niet of onjuist bekend bij de ledenadministratie. Leden van IVN zijn welkom bij de activiteiten van LEZEX. Locatie lezingen: Altijd op woensdagen, aanvang 20.00 uur, in Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97, 1813 BG Alkmaar, 072-5402499. Door-leden-voor-leden: in de kantine van “De Rekere”, Helderseweg, Alkmaar. Deur open om 19.30, aanvang 20.00 uur. Woensdag 23 september: ‘De wondere wereld onder water’, lezing over slootdieren door Frans van Bussel. Onder water ziet de wereld er heel anders uit. De presentatie gunt u een kijkje onder water, naar de wonderlijke wereld van peddelende kevertjes en wantsen, kronkelende wormen en bloedzuigers, kokerjuffers, vraatzuchtige libellenlarven en schichtig wegschietende stekelbaarsjes. Hoe leven al deze diertjes in het water? Hoe zijn ze aan het leven onder water aangepast? Hoe bewegen zij zich voort en hoe zorgen ze voor hun nageslacht? U maakt kennis met wantsen, waterkevers, haften, libellen, kokerjuffers, bloedzuigers, schelpdieren, kreeftachtigen, plat – en borstelwormen. Ook de larven van de genoemde soorten zullen in beeld komen. U krijgt een beeld van de ecologische samenhang van het slootleven. Er wordt ingegaan op de waterkwaliteit in relatie tot aanwezigheid van bepaalde soorten slootdieren. Frans van Bussel is voorzitter van de KNNV afdeling Zeist-Heuvelrug-Kromme Rijn. Zondag 11 oktober: herfstexcursie. Dat wordt een paddenstoelenexcursie (met speciale aandacht voor de populier) in Geestmerambacht o.l.v. Martijn Oud. Deze dag is door “Vroege Vogels” e.a. uitgeroepen tot de “Dag van de populier” met het doel om de populier op verschillende manieren in het zonnetje te zetten. De aanplant is de afgelopen jaren enorm afgenomen. Werden er vroeger nog zo’n 1 miljoen populieren per jaar aangeplant, op dit moment zijn het er jaarlijks slechts zo’n 38.000. Tegelijk is de Formule 1 onder de bomen ecologisch van groot belang, denk aan soorten als de nauwe korfslak, de wielewaal en de populierenzijdetruffel.

26

Blad nummer 41 — September 2015 We gaan naar het Geestmerambacht, waar veel populieren staan, om aandacht te besteden aan paddenstoelen die hier te vinden zijn dankzij de populieren. Verzamelen om 10.30 u.aan de noordkant van station Alkmaar Centraal of om 11.00 u.op de parkeerplaats “Vlasgat” aan de Koedijkerkant van het Geestmerambacht. Opbelexcursie i.v.m. vervoer, Martijn Oud: 06 29 29 90 52. Woensdag 28 oktober 2015: lezing door Luit Buurma over de nachtelijke escapades van de gierzwaluw. We zien tijdens deze lezing radarbeelden van de grote luchtverdedigingradar van Defensie in Noord Friesland. In de witte lijnen zijn de contouren van Noord Holland en het IJsselmeer gebied te herkennen, en de blauwe vlekken zijn reflecties van zwermen gierzwaluwen. Wat doen die daar in juni en juli? Waarom verschijnen de vogels elke nacht een uur na zonsondergang en opnieuw een uur voor zonsopgang op grote hoogte in de radarbundels? Hoe weet je eigenlijk dat die vlekken gierzwaluwen zijn? Na meer dan honderd jaar speculatie over het geheime luchtleven van de vogeligste aller vogels lijkt de modernste techniek enkele raadsels op te lossen. Jammer? Nee, het verhaal wordt er zo mogelijk nog spannender door. Het lijkt er op dat de Gierzwaluw de eerste drie tot vier jaar van zijn leven continu in de lucht is na het verlaten van het nest. Dankzij geolocators (chips van 0.8 gram, op de rug van de vogels) weten we sinds 2012 waar de vliegkunstenaar het jaar rond verblijft. Maar het door de spreker al in 1979 op het radarscherm ontdekte vreemde verschijnsel boven het IJsselmeer is nog in nevelen gehuld. Pas nu ontwaren we een glimp… Wordt een interessant verhaal! Woensdag 25 november: lezing door Bert Buizer over reizen en onderzoek in het Noordpool – en het Zuidpoolgebied. Op 25 november aanstaande zal bioloog Bert Buizer een lezing verzorgen over reizen en onderzoek in het Noordpool – en het Zuidpoolgebied. In de invloedssfeer van de zuidpool ligt het sub-Antarctische South Georgia. Het eiland is ongekend rijk aan vogels en zeezoogdieren, maar herbergt ook een bloedige erfenis in de vorm van verlaten walvisstations waar deze zoogdieren massaal het leven lieten. Dit deel van de lezing gaat over de reis via de Falkland Eilanden en het verblijf in eenvoudige tenten op South Georgia in de winter van 1986-1987. Het was de eerste wetenschappelijke expeditie, die vanuit Nederland dit gebied verkende; er waren vijf deelnemers. De reis was uitsluitend mogelijk door bemiddeling van de British Antarctic Survey en met logistieke medewerking van de Britse luchtmacht en de Britse marine. Zeevogels, zeezoogdieren, landschappen en verlaten walvisstations komen uitgebreid aan de orde. In 2012 volgde vanuit Ushuaia, de zuidelijkste stad van Argentinië, een reis naar het Antarctische Schiereiland; ook hier huizen vele zeevogels en zeezoogdieren en de ijsformaties zijn adembenemend. In 2007 en 2010 werd Spitsbergen in het Noordpoolgebied bezocht, eveneens voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Het Noorse Spitsbergen kent een bijzondere historische relatie met Nederland en is, evenals de zuidpoolgebieden, niet eenvoudig begaanbaar. Toch wordt er inmiddels

al lang onderzoek vanuit Nederland in dit onherbergzame gebied uitgevoerd. Dat begon in 1968 toen de eerste groep Nederlanders overwinterde op Edgøya, in het oosten van de archipel. Vanuit de plaatsen Longyearbyen en Ny-Ålesund werd experimenteel onderzoek uitgevoerd naar de effecten van klimaatverandering op de plantengroei. In Ny-Ålesund, dat op ruim 79° noorderbreedte ligt, werd gebruik gemaakt van de accommodatie van het Nederlands Poolstation. In de lezing zal aan dit onderzoek enige aandacht worden geschonken maar er zal vooral worden ingegaan op het leven op deze archipel, op de cultuurhistorie en natuurlijk zullen planten en dieren de revue passeren. Donderdag 17 december: DOOR LEDEN VOOR LEDEN Rondje Florida van 6-2 tot 15-2-2015 Ger Molenaar en Rutger Polder beleefden spannende avonturen in de moerassen van Florida. Ratelslangen, alligators, gieren, junkfood, lekke luchtbedden en noodweer hebben ze overleefd. Maar het resultaat mag er zijn. Ze zagen vele reigerachtigen, pelikanen, visarenden en Amerikaanse kluten op Merritt Island, kalkoenen en kraanvogels bij Lake Kissemee en schaarbekken en zeekoeien bij Flamingo Beach in het uiterste zuiden. En dat alles zonder TomTom en andere moderne apparatuur. De anekdotes bij de plaatjes doen de rest! Wie ook wat wil vertellen wordt verzocht zich nu al aan te melden bij Rob Monsees.

Strandwerkgroep KNNV afd. Regio Alkmaar excursieprogramma 4e kwartaal 2015 Aanmelden bij Henk Witte [email protected] en verzamelen bij station Alkmaar-Noord, ingang oostzijde. Zondag 20 september: Zandmotor, strandopgang Monster, Molenweg, 12.00 – 15.00 uur. Vertrek Alkmaar 10.45 uur. Zaterdag 10 oktober: Texel, 11.00 tot 15.00 uur (LW 13.15 uur). We nemen de boot van 10.30 uur. Vertrek Alkmaar 9.30 uur. Zondag 15 november: IJmuiden, strand Zuidpier, 12.00 – 14.00 uur (LW 13.45 uur). Vertrek Alkmaar 11.15 uur . Zondag 13 december: Huisduinen (bij Nogal Wiedus), 13.00 – 15.00 uur (LW 14.30 uur). Vertrek Alkmaar 12.00 uur. 27


Paddenstoelenwerkgroep ‘De Noordkop’ Excursieprogramma no. 12 Herfst 2015

Paddenstoelenwerkgroep “De Noordkop”

Zaterdag 3 oktober. Excursie Ilperveld Vertrek 10.30 u. vanaf het voormalige bezoekerscentrum van het Ilperveld. Kanaaldijk 32A, 1121NX, Landsmeer of om 9.30 u. vanaf de noordkant van station Alkmaar Centraal. We gaan eerst op verzoek van Landschap Noord-Holland dicht bij het voormalige bezoekerscentrum op zoek naar paddenstoelen, daarna gaan we met een boot met schipper het veenweidegebied in. Opbelexcursie: 0629299052 i.v.m. vervoer. O.l.v. Martijn Oud. Locaties: berkenbroekbos, veenmosrietland en voormalig boerenland. Geef je op tijd op i.v.m. beperkt aantal plaatsen. Zondag 11 oktober. ‘Dag van de Populier’. Het doel is om de populier op verschillende manieren in het zonnetje te zetten. De aanplant is de afgelopen jaren enorm afgenomen. Werden er vroeger nog ongeveer een miljoen populieren per jaar aangeplant, op dit moment zijn het er jaarlijks slechts zo’n achtendertigduizend. Tegelijk is de Formule 1 onder de bomen ecologisch van groot belang, denk aan soorten als de nauwe korfslak, de wielewaal en de populierzijdetruffel. We gaan naar het Geestmerambacht, waar veel populieren staan, om daar aandacht te besteden aan de paddenstoelen die hier te vinden zijn dankzij de vele populieren. Verzamelen om 10.30 u. aan de noordkant van station Alkmaar Centraal of om 11.00 u. op parkeerplaats “Vlasgat” aan de Koedijker kant van het Geestmerambacht . Leiding Martijn Oud. Opbelexcursie i.v.m. vervoer: 0629299052. Zaterdag 17 oktober. Excursie naar kasteelpark Nyenrode te Breukelen. Voor professionele mycologen maar ook voor amateurs is een bezoek aan het rijkste kroonjuweel van Nederland om niet te vergeten. Het gebied kent een indrukwekkende lijst van paddenstoelen met soorten als stekelkopamaniet, goudporieboleet, prachtamaniet enz. Vanaf NS station Breukelen gaat er een bus (lijn 120) naar halte kasteel Nyenrode. Komend met de auto kan geparkeerd worden bij het koetshuis van het kasteel . Adres: Straatweg 25 Breukelen. Vertrektijd bij het kasteel om 10.30 u. Leiding Gert Immerzeel. Geen opbelexcursie! Zaterdag 31 oktober. Excursie Robbenoordbos. Dit bos is nog onvoldoende onderzocht en daar gaan we vandaag wat aan doen. Verzamelen om 10.30 u. aan de noordkant van station Alkmaar Centraal of om circa 11.00 u. aan het eind van de Sluitgatweg bij de Radio-TV zendmast (deze is vanaf de A7 te zien). Leiding Martijn Oud. Opbelexcursie in verband met vervoer: 0629299052. Zaterdag 7 november Excursie naar de oude kleidijken van de Vereenigde Harger – en Pettemerpolder Op zoek naar graslandpaddenstoelen zoals wasplaten, koraal – en knotszwammen, kaalkopjes, champignons, 28

satijnzwammen. Vertrek om 11.00 u. vanaf restaurant de Bokkensprong of om 10.30 u. vanaf de noordkant van station Alkmaar Centraal. Leiding Martijn Oud. Opbelexcursie i.v.m. vervoer: 0629299052. Zaterdag 14 november. Excursie naar het Kennemerstrand samen met de NEM tellers van het Zeereepproject. Een jong en dynamisch duingebied, waar telkens nieuwe soorten paddenstoelen opduiken. Verzamelen om 10.30 u. bij het roestige monument aan het IJmuiderslag met coördinaten 99.3/495.8 .Hier mag in deze tijd van het jaar vrij worden geparkeerd. Met het openbaar vervoer is het iets moeilijker; vanaf Amsterdam-Sloterdijk gaat een bus, lijn 82 naar halte Plein 1945 in IJmuiden vandaar overstappen op lijn 4 met eindbestemming IJmuiderstrand. Leiding Martijn Oud en Menno Boomsluiter. Opbelexcursie i.v.m. vervoer: 0629299052. Zaterdag 21 november. Excursie naar Texel. Vorig jaar werd de excursie iets te vroeg in het jaar gepland voor wasplaten, vandaar dat we dit jaar wat later gaan. We bezoeken de Zandkes benoorden Oudeschild, vanwege de enorme aantallen wasplaten, en het poldertje”Ceres”. Tevens gaan we naar een beroemde berm met o.a. granaatbloemwasplaten. Vertrek 9.30 u. vanaf de noordkant van station Alkmaar Centraal. We nemen de pont van 10.30 u. Tarief retour € 36,50 (voor een voertuig langer dan 2.50 meter). Leiding Martijn Oud. Verzamelen om 11.00 u. op de parkeerplaats kruising Dijkmanshuizen/IJsdijk ten noorden van Oudeschild. Opbelexcursie i.v.m. vervoer: 0629299052.

❧❧ Martijn Oud

VWG Heerhugowaard Op zaterdag 3 oktober nodigt de VWG Heerhugowaard iedereen uit om aan de jaarlijkse trekvogeltelling Euro Bird-watch deel te nemen. De trekvogeltelling vindt plaats vanaf 8.30 uur t/m 11.30 uur op de Huygendijk zelf, vlakbij kruispunt Park van Luna/Intratuin. Om 9.30 uur kunnen belangstellenden aan een excursie door het Park van Luna deelnemen. De excursie wordt verzorgt door IVN natuurgidsen en duurt ongeveer 1 ½ uur. Kosten : € 2,50 Start vanaf Café/Restaurant “Skeef” (waterskibaan), Strand van Luna nr. 3, 1704 ZZ Heerhugowaard. Alle activiteiten onderling op loopafstand, van te voren opgeven niet nodig en de toegang is gratis.


Insectenwerkgroep KNNV “Er wordt gewerkt aan de opvolging van Hans Nieuwenhuijsen als coördinator (zie hieronder) Voorlopig zijn er alleen excursies op afroep.”

Een KNNV mededeling Oproep aan de leden: gezocht een coördinator van de cursus Veldbiologie. Hans Nieuwenhuijsen zal op de komende algemene ledenvergadering aftreden als veldbiologische secretaris. Zijn negen bestuursjaren zitten erop. Als vbs organiseerde hij onder andere de KNNV cursus Veldbiologie. Bij zijn aftreden stopt hij ook als coördinator van de cursus 2016. Aangezien de voorbereidingen voor de cursus 2016 beginnen in september van dit jaar zoekt het bestuur iemand die zijn taak wil overnemen. Hans zal tot en met maart 2016 de nieuwe coördinator met raad en daad bijstaan. Wie wil deze taak van Hans overnemen? Heb je belangstelling dan kan je bij hem het draaiboek voor het organiseren van de cursus opvragen en/of je kunt ook direct met hem in contact treden. (0725113975 of [email protected]). ❧❧ Het bestuur.

Plantenwerkgroep Plantenwerkgroep rust uit ❧❧ Pieter Korstanje Hans Bruin Boekingscentrum IVN 06 51787405 [email protected]

Maandelijkse IVN-wandel-

excursies en overige activiteiten Info via [email protected] en aanmelden verplicht alleen voor de woensdagavondwandeling:

Elke eerste zondag van de maand

✦✦ ✦✦

Wandeling Egmond aan Zee (van april t/m september): start bij het zwembad om 10.00 uur. Info: Hanneke Dam,072-5337601, PWN-duinkaart nodig. Wandeling Egmond aan de Hoef (oktober t/m maart): start bij Nachtegalenlaantje/Jachthuis om 11.00 uur. Info: Hanneke Dam,072-5337601. PWN- duinkaart nodig.

Elke tweede zondag van de maand

✦✦ Wandeling Schaapskooi Bergen, start om 10.15 bij de parkeerplaats Uilenvangerweg. Info: Jos Bos 06-15 06 52 49 ✦✦ Wandeling Alkmaar door de Egmonderhout (de Hoef ), start bij ingang Honkpad. Info: John Scheepe 06-45744777.

Elke derde zondag van de maand

✦✦ ✦✦

Wandeling Heilooër bos, start vanaf de Katten- berg aan de Kennemerstraatweg om 10.00 uur. Info: Immelien Kramer 072-5325110. Kornet/juttocht Bergen aan Zee (zomer: kornet trekken, winter: juttocht): start bij IVN-natuur centrum Parnassia om 10.00 uur. Info: Johan Eilering 072-5091972.

Elke vierde zondag van de maand

✦✦

Wandeling Alkmaar door de Rekerhout, start bij de kinderboerderij, Krielenzand 5, in de Rekerhout om 10.00 uur. Info: Gerard Bijman 072-5613318.

Laatste woensdag van de maand

✦✦

Avondwandeling Egmond Binnen, De Westert en De Bleek, van april t/m augustus, van 19.00 – 21.00 uur. Info en aanmelden: 072-5334948.

Kom naar de Nationale Nachtvlinder Nacht 2015

Vrijdag 11 september 2015 is het weer zover. Dan nemen KNNV en IVN deel aan de Nationale Nachtvlinder Nacht, dit keer in Vlindertuin de Oosterhout. Alkmaar telt twee vlindertuinen. In de Mare is er Vlindertuin Groene Voet en Vlindertuin de Oosterhout in Overdie. In de eerst genoemde hebben wel al eens gekeken naar nachtvlinders. Vorig jaar was de Rekerhout aan de beurt en nu dus de Oosterhout. We starten in Wijkboerderij Alkmaar, Vondelstraat 31, met een lezing over nachtvlinders rond 21.00. Daarna lopen we naar de vlindertuin om de vlinders, die op het verlichte witte laken afkomen, te bekijken. De nacht duurt tot uiterlijk 01.30. Controleer begin september op de websites nog even plaats en tijd. 29


KNNV-IVN dinsdag – en woensdaggroepen Programma voor december 2014 t/m maart 2015.

Dit programma staat ook in de BLADLUIS. De excursies beginnen om 13.30 uur tenzij anders vermeld. Wanneer aan excursies kosten verbonden zijn, staat dat vermeld. Het is handig om een duinkaart van het PWN-gebied aan te schaffen en mee te nemen. Autobezitters die mensen mee willen nemen: graag melden via de mail.

Informatie: Voor dinsdag Jannie Nijman tel. 072-5615605, mailadres [email protected]; V oor woensdag Marian van der Laan 072-5095345, tel. tijdens excursies 06 42 58 69 95, mail: [email protected]. Zie a.u.b de website www.knnv.nl/alkmaar/woensdaggroep voor de meest actuele informatie

Woensdaggroep

Dinsdaggroep 01/09

Driehuizen, bootje huren bij Café De Vriendschap, 1844 KL

08/09

Den Oever, parkeren bij de haven, vogels kijken.

15/09

Castricum, achter het station Geversduin.

22/09

Bergen aan Zee, parkeren rechtsaf bij Zeehuis rechtsaf bij de Verspijckweg. Naar de kerf en via strand terug, stevige wandeling.

29/09

De Rijp, rondje Kerkepad.

06/10

Groote Keeten. Parkeerterrein bij Groote Keeten ten noorden van Callantsoog aan de Duinweg, de N 502. Vandaar lopen naar het beginpunt. Naar het Nollenland van Abbestede met Piet Winder.

13/10

Den Oever. Parkeren in de haven bij Restaurant Basalt, Haventerrein 6, 1779 GS Den Oever. Vogels kijken.

20/10

Heiloo, Parkeren bij Meijer Tuincentrum. Westerweg 53, 1851 AB Heiloo. Paddenstoelen kijken met Simon Kuitwaard.

27/10

Kennemerstrandmeer. Parkeerterrein direct na de slagbomen bij de Zuidpier van IJmuiden. (betaald parkeren). Vogels kijken met Jan Stok.

03/11

Groet. Parkeren bij het Witte Kerkje, Kerkbrink in Groet.

10/11

Egmond, Rinnegom. Parkeren aan het eind van de weg naar de Bleek. Paddenstoelenexcursie over de Bleek met Michel Rühland.

17/111

24/11

01/12 08/12 15/12 22/12

30

02/09

Camperduin, een rondje om de Putten en een blik op het nieuwe strand.

09/09

Koedijk, Geestmerambacht. Parkeren bij het Vlasgat. Excursie o.l.v. Piet Winder.

16/09

Castricum, excursie naar de Zanderij o.l.v. Michel Rühland. Achter station Castricum de Geversweg op het duin in.

23/09

Callantsoog, naar het Nollenland van Abbestede, nadere info over verzamelplaats volgt.

30/09

Amstelmeer, haventje van de Haukes o.l.v. Piet Winder, start 11.00 uur. Verzamelen bij café de Postboot, De Haukes 16, 1778 KD Westerland.

07/10

Den Helder, Mariëndal.Excursie o.l.v. Piet Winder vanaf Duinoord, Jan Verfailleweg 622, 1783 BW Den Helder.

14/10

Bakkum, Noorderstraat. Paddenstoelenexcursie o.l.v. Luc Knijnsberg

21/10

Groet. Paddenstoelenexcursie o.l.v. Piet Winder. Parkeren bij het Witte Kerkje, Kerkbrink 1, 1873 HH, Groet

28/10

Heiloo, paddenstoelenexcursie o.l.v. Michel Rühland. V.a. Alkmaar eerst Kennemerstraatweg, in Heiloo rechtsaf de Kerkelaan in, over de spoorlijn heet die weg Belieslaan, parkeren vlak na de spoorlijn rechts op parkeerterrein

04/11

Den Helder, excursie o.l.v. een gids van LNH

11/11

Castricum, bezoek plus rondleiding aan het Huis van Hilde. Kosten ± €4,50. Adres: Westerplein 6, 1901 NA, Castricum, gebruik voor navigatie: Puikman 3, 1901 NN Castricum

18/11

Den Oever. Excursie o.l.v. Piet Winder, verzamelen bij Restaurant Basalt, Haventerrein 6, 1779 GS Den Oever, om 11.00 uur. (Om 12.10 is het hoog water in Den Oever.)

25/11

Egmond, Rinnegom. Paddenstoelenexcursie over de Bleek o.l.v. Michel Rühland. Parkeren aan het eind van De Weg naar de Bleek.

02/12

Bergen aan Zee, Parnassia. Lezing door Natasja Nachbar: “Kleine belevenissen in het duin.” Parnassia open om 13.00 uur, aanvang lezing 13.30 uur, adres: Parkweg 2, 1865 AJ, Bergen aan Zee

Heemskerk. Parkeerterrein bij duiningang “Het Kraaiennest” (tegenover de Patatoloog).Wandelen. Met Natasja Nachbar Schoorl. “Buitencentrum Schoorlse Duinen”, v/h “Het Zandspoor”, Oorsprongweg 1, 1871 HA Schoorl. (betaald parkeren). Met Piet Winder. Bergen. Duinvermaak, Breelaan 132,1861 GH Bergen.

Castricum. “De Hoep”, Johannisweg 2, 1901 NX Castricum. Boetje van Kees. Geestmerambacht. Ingang Vlasgat. Met Jannie Nijman.

09/12

Castricum, excursie vanaf de Hoep o.l.v. Michel Rühland, Johannisweg 2, 1901 NX aldaar.

16/12

Schoorl, naaldbomenwandeling o.l.v. Piet Winder. Om 11.00 uur bij het parkeerterrein aan de Duinweg vlak bij manege Poelenburg. Adres Poelenburg: Duinweg 129, 1871 AH Schoorl. Parkeerterrein ligt, komend vanuit Bergen, iets vóór de manege, rechts van de weg.

Rekerhout. Start bij de kinderboerderij, De Krielenzand 5, 1825 BZ Alkmaar. Knoppen en twijgen met Simon Kuitwaard.


KNNV Werkgroepen Planten

Mossen

IJsvogel

Dinsdag

coördinatoren

IVN Werkgroepen

contactpersonen

Pieter Korstanje 072-5622278 [email protected] Pieter Korstanje 072-5622278 [email protected] Rutger Polder 072-5119939 [email protected]

Redactie Blad

Bastiaan Schuit 0646295592

Heemtuin Parnassia

Ton Schellevis 0226-452110 Hr. Melchior 072-5729282

Jannie Nijman, 072-5615605, [email protected]

Strandwerk

Marian van der Laan 072-5095345 [email protected] Hybi Jaap Cost Budde 072-5625499 [email protected] Insecten Hans Nieuwenhuijsen 072-5113975 [email protected] Vlindertuin Groene Voet, John Scheepe. 072-5645414 [email protected] Strand Henk Witte 072-5895170 [email protected] Paddenstoelen Martijn Oud 06-29299052 [email protected] Zoogdieren Bert Brussel 06 18674636 KNNVzoogdierenwerkgroep [email protected]

Commisie Beheer Natuur – Centrum Parnassia Coordinator PR + website

Schaapskooi

Woensdag

Vogelwerkgroep Heerhugowaard

Ton Schellevis 0226-452110 Johan Eilering 072-5069873 Frits Dijkhof 072-5896050 Ine Breukelaar 072-5895582 Ben van Wees 072-5895187 Hans Gerlich 072-5345342

Mussenwerk

Thea Scheepe 06-36201344

Natuurkoffer voor ouderen

Thea Scheepe 06-36201344

De Waarderhout

Bert van ‘t Hull 072-5710811 Cocky van Engen 072-5334948 John Scheepe 06-45744777 Paul ten Have 072-5325110 Hanneke Dam 072-5337601

Wandelingen de Bleek Wandelingen Egmonderhout Wandelingen Heiloo Wandelingen in Egmond (uitgezonderd de Bleek) Wandelingen Rekerhout

Van harte welkom bij IVNNKL de heer A. Vermaire, de heer D.M. Dijkstra, mevr I. Kruissen, mevr S.P. Post Wij hopen dat u zich snel thuis zult voelen bij onze vereniging.

❧❧ Het bestuur

KNNV verwelkomt de volgende nieuwe leden: Arie de Wit, Ada Klay en Jos Smit. Dat jullie je maar snel thuis mogen voelen bij onze vereniging

Gerard Bijman 072-5613318 Wandelingen Hortus Truus Ettema Alkmaar 072-5642502 Nascholing Natuurgidsen Johan Eilering 072-5069873 Joop Ettema 072-5642502 Annemarie van ´t Hoenderdal 072-5621870 Veldwerk voor basisscholen Floor van Splunder 072-5899713 Insectenmuur Marinus Rintel Ton Schellevis Vleermuizenwerkgroep

Lineke Barendrecht 072-5111660

KNNV

❧❧ Ruud Maarschall Vereniging voor veldbiologie Afdeling regio Alkmaar

31

Bestuur KNNV: Ruud Maarschall (voorzitter), 06-53456344; [email protected] Marian van der Laan (secretaris), 072-5095345; [email protected] Tineke Broersen (penningmeester), 072-5155835; [email protected] Hans Nieuwenhuijsen (veldbiologisch secretaris), 072-5113975; [email protected] Bert Brussel (PR), 06-18674636; [email protected] Ledenadministratie: Marjolein Boersma 072-5894030 Eikenlaan 21, 1861 GV, Bergen; [email protected] Beheer KNNV-materiaal: Jannie Nijman, 072-5615605; [email protected] Website KNNV: www.knnv.nl/alkmaar Contributie: € 30,50- (leden); € 12,00 (huisgenoten); €17,00 (jeugdleden) Bankrekening: NL55 INGB 0000 5194 35 t.n.v. KNNV afd. Regio Alkmaar. Oprichtingsdatum: 19 april 1918; KvK: 37125280

IVN afd. Noord-Kennemerland is een vereniging van vrijwilligers die zich bezighoudt met natuuren milieu-educatie. Door middel van excursies, exposities, themadagen, veldwerk, lezingen en cursussen dragen de IVN-ers op een zeer actieve wijze bij aan de IVN-doelstelling: streven naar een duurzame samenleving door zo veel mogelijk mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. De afdeling leidt haar eigen gidsen op. Bestuur IVN: Johan Eilering (voorzitter), 072-5069873; [email protected] Albertien Frans (secretaris/ledenadmin.),06-12408438; [email protected] Jan van der Kaaij (penningmeester)06-55163533; [email protected] John Scheepe (lid) [email protected]

Website IVN: www.ivnnkl.net Contributie 2015 en 2016: leden: € 22,50; huisgenootleden : € 7,50 donateurs: € 7,50 Rekening ING: IBAN: NL29INGB 0001 6674 13 t.n.v. IVN afdeling Noord Kennemerland Oprichtingsdatum: 17 mei 1968; KvK: 40635172

Blad verschijnt 4 maal per jaar en is een uitgave van KNNV afdeling Regio Alkmaar en IVN Noord-Kennemerland 38 Achtste jaargang nummer 41

Vormgeving en produktie Keat Kho Hans Egberts


Indien onbestelbaar gaarne retour aan:

Redactie Marjolein Boersma Evert Maarschall Keat Kho Hans Egberts Bastaan Schuit Ger Augustus

De KNNV afd. Regio Alkmaar is een vereniging met ruim 200 leden die zich met enthousiasme bezig houden met de natuur in al haar verschijningsvormen. Ze richt zich al meer dan 90 jaar op natuuronderzoek, natuurbeleving en natuurbescherming. De moederorganisatie KNNV is een landelijke vereniging met 53 afdelingen.

Eikenlaan 21 1861 GV Bergen

ISSN 2210-416X

KNNV

Colofon

insecten dag

Recommend Documents