Inkoop- en aanbestedingsbeleid Gemeente Nissewaard 2015

Inkoop- en aanbestedingsbeleid Gemeente Nissewaard 2015

1

Inhoud Inleiding en leeswijzer ......................................................................................................... Definities ............................................................................................................................ 1. Gemeentelijke doelstellingen ...................................................................................... 2. Juridische en procedurele randvoorwaarden .................................................................

3.

4.

5.

3 4 7 9

2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Wettelijk kader ...................................................................................................... 9 Overige (wettelijke) kaders en voorwaarden ............................................................. 9 Algemene beginselen bij Inkoop ............................................................................. 10 Inkoop-/aanbestedingsbevoegdheid en -mandaat ..................................................... 10 Ethische, ideële uitgangspunten en maatschappelijke waarde ........................................ 11

3.1. 3.2. 3.3. 3.4.

Integriteit ............................................................................................................ 11 Duurzaam Inkopen en maatschappelijke waarde ...................................................... 11 Sociaal maatschappelijke doelstellingen ................................................................... 11 Innovatie ............................................................................................................. 12 Economische uitgangspunten ..................................................................................... 13

4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6. 4.7. 4.8.

Onafhankelijkheid en keuze voor de ondernemersrelatie ............................................ 13 Leveranciersbeleid ................................................................................................ 13 Lokale economie & MKB ......................................................................................... 13 Samenwerkingsverbanden ..................................................................................... 13 Bepalen van de inkoopprocedure ............................................................................ 14 Raming en financiële budget .................................................................................. 14 Afwijken van Inkoop- en aanbestedingsbeleid .......................................................... 16 Afwijken van de Gids Proportionaliteit ..................................................................... 16 Organisatorische uitgangspunten ............................................................................... 17

5.1. Inkoop in de organisatie ........................................................................................ 17 5.2. Inkoopproces binnen de organisatie ........................................................................ 18 5.3. Taken en verantwoordelijkheden inkoopteam ........................................................... 18 5.4. Taken en verantwoordelijkheden budgethouder ........................................................ 20 5.5. Taken en verantwoordelijkheden college .................................................................. 20 5.6. Hanteren van een standaardwerkwijze .................................................................... 20 5.7. Het vooraf betrekken van het College bij inkooptrajecten ........................................... 20 5.8. Evaluatie inkoop en aanbestedingbeleid ................................................................... 21 5.9. Planning en verantwoording ................................................................................... 21 5.10. Klachtenprocedure ................................................................................................ 21 Bronvermelding.................................................................................................................. 22

2

Inleiding en leeswijzer De gemeente spant zich continu in voor een (verdere) professionalisering van de Inkoop- en aanbestedingspraktijk. Dit is niet alleen een kwestie van het actualiseren aan (Europese) wetten en regels, maar ook van aanvullend beleid. De gemeente Nissewaard wil met dit nieuwe inkoopbeleid, politieke keuzes maken en richting geven aan de wijze waarop de gemeente inkoopt. Het doel van het aanvullend inkoopbeleid is om richting te geven aan de aanbestedingspraktijk, een verdere professionalisering te ondersteunen en uniformiteit in de gemeente te bevorderen. De inkoopprofessionalisering is een proces dat organisatiebreed ingezet wordt. Team Inkoop neemt hierin een coördinerende en adviserende rol en zal samen met de budgethoudende afdelingen de inkoop- en aanbestedingsvraagstukken bekijken en bepalen wie, wat, wanneer gaat doen. Om de inkoopprofessionalisering naar een hoger niveau te tillen, is het zaak dat de budgethouder meer ruimte krijgt om zelf inkopen te doen. Door deze ruimte te creëren en ervaring op te doen, zal de budgethouder meer en sneller leren. Concreet houdt dit in dat bij meervoudige onderhandse aanbestedingen en enkelvoudig inkopen de budgethouder een actievere rol krijgt en Team Inkoop meer een adviserende rol zal innemen. Team Inkoop zal meer de rol van opleider op zich nemen en inkoopkennis overdragen aan de budgethouder. In het Inkoop- en aanbestedingsbeleid 2014 wordt het inkoopproces inzichtelijk en transparant gemaakt door de doelstellingen, uitgangspunten en kaders te schetsen waarbinnen het inkopen en aanbesteden in de gemeente plaatsvindt. De gemeente leeft daarbij een aantal centrale doelstellingen na. Aangezien inkoop plaatsvindt in een dynamische omgeving, dient de gemeente continu bezig te zijn met het doorvoeren van verbeteringen in de inkoopprocessen. De gemeentelijke doelstellingen zijn hierbij leidend. Dit beleid sluit zoveel mogelijk aan op het algemene beleid van de gemeente. Daarnaast gaat de gemeente bij het inkopen van werken, leveringen of diensten uit van: 1. Juridische uitgangspunten: hoe gaat de gemeente om met de relevante wet- en regelgeving? (zie verder hoofdstuk 2) 2. Ethische en ideële uitgangspunten: hoe gaat de gemeente om met de maatschappij en het milieu in haar inkoopproces? (zie verder hoofdstuk 3) 3. Economische uitgangspunten: hoe gaat de gemeente om met de markt en ondernemers? (zie verder hoofdstuk 4) 4. Organisatorische uitgangspunten: hoe koopt de gemeente in? (zie verder hoofdstuk 5)

3

Definities In dit inkoop- en aanbestedingsbeleid wordt verstaan onder: Aanbesteden

Aanbesteden vormt het tactische (specificeren, selecteren en contracteren) onderdeel van het inkoopproces. Zie ook de onderstaande afbeelding.

Budgethouder

Is de persoon die verantwoordelijk is voor het inkoopbudget.

Contractant

De in de overeenkomst genoemde wederpartij van de Gemeente.

CTM

CTM (Compleet Tender Management) is het centrale tendersysteem, waar de gemeente Nissewaard haar openbare aanbestedingen mee aanbesteden

Diensten

Diensten als bedoeld in artikel 1.1 Aanbestedingswet 2012: Een schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel die is gesloten tussen één of meer dienstverleners en één of meer aanbestedende diensten zoals schoonmaakdiensten, onderhoudsdiensten, accountantsdiensten, verzekeringsdiensten etc. Algemeen kan worden gesteld, al wat te maken heeft met het onderhoud aan groen, gebouwen, wegen, bruggen etc.

Drempelbedragen De waarde van een aan te besteden werk, levering of dienst, waarboven (Europees) moet worden aanbesteed. Gemeente

De gemeente Nissewaard, zetelende aan de Raadhuislaan 106 te Spijkenisse (gemeente Nissewaard).

Inkoop

(Rechts)handelingen van de gemeente gericht op het verstrekken van opdrachten tot het verkrijgen van werken, leveringen of diensten en die één

4

of meer facturen van een ondernemer met betrekking tot bedoelde werken, leveringen of diensten tot gevolg hebben. Inkoopvoorwaarden

De vigerende inkoopvoorwaarden van de gemeente. De gemeente

hanteert algemene inkoopvoorwaarden voor diensten, algemene inkoopvoorwaarden voor leveringen en algemene inkoopvoorwaarden voor inhuur van personeel. Inkoper

De inkoper verwerft goederen en diensten bij externe leveranciers.

Leveringen

Leveringen als bedoeld in artikel 1.1 Aanbestedingswet 2012: Een schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel die is gesloten tussen één of meer leveranciers en één of meer aanbestedende diensten en die betrekking heeft op de aankoop, leasing, huur of huurkoop, met of zonder koopoptie, van producten of de levering van producten en die slechts zijdelings betrekking heeft op werkzaamheden voor het aanbrengen en installeren van die levering.

Offerte

Een voorstel tot het sluiten van een overeenkomst, gericht tot één of meer bepaalde personen, vormt een aanbod, indien er voldoende bepaald is en daaruit blijkt van de wil van de aanbieder om in geval van aanvaarding gebonden te zijn.

Offerteaanvraag

Het enkelvoudig of meervoudig aanvragen van een aanbieding voor het verrichten van prestaties als het uitvoeren van een bepaald werk, de levering van bepaalde producten of het verrichten van bepaalde als omschreven in artikel 1: 400 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek.

Ondernemer

Een ‘aannemer’, een ‘leverancier’ of een ‘dienstverlener’.

Raamovereenkomst

Een schriftelijke overeenkomst tussen één of meer aanbestedende

diensten en één of meer ondernemers met het doel, gedurende een bepaalde periode, de voorwaarden betreffende te plaatsen overheidsopdracht vast te leggen. TenderNed

TenderNed is het aanbestedingssysteem van de Nederlandse overheid. Alle overheden publiceren via het aankondigingenplatform van TenderNed hun nationale en Europese aanbestedingen. Hier vinden ondernemingen dus alle aanbestedingen van de overheid.

Werken

Werken als bedoeld in artikel 1.1 Aanbestedingswet 2012: Een schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel die is gesloten tussen één of meer aannemers en één of meer aanbestedende diensten en die betrekking heeft op de uitvoering of het ontwerp en de uitvoering van werken; de uitvoering of het ontwerp en de uitvoering van een werk; of het laten uitvoeren met welke middelen dan ook van een werk dat aan de door de aanbestedende dienst vastgestelde eisen voldoet. Er is een onderscheid in civiele en bouwkundige werken. Een civiel werk is het realiseren van objecten die vastzitten in de grond. Voorbeelden van dergelijke objecten zijn wegen, leidingen, riolering, kabels, bruggen,

5

openbare verlichting, maar ook de studie naar watergangen, rivieren en kanalen valt onder civiele techniek. Civiele techniek is gericht op het benutten van onze leefomgeving. Een bouwkundig werk heeft met betrekking tot het bouwen van alles wat voor bewoning of huisvesting van mensen en hun bedrijvigheden bedoeld is. Bijvoorbeeld het bouwen van scholen, gymzalen, enz.

6

1. Gemeentelijke doelstellingen De gemeente wil met dit inkoop- en aanbestedingsbeleid de volgende doelstellingen realiseren: Rechtmatig en doelmatig inkopen zodat gemeenschapsgelden op controleerbare en Verantwoorde wijze worden aangewend en besteed De gemeente leeft daartoe bestaande wet- en regelgeving en de bepalingen van het inkoop- en

aanbestedingsbeleid na. De inspanningen en uitgaven moeten daadwerkelijk bijdragen aan de realisatie van het beoogde doel. De kosten staan in redelijke verhouding tot de opbrengsten en het beheersen van de gemeentelijke uitgaven staan centraal. Een integere, betrouwbare, zakelijke en professionele inkoper en opdrachtgever zijn Professionaliteit houdt in dat op bewuste en zakelijke wijze wordt omgegaan met inkoop. Continu wordt geïnvesteerd in inhoudelijke kennis over de in te kopen werken, leveringen en diensten, de marktomstandigheden en de relevante wet- en regelgeving. Het streven naar professioneel opdrachtgeverschap komt tot uitdrukking in betrokkenheid bij de inkoopambitie, slagvaardige besluitvorming, adequaat risicomanagement, vertrouwen in de contractant en het streven naar wederzijds respect tussen de gemeente en de contractant. Inkopen tegen de meest optimale (integrale) prijs/kwaliteit verhouding conform het principe van Total Cost of Ownership (TCO) Bij het inkopen van werken, leveringen en diensten weegt de gemeente niet alleen de kosten van aanschaf mee, maar wordt er ook naar andere kosten gekeken, bijvoorbeeld onderhouds-, verbruiks-, service- en licentiekosten. Ook de kwaliteit van de in te kopen werken, leveringen en diensten speelt een belangrijke rol. Maatschappelijke verantwoord inkopen (duurzaam, sociaal en met oog voor het MKB) Naast de financiële aspecten van inkoop wordt er ook rekening gehouden met de maatschappelijke gevolgen, voor mens en milieu. De gemeente koopt efficiënt, effectief en vanaf 2015 100% duurzaam 1 in. De gemeente houdt daarbij in het oog dat er voldoende toegang is voor ondernemers tot gemeentelijke opdrachten. In het bijzonder sluit het beleid aan op de volgende gemeentelijke beleidsstukken: 

Kadernota Economie Nissewaard, vastgesteld op 2 januari 2015;



Kadernota Participatiewet 2015 voor Nissewaard, vastgesteld 11 september 2014;



de integrale politiek- , bestuurlijke en ambtelijke gedragscode van de gemeente



het gemeentelijk milieubeleidspan “Het milieu op de kaart” d.d. 11 juli 2007 en de

vastgesteld op 4 september 2007; Stadsregionale duurzaamheidagenda 2013-2016 uit maart 2013. Een continue positieve bijdrage leveren aan het gehele prestatieniveau van de gemeente Inkoop moet ondersteunend zijn aan het gehele prestatieniveau van de gemeente en daar direct en voortdurend aan bijdragen. De concrete doelstellingen van inkoop zijn daarbij steeds rechtstreeks afgeleid van de gemeentelijke doelstellingen.

1

100% duurzaam inkopen houdt in dat er bij iedere inkoop de duurzaamheidcriteria opgesteld door het ministerie van VROM worden ingezet. De duurzaamheidcriteria zijn per inkoopproductgroep te vinden op www.pianoo.nl/duurzaaminkopen.

7

Administratieve lastenverlichting De gemeente stelt een administratieve lastenverlichting voor zowel zichzelf als voor ondernemers voorop. Zowel de gemeente als ondernemers verrichten vele administratieve handelingen tijdens het inkoopproces. De gemeente verlicht deze lasten door bijvoorbeeld proportionele eisen en criteria te stellen en door een efficiënt inkoopproces uit te voeren. Concreet kan de gemeente hiertoe digitaal inkopen (en aanbesteden). De gemeente maakt gebruik van standaard formulieren, eigen verklaring en digitaal factureren. Naast deze doelen heeft de gemeente oog voor de navolgende gewenste effecten:  het stimuleren van de regionale economie;  het bevorderen van de samenwerking met partnerorganisaties;  het stimuleren van arbeidsparticipatie;  het stimuleren van marktwerking en het voorkomen van afhankelijkheid van ondernemers. Om deze doelstellingen te realiseren zijn juridische, ethische en ideële, economische en Organisatorische uitgangspunten vastgelegd in dit inkoop- en aanbestedingsbeleid. Deze uitgangspunten zijn in de volgende hoofdstukken uitgewerkt.

8

2. Juridische en procedurele randvoorwaarden 2.1. Wettelijk kader Bij alle inkoopactiviteiten en aanbestedingen leeft de gemeente de relevante wet- en regelgeving na. De voor het inkoop- en aanbestedingsbeleid meest relevante wet- en regelgeving volgt uit: Europese wet- en regelgeving Wet- en regelgeving op het gebied van aanbesteden is afkomstig van het EU-parlement en de EUcommissie. De ‘Aanbestedingsrichtlijnen’ vormen momenteel de belangrijkste basis. Onder andere uit rechtspraak van het Hof van Justitie blijkt hoe de Richtlijnen moeten worden geïnterpreteerd. De Europese Aanbestedingsrichtlijnen en de Rechtsbeschermingrichtlijn zijn naar Nederlands recht vertaald in de Aanbestedingswet 2012. Burgerlijk Wetboek Het wettelijk kader voor onder andere overeenkomsten. Gemeentewet Het wettelijk kader voor gemeenten, waarin onder andere de bevoegdheden van de bestuursorganen zijn neergelegd. Wet Bibob De Wet Bevordering Integriteitbeoordelingen door het Openbaar bestuur (Wet Bibob) is voor de gemeente een belangrijk instrument bij de bestuurlijke aanpak van de georganiseerde criminaliteit. Naast de mogelijkheid die deze wet biedt voor bestuursorganen om een vergunning te weigeren of in te trekken, schept de Wet Bibob voor de gemeente de mogelijkheid om via het Bureau Bibob informatie in te winnen over een inschrijver voordat tot gunning wordt overgegaan en zo te voorkomen dat de gemeente onbedoeld mogelijk bepaalde ‘criminele’ activiteiten faciliteert. 2.2. Overige (wettelijke) kaders en voorwaarden De gemeente past bij de inkoop- en aanbestedingsactiviteiten de volgende (wettelijke) kaders en voorwaarden toe: Gids Proportionaliteit De Gids Proportionaliteit maakt deel uit van de aanbestedingswetgeving. De Gids Proportionaliteit geeft voorschriften voor de uitvoering van aanbestedingen onder en boven de Europese aanbestedingsdrempel. De aanbestedingswetgeving schrijft voor dat afwijking van deze voorschriften in de Gids Proportionaliteit alleen mag als dit vooraf goed wordt gemotiveerd in de aanbestedingsstukken. De Gids Proportionaliteit is van toepassing op het hele inkoopproces. Aanbestedingsreglement werken 2012 (‘ARW 2012’) Dit reglement is een onderdeel van de aanbestedingswetgeving. Het geeft procedurevoorschriften voor aanbestedingen van Werken. Uniforme Administratieve Voorwaarden 2012 (‘UAV 2012’) Voor werken wordt de UAV 2012 van toepassing verklaard in combinatie met de ARW 2012. Uniform administratief kader voor het opstellen van geïntegreerde contracten 2005 (‘UAV-GC 2005’) Met de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor Geïntegreerde Contracten (UAV-GC) wordt een juridisch kader neergezet waarmee bouwprojecten anders dan traditioneel kunnen worden benaderd. Er worden mogelijkheden geboden om taken als ontwerp, uitvoeren, financieren, onderhouden en/of exploiteren te integreren bij één en dezelfde opdrachtnemende partij. Algemene Inkoopvoorwaarden van de gemeente voor opdrachten tot het leveren van producten en het verrichten van diensten en de inhuur van personeel De algemene inkoopvoorwaarden van de gemeente zijn bepalingen die tijdens de uitvoering van toepassing zijn op alle opdrachten van de gemeente voor het leveren van producten en het verlenen van diensten of betrekking hebben op de inhuur van personeel. In de algemene inkoopvoorwaarden zijn de algemene commerciële en juridische voorwaarden gebundeld.

9

Eigen verklaring voor aanbestedingsprocedures van aanbestedende diensten Vanaf 1 april 2013 zijn alle aanbestedende diensten verplicht om het vastgestelde model eigen verklaring te gebruiken op grond van de Aanbestedingswet 2012 met als doel om de regeldruk en daarmee de lasten voor ondernemers te verminderen. Standaard sjablonen voor inkoop- en aanbestedingsprocedures In de wet zijn de beginselen en regels opgenomen die moeten worden toegepast op het voeren van Europese aanbestedingsprocedures. Daarnaast zijn in de wet ook de uitgangspunten opgenomen, die gelden bij nationale en meervoudig onderhandse aanbestedingen. De gemeente heeft meerdere standaard sjablonen opgesteld en in gebruik genomen conform de laatste regelgeving waardoor de kwaliteit van de offerteaanvraag en naleving van wet- en regelgeving wordt geborgd. 2.3. Algemene beginselen bij Inkoop De volgende beginselen zijn gehanteerd bij het opstellen van het inkoop- en aanbestedingsbeleid: Algemene beginselen van het aanbestedingsrecht De Gemeente neemt bij alle overheidsopdrachten de volgende algemene beginselen van het aanbestedingsrecht in acht:  Gelijke behandeling: Gelijke omstandigheden mogen niet verschillend worden behandeld,

  

Tenzij dat verschil objectief gerechtvaardigd is. Ook verkapte of indirecte discriminatie is verboden. Non-discriminatie: Discriminatie op grond van nationaliteit mag niet. Transparantie: De gevolgde procedure dient navolgbaar (en dus controleerbaar) te zijn. Dit is een logisch uitvloeisel van het beginsel van gelijke behandeling. Normaal zorgvuldige en oplettende inschrijvers moeten weten, waar ze aan toe zijn. Proportionaliteit (evenredigheid): De gestelde eisen, voorwaarden en criteria aan de Inschrijvers mogen niet onevenredig zijn in verhouding tot het voorwerp van de opdracht. Wederzijdse erkenning: Diensten en goederen van ondernemingen uit andere lidstaten van de Europese Unie moeten worden toegelaten voor zover die diensten en goederen op gelijkwaardige wijze kunnen voorzien in de legitieme behoeften van de gemeente.

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur De gemeente neemt bij haar inkopen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht, zoals het gelijkheidsbeginsel, motiveringsbeginsel en vertrouwensbeginsel. 2.4. Inkoop-/aanbestedingsbevoegdheid en -mandaat Het juist en volledig naleven van het inkoop- en aanbestedingsbeleid is de verantwoordelijkheid van iedere medewerker van de gemeente. Iedere medewerker, die optreedt als budgethouder of contacten onderhoudt namens de gemeente heeft daarbij een grote verantwoordelijkheid. Hierbij dient men zich er van bewust te zijn, dat gewerkt wordt met publieke middelen. De gemeente wil slechts gebonden zijn aan verbintenissen en verplichtingen op basis van rechtsgeldige besluitvorming. De uitvoering van inkoop- en aanbestedingsprojecten voor afdelingsspecifieke opdrachten vindt plaats onder de verantwoordelijkheid van de betreffende budgethouder. Budgethouders zijn integraal verantwoordelijk voor het juist uitvoeren van de inkooptaken van hun organisatieonderdelen. Ten aanzien van de formele bevoegdheden bij het uitvoeren van de inkoopfunctie wordt verwezen naar het Delegatie- en mandaatbesluit, betreffende functieprofielen en regels rond het budgethouderschap.

10

3. Ethische, ideële uitgangspunten en maatschappelijke waarde 3.1.

Integriteit

De gemeente stelt bestuurlijke en ambtelijke integriteit voorop De gemeente heeft hoog in het vaandel dat haar bestuurders en ambtenaren integer handelen. De bestuurders en ambtenaren houden zich aan de vastgestelde gedragscodes. Zij handelen zakelijk en objectief, waardoor belangenverstrengeling wordt voorkomen. De gemeente contracteert enkel met integere ondernemers De gemeente wil enkel zaken doen met integere ondernemers, die zich niet bezighouden met criminele of illegale praktijken. Een toetsing van de integriteit van ondernemers is bij inkopen en aanbesteden in beginsel mogelijk, bijvoorbeeld door de toepassing van uitsluitinggronden of het hanteren van de ‘Gedragsverklaring Aanbesteden’ (GVA). Een GVA is een verklaring waar uit een onderzoek is gebleken dat er geen bezwaren zijn dat een natuurlijke persoon of rechtspersoon inschrijft op een overheidsopdracht, concessieovereenkomst voor werken en diensten of prijsvraag. De gemeente werkt enkel met bonafide organisaties De gemeente kan ter voorkoming van het faciliteren van criminele organisaties de wet Bibob toepassen bij nationale en Europese aanbestedingen. De toetsing wordt uitgevoerd door het bureau BIBOB in opdracht van de gemeente. 3.2. Duurzaam Inkopen en maatschappelijke waarde Als gemeente is er de wettelijke verplichting om bij inkopen zoveel mogelijk maatschappelijke waarde te creëren met de doelstellingen van de gemeente als leidraad. De markt kan uitgedaagd worden om met innovatieve en duurzame oplossingen te komen, die aansluiten bij de doelstellingen van de gemeente en een betere invulling geven aan haar behoefte. Door bijvoorbeeld eisen te stellen op het gebied van milieu en welzijn worden leveranciers en aanbieders van diensten gestimuleerd om de aangeboden producten en diensten steeds verder te verduurzamen. Waar vroeger vaak gedacht werd dat duurzaam inkopen kostenverhogend werkt, blijkt in de praktijk dat op langere termijn duurzame producten zelfs voordeel opleveren door lagere energie, en/of onderhoudskosten. Gezien de impact van het inkoopbeleid wordt duurzaam inkopen een steeds belangrijker thema bij aanbestedingen. De gemeenten in Nederland hebben daarom in dit verband via de VNG de doelstelling uitgesproken om in 2015 100% duurzaam in te kopen. Om aan deze doelstelling te voldoen dient bij iedere gemeentelijke aanbesteding boven € 50.000,- excl. btw de door VROM (Agentschap.nl) vastgestelde minimumcriteria opgenomen te worden. Als beleidslijn zal in de gemeente Nissewaard in ieder geval altijd de vastgestelde minimumcriteria (zoals deze zijn benoemd op www.pianoo.nl/duurzaaminkopen) worden opgenomen bij de inkoop. 3.3. Sociaal maatschappelijke doelstellingen Inkoop binnen de gemeente vindt op maatschappelijk verantwoorde wijze plaats. Onderwerpen als arbeidsre-integratie, arbeidsomstandigheden en – indien passend – social return on investment (SROI) spelen hierbij een rol. De gemeente heeft oog voor de sociaal zwakkeren in de samenleving. Zij stimuleert daarom - waar mogelijk en doelmatig – de participatie van arbeidsgehandicapten in het arbeidsproces. Daarnaast worden werken, leveringen en/of diensten geweerd, die onder niet aanvaardbare arbeidsomstandigheden (zoals kinderarbeid, dwangarbeid, discriminatie van werknemers, niet-betaling van leefbaar loon) tot stand komen of zijn gekomen.

11

Voor werken, leveringen en diensten wordt SROI verplicht toegepast boven de € 100.000,- excl. btw.

Voor de SROI boven de € 100.000,- excl. btw is een modelovereenkomst en een modelverklaring SROI opgesteld. De gemeente legt bij aanbesteding van werken, leveringen en diensten in uitvoeringsvoorwaarden van haar bestekken en offerteaanvragen vast, dat minimaal 5% van de opdrachtsom of 7% van de loonsom dient te worden besteed aan SROI. Een keuze voor een percentage van de opdracht of loonsom is afhankelijk van het arbeidsdeel van de totale opdracht. Is het arbeidsdeel kleiner dan 35% dan wordt 7% over de loonsom gebruikt. Door een keuze te maken, wordt tegemoet gekomen aan het proportionaliteitsbeginsel. Voor opdrachten vanaf € 100.000 geldt een verplichte toepassing van SROI. De invulling van SROI door de gegunde inschrijver dient bij te dragen aan de invulling van de gemeentelijke doelstellingen. De voorkeur gaat uit naar het inzetten van eigen inwoners bij SROI. Het is vanwege Europees weten regelgeving echter niet mogelijk inwoners uit andere gemeenten uit te sluiten. Hierdoor kunnen in de praktijk ook inwoners van buiten de eigen gemeente(n) deelnemen aan de invulling van de SROI. 3.4. Innovatie De gemeente moedigt – daar waar mogelijk – innovatiegericht inkopen (en Aanbesteden) aan. Bij innovatiegericht inkopen wordt gezocht naar een innovatieve oplossing of laat de gemeente ruimte aan de marktpartij om een innovatieve oplossing aan te bieden. Het kan bijvoorbeeld gaan om een volledig nieuwe innovatieve oplossing, maar ook om de verdere ontwikkeling van de eigenschappen van een bestaand ‘product’. wordt er functioneel gespecificeerd.

12

4. Economische uitgangspunten 4.1.

Onafhankelijkheid en keuze voor de ondernemersrelatie

De gemeente acht een te grote afhankelijkheid van ondernemers niet wenselijk De gemeente streeft naar onafhankelijkheid ten opzichte van ondernemers (contractanten) zowel tijdens als na de contractperiode. De gemeente moet in beginsel vrij zijn in het maken van keuzes bij haar inkoop (waaronder de keuze van ondernemers en contractanten), maar ook vanwege de naleving van de (Europese) wet- en regelgeving. De gemeente kiest voor de meest aangewezen relatie met de ondernemer De gemeente kiest voor de meest aangewezen ondernemersrelatie. De ondernemersrelatie (contractvorm) wordt onder andere bepaald door de financiële waarde van de opdracht, switchkosten, mate van concurrentie in de sector (concentratiegraad) en beschikbaarheid van alternatieve aanbieders. 4.2. Leveranciersbeleid De positie die de gemeente wenst in te nemen (faciliteren, kaderstellen en initiëren) is bepalend voor de samenwerking die met de markt tot stand komt. Bij (meervoudig) onderhandse aanbestedingen is aandacht voor borging van objectiviteit en integriteit van de selectie van uit te nodigen marktpartijen. 4.3. Lokale economie & MKB De gemeente heeft oog voor de lokale economie, zonder dat dit tot enigerlei vorm van discriminatie van ondernemers leidt. In gevallen waar een meervoudige onderhandse aanbesteding volgens de geldende wet- en regelgeving is toegestaan, wordt rekening gehouden met de lokale economie en lokale ondernemers. ‘Local sourcing’ kan bijdragen aan de doelmatigheid van de inkoop. Om de lokale economie te stimuleren nodigt de gemeente bij meervoudige onderhandse aanbestedingen (verplicht uitnodigen van drie tot vijf ondernemers) minimaal twee lokale ondernemers uit, die voldoen aan de gestelde objectieve geschiktheideisen. De gemeente houdt bij haar inkoop de mogelijkheden voor het midden- en kleinbedrijf in het oog. Dit doet de gemeente door verdeling van de opdacht in percelen aanbestedingen, het toestaan van het aangaan van combinaties en onderaanneming, het verminderen van de lasten en het voorkomen van het hanteren van onnodig zware geschiktheideisen en gunningcriteria. Uitgangspunt is dat alle ondernemers gelijke kansen moeten krijgen. Discriminatie moet daarbij worden voorkomen en de gemeente moet niet onnodig regionale, nationale, Europese of mondiale kansen laten liggen. 4.4. Samenwerkingsverbanden De gemeente hanteert als uitgangspunt, dat zij oog heeft voor inkoopsamenwerking. Dit geldt zowel voor samenwerking binnen de eigen organisatie als voor samenwerking met andere gemeenten of aanbestedende diensten.

13

4.5. Bepalen van de inkoopprocedure De gemeente beziet per opdracht welke aanbestedingsprocedure geschikt en proportioneel is. Hierbij hanteert zij het voorschrift 3.4 A uit de Gids Proportionaliteit. De Gids Proportionaliteit geeft handvatten voor een redelijke toepassing van het proportionaliteitsbeginsel. Hierbij wordt acht geslagen op:  de omvang van de opdracht;  de transactiekosten voor de gemeente en inschrijvers;  het aantal potentiële inschrijvers;  het gewenste eindresultaat;  de complexiteit van de opdracht;  het type van de opdracht;  het karakter van de markt. 4.6. Raming en financiële budget Inkoop vindt plaats op basis van een deugdelijke en objectieve voorafgaande schriftelijke raming van de overheidsopdracht (voorcalculatie). De budgethouder is verantwoordelijk voor de raming. De raming is ook van belang om de aanbestedingsprocedure te bepalen alsmede de financiële haalbaarheid van de opdracht te bepalen. Ter bepaling van de toe te passen aanbestedingsvorm dient de waarde van de aan te besteden opdracht te worden geraamd met inachtneming van de navolgende uitgangspunten:  een opdracht mag niet worden gesplitst/opgeknipt in kleinere opdrachten om een bepaalde aanbestedingsvorm te vermijden;  de waarde van een opdracht omvat de totale (meerjarige) vergoeding aan een opdrachtnemer;  voor een opdracht die een combinatie is van levering, dienst en/of werk is bepalend wat het grootste aandeel is, of het hier een werk, levering of dienst betreft. Bij het bepalen van de waarde wordt de volgende tabel toegepast: Looptijd

Waardebepaling

Bepaalde looptijd (max. 48 maanden)

Totale geraamde waarde voor de gehele looptijd (max. 48 maanden)

Onbekende of onbepaalde looptijd

Maandelijks bedrag vermenigvuldigd met 48 (max. 48 maanden)

De methode van raming mag niet worden gekozen met het doel de toepassing van het Europese aanbestedingsrecht te vermijden. Voor wat betreft de wijze van aanbesteding wordt in de Gids Proportionaliteit aangegeven welke wijze van aanbesteding proportioneel wordt geacht bij welke geraamde opdrachtwaarde. De gemeente kiest voor de volgende drempelwaarden, die aansluiten bij de waarden, die in de Gids Proportionaliteit zijn vermeld.

14

De standaard procedure Bedragen Leveringen en Diensten

Bedragen Werken

Enkelvoudig Meervoudig Nationaal Europees *

tot € 100.000** € 100.000 - € 1.000.000** € 1.000.000 - € 5.186.000** groter dan € 5.186.000**

tot € 30.000** € 30.000 - € 100.000** € 100.000 - € 207.000** groter dan € 207.000**

* Europese drempelbedragen worden om de twee jaar aangepast 1 januari 2017 volgt de volgende aanpassing. ** Alle bedragen zijn exclusief btw.

Bij alle inkoop dienen objectieve keuzes gemaakt te worden van de wijze van aanbesteden en van de (uit te nodigen) leverancier(s). Deze keuzes moeten altijd worden gemotiveerd. De gemeente moet bij een opdracht kunnen motiveren:  op welk objectieve gronden welke type aanbestedingsprocedure gebruikt wordt;  op welke objectieve gronden welke ondernemers toegelaten worden tot de procedure;  waarom opdrachten worden samengevoegd;  waarom de opdracht niet is opgedeeld in percelen;  waarom het gunningcriterium laagste prijs wordt toegepast in plaats van te gunnen op criterium EMVI. Bij de enkelvoudige onderhandse inkopen wordt er een dossierformulier Inkopen en Aanbesteden gebruikt, waarin de relevante bovenstaande zaken en andere beleidsuitgangspunten worden gemotiveerd. Bij meervoudige onderhandse aanbestedingen wordt er in de offerteaanvraag en het dossierformulier Inkopen en Aanbesteden gemotiveerd, waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt. Bij nationale en Europese openbare aanbesteding wordt verplicht in de aankondiging en de offerteaanvraag gemotiveerd, waarom er keuzes zijn gemaakt.

Enkelvoudig onderhandse offerteaanvraag De gemeente vraagt schriftelijk aan één ondernemer een schriftelijke offerte aan.

Meervoudig onderhandse offerteaanvraag De gemeente vraagt schriftelijk aan tenminste drie ondernemers en ten hoogste aan vijf ondernemers een schriftelijke offerte.

Nationaal openbaar aanbesteden Onder de Europese drempelbedragen zal de gemeente nationaal openbaar aanbesteden. De gemeente publiceert de aankondiging van een opdracht via CTM op TenderNed. Europees aanbesteden Gelijk aan of boven de Europese drempelbedragen wordt de opdracht Europees aanbesteed, tenzij dit in een bepaald geval niet nodig is op grond van de geldende wet- en regelgeving. De gemeente publiceert de aankondiging van een opdracht via CTM op TenderNed. 2B-diensten Er is een beperkte Europese aanbestedingsplicht voor zogenoemde 2B-diensten. Voor deze opdrachten boven de drempel geldt, mits niet grensoverschrijdend van karakter, een beperkt Europees regime. De algemene beginselen van het aanbestedingsrecht zijn wel altijd van toepassing. Voorbeelden van dergelijke 2B-diensten zijn gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening, detachering, tolken- en vertaaldiensten, catering, beveiliging.

15

Voor de opdrachten van 2B-diensten geldt geen verplichte toepassing van de openbare- of nietopenbare Europese aanbestedingsprocedure, ook al overschrijdt de geraamde opdrachtwaarde de Europese drempelwaarde. Dit betekent dat, daar waar de wet de ruimte laat en daar waar het in het belang van de gemeente is, de gemeente zelf leveranciers benadert voor het uitbrengen van een offerte. Hierbij wordt marktwerking toegepast. Slechts in gevallen waar dat evident niet doelmatig is, dan wel een onaanvaardbaar groot risico voor de gemeente oplevert, kan worden besloten marktwerking achterwege te laten. In dergelijke gevallen dient, in overeenstemming met het bepaalde in de Aanbestedingswet 2012, de keuze van de marktbenadering objectief en deugdelijk gemotiveerd te worden en dient een toets plaats te vinden op ongeoorloofde staatssteun. De toets op ongeoorloofde staatssteun vindt plaats door de afdeling Juridische Bestuurlijke Zaken. De budgethouder motiveert waarom er geen marktwerking plaatsvindt en vraagt het college te besluiten af te wijken. Team Inkoop draagt zorg voor de eventuele publicatie van de gegunde opdracht conform de bepalingen van de Aanbestedingswet 2012. Bij 2B-diensten met een duidelijk grensoverschrijdend belang dient de gemeente voor een passende mate van openbaarheid van aankondiging van de opdracht te zorgen (bijvoorbeeld via TenderNed en/of de website van de gemeente). Deze aankondiging verzorgt het team Inkoop. 4.7. Afwijken van Inkoop- en aanbestedingsbeleid Afwijking van het inkoop- en aanbestedingsbeleid is slechts mogelijk in uitzonderlijke gevallen op basis van een deugdelijke motivatie. Team Inkoop toetst in samenspraak met Afdeling Juridische Bestuurlijke Zaken de motivering. Het college dient te besluiten over de afwijking. Afdeling Financiën en Juridische Bestuurlijke Zaken zetten een medeparaaf op dit college advies Bij uitzonderlijke gevallen valt te denken aan: • dwingende spoed als gevolg van onvoorziene omstandigheden, die niet aan de gemeente zijn toe te rekenen; • als het gaat om opdrachten die om artistieke, exclusieve of technische redenen slechts aan één bepaalde opdrachtnemer kan worden toevertrouwd; • bij vervolgopdrachten, als de keuze van een andere opdrachtnemer technische onmogelijkheden met zich mee zou brengen welke vooraf niet te voorzien waren; • wet- of regelgeving. 4.8. Afwijken van de Gids Proportionaliteit Afwijken van de Gids Proportionaliteit is in beginsel niet toegestaan. Indien de budgethouder wil afwijken, dient dit deugdelijk gemotiveerd te worden in de aanbestedingsstukken. Het besluit tot afwijken ligt bij het college van Burgemeester en Wethouders.

16

5. Organisatorische uitgangspunten 5.1. Inkoop in de organisatie De gemeente hanteert het gecoördineerde inkoopmodel. De inkoop van de strategische projecten of contracten worden op centraal niveau uitgevoerd. De overige opdrachten vinden binnen de overeengekomen kaders en met bestaande modellen, decentraal plaats door de budgethouders. De budgethouder is bevoegd om zelfstandig in te kopen tot een bedrag van € 30.000,- excl. btw. voor leveringen en diensten en € 100.000,- excl. btw. voor werken. Bij opdrachten met een opdrachtwaarde boven de € 30.000 excl. btw. voor leveringen en diensten en € 100.000 excl. btw voor werken (exclusief civiele werken) blijft de inschakeling van team Inkoop verplicht. De budgethoudende afdelingen doen de meervoudig onderhandse aanbestedingsprocedures zelf binnen de kaders van dit inkoopbeleid en met behulp van diverse modellen. Team Inkoop zal op aanvraag adviseren en meekijken. Nationale en Europese procedures worden altijd door team Inkoop via CTM gedaan samen met de budgethouder. De aanbestedingen van civiele werken blijven door het Ingenieursbureau gedaan worden. Voor de inkoop van gelijksoortige producten of diensten (inkooppakketten) is het gewenst deze zo veel mogelijk te bundelen (vraagaggregatie), bijvoorbeeld ten behoeve van het sluiten van een raamovereenkomst. Mocht het afdelingoverschrijdende inkooppakketten betreffen, dan is de toegewezen inkoper voor het inkooppakket het eerste aanspreekpunt. Doel hiervan is om schaalvoordelen te behalen. Eindverantwoordelijk voor deze inkoop blijft de budgethouder, die het grootste inkoopvolume inbrengt. In overleg met de diverse budgethouders worden tactische en strategische keuzes gemaakt, waarbij de inkoper een adviserende rol vervult. Budgethouders werken er aan mee, dat er een multifunctioneel inkoopteam wordt samengesteld. In deze teams zullen de verantwoordelijkheid en taken van de deelnemers worden afgestemd en indien nodig worden vastgesteld.

17

5.2. Inkoopproces binnen de organisatie De stappen van het inkoopproces zijn onderstaand gevisualiseerd en uitgeschreven.

stap 1

fase inkoopproc es Voortraject

toelichting

   

bepalen van inkoopbehoefte; bepalen van het aanbod ( bijv. product- en marktanalyse); raming en bepalen van het financiële budget; keuze aanbestedingsprocedure (let op of er al een raamovereenkomst is) incl. motivering;

2

3

Specificeren

Selecteren

   

opstellen van eisen en wensen; omschrijven van de opdracht; opstellen offerteaanvraag; eventuele voorselectie geïnteresseerde ondernemers incl. motivering;

4

Contracteren

5

Bestellen

6

Bewaken

7

Nazorg



bekendmaking opdracht via verzenden van de offerteaanvraag, of CTM;

 

offertes evalueren; nader onderhandelen (op grond van de geldende wet- en regelgeving); gunning aan winnende ondernemer; Informeren afgewezen Ondernemers (motivering)

          

tekenen (raam) overeenkomst met (winnende) contractant; registreren getekende overeenkomst in Corsa Contract; uitvoeren van de opdracht; eventueel met het doen van bestellingen; bewaken termijnen; controleren nakoming afgesproken prestaties; tijdige betaling facturen; beheren van de overeenkomst, bijvoorbeeld prijsindexeringen of looptijd; evalueert overeenkomst met contractant.

5.3. Taken en verantwoordelijkheden inkoopteam Het inkoopteam is in de eerste plaats gezamenlijk verantwoordelijk voor het beheer van het gemeentebrede inkoop- en aanbestedingsbeleid en de juiste en zorgvuldige uitvoering hiervan. Ten aanzien van civiele werken is de teamcoördinator ingenieursbureau verantwoordelijk (inclusief de juiste en zorgvuldige dossiervorming). Op de tweede plaats draagt het inkoopteam zorg voor een inkoopadvies, de coördinatie van inkoopwerkzaamheden en de advisering en informatievoorziening hieromtrent.

18

Het toezien op de naleving van het inkoop- en aanbestedingsbeleid is een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden. Standaardtaken en verantwoordelijkheden van het inkoopteam zijn:          

het ontwikkelen, implementeren, uitdragen en evalueren van- en adviseren over het inkoopen aanbestedingsbeleid; de organisatie, gevraagd en ongevraagd, adviseren over alle aangelegenheden, die betrekking hebben op de inkoopfunctie; de individuele budgethouder adviseren; de organisatie adviseren over de coördinatie van opdrachten en bundeling van inkoopvolumes en optimalisatie van inkooppakketten; het initiëren en analyseren van periodieke inkoopdiagnoses; het deelnemen aan multidisciplinaire inkoopteams, gevormd vanwege in te kopen producten of diensten; het optreden als inkoopadviseur, projectleider en regisseur van inkoopprojecten; het kennisnemen en uitdragen van (internationale en nationale) ontwikkelingen op het gebied van inkoop (wet- en regelgeving, jurisprudentie, methoden en technieken); het onderhouden van contacten en samenwerking met externe (kennis)partners; het (mede) ontwikkelen, opstellen, actualiseren, beschikbaar stellen, implementeren, en evalueren van inkooptools, zoals: standaardmethodes, proces- en procedurebeschrijvingen, prestatie-indicatoren, bestelmethodieken, stroomdiagrammen, stappenplannen, handleidingen en modellen (zoals: algemene inkoopvoorwaarden, standaardbrieven, offerteaanvragen, aanbestedingsdocumenten, standaardcontracten, raamovereenkomsten).

Ten aanzien van Europese of Nationale aanbestedingen gelden verder de volgende taken en verantwoordelijkheden:    

team Inkoop is het centrale meldpunt voor inkoopvraagstukken binnen de gemeente; het verzorgen van publicaties via CTM op TenderNed evenals in het Publicatieblad van de EU; het digitaal uitvoeren van Nationale en Europese aanbestedingsprocedures in CTM; het invullen van de jaarlijkse opgave betreffende de statistiekverplichting aangaande de uitgevoerde aanbestedingen.

Daarnaast gelden de volgende taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van raamovereenkomsten:  

het initiëren en het onderbrengen van inkooppakketten in raamovereenkomsten; team Inkoop coördineert de registratie voor (raam)overeenkomsten en adviseert in de optimalisatie en het correct uitnutten van de overeenkomsten.

19

5.4. Taken en verantwoordelijkheden budgethouder De budgethouders zijn integraal verantwoordelijk voor het uitvoeren van de inkooptaken van hun organisatieonderdelen. Dit geldt zowel voor beslissingen als het op professionele wijze, binnen de daartoe opgestelde kaders, uitvoeren van de feitelijke inkooptaken al dan niet in samenwerking met team Inkoop. De taken en verantwoordelijkheden van de budgethouder zijn:          

Initiëren inkoopbehoefte en inkooptrajecten; Opstellen van raming/begroting; Inbrengen markt- en materiedeskundigheid tijdens het inkoopproces; Beoordelen van de inschrijvingen; Ondertekenen gunningadvies en aanverwante gunning- en afwijzingsbrieven binnen de kaders van de mandaatregeling; Opstellen collegeadvies met gunningvoorstel; Ondertekenen overeenkomst en opdrachtverstrekking; Rapporteren keuzes en resultaten via Dossierformulier Inkopen en Aanbesteden aan belanghebbenden; Archiveert inkoopdossier in Corsa; Eindverantwoordelijke voor het gehele inkoopproject.

5.5.

Taken en verantwoordelijkheden college

Het college is politiek verantwoordelijk voor het inkopen, dit houdt in dat zij verantwoordelijk is voor het maken van beleidskeuzen op het gebied van inkoop en het afleggen van politieke verantwoording richting de gemeenteraad. De taken en verantwoordelijkheden van het college zijn:      

Vaststellen aanbestedingsstrategie bij politiek, juridisch, of financieel risicovolle inkoopprojecten; Gunning van overeenkomsten conform mandaatregeling; Herbestemmen van financiële resultaten; Verantwoording afleggen aan de gemeenteraad; Vaststellen van het inkoop- en aanbestedingsbeleid; Instemmen met afwijken van het inkoop- en aanbestedingsbeleid.

5.6. Hanteren van een standaardwerkwijze De gemeente maakt bij alle inkopen en aanbestedingen gebruik van standaard procedures. In een vast te stellen procedurehandboek worden de eisen uit de wetgeving, waaronder de Europese aanbestedingsrichtlijnen, vertaald naar de praktijk. Het procedurehandboek is bedoeld als een praktische en begrijpelijke leidraad voor budgethouders, hierin worden de beleidsuitgangspunten, het toepassen van raamovereenkomsten, procedures en verantwoordelijkheden toegelicht. 5.7. Het vooraf betrekken van het College bij inkooptrajecten Het college wil vooraf betrokken worden bij politiek gevoelige inkooptrajecten. Het team Inkoop stelt in samenwerking met de budgethouder een inkoopactieplan op, waarin alle inkooptrajecten worden benoemd. Het inkoopactieplan wordt aan het college voorgelegd, zodat het college kan bepalen bij welke inkooptrajecten het college vooraf betrokken wil worden. De politieke gevoeligheid van een inkooptraject kan gedurende de loop van het traject veranderen, de budgethouder kan dan ook achteraf het college betrekken als hij dit nodig vindt.

20

5.8. Evaluatie inkoop en aanbestedingbeleid De wereld rondom inkoop- en aanbesteden is in beweging door zowel externe factoren (regelgeving, marktontwikkelingen, jurisprudentie etc.) als interne factoren (verdere professionalisering en ontwikkelingen binnen de gemeente). Het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente wordt daarom regelmatig geëvalueerd en indien nodig herijkt. Team Inkoop heeft hierin een initiërende rol. De ontwikkelingen in de (Europese) regelgeving worden gevolgd en nieuwe regelgeving wordt integraal in het beleid van toepassing verklaard. Ook gemeentelijke ontwikkelingen kunnen aanleiding zijn om het inkoop- en aanbestedingbeleid te herzien. 5.9. Planning en verantwoording Jaarlijks vindt er verslaglegging plaats aan het managementteam over de uitvoering van het inkoop- en aanbestedingsbeleid. De inkoopfunctie wordt geëvalueerd op algemene kengetallen inkoop, aanbestedingen, duurzaamheid, SROI en inzet lokale/regionale bedrijven. Aan de hand van de spendanalyse (kwantitatieve analyse), de uitgevoerde aanbestedingen en een duurzaamheidsen social return analyse wordt het mogelijk de resultaten weer te geven. Voor een correcte verantwoording dient door de budgethouder een dossierformulier Inkopen en Aanbesteden volledig te worden ingevuld. Het financiële resultaat bij inkopen wordt door de budgethouder gerapporteerd in de reguliere P&Ccyclus. Afhankelijk van haar bevoegdheid bepaalt het college of de raad de bestemming van het financiële resultaat. 5.10. Klachtenprocedure De gemeente volgt het inkoop- en aanbestedingsbeleid zo zorgvuldig mogelijk. Naast de mogelijkheid van het stellen van vragen in een aanbestedingsprocedure is het ook mogelijk dat ondernemers, branche- en belangenorganisaties klachten over een aanbestedingsprocedure indienen. De wijze van klachtafhandeling wordt in de aanbestedingsstukken aangegeven.

21

Bronvermelding

Wetgeving: Aanbestedingswet 2012; Gids Proportionaliteit, versie januari 2013; Aanbestedingsbesluit staatsblad-2013-58; Memorie van toelichting Kamerstukken II 2009/10 32-440. Benchmark: Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Spijkenisse, versie 17-11-2010; Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Rotterdam 2014; Inkoop- en aanbestedingsbeleid Drechtsteden 2014; Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Maassluis 2013; Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Zwolle 2013; Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Amsterdam 2013; Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Leudal, Nederweert, Roermond en Weert 2013; Kadernota Inkoop en aanbestedingsbeleid gemeente Bernisse 2008-2010. Internetbronnen: http://www.europeseaanbestedingen.eu/europeseaanbestedingen/inkoop_binnen_overheid; http://nl.wikipedia.org/wiki/beleid; http://www.europeseaanbestedingen.eu/europeseaanbestedingen/europese_aanbesteding; http://www.inkoopportal.com/inkoopportal/inkoopkennis/inkoopbeleid; http://www.rijkswaterstaat.nl/zakelijk/zakendoen_met_rws/inkoopbeleid/; http://www.factomagazine.nl/files/downloads/Hoe%20stel%20ik%20inkoopbeleid%20op.pdf; http://www.pianoo.nl/dossiers/innovatiegericht-inkopen; http://www.pianoo.nl/inkoopproces; http://wetten.overheid.nl/BWBR0031190/geldigheidsdatum_31-08-2012; http://www.uavgc2005.nl/; http://www.spijkenisse.nl/web/Actueel-1/artikel/Social-return-on-investment.htm; http://sroi.nl/; http://www.pianoo.nl/metrokaart-inkopen-innovatie/hoe-betrek-ik-markt-bij-innovatiegerichteaanbesteding; http://www.milieuplatform.nl/criteria_productgroepen_2; http://www.pianoo.nl/themas/duurzaam-inkopen.

22