INITIEEL RAPPORT VAN BELGIË MET BETREKKING TOT HET FACULTATIEF PROTOCOL BIJ HET INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND INZAKE DE VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE
Overeenkomstig artikel 12 van het Protocol
Februari 2009
2
INHOUDSTAFEL .........................................................................................................................................3 LIJST VAN AFKORTINGEN .....................................................................................................................7 INLEIDING ...................................................................................................................................................9 I. ALGEMENE TOEPASSINGSMAATREGELEN..................................................................................11 A. Algemene informatie.............................................................................................................11 i) Manier waarop de informatie verzameld werd............................................11 ii) Algemene principes.....................................................................................11 iii) Ratificatie van het facultatief protocol door België ....................................11 B. Cijfergegevens ......................................................................................................................12 b. Op federaal niveau.............................................................................................................12 i) Politiegegevens.............................................................................................12 ii) Statistieken van de Dienst Vreemdelingenzaken ..........................................13 iii) Statistieken van de Federale Centrale Autoriteit inzake adoptie ..................14 iv) Parketstatistieken, betreffende de input op parketniveau .............................15 v) Veroordelingsstatistieken..............................................................................18 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................27 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................27 c.2) Franse Gemeenschapsregering .............................................................................28 c.3) Duitstalige Gemeenschapsregering ......................................................................28 C. Toepassingsmaatregelen........................................................................................................29 a Op nationaal niveau ...........................................................................................................29 b Op federaal niveau.............................................................................................................30 i) Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden .....................................................................................................30 c Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................32 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................33 i) Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden ...................................................................................................33 ii) De bijdrage van de NGO’s en de rol van de kinderombudsdienst ..............33 c.2) Franse Gemeenschapsregering .............................................................................34 i) Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden ....................................................................................................34 ii) De bijdrage van de NGO’s en de rol van de kinderombudsdienst ..............34 D. Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst...............................................................35 II. PREVENTIE VAN DE VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE ...........................................................................................................................37 A. Algemene preventie...............................................................................................................37 a. Op nationaal niveau ...........................................................................................................37 b. Op federaal niveau.............................................................................................................39 i) Initiatieven tegen seksuele uitbuiting van kinderen ....................................39 ii) Initiatieven tegen kinderpornografie ...........................................................40 iii) Initiatieven tegen “illegale adoptie” ............................................................40 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................41 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................41 c.2) Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest...........................44 c.3) Duitstalige Gemeenschapsregering ......................................................................48 c.4) Brusselse Regering en Bestuurscolleges ..............................................................49
3
B. Bijzondere preventie – kwetsbare kinderen ..........................................................................49 b. Op federaal niveau.............................................................................................................49 i) Preventieprogramma’s in de landen van oorsprong ....................................49 ii) Preventiecampagnes gericht op de versteviging van de positie van de vrouw en het kind........................................................................................50 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................50 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................50 c.2) Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest...........................51 C. Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst...............................................................51 III. VERBOD OP DE VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE EN AANVERWANTE VRAGEN .................................................................53 A. Maatregelen genomen op strafrechtelijk vlak .......................................................................53 a. Op federaal niveau.............................................................................................................53 i) Verkoop van kinderen .................................................................................53 ii) Kinderprostitutie..........................................................................................55 iii) Kinderpornografie .......................................................................................56 iv) Het strafbaar stellen van de poging of de deelneming aan voornoemde misdrijven...................................................................................................57 v) Reclame met betrekking tot aanbod van diensten van seksuele aard ..........57 vi) Aansprakelijkheid rechtspersonen...............................................................58 B. Maatregelen genomen inzake adoptie ...................................................................................58 b. Op federaal niveau.............................................................................................................58 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................59 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................59 c.2) Franse Gemeenschapsregering .............................................................................60 c.3) Duitstalige Gemeenschapsregering ......................................................................60 C. Maatregelen genomen inzake inbeslagname, verbeurdverklaring en sluiting van panden ...................................................................................................................................61 b. Op federaal niveau.............................................................................................................61 i) Inbeslagname en verbeurdverklaring ..........................................................61 ii) Tijdelijk of definitief sluiten van panden ....................................................61 D. Maatregelen genomen op gerechtelijk vlak...........................................................................61 b. Op federaal niveau.............................................................................................................61 E. Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst...............................................................62 IV. BESCHERMING VAN KINDSLACHTOFFERS ...............................................................................62 A. Wettelijke maatregelen..........................................................................................................62 b. Op federaal niveau.............................................................................................................62 i) Niet-begeleide minderjarigen – onthaal van slachtoffers van mensenhandel ..............................................................................................62 ii) Niet-begeleide minderjarigen – verblijfsregeling voor slachtoffers van mensenhandel ..............................................................................................64 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................65 B. Gerechtelijke maatregelen .....................................................................................................67 b. Op federaal niveau.............................................................................................................67 i) Bescherming van minderjarige slachtoffers tijdens het onderzoek .............67 ii) Bescherming van minderjarige slachtoffers tijdens de strafprocedure........68 iii) Schadevergoeding voor kindslachtoffers ....................................................69 C. Maatregelen voor hulp aan en ondersteuning van slachtoffers .............................................69 b. Op federaal niveau.............................................................................................................70 i) Politie ..........................................................................................................70 ii) Justitie .........................................................................................................71
4
c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................73 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................73 c.2) Franse Gemeenschapsregering .............................................................................73 c.3) Duitstalige Gemeenschapsregering ......................................................................73 D. Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst...............................................................73 V. BIJSTAND EN INTERNATIONALE SAMENWERKING.................................................................76 A. Multilaterale/regionale/bilaterale akkoorden afgesloten voor de preventie van, het onderzoek naar, de vervolging en de bestraffing van misdrijven ...........................................................76 a. Op nationaal niveau ...........................................................................................................76 B. Bevordering van de internationale coördinatie en samenwerking tussen de bevoegde overheden en tussen diezelfde overheden en NGO’s ............................................................79 a. Op nationaal niveau ...........................................................................................................79 b. op federaal niveau .............................................................................................................79 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................79 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................79 c.2) Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waals gewest ...........................79 C. Internationale akkoorden inzake uitlevering .........................................................................80 D. Steun aan de internationale samenwerking inzake hulp bij het lichamelijk en psychologisch herstel, bij de sociale re- integratie en bij de repatriëring van slachtoffers en steun aan de activiteiten en programma’s die terzake georganiseerd worden, o.a. door de NGO’s..................................................................................................80 a. Op nationaal niveau ...........................................................................................................80 c. Op het niveau van de gefedereerde entiteiten....................................................................81 c.1) Vlaamse regering..................................................................................................81 E. Bijdrage aan de internationale samenwerking die bedoeld is om de dieper liggende oorzaken van de kwetsbaarheid van kinderen voor de verkoop, prostitutie en pornografie te bestrijden........................................................................................................81 a. Op nationaal niveau ...........................................................................................................81 b. Op federaal niveau.............................................................................................................81 BIJLAGEN.....................................................................................................................................................83 A. Rapport houdende goedkeuring van het rapport door de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind .................................................................................................................................................................83 B. Informatieve bijlagen..................................................................................................................................87
5
6
LIJST VAN AFKORTINGEN AFE ANG m.b.t. BIVR BS BTC CAEM CAW CLB CODE CSA DGOS DRC DSB DVZ ECPAT e.d. EVF FCA FCCU FOD GGC IAMM IAO ICT IOM ISPA IVRK KB KJT K&G NBM MHS NCRK NGO OEJAJ ONE OOC OSBJ OVSE PV RIZIV RTBF SAJ SDJ SPJ Sv. Sw.
registratiecode voor statistieken – staat voor “Aard Feit” Algemene Nationale Gegevensbank met betrekking tot Bewijs van Inschrijving in het Vreemdelingenregister Belgisch Staatsblad Belgische Technische Coöperatie (Belgisch agentschap voor ontwikkelingssamenwerking) Comité d’accompagnement de l’enfance maltraitée (Franse Gemeenschap) Centra Algemeen Welzijnswerk (Vlaamse Gemeenschap) Centrum voor LeerlingenBegeleiding (Vlaamse Gemeenschap) Coordination des ONG pour les Droits de l’Enfant (Franse Gemeenschap) Conseil Supérieur de l’Audiovisuel (Franse Gemeenschap - Hoge Raad voor de Audiovisuele Sector) Directoraat-Generaal Ontwikkelingssamenwerking Democratische Republiek Congo Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid (FOD Justitie) Dienst Vreemdelingenzaken End Child Prostitution, Child Pornography and Trafficking of Children for Sexual Purposes en dergelijke Europees Vluchtelingenfonds Federale Centrale Autoriteit inzake adoptie Federale Computer Crime Unit Federale Overheidsdienst (federaal ministerie) Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (Brusselse instantie) Informatie- en Analysecentrum mensenhandel – mensensmokkel Internationale Arbeidsorganisatie Informatie- en communicatietechnologie Internationale Organisatie voor de Migratie Internet Service Provider Association Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind Koninklijk Besluit Kinder- en Jongerentelefoon (Vlaamse Gemeenschap) Kind en Gezin (Vlaamse Gemeenschap) Niet-begeleide minderjarige vreemdeling Mensenhandel en –smokkel Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind Niet-gouvernementele Organisatie Observatoire de l’Enfance, de la Jeunesse et de l’Aide à la Jeunesse de la Communauté française (Franse Gemeenschap) Office de la Naissance et de l’Enfance (Franse Gemeenschap – equivalent van het Vlaamse Kind en Gezin) Observatie- en Oriëntatiecentrum Ondersteuningsstructuur voor Bijzondere Jeugdbijstand (Vlaamse Gemeenschap) Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa Proces-Verbaal Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering Radio-Télévision belge francophone (Franse Gemeenschap) Service d’aide à la jeunesse (Franse Gemeenschap) Service droits des Jeunes (Franse Gemeenschap) Service de protection judiciaire (Franse Gemeenschap) Wetboek van strafvordering Strafwetboek
7
VCA VGC VK VN Vzw
Vlaamse Centrale Autoriteit inzake Adoptie Vlaamse Gemeenschapscommissie (Brusselse instantie) Vertrouwenscentra Kindermishandeling (Vlaamse Gemeenschap) Verenigde Naties Vereniging Zonder Winstoogmerk
8
INLEIDING 1. Het onderhavige rapport geeft, overeenkomstig de bepalingen van artikel 12, §1 van het Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de rechten van het kind, inzake de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie, een overzicht van de verscheidene initiatieven die België heeft genomen tot 2008, maar tevens van de moeilijkheden die nog rijzen en van de doelstellingen die de verscheidene Belgische regeringen alvast vooropstellen. 2. In de loop der jaren, en ten gevolge van vijf opeenvolgende staatshervormingen, is België geëvolueerd naar een efficiënte, maar complexe federale structuur. Enige uitleg hierover is bijgevolg niet overbodig en zal de leesbaarheid van dit rapport ten goede komen. De federale structuur van België impliceert dat het bestuur van het land niet langer wordt overgelaten aan een federale eenheidsstaat, maar verdeeld wordt tussen de Federale Staat en de verschillende gefedereerde entiteiten: de Gemeenschappen en de Gewesten. Deze beschikken over duidelijk afgebakende bevoegdheden die aan hen zijn overgedragen en die zij autonoom kunnen uitoefenen. De Federale Staat heeft onder meer de residuaire bevoegdheden behouden en oefent deze eveneens autonoom uit. De piramide van de oude eenheidsstaat heeft plaats gemaakt voor een complexer systeem dat bestaat uit drie niveaus: Het bovenste niveau wordt bekleed door de Federale Staat en de gefedereerde entiteiten: de Gemeenschappen en de Gewesten. Deze zijn gelijk voor de wet en handelen bijgevolg op voet van gelijkheid, zij het op verschillende domeinen. Zij beschikken over wetgevende en regeringsinstellingen. Het niveau daar onmiddellijk onder wordt bekleed door de Provincies. Deze zijn in hun handelingen ondergeschikt aan alle autoriteiten van een hoger niveau. Aan de basis van de piramide vindt men de Gemeenten. Afhankelijk van de uitgeoefende bevoegdheden hangen zij af van de Federale Staat, een Gemeenschap of een Gewest. Onze belangstelling in het kader van deze rapportage-oefening gaat uit naar het bovenste niveau. De Federale Staat De Federale Staat heeft voor talrijke domeinen bevoegdheden behouden, zoals buitenlandse zaken, defensie, justitie, financiën, sociale zekerheid evenals belangrijke delen van volksgezondheid en binnenlandse zaken. De Gemeenschappen Er zijn drie Gemeenschappen: de Vlaamse, de Franse en de Duitstalige Gemeenschap. Hun bevoegdheden zijn: cultuur (jeugd, theater, bibliotheken, audiovisuele media,…), het onderwijs, het gebruik van talen en de persoonsgebonden aangelegenheden die enerzijds kant het gezondheidsbeleid (de curatieve en preventieve geneeskunde) en anderzijds de hulp aan personen (de jeugdbescherming, de sociale bijstand, familiehulp, opvang van immigranten,…) omvatten. De Gemeenschappen zijn eveneens bevoegd voor het wetenschappelijk onderzoek over hun bevoegdheden en de internationale betrekkingen die met hun bevoegdheden te maken hebben. De Gemeenschappen oefenen hun bevoegdheden autonoom uit op hun respectievelijke grondgebied. De Franse en Vlaamse Gemeenschap oefenen een deel van hun bevoegdheden uit op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Gewesten Er zijn eveneens drie Gewesten: het Vlaams Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest. Zij zijn bevoegd voor economie, werkgelegenheid, landbouw, waterbeleid, huisvesting, openbare werken, energie, vervoer (met uitzondering van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen), leefmilieu, ruimtelijke ordening en stedenbouw, natuurbehoud, krediet, buitenlandse handel, toezicht over de provincies, de gemeenten en de intercommunales. Ook zijn zij bevoegd voor het wetenschappelijk onderzoek en de internationale betrekkingen in de voornoemde domeinen. De Gewesten oefenen deze bevoegdheden autonoom uit op hun respectievelijke grondgebied.
9
Wat de instellingen betreft, bestaat er een verschil tussen de Vlaamse en de Franstalige instellingen: in Vlaanderen zijn de Gemeenschaps- en Gewestelijke instellingen samengesmolten, zodat men er slechts één Parlement en één Regering heeft. De Gemeenschapscommissies In het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad worden de gemeenschapsbevoegdheden uitgeoefend door de Franse en de Vlaamse Gemeenschap, de Franse en de Vlaamse Gemeenschapscommissie en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (bicommunautaire aangelegenheden). De Vlaamse Gemeenschapscommissie beschikt echter uitsluitend over bevoegdheden als gedecentraliseerd bestuur van de Vlaamse Gemeenschap. De drie gemeenschapscommissies beschikken over een normerend en een uitvoerend orgaan, bevolkt door de leden van de instellingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In overeenstemming met de hierboven vermelde staatstructuur worden de maatregelen die de verscheidene beleidsinstanties namen ter uitvoering van het protocol onder afzonderlijke ondertitels vermeld. Er werd geopteerd voor de volgende vaste structuur: a. Op nationaal niveau b. Op federaal niveau c. Op niveau van de gefedereerde entiteiten c.1) Vlaamse regering c.2) Regering van de Franse Gemeenschap en/of het Waals Gewest c.3) Regering van de Duitstalige Gemeenschap c.4) Brusselse regering en bestuurscolleges. Deze nummering wordt aangehouden, ook als bijvoorbeeld enkel de regering van de Duitstalige Gemeenschap iets te melden heeft. In dat geval wordt enkel “c.3” vermeld. Het ligt voor de hand dat het opsplitsen van informatie veroorzaakt kan worden door de bevoegdheidsverdeling tussen de verscheidene instanties. Voor het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moet men bijvoorbeeld vaak verwijzen naar de Vlaamse en Franse Gemeenschap. Hetzelfde geldt voor het grondgebied van het Waals Gewest: daarvoor moet men verwijzen naar wat bepaald is voor de Franse en Duitstalige Gemeenschap, naast wat uitdrukkelijk is aangegeven voor het Waalse Gewest. Het nationale niveau betreft geen officieel niveau in de Belgische staatsstructuur. De titel die verwijst naar het virtuele nationale niveau beoogt de verwezenlijkingen te vermelden die het resultaat zijn van een samenwerking van de genoemde bevoegdheidsniveaus. 3. Een verwijzing naar vroegere aanbevelingen van het V.N.-Kinderrechtencomité die betrekking hebben op de problematiek en naar de mate waarin deze aanbevelingen zijn opgevolgd, wordt, in voorkomend geval, opgenomen aan het begin van elke afdeling. 4. De laatste afdeling van elke titel is gewijd aan moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind (NCRK) heeft een werkgroep opgericht waarvan de werkzaamheden hebben geleid tot de formulering van aanbevelingen. Het rapport is unaniem goedgekeurd door de leden van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind (cf. rapport van goedkeuring, bijlage A).
10
I
ALGEMENE TOEPASSINGSMAATREGELEN
5. Aanbeveling 30.d 1 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité aangaande het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, stelt dat er voldoende financiële en menselijke middelen voorzien moeten zijn bij de uitvoering van het beleid en programma’s. Doorheen het hele rapport kan men informatie omtrent de uitvoering van deze aanbeveling terugvinden.
A.
Algemene informatie i)
Manier waarop de informatie verzameld werd
6. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind (NCRK - zie derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 10-11) contacteerde de verschillende Belgische overheden met het oog op de overmaking van hun bijdrage aan onderhavig rapport. 7. De FOD Justitie (Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid), die het Bureau mensenhandel, mensensmokkel voorzit 2, coördineerde de bijdrage van de federale entiteiten. 8. Ze contacteerde tevens de centrale dienst mensenhandel van de Federale Politie met het oog op de opname van statistische gegevens. Aan de voorzitter van het College van procureurs-generaal werden parketstatistieken gevraagd betreffende de betrokken fenomenen. Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding 3 werd gecontacteerd met de vraag om cijfergegevens betreffende minderjarige slachtoffers van kinderhandel aan te leveren. De cel statistiek van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid heeft relevante veroordelingsstatistieken aangeleverd. 9. De Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap reikten hun informatie aan via respectievelijk het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, afdeling jeugd, het Observatoire de l’Enfance, de la Jeunesse et de l’Aide à la Jeunesse (OEJAJ) en het Département de l’Emploi, de la Santé et des Affaires Sociales van het Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap. ii)
Algemene principes
10. Voor meer informatie betreffende de algemene principes wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 120-206. iii) Ratificatie van het facultatief protocol door België 11. Het Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de rechten van het kind, inzake de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie, aangenomen te New York op 25 mei 2000, zoals het op 14 november 2000 door de secretaris-generaal van de Organisatie van de Verenigde Naties is verbeterd, werd geratificeerd door België op 17 maart 2006 4.
1
“Ensure that adequate resources (human and financial) are allocated to policies and programmes in this area”. Het Bureau staat in voor de dagelijkse werking van de Interdepartementale Coördinatiecel mensenhandel, mensensmokkel (cf. infra nr. 52). 3 Het Centrum is een openbare instelling, met als opdracht de gelijkheid van kansen te bevorderen en elke vorm van onderscheid, uitsluiting, beperking of voorkeur op grond van ras, huidskleur, afstamming, afkomst of nationaliteit te bestrijden. Het heeft eveneens als opdracht de bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel te stimuleren. Het is in de uitoefening van zijn opdracht volkomen onafhankelijk en heeft rechtspersoonlijkheid. Zie Wet van 15 februari tot oprichting van een centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, B.S. 19 november 1993. 4 Zie Wet van 9 februari 2006, B.S. 17 maart 2006; Vlaams decreet van 7 februari 2003, B.S. 24 februari 2003 (evenals opname van het protocol in het Vlaams Actieplan Kinderrechten (2004-2012) en in het Vlaams jeugdbeleidsplan (2006-2009)); Decreet van de Franse Gemeenschap van 12 mei 2004, B.S. 7 juni 2004 en Decreet van de Duitstalige Gemeenschap van 27 oktober 2003, B.S. 12 februari 2004. 2
11
12. Gelet op de definitie van kinderpornografie in het Facultatief Protocol wenste België niet dat de bekrachtiging ervan zou leiden tot een censuur van schriftelijke stukken. België heeft daarom een interpretatieve verklaring geformuleerd in de wet van 9 februari 2006. Op grond van deze verklaring moeten onder kinderpornografie visuele afbeeldingen van een kind dat betrokken is bij werkelijke of gesimuleerde seksuele gedragingen of de afbeelding van de geslachtsorganen van een kind wanneer het overheersende kenmerk een voorstelling met seksuele doeleinden is, begrepen worden. 13. In de Belgische rechtsorde geldt het principe dat internationale verdragen inzake mensenrechten met directe werking voorrang hebben op nationale wetgeving bij conflicten tussen deze verschillende juridische normen. De rechterlijke macht bepaalt of een internationale norm, zoals het Facultatief protocol, al dan niet directe werking heeft. Ze doet dit aan de hand van een subjectief en een objectief beslissingscriterium. Het subjectief criterium houdt in dat wordt nagegaan of de verdragsluitende staat ervoor heeft geopteerd om directe werking te verlenen aan het verdrag. Is dat het geval, dan beoogt de Staat dat het verdrag rechten en/of plichten voor particulieren creëert. Door de ratificatie van het Verdrag heeft België te kennen gegeven dat het de subjectieve rechten die zijn opgenomen in het verdrag, wenst toe te kennen aan de Belgische burger. Het objectief criterium houdt in dat de verdragsbepalingen in kwestie volledig en nauwkeurig moeten zijn opdat de verdragsbepalingen niet afhankelijk zouden zijn van discretionaire uitvoeringsmaatregelen. Een antwoord op de vraag of de bepalingen van het Facultatief Protocol directe werking in de Belgische rechtsorde hebben, dient bijgevolg te worden afgeleid uit Belgische rechtspraak ter zake. Vooralsnog is er evenwel geen rechtspraak voorhanden inzake de bepalingen van het Facultatief protocol. B.
Cijfergegevens
b.
Op federaal niveau i)
Politiegegevens
14. Politiestatistieken (cf. bijlage nr. 1) worden bekomen op basis van de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG). De ANG is het geheel van informatiesystemen van de geïntegreerde politie dat bestemd is om de opdrachten van gerechtelijke of bestuurlijke politie te ondersteunen zodat er een maximaal gestructureerd en beveiligd informatieverkeer wordt gewaarborgd. De ANG levert een basis voor wetenschappelijk onderzoek, zij het in beperkte zin aangezien het een dader- en misdrijfgerichte gegevensbank is. Aangezien ze geen (of slechts sporadisch) gegevens over de slachtoffers bevat, de variabele “leeftijd” niet verplicht moet worden ingevoerd en bovendien - gezien de wijziging in 2005 van de wet op de mensenhandel – de cijfers van 2005 niet vergelijkbaar zijn met die van 2006 en 2007, zijn de politiestatistieken eerder indicatief en is beslist om ze niet in dit rapport te integreren, maar als bijlage te voegen (cf. bijlage nr. 1). 15. Illegale adoptie” is geen inbreuk mensenhandel. De ANG registreert “illegale adoptie” als modus operandi bij verschillende misdrijven mensenhandel en mensensmokkel. In combinatie met de leeftijd van het slachtoffer zijn opzoekingen mogelijk. 16. Er bestaat geen strafrechtelijke inbreuk met de omschrijving ‘kinderprostitutie’. Wanneer iemand een minderjarige aanzet tot dergelijke ‘ontucht’ of wanneer hij ‘de ontucht van iemand’ exploiteert of er publiciteit rond maakt, is dit evenwel strafbaar. Cijfers omtrent kinderprostitutie gelinkt aan sekstoerisme zijn niet voorhanden. Op zich bestaat er geen strafrechtelijke inbreuk met die omschrijving. Kindersekstoerisme wordt gevat als seksueel misbruik van een kind in het buitenland.
12
17. Ook voor cijfers betreffende het aantal in de ANG geregistreerde zaken van kinderpornografie en mensenhandel met het oog op het maken van kinderpornografie, wordt verwezen naar bijlage nr. 1. ii)
Statistieken van de Dienst Vreemdelingenzaken
18. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de buitenlandse minderjarigen voor wie een procedure inzake mensenhandel werd opgestart. Met “begeleide minderjarigen” worden buitenlandse minderjarigen bedoeld van wie één/beide ouder(s) werd(en) erkend als slachtoffer(s) van mensenhandel. Zij kregen bijgevolg hetzelfde statuut. Aangezien deze minderjarigen hetzelfde statuut hebben als hun ouder(s), worden hun persoonlijke eigenschappen hieronder niet in detail besproken. Voor de nietbegeleide buitenlandse minderjarigen geeft de tabel details over hun leeftijd, hun geslacht, het milieu van exploitatie waarvan ze het slachtoffer werden en hun land van herkomst. Er wordt eveneens vermeld welk gevolg werd gegeven aan de procedure. Slachtoffers van mensenhandel kunnen in België een specifieke verblijfstitel genieten voor zover ze het milieu van exploitatie verlaten, de begeleiding van een gespecialiseerd opvangcentrum aanvaarden en samenwerken met de gerechtelijke autoriteiten. Voor meer informatie over deze procedure en in het bijzonder over de toekenning van het BIVR en het attest van immatriculatie, cf. infra, nrs 198, 199 en 200. Zie eveneens het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 644. 2006 Minderjarige slachtoffers 14 Niet-begeleide minderjarigen 6 Geboortedatum Geslacht Sector Land Gevolg BIVR mensenhandel 23/02/1990 V Prostitutie Hongarije onbepaalde duur BIVR mensenhandel 28/06/1988 V Smokkel Iran onbepaalde duur Economisch Marokko
BIVR mensenhandel geldig tot 01/2009
03/05/1989
M
22/01/1989
V
Prostitutie
Letland
Verdwijning
15/05/1990
M
Smokkel
Iran
BIVR mensenhandel geldig tot 02/2009
01/01/1991
V
Divers
Marokko
BIVR mensenhandel geldig tot 02/2009
13
Begeleide minderjarigen 8
2007 Minderjarige slachtoffers 9 Niet-begeleide minderjarigen 4 Geboortedatum Geslacht Sector Land Gevolg BIVR mensenhandel geldig tot 06/2008 : geen 28/11/1989 V Economisch Brazilië aanvraag voor vernieuwing Geen slachtoffer na 27/06/1989 V Prostitutie Bulgarije beslissing van het parket : geen nieuws meer 06/10/1990 M Smokkel India Geen nieuws Geen slachtoffer meer, maar heeft een BIVR op 10/03/1990 V Prostitutie Servië basis van artikel 9 ter Wet 15/12/1980 2008 (januari tot en met juni) Minderjarige slachtoffers 8 Niet-begeleide minderjarigen 4 Geboortedatum Geslacht Sector Land Gevolg BIVR mensenhandel 20/04/1990 V Divers Marokko geldig tot 11/2008 BIVR mensenhandel 11/09/1991 V Smokkel Congo geldig tot 03/2009 Immatriculatie attest mensenhandel geldig tot 24/12/1991 V Prostitutie Roemenië 10/2008 Geen slachtoffer, aanvraag van toepassing 03/11/1991 V Prostitutie Oezbekistan van omzendbrief van 15/09/2005
Begeleide minderjarigen 5
Begeleide minderjarigen 4
iii) Statistieken van de Federale Centrale Autoriteit inzake adoptie 19. De Federale Centrale Autoriteit (FCA - zie derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 284) weigerde sinds 1 september 2005 (datum waarop de nieuwe adoptiewet van kracht werd) 209 van de 1459 buitenlandse adopties die haar werden voorgelegd, te erkennen. Al deze adopties werden gerealiseerd als vrije adopties voor- of nadat de nieuwe wet van kracht werd. 20. Veruit het grootste deel van de weigeringen gebeurt omdat de adoptie strijdig is met de openbare orde (artikel 365-2, alinea 2, 1° van het Burgerlijk Wetboek), rekening houdend met het hoger belang van het kind en de fundamentele rechten die het op grond van het internationaal recht toekomen. Het betreft onder andere de afwezigheid van een geldige toestemming door de geadopteerde, het feit dat de geadopteerde nog bij de ouders leeft op het moment van de aanvraag van de erkenning, of het feit dat zij nog steeds hun verplichtingen tegenover de geadopteerde vervullen. Deze beweegredenen voor een weigering vormen op zich geen indicatie voor de verkoop van een kind.
14
Sinds 2005 beschouwt de FCA de verkoop van kinderen als een grond voor de weigering van een erkenning in een dossier. De moeder stemde niet uit vrije wil in met de adoptie en de adoptie was het resultaat van een financiële transactie met een niet-erkende tussenkomende partij, via het internet. In andere dossiers kon de FCA niet bevestigen dat het om mensenhandel ging maar heeft ze motieven voor adoptie gevonden die er erg nauw mee verwant zijn: de verklaring van de geadopteerde dat ze naar België kwam om er te werken in het huis van de adoptanten en dat deze laatsten haar hadden getoond hoe ze het huishouden moest doen en haar hadden gezegd dat ze moest doen wat er van haar gevraagd werd; de verklaring naar België te komen om te zorgen voor de twee kinderen van de adoptante en te studeren; de verklaring naar België te komen om de familie in het land van herkomst te onderhouden; de veronderstelling dat de adoptie in werkelijkheid bedoeld was om een jonge Chinese over te laten komen om haar in te zetten in het restaurant van haar familie. iv) Parketstatistieken, betreffende de input op parketniveau Voorafgaande opmerkingen 21. Alvorens de verzamelde statistische gegevens te onderzoeken , is het nuttig om de volgende opmerkingen te formuleren en dit teneinde het toepassingsgebied van de gevoerde onderzoeken af te bakenen: De cijfergegevens die in de volgende tabellen werden opgenomen zijn een uittreksel van 10 januari 2008 van de databanken die worden gevoed door de registraties van de correctionele afdelingen van 26 van de 27 parketten bij de rechtbank van eerste aanleg 5 en het federaal parket. -
De gegevens betreffen enkel inbreuken gepleegd door volwassen personen. De inbreuken gepleegd door minderjarigen worden behandeld door de secties “jeugd” van de parketten waarvan de statistische analisten niet over gegevens beschikken.
Resultaten 22. Tabel I: Aantal dossiers van « proxenetisme van minderjarigen » en van « kinderpornografie » (voornaamste of bijkomende tenlastelegging) ingestroomd in de parketten van België tijdens de jaren 2002-2007 (n en % in de kolommen). Gegevens voorgesteld in functie van het jaar van instroom op het parket. proxenetisme van minderjarigen
Kinderpornografie
Totaal
N
%
n
%
n
%
2000
11
14,10
127
4,38
138
4,64
2001
4
5,13
143
4,94
147
4,94
2002
6
7,69
523
18,05
529
17,78
2003
18
23,08
272
9,39
290
9,75
2004
11
14,10
258
8,91
269
9,04
2005
12
15,38
358
12,36
370
12,44
2006
9
11,54
463
15,98
472
15,87
2007
7
8,97
753
25,99
760
25,55
Totaal
78
100,00
2.897
100,00
2.975
100,00
Bron : Gegevensbank van het College van procureurs-generaal – statistisch analisten
5
Het parket van Eupen registreert zijn dossiers niet in het informaticasysteem wegens de afwezigheid van een Duitstalige versie.
15
Tabel II : Aantal dossiers « proxenetisme van minderjarigen » en van « kinderpornografie » binnengekomen in de parketten van België tijdens de periode 2000-2007 (n en % in de kolommen). Gegevens weergegeven volgens gerechtelijk arrondissement. proxenetisme van minderjarigen
ANTWERPEN
BRUSSEL
GENT
LUIK
BERGEN
FEDERAAL PARKET België
Kinderpornografie
Totaal
n
%
n
%
n
%
ANTWERPEN
.
.
417
14,39
417
14,02
HASSELT
7
8,97
76
2,62
83
2,79
MECHELEN
1
1,28
78
2,69
79
2,66
TONGEREN
.
.
63
2,17
63
2,12
TURNHOUT
4
5,13
117
4,04
121
4,07
Rechtsgebied
12
15,38
751
25,92
763
25,65
BRUSSEL
28
35,90
491
16,95
519
17,45
LEUVEN
.
.
101
3,49
101
3,39
NIJVEL
3
3,85
82
2,83
85
2,86
Rechtsgebied
31
39,74
674
23,27
705
23,70
BRUGGE
3
3,85
231
7,97
234
7,87
DENDERMONDE
.
.
104
3,59
104
3,50
GENT
2
2,56
266
9,18
268
9,01
IEPER
.
.
13
0,45
13
0,44
KORTRIJK
2
2,56
95
3,28
97
3,26
OUDENAARDE
5
6,41
29
1,00
34
1,14
VEURNE
.
.
18
0,62
18
0,61
Rechtsgebied
12
15,38
756
26,10
768
25,82
AARLEN
1
1,28
26
0,90
27
0,91
DINANT
.
.
31
1,07
31
1,04
HOEI
.
.
25
0,86
25
0,84
LUIK
2
2,56
63
2,17
65
2,18
MARCHE-ENFAMENNE
.
.
16
0,55
16
0,54
NAMEN
1
1,28
46
1,59
47
1,58
NEUFCHATEAU
.
.
13
0,45
13
0,44
VERVIERS
1
1,28
35
1,21
36
1,21
Rechtsgebied
5
6,41
255
8,80
260
8,74
CHARLEROI
10
12,82
42
1,45
52
1,75
BERGEN
6
7,69
46
1,59
52
1,75
DOORNIK
2
2,56
23
0,79
25
0,84
Rechtsgebied
18
23,08
111
3,83
129
4,34
FEDERAAL PARKET
.
.
350
12,08
350
11,76
Rechtsgebied
.
.
350
12,08
350
11,76
78
100
2.897
100
2.975
100
Bron : Gegevensbank van het College van procureurs-generaal – statistisch analisten
16
Tabel III :Vooruitgangsstaat, op 10 januari 2008, van de zaken van « proxenetisme van minderjarigen » en van « kinderpornografie », binnengekomen in de parketten tussen 2000 en 2007 (n en % in de rijen). Gegevens weergegeven op basis van het jaar van de instroom op het parket. De verschillende standen van zaken, opgenomen in de volgende tabel, worden in voetnoot gedefinieerd. 2000 N %
2001 n %
2002 n %
2003 n %
2004 N %
2005 n %
2006 n %
2007 n %
Totaal n
%
.
.
7
1,26
14
2,52
6
1,08
10
1,80
9
1,62
70
12,61
439
79,10
555
100
63
6,98
86
9,52
231
25,58
110
12,18
113
12,51
96
10,63
129
14,29
75
8,31
903
100
25
6,31
14
3,54
30
7,58
47
11,87
54
13,64
81
20,45
50
12,63
95
23,99
396
100
18
4,99
12
3,32
19
5,26
43
11,91
28
7,76
98
27,15
48
13,30
95
26,32
361
100
.
.
.
.
8
47,06
2
11,76
.
.
2
11,76
4
23,53
1
5,88
17
100
(1) vooronderzoek (2) zonder gevolgstelling 6 (3) ter beschikking 7 (4) voeging 8 (5) minnelijke schikking 9 (6) bemiddeling in SZ 10 (7) onderzoek
.
.
.
.
4
14,29
8
28,57
3
10,71
5
17,86
6
21,43
2
7,14
28
100
4
4,94
.
.
1
1,23
7
8,64
2
2,47
3
3,70
25
30,86
39
48,15
81
100
(8) raadkamer 11
10
5,81
6
3,49
78
45,35
11
6,40
11
6,4
16
9,30
37
21,51
3
1,74
172
18
3,90
22
4,76
144
31,17
56
12,12
48
10,39
60
12,99
103
22,29
11
2,38
462
100
138
4,64
147
4,94
529
17,78
290
9,75
269
9,04
370
12,44
472
15,87
760
25,55
2.975
100
(9) dagvaarding en verder 12 Totaal
Bron : Gegevensbank van het College van procureurs-generaal – statistisch analisten.
6
De beslissing van zonder gevolgstelling is altijd voorlopig. Zolang de openbare vordering niet is vervallen, kan de zaak opnieuw geopend worden. Tabel 4 geeft details betreffende de redenen voor de zonder gevolgstelling. 7 Zolang de zaken niet worden teruggestuurd naar het parket dat de zaken ter beschikking overmaakte, blijven de zaken in deze vooruitgangsstaat bij het parket van oorsprong, waar zij worden beschouwd als afgesloten. Deze zaken worden heropend onder een ander nummer bij het parket van bestemming. 8 Het betreft zaken die beschouwd worden als afgesloten aangezien zij deze finale vooruitgangsstaat blijven behouden en omdat de volgende beslissingen genomen worden in de schoot van de moederzaak waarbij ze gevoegd zijn. 9 De categorie minnelijke schikking bevat zowel de zaken waarin een minnelijke schikking is voorgesteld en die op een definitieve beslissing wachten (daarin inbegrepen de gedeeltelijk betaalde minnelijke schikkingen), de zaken die werden afgesloten door het betalen van een minnelijke schikking waarbij de publieke vordering vervalt en, uiteindelijk, de zaken waarin een minnelijke schikking werd geweigerd maar die sindsdien nog niet naar een nieuwe stand van zaken zijn geëvolueerd. 10 Deze rubriek bevat de zaken waarvoor een bemiddeling in strafzaken wordt voorgesteld, de zaken die afgesloten werden met een succesvolle bemiddeling in strafzaken, evenals de zaken waarbij de bemiddeling in strafzaken geweigerd werd, maar die sindsdien nog niet naar een nieuwe stand van zaken zijn geëvolueerd. 11 De rubriek “Raadkamer” groepeert de zaken vanaf de fase van de regeling van procedure tot op het moment van een eventuele vaststelling voor de correctionele rechtbank. De zaken waarin is afgezien van vervolging behouden deze stand van zaken. 12 De rubriek “dagvaarding en verder” geeft de zaken weer waarin een beslissing tot dagvaarding of een beslissing volgend op de dagvaarding genomen is. Het gaat om zaken waarin er een dagvaarding is, een vaststelling voor de correctionele rechtbank, een vonnis, een verzet, een hoger beroep, enzovoort.
17
100
Tabel IV : Motieven voor de zonder gevolgstelling van de binnengekomen zaken op de parketten in de periode 2001-2007 (n en % in kolommen) proxenitisme van Kinderpornominderjarigen grafie (1) opportuniteit
n
%
n
%
n
%
(1) beperkte maatschappelijke weerslag
1
3,57
13
1,49
14
1,55
(2) toestand geregulariseerd
1
3,57
7
0,80
8
0,89
(4) nadeel gering
.
.
6
0,69
6
0,66
(5) redelijke termijn overschreden
.
.
23
2,63
23
2,55
(6) afwezigheid van voorafgaanden
.
.
9
1,03
9
1,00
(7) toevallige feiten met oorzaak
.
.
8
0,91
8
0,89
(8) jeugdige leeftijd van de dader
.
.
2
0,23
2
0,22
(9) wanverhouding strafvordering – maatschappelijke verstoring
1
3,57
11
1,26
12
1,33
(10) houding van het slachtoffer
.
.
1
0,11
1
0,11
(12) te weinig recherche-capaciteit
.
.
85
9,71
85
9,41
(13) ander prioriteiten
4
14,29
25
2,86
29
3,21
8
28,57
114
13,03
122
13,51
(16) onvoldoende bewijzen
5
17,86
222
25,37
227
25,14
(17) verjaring
.
.
2
0,23
2
0,22
(18) overlijden van dader
.
.
8
0,91
8
0,89
(21) onbevoegdheid
1
3,57
46
5,26
47
5,20
(22) kracht van gewijsde
.
.
20
2,29
20
2,21
(26) dader (s) onbekend
7
25,00
263
30,06
270
29,90
(29) pretoriaanse probatie
.
.
4
0,46
4
0,44
(30) seining van de dader
.
.
6
0,69
6
0,66
28
100
875
100
903
100
(15) technisch (15) geen misdrijf
(28) andere
Totaal
Totaal
Bron: gegevensbank van het College van procureurs-generaal - statistisch analisten v)
Veroordelingsstatistieken
Algemene opmerkingen 23. Onderstaande tabellen geven niet enkel het aantal interneringen weer en het aantal geïnterneerde personen op, maar eveneens het aantal uitgesproken veroordelingen en het aantal veroordeelde personen voor de overtreding. Deze cijfers zijn vermeld in de veroordelingsstatistieken van de FOD justitie (DSB). Eenzelfde persoon kan verschillende keren veroordeeld worden voor een inbreuk, ofwel gedurende hetzelfde jaar, ofwel gedurende verschillende jaren. Op dezelfde manier kunnen verschillende beslissingen genomen worden ten aanzien van eenzelfde persoon. Zo kan bijvoorbeeld tot een opschorting besloten zijn ten aanzien van een persoon bij de eerste veroordeling. Bij een tweede veroordeling voor dezelfde inbreuk een aantal jaren later, zou een veroordeling uitgesproken kunnen worden ten aanzien van dezelfde persoon. Aldus moet rekening gehouden worden met het feit dat dezelfde persoon meerdere keren teruggevonden kan worden in verschillende tabellen, in verschillende kolommen of zelfs verschillende keren geteld kan worden in dezelfde zaak.
18
24. De gehanteerde rekeneenheid is het aantal veroordelingen met ten minste een misdrijf, zoals vermeld in de tabellen « veroordelingen », en het aantal personen veroordeeld voor ten minste een misdrijf zoals vermeld in de tabellen « veroordeelden». De cijfers betreffen de periode tussen 2000 en 2006. De gegevens van 2006 zijn evenwel voorlopig, wegens achterstand in de registratie. 25. Vier grote categorieën van inbreuken moeten hier overwogen worden inzake delicten ten aanzien van minderjarigen. Het betreft: Prostitutie; Pornografie; Aanranding van de eerbaarheid gekruist met de inbreuk betreffende artikel 77 bis (oud artikel mensenhandel); Verkrachting gekruist met de inbreuk betreffende artikel 77 bis (oud artikel mensenhandel). 26. De wet van 28 november 2000, die in werking trad op 1 april 2001, brengt verschillende wijzigingen aan in de wet van 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de kinderpornografie. Door deze wet werden de verschillende strafbepalingen betreffende deze misdrijven hernummerd en sommige misdrijven werden licht gewijzigd bv. betreffende de leeftijdsbepalingen. Het kader van de strafrechtelijke bescherming van de minderjarigen werd uitgebreid. Om die reden wordt soms verwezen naar “art. x oud” en “art. x nieuw”, naargelang het om een inmiddels gewijzigde bepaling dan wel om de nieuwe regeling binnen het Strafwetboek gaat. Misdaden en wanbedrijven betreffende ontucht, het bederf van de jeugd en prostitutie 27. Aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige
Tabel I: Aantal veroordelingen voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige » Veroordelingen Aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige ouder dan 16 jaar (379, 1 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 14 tot 16 jaar (379,2 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (379,2 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 10 tot 14 jaar (379,3 oud of 379,3 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (379,4 oud of 379,3 nieuw) Totaal
19
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 12
21
14
20
13
7
9
4
11
9
6
6
8
7
9
5
5
7
10
7
3
4
4
9
9
9
10
2
3
3
7
1
5
2
31
42
35
53
26
32
24
5
Tabel II: Aantal veroordeelden voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige» Veroordeelden Aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige ouder dan 16 jaar (379, 1 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 14 tot 16 jaar (379,2 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (379,2 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 10 tot 14 jaar (379,3 oud of 379,3 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (379,4 oud of 379,3 nieuw) Totaal
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
12
21
14
20
13
7
9
4
11
9
6
6
8
5
7
9
5
5
7
10
7
3
4
4
9
9
9
10
2
3
3
7
1
5
2
31
42
35
52
26
32
24
Tabel III: Aantal interneringen voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige » 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Interneringen Aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een 1 1 1 1 0 0 minderjarige ouder dan 16 jaar (379, 1 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 1 0 0 3 0 0 14 tot 16 jaar (379,2 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger 3 0 0 0 0 1 dan 16 jaar (379,2 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 0 0 2 0 1 2 10 tot 14 jaar (379,3 oud of 379,3 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger 0 0 0 0 0 0 dan 10 jaar (379,4 oud of 379,3 nieuw) Totaal 3 1 5 4 1 3
2006 0 0 1 1 0 2
Tabel IV: Aantal geïnterneerden voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige » 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Geïnterneerden Aanzetten tot ontucht, bederf of prostitutie van een minderjarige ouder dan 16 jaar (379, 1 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 14 tot 16 jaar (379,2 oud) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (379,2 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige van 10 tot 14 jaar (379,3 oud of 379,3 nieuw) Aanzetten tot ontucht… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (379,4 oud of 379,3 nieuw) Totaal
20
2006
1
1
1
1
0
0
0
1
0
0
3
0
0
0
3
0
0
0
0
1
1
0
0
2
0
1
2
1
0
0
0
0
0
0
0
3
1
5
4
1
3
2
28. Aanzetten tot ontucht door woorden, gebaren of tekens in een openbare plaats ten aanzien van een minderjarige Tabel V: Aantal veroordelingen voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht door woorden, gebaren …, ten aanzien van een minderjarige (380bis nieuw) » Veroordelingen Totaal
2000 0
2001 1
2002 1
2003 2004 2005 2006 5 2 0 1
Tabel VI: Aantal veroordeelden voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht door woorden, gebaren …, ten aanzien van een minderjarige (380bis nieuw)» Veroordeelden Totaal
2000 0
2001 1
2002 1
2003 2004 2005 2006 5 2 0 1
Tabel VII: Aantal interneringen voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht door woorden, gebaren …, ten aanzien van een minderjarige (380bis nieuw) » Interneringen Totaal
2000 1
2001 0
2002 0
2003 2004 2005 2006 0 0 0 0
Tabel VIII: Aantal geïnterneerden voor het misdrijf « aanzetten tot ontucht door woorden, gebaren …, ten aanzien van een minderjarige (380bis nieuw) » Geïnterneerden Totaal
2000 1
2001 0
2002 0
2003 2004 2005 2006 0 0 0 0
29. Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige Tabel IX: Aantal veroordelingen voor het misdrijf « Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige » Veroordelingen Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige (380bis §1, 1°, 1, oud ) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380bis, §4, 1°, oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (380bis, §5, oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
16
11
22
26
36
38
28
3
4
5
4
2
6
1
0
0
0
0
1
1
0
21
Tabel X: Aantal veroordeelden voor het misdrijf « Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige » 2000 2001 Veroordeelden Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie 16 11 van een minderjarige (380bis §1, 1°, 1 oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380bis, §4, 3 4 1°, oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (380bis, §5, 0 0 oud)
2002
2003
2004
2005
2006
22
26
36
38
28
4
4
2
6
1
0
0
1
1
0
Tabel XI: Aantal interneringen voor het misdrijf « Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige » Interneringen Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige (380bis §1, 1°, 1, oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380bis, §4, 1°, oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (380bis, §5, oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Tabel XII: Aantal geïnterneerden voor het misdrijf « Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige » Geïnterneerden Het aanwerven, meenemen of wegbrengen met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie van een minderjarige (380bis §1, 1°, 1 oud) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380bis, §4, 1°, oud)) Het aanwerven, meenemen of wegbrengen… van een minderjarige jonger dan 10 jaar (380bis, §5, oud)
2000 2001
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
22
30.
Het houden van een huis van ontucht of prostitutie (minderjarigen)
Tabel XIII: Aantal veroordelingen voor het misdrijf « het houden van een huis van ontucht of prostitutie» Veroordelingen Het houden van een huis …, waar minderjarigen prostitutie plegen (380 § 4,2°, nieuw) Het houden van een huis …, waar minderjarigen van jonger dan 10 jaar prostitutie plegen (380bis ,§ 5, oud)
2000 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2
6
2
2
4
3
5
0
0
0
0
0
0
0
Tabel XIV: Aantal veroordeelde personen voor het misdrijf « het houden van een huis van ontucht of prostitutie » Veroordeelden Het houden van een huis …, waar minderjarigen prostitutie plegen (380, § 4,2°, nieuw) Het houden van een huis …, waar minderjarigen van jonger dan 10 jaar prostitutie plegen (380bis ,§ 5, oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2
6
2
2
4
3
5
0
0
0
0
0
0
0
Er waren geen interneringen voor dit misdrijf tussen 2000 en 2006. 31. Verkoop, verhuur, of… van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie (slachtoffer = minderjarige) Tabel XV : Aantal veroordelingen voor het misdrijf « Verkoop, verhuur of…. van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie » Veroordelingen Verkoop, verhuur of... van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie, slachtoffer = minderjarige (380 bis § 4,3° oud 380 §4,3 nieuw) Verkoop, verhuur of.. van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie, slachtoffer = minderjarige minder dan 10 jaar (380bis, §5 oud)
2000
2001
0
1
0
0
23
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
Tabel XVI: Aantal veroordeelde personen voor het misdrijf « Verkoop, verhuur of.. van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie» 2000 2001
Veroordeelden Verkoop, verhuur of.. van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie, slachtoffer = minderjarige (380 bis § 4,3° oud 380 §4,3 nieuw) Verkoop, verhuur of.. van kamers of enige andere ruimte met het oog op prostitutie, slachtoffer = minderjarige minder dan 10 jaar (380bis, §5 oud)
2002
2003
2004
2005
2006
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
Er zijn geen interneringen uitgesproken voor deze inbreuk tussen 2000 en 2006. 32.
Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige
Tabel XVII: Aantal veroordelingen voor het misdrijf « exploitatie van ontucht of prostitutie» Veroordelingen Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380 bis, §4, 4° oud of 380 §5 nieuw) Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige van minder dan 10 jaar (380bis §5 oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
4
0
12
10
7
7
8
0
0
0
0
0
0
0
Tabel XVIII: Aantal veroordeelden voor het misdrijf « exploitatie van ontucht of prostitutie » 2000 2001 Veroordeelden Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380 bis, §4, 4° 4 0 oud of 380 §5 nieuw) Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige van minder dan 10 jaar (380bis §5 0 0 oud)
2002
2003
2004
2005
2006
11
10
7
7
8
0
0
0
0
0
Interneringen Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380 bis, §4, 4° oud of 380 §5 nieuw) Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige van minder dan 10 jaar (380bis §5 oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
Geïnterneerden Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige jonger dan 16 jaar (380 bis, §4, 4° oud of 380 §5 nieuw) Exploitatie van ontucht of prostitutie van een minderjarige van minder dan 10 jaar (380bis §5 oud)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
24
33. Reclame voor aanbod van diensten van seksuele aard ten aanzien van minderjarigen of gewag maken van diensten aangeboden door minderjarigen of door personen van wie wordt beweerd dat ze minderjarig zijn Tabel XIX : Aantal veroordelingen voor het misdrijf « reclame inzake ontucht en prostitutie» Veroordelingen Reclame voor een aanbod van diensten van seksuele aard ten aanzien van minderjarigen… (380 quinquies §1, 1,oud of 380ter §1, 1° nieuw) … met het doel of gevolg het vergemakkelijken van de prostitutie of ontucht van een minderjarige of zijn exploitatie voor seksuele doeleinden (380 quinquies §1, 2 oud of 380ter §1, 2° nieuw).
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2
0
2
0
0
1
0
1
0
1
0
0
0
0
Tabel XX : Aantal veroordeelden voor het misdrijf « reclame inzake ontucht en prostitutie » Veroordeelden Reclame voor een aanbod van diensten van seksuele aard ten aanzien van minderjarigen… … (380 quinquies §1, 1 oud of 380ter §1, 1° nieuw) …met het doel of gevolg het vergemakkelijken van de prostitutie of ontucht van een minderjarige of zijn exploitatie voor seksuele doeleinden (380 quinquies §1, 2 oud of 380ter §1, 2° nieuw)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2
0
2
0
0
1
0
1
0
1
0
0
0
0
Er zijn geen interneringen uitgesproken voor dit misdrijf tussen 2000 en 2006. Openbare schennis van de goede zeden 34. Tabel XXI: Aantal veroordelingen voor het misdrijf «Openbare schennis van de goede zeden» Veroordelingen Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: verspreiding, handel,… (383 bis §1) Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: bezit van zinnebeelden, voorwerpen, films, foto’s of andere beelddragers (383 bis §2) Openbare schennis van de goede zeden in aanwezigheid van een minderjarige jonger dan 16 jaar (385, 2) Openbare schennis van de goede zeden ten aanzien van een minderjarige ouder dan 16 jaar (386,2)
2000 2001
25
2002
2003 2004 2005
2006
14
13
9
21
17
27
19
19
25
20
42
65
54
53
90
68
69
70
63
66
49
20
15
13
9
27
16
7
Tabel XXII: Aantal veroordeelde personen voor het misdrijf « Openbare schennis van de goede zeden» 2000 Veroordeelden Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: 14 verspreiding, handel… (383 bis §1) Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: bezit van zinnebeelden, voorwerpen, films, foto’s of 19 andere beelddragers (383 bis §2) Openbare schennis van de goede zeden in aanwezigheid van een minderjarige jonger dan 16 jaar 90 (385, 2) Openbare schennis van de goede zeden ten aanzien 20 van een minderjarige ouder dan 16 jaar (386,2)
2001
2002
2003 2004 2005 2006
13
9
21
17
26
19
25
20
42
65
52
53
68
69
70
63
65
49
15
13
9
27
16
7
Tabel XXIII: Aantal interneringen voor het misdrijf « Openbare schennis van de goede zeden» Interneringen Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: verspreiding, handel …(383 bis §1) Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: bezit van zinnebeelden, voorwerpen, films, foto’s of andere beelddragers (383 bis §2) Openbare schennis van de goede zeden in aanwezigheid van een minderjarige jonger dan 16 jaar (385, 2) Openbare schennis van de goede zeden ten aanzien van een minderjarige ouder dan 16 jaar (386,2)
2000
2001
2002
2003 2004 2005 2006
0
1
1
0
1
2
0
0
1
1
3
0
3
6
13
5
8
8
2
16
6
6
1
2
1
1
3
2
Tabel XXIV: Aantal geïnterneerden voor het misdrijf « Openbare schennis van de goede zeden» Geïnterneerden Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: verspreiding, handel … (383 bis §1) Pornografie, waarbij minderjarigen betrokken zijn: bezit van zinnebeelden, voorwerpen, films, foto’s of andere beelddragers (383 bis §2) Openbare schennis van de goede zeden in aanwezigheid van een minderjarige jonger dan 16 jaar (385, 2) Openbare schennis van de goede zeden ten aanzien van een minderjarige ouder dan 16 jaar (386,2)
26
2000
2001
2002
2003 2004 2005 2006
0
1
1
0
1
2
0
0
1
1
3
0
3
6
13
5
8
8
2
15
6
6
1
2
1
1
3
2
Aanranding van de eerbaarheid met of zonder geweld of bedreiging ten aanzien van minderjarigen en artikel 77bis 35. Tabel XXV: Aantal veroordelingen voor de misdrijven betreffende artikel 77bis (oud artikel mensenhandel), gekruist met het misdrijf aanranding van eerbaarheid met of zonder geweld ten aanzien van een minderjarige Veroordelingen aanranding van de eerbaarheid zonder geweld of bedreiging » ten aanzien van een minderjarige jonger dan 16 jaar - voltooid (art. 372, 1 strafwetboek) aanranding van de eerbaarheid met geweld of bedreiging » ten aanzien van een minderjarige ouder dan 16 jaar- voltooid (art. 373, 2 strafwetboek) aanranding van de eerbaarheid met geweld of bedreiging » ten aanzien van een minderjarige jonger dan 16 jaar - voltooid (art. 373,3 strafwetboek)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
De aanranding van de eerbaarheid, zonder geweld of bedreiging ten aanzien van een persoon tussen 16 en 18 jaar kan niet vermeld worden, aangezien ze geen afzonderlijk misdrijf vormt voor deze leeftijdscategorie. Deze categorie wordt geplaatst onder de algemene categorie “aanranding van de eerbaarheid”, zonder onderscheid met volwassen slachtoffers. Aangezien de leeftijd van de slachtoffers niet weerhouden wordt in de databank, kunnen de gegevens van 16 jaar tot en met 18 jaar niet weergegeven worden. Verkrachting ten aanzien van minderjarigen en artikel 77bis 36. Tabel XXVI: Aantal veroordelingen voor de misdrijven betreffende artikel 77bis (oud artikel mensenhandel) gekruist met het misdrijf « verkrachting » en naargelang de leeftijd van het slachtoffer 2000 0 0 0 0
Veroordelingen Ten aanzien van een minderjarige ouder dan 16 Ten aanzien van een minderjarige jonger dan 16 Ten aanzien van een minderjarige jonger dan 14 Ten aanzien van een minderjarige jonger dan 10 c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
2001 1 0 0 0
2002 0 1 0 0
2003 0 0 0 0
2004 2 2 0 0
2005 0 0 0 0
2006 1 1 0 0
37. In 2006 is de databank ‘domino’ in werking getreden. Deze databank verzamelt gegevens aangereikt door de Comités voor Bijzondere Jeugdzorg en de Sociale Dienst bij elke jeugdrechtbank en beoogt statistieken aan te leggen. De genoemde instanties kunnen hun informatie doorgeven aan de hand van een lijst met aanmeldingsthematieken (bv. prostitutie, pleger seksueel misbruik intrafamiliaal, pleger seksueel geweld extrafamiliaal, niet-begeleide buitenlandse minderjarigen). Het systeem dient volledig performant te zijn tegen 2009. 38. In de Vlaamse Gemeenschap werd geen enkel geval gemeld van een kind dat buiten het geldend wettelijk kader zou zijn geadopteerd. Tot op vandaag is de Vlaamse Gemeenschap bijgevolg geen enkel geval bekend van een kind dat geadopteerd werd via tussenpersonen die gebruik maakten van methodes die niet conform zijn met artikel 21 van het IVRK.
27
39. Er kan gewezen worden op cijfers die te vinden zijn in het ‘Evaluatieverslag 2006-2007’ van het begeleidingscomité bij het samenwerkingsakkoord begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik (cf. bijlage nr. 2 en cf. infra, nr. 102 ). Uit dit verslag blijkt dat in het werkingsjaar 2006 99% van de aangemelde daders van het mannelijke geslacht waren, 1087 daders werden aangemeld en 1216 behandeld en begeleid, en dat 24 van de aangemelde daders (=4%) jonger was dan 18 jaar. Voor 343 daders (=46%) was het probleemgedrag seksueel geweld tegen minderjarigen. Voor kinderpornografie werden er 47 daders aangemeld (=6%). 40. Het Centrum voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite kinderen, Child Focus, heeft als opdracht om, zowel op nationaal als op internationaal vlak, het onderzoek met betrekking tot de verdwijning, ontvoering of seksuele uitbuiting van kinderen actief te ondersteunen. Daarnaast tracht de organisatie deze fenomenen te bestrijden en te voorkomen. Het centrum voerde een onderzoek naar kinderprostitutie in Vlaanderen genaamd ‘op het scherp van het net: een verkennende studie over jongeren, internet en betaalseks’. Het had tot doel een zicht te krijgen op de huidige aard en omvang van het fenomeen jongerenprostitutie in Vlaanderen en was complementair aan een onderzoek gevoerd door de Franse Gemeenschap naar kinderprostitutie in Wallonië en Brussel (cf. infra, nrs 44 en 121). Het onderzoek is in november 2008 afgerond. 41. Voorts kan verwezen worden naar het derde periodiek rapport, ‘Gegevensverzameling en wetenschappelijk onderzoek’ (nrs 92-95). c.2
titel I. F.
Franse Gemeenschapsregering
42. In de Franse Gemeenschap werd geen enkel geval gemeld van een kind dat geadopteerd zou zijn buiten het geldend wettelijk kader. De Franse Gemeenschap is bijgevolg geen enkel geval van een kind bekend dat geadopteerd werd via tussenpersonen die gebruik maakten van methodes die niet conform zijn met artikel 21 van het IVRK. 43. Het centrum Esperanto, specifiek bedoeld voor de opvang van NBM die het slachtoffer werden van mensenhandel nam in 2006 voor de Franse Gemeenschap 24 jongeren onder zijn hoede in het kader van dossiers van mensenhandel (cf. infra, nrs 196 en 202). 44. Cijfergegevens betreffende de prostitutie van minderjarigen in de Franse Gemeenschap zijn te vinden in de studie “Jeunes prostituées et réponses sociales: état des lieux” (jonge prostituees en maatschappelijke antwoorden: stand van zaken). In 2004 werden, volgens de cijfers van de cel MHS van de federale politie, 24 minderjarigen geregistreerd als “daders ” van prostitutie, van wie 3 van 14 jaar, 5 van 15 jaar, 4 van 16 jaar en 12 van 17 jaar (cf. infra, nr. 121). c.3
Duitstalige Gemeenschapsregering
45. Er bestaan geen statistische gegevens betreffende deze materie voor de Duitstalige Gemeenschap. 46. In de Duitstalige Gemeenschap werd geen enkel geval gemeld van een kind dat buiten het geldende wettelijk kader zou zijn geadopteerd. Tot op vandaag is bijgevolg ook de Duitstalige Gemeenschap geen enkel geval bekend van een kind dat geadopteerd werd via tussenpersonen die gebruik maakten van methodes die niet conform zijn met artikel 21 van het IVRK.
28
C.
Toepassingsmaatregelen
47. Aanbeveling 28.e. 13 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité aangaande het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, beoogt het verbeteren van de samenwerking en informatie-uitwisseling tussen verschillende relevante organisaties. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in de oprichting van gespecialiseerde diensten en de realisatie van verscheidene initiatieven (cf. infra, nrs 52, 53 en 54). a.
Op nationaal niveau
48. Voor meer informatie aangaande de Nationale Commissie tegen Seksuele Uitbuiting van Kinderen (1997) waarvan de aanbevelingen verder werden uitgewerkt door twee werkgroepen (een Nederlandstalige en een Frans-Duitstalige), met het oog op de harmonisering van de justitiële, beschermende en repressieve aanpak enerzijds en de psycho-medisch-sociale aanpak anderzijds van alle gevallen van kindermishandeling, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 302, 623, 625 en in het bijzonder nr. 313. Dit rapport kondigt de veralgemeende oprichting aan van arrondissementele overleg- en coördinatieraden, en geeft aan dat de Belgische overheden de instelling van referentiemagistraten en de toepassing, door alle betrokken actoren, van de afsprakenprotocollen nastreven met het oog op het waarborgen van een gelijke behandeling in het belang van het kind, evenals een betere informatie ten aanzien van kindslachtoffers. 49. Het interventieprotocol van de Franse Gemeenschap is ondertekend door de bevoegde ministers en verspreid naar de parketten binnen de Franse Gemeenschap. De reeds bestaande arrondisementsraden van de Franse Gemeenschap hebben meer middelen gekregen. Het stappenplan, dat één van de aanbevelingen is van het Vlaamse afprakenprotocol is naar alle parketten binnen de Vlaamse Gemeenschap doorgestuurd. Ook zijn er reeds referentiemagistraten kindermishandeling in elk gerechtelijk arrondissement. Het Vlaamse afsprakenprotocol is evenwel nog niet in zijn geheel goedgekeurd. Voor meer informatie aangaande de informatiebrochure voor personen die kennis of vermoedens hebben van een situatie van (seksuele) kindermishandeling, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 299 en 627. Deze brochure zorgt indirect ook voor een betere informatie ten aanzien van het kind - slachtoffer. 50. Ter herinnering wordt de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind vermeld die bijdraagt aan de kinderrechtenrapportering en in het kader van werkgroepen de gedachtenwisseling tussen beleid en terreinactoren bevordert. 51. Op 18 oktober 2008 organiseerden het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, de Samilia Foundation en drie opvangcentra voor slachtoffers van mensenhandel, Pag-Asa, Payoke en Sürya, ter gelegenheid van de European Anti-Trafficking Day, bewustmakingsinitiatieven in drie grote Belgische steden: Brussel, Antwerpen en Luik.
13
“Improve cooperation and exchange of information among all the actors involved, including the Aliens Office and other relevant authorities, police services, tribunals, reception centres and NGO’s.”
29
b.
Op federaal niveau i)
Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden
52. De Task Force “mensenhandel”, opgericht door de Eerste Minister in 2000, heeft geleid tot een KB dat aanleiding heeft gegeven tot: 14 -
de reactivering van de Interdepartementale Coördinatiecel ter bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel, opgericht in 1995 om de coördinatie van de verscheidene initiatieven in het kader van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel te verzekeren. Het voorzitterschap wordt waargenomen door de Minister van Justitie. De cel verenigt alle federale ministers met enige bevoegdheid ten aanzien van de problematiek, alsook Child Focus (cf. supra, nr. 40 en cf. infra, nr. 55), en het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, met andere woorden alle federale actoren, zowel beleidsmatige als operationele, die actief zijn in de strijd tegen de hierboven vermelde fenomenen. Naast zijn coördinerende functie moet de Interdepartementale Coördinatiecel ook, op een kritische wijze, de resultaten van de strijd tegen mensensmokkel en mensenhandel evalueren. Aangezien de Cel slechts twee of drie keer per jaar samenkomt, werd een Bureau opgericht dat elke maand bijeenkomt, dat de dagelijkse werking van de cel verzekert en de beslissingen, aanbevelingen en initiatieven voorbereidt en uitvoert 15. Binnen de Cel werd in 2005 een werkgroep opgericht ter verbetering van het statuut van de slachtoffers van mensenhandel, en meer in het bijzonder het statuut van minderjarige slachtoffers. De werkgroep heeft een reeks aanbevelingen geformuleerd aangaande de opvang van minderjarige slachtoffers. Zo werd vastgesteld dat, hoewel het voogdijsysteem voor nietbegeleide minderjarigen een aanzienlijke stap vooruit vormt voor de bescherming van minderjarigen, het nog steeds noodzakelijk is de aandacht van de voogden en de instellingen die de voogdij organiseren te vestigen op het feit dat sommige van deze minderjarigen ook het slachtoffer zijn geweest van mensenhandel. Ook zou de opvang van deze minderjarigen nog verbeterd kunnen worden. De wet van 15 september 2006 (cf. bijlage nr. 3) heeft rekening gehouden met een aantal van deze aanbevelingen (cf. infra, nrs 194, 198 en 199).
-
de oprichting van het Informatie- en Analysecentrum Mensensmokkel en Mensenhandel (IAMM). De doelstelling was om een informatienetwerk te creëren, teneinde anonieme gegevens van verschillende actoren die betrokken zijn in de strijd tegen mensensmokkel en mensenhandel uit te wisselen. Het centrum zou als taak de inzameling, de behandeling, het onderzoek en de beschikbaarstelling van alle informatie aan de verschillende partners hebben. Dankzij deze gegevensbank zouden strategische analyses zouden uitgevoerd kunnen worden op basis waarvan de verschillende partners hun acties ter bestrijding van deze twee problemen kunnen coördineren. Deze strategische analyses zullen worden uitgevoerd op basis van een mandaat verkregen van de Cel. De organisatie van dit centrum is toevertrouwd aan een Beheerscomité dat wordt voorgezeten door de FOD Justitie (Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid). Het IAMM is nog niet operationeel om verschillende redenen (problemen in verband met de anonimiteit van de gegevens en de datacollectie, gebrek aan budget en personeel). In het Nationaal Actieplan Mensenhandel (cf. bijlage nr. 4) worden initiatieven vermeld die tot doel hebben om het IAMM in werking te laten treden.
14
K.B. van 16 mei 2004 betreffende de bestrijding van de mensensmokkel en de mensenhandel, B.S. 28 mei 2004. De leden van het Bureau zijn vertegenwoordigers van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid (voorzitterschap), het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding (secretariaat), de Dienst Vreemdelingenzaken, de centrale dienst " Mensenhandel en mensensmokkel" van de Federale Politie, de Veiligheid van de Staat, de Dienst Sociale Inspectie van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid, de Dienst Inspectie van de Sociale Wetten van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. 15
30
53. Het nationale actieplan betreffende de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel van 11 juli 2008 (cf. bijlage nr. 4) is het eerste instrument van dit type dat in België ingevoerd wordt met betrekking tot deze vorm van criminaliteit. Heel wat internationale instellingen bevelen de invoering van een dergelijk instrument aan om een globale aanpak te garanderen in de strijd tegen dit fenomeen. Het actieplan is het resultaat van het werk van de verschillende actoren binnen de Interdepartementale Coördinatiecel voor de strijd tegen de mensenhandel. Het plan maakt een balans op van het gevoerde beleid sinds de oprichting van de Cel. Naast deze evaluatie moet het plan ervoor zorgen dat de overheid waakzaam blijft voor deze problematiek. Daarom onderstreept het plan de belangrijke accenten en de projecten die in de loop van de volgende tien jaar ontwikkeld dienen te worden op federaal niveau. Er worden ook verscheidene voorstellen geformuleerd. Die werden geput uit allerlei internationale en nationale verslagen en / of studies die rekening hebben gehouden met de regionale context. De voorstellen hebben zowel betrekking op de mogelijke wetgevende en reglementaire evoluties als op diverse aspecten betreffende de sensibilisering, de preventie, de bestraffing van mensenhandelaars of de adequate bescherming van slachtoffers van mensenhandel – met specifieke maatregelen voor minderjarigen. In het actieplan zijn eveneens de problematiek van de coördinatie en de inzameling van informatie, of van de evaluatie van het beleid terzake, opgenomen. 54. In 2001 werd een expertisenetwerk mensenhandel en mensensmokkel opgericht bij het College van procureurs-generaal. Dit netwerk heeft als taak om, via concrete projecten, de Procureurgeneraal, bevoegd voor mensenhandel en mensensmokkel, bij te staan in zijn opdracht tot uitwerking en tenuitvoerlegging van een algemeen, coherent en gecoördineerd strafrechtelijk beleid. Het expertisenetwerk bestaat uit leden van het openbaar ministerie, de FOD Justitie (Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid), de centrale dienst mensenhandel bij de Federale Politie en externe leden wiens medewerking aan de activiteiten van het expertisenetwerk veranderlijk is in functie van de te bespreken onderwerpen: het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, de inspectiediensten, academische experts... Onder hun auspiciën wordt het basisinstrument betreffende het strafrechtelijk beleid en het opsporings- en vervolgingsbeleid, nl. de Ministeriële Richtlijn inzake het opsporings- en vervolgingsbeleid betreffende mensenhandel, regelmatig aangepast aan de evolutie op het terrein 16. 55. Eén van de opdrachten van Child Focus (cf. supra, nr. 40) bestaat in het ondersteunen en adviseren van minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik buiten de familie en van hun ouders. In het kader van de strijd tegen georganiseerde seksuele uitbuiting speelt Child Focus een operationele rol ten opzichte van de politie- en gerechtelijke diensten en in het bijzonder inzake kinderpornografie. De samenwerking tussen Child Focus en de bevoegde politiële en gerechtelijke instanties wordt geregeld door vier samenwerkingsprotocols: 1. het Protocol van 1998 regelt de samenwerking tussen Child Focus en de gerechtelijke en politiediensten inzake de verdwijning en seksuele uitbuiting van kinderen. Het werd geëvalueerd in 2001 en 2005. 2. het Protocol van 2002 (eveneens geëvalueerd in 2005) regelt de samenwerking tussen het burgerlijk contactpunt van Child Focus (Childfocus-net-alert), de gerechtelijke diensten, de dienst mensenhandel van de federale politie en de FCCU inzake kinderporno op het internet; 3. het Protocol van 2007 regelt de samenwerking tussen Child Focus en de gerechtelijke instanties, de FOD Justitie (Federale contactpunt voor 16
Ministeriële Richtlijn van 14 december 2006 inzake het opsporings- en vervolgingsbeleid betreffende mensenhandel (verspreid onder de parketten bij COL 01/07 van 1 februari 2007) cf. bijlage nr. 5.
31
kinderontvoeringen) en de FOD Buitenlandse Zaken wat betreft internationale ouderlijke ontvoeringen en grensoverschrijdend bezoekrecht. 4. het Protocol van 2008 regelt de samenwerking tussen Child Focus en de politiediensten (politiezones Brussel-Hoofdstad en Kastze (Kampenhout, Steenokkerzeel en Zemst), de gerechtelijke diensten (parket en parketgeneraal Brussel), de Dienst Vreemdelingenzaken, het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen en de Dienst Voogdij, inzake de behandeling van de verdwijningsdossiers van minderjarigen uit de observatie -en oriëntatiecentra (OOC). De twee eerste protocols werden na evaluatie en bijsturing op 27 april 2007 door de verschillende partners herbekrachtigd. Op diezelfde datum werd ook het derde protocol door de partners ondertekend terwijl het laatste protocol op 12 november 2008 werd geformaliseerd. 56. In een recent rapport van de speciale Rapporteur J. M. Petit inzake de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie aan de Mensenrechtenraad van de VN (A/HRC/4/31), wordt de goede werking van de Belgische organisatie Child Focus vermeld. c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
57. De meeste coördinatiemechanismen beschreven in dit onderdeel situeren zich op het niveau van de algemene diensten bevoegd voor de coördinatie inzake het kinderrechten- en jeugdbeleid. De gefedereerde entiteiten beschikken niet over diensten die gespecialiseerd zijn in de specifieke problematiek van kinderpornografie, -handel, -prostitutie, maar werken via de algemene instroomdiensten die, indien nodig, doorverwijzen naar gespecialiseerde, gesubsidieerde externe diensten (cf. infra, nrs 61, 65 en 67). 58. De Gemeenschappen hebben vooralsnog geen gericht beleid uitgestippeld of geïnvesteerd in een beleid gericht op de thema’s van het facultatief protocol, met name de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en -pornografie. Een van de verklaringen daarvoor is dat deze fenomenen niet zo vaak voorkomen in België. Maar bovenal is het de bewuste keuze van de Gemeenschappen om de preventie en bijstand aan minderjarigen niet verregaand te specialiseren. 59. Het preventiebeleid op sociaal en educatief vlak en het jeugdzorgbeleid worden aldus op een globale en transversale manier uitgedacht. De jongere die in een problematische opvoedingssituatie of in moeilijkheden verkeert, komt onder de hoede van algemene en specifieke diensten terecht die een interventiecontinuüm vormen. Alle aspecten worden geëvalueerd vermits een jongere in moeilijkheden of in een problematische opvoedingssituatie vaak wordt geconfronteerd met verschillende vormen van leed. Zo kunnen jongeren, in functie van de geïdentificeerde behoeften, algemene sociale hulp en psychologische steun krijgen of betrokken worden bij positieve culturele of burgerschapsprojecten, mogelijk via meer gespecialiseerde hulp zoals hulpverlening in open milieu of beschermende maatregelen. 60. De Gemeenschappen zijn echter niet blind voor de sociale realiteit van de jongeren. Ze houden rekening met de maatschappelijke ontwikkelingen en identificeren de nieuwe problemen die in aantal toenemen. Daarom werden bepaalde initiatieven voor de zorg over minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik of minderjarige misbruikers als pilootprojecten ondersteund (cf. infra, nrs 115 en 246).
32
c.1
Vlaamse regering i)
Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden
61. Met het decreet van 18 juli 2008 houdende het voeren van een Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid kreeg het geïntegreerde jeugd- en kinderrechtenbeleid van de Vlaamse Regering een wettelijke (decretale) basis. Op administratief niveau staat het Agentschap SociaalCultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen in voor de coördinatie van de opvolging van het IVRK en haar protocollen, die wordt gefaciliteerd door aanspreekpunten in elke administratie. Het Vlaams jeugdbeleidsplan, sinds 2002 ingevoerd, is door het vermelde decreet ook een kinderrechtenplan geworden en is dan ook het instrument bij uitstek om op Vlaams niveau de rechten van het kind te monitoren 17. De uitvoering van het protocol dat het voorwerp vormt van onderhavig rapport, maakt deel uit van zowel het Vlaams actieplan inzake kinderrechten als het jeugdbeleidsplan. De Vlaamse Regering volgt de uitvoering van deze doelstellingen jaarlijks op in het kader van het Jaarverslag Jeugdbeleid en Kinderrechten, dat overgemaakt wordt aan het Vlaams Parlement en de Kinderrechtencommissaris. 18 In het kader van de reflectiegroep Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleid betrekt het Agentschap én het maatschappelijk middenveld én de gehele Vlaamse overheid, via de aanspreekpunten, bij haar jeugd- en kinderrechtenbeleid, met inbegrip van de Vlaamse rapportage met betrekking tot het voorliggende protocol en de werkzaamheden van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, waarvan het Agentschap het ondervoorzitterschap waarneemt. ii)
De bijdrage van de NGO’s en de rol van de kinderombudsdienst
62. De Kinderrechtencoalitie Vlaanderen en het Kinderrechtencommissariaat zullen hun inspanningen en bevindingen ongetwijfeld zelf aan het Comité rapporteren in het kader van hun alternatief rapport. Overeenkomstig de richtlijnen van het protocol, worden enkele initiatieven vermeld, dit zonder volledigheid na te streven. 63. In 2006 heeft de vzw Kinderrechtencoalitie Vlaanderen voor het jaarthema ‘geweld’ gekozen naar aanleiding van de VN-studie van Prof. Pinheiro. De Coalitie formuleerde aanbevelingen betreffende kinderhandel, kinderprostitutie en seksuele uitbuiting van kinderen alsook intrafamiliaal geweld en geweld op school en in de vrije tijd (zie http://www.kinderrechtencoalitie.be 19). Leden van de Coalitie die heel wat aandacht besteden aan de problematiek van het protocol zijn onder meer Ecpat België (zie: http://www.ecpat.be/) en Unicef België (zie http://www.unicef.be 20). 64. De Vlaamse overheid verspreidt jaarlijks informatiedragers van het Kinderrechtencommissariaat (zie http://www.kinderrechten.be) naar zowel de jeugdsector, de welzijnssector als het onderwijsveld (cf. derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 59). De K-30 brochure (2008) van het Kinderrechtencommissariaat wijst kinderen erop dat ze recht 17
Het tweede Vlaams jeugdbeleidsplan 2006-2009, goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 16 december 2005, concretiseerde al de doelstellingen en acties uit het Vlaams Actieplan Kinderrechten van 2004 dat later werd opgenomen in het nationaal actieplan. Voor een verdere toelichting bij het Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid kan worden verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 13, 19-30 en 294. 18 Cf. het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 22. 19 Kinderrechtencoalitie Vlaanderen vzw, 3e kinderrechtenforum, Geweld tegen kinderen, 2006, 10-13. 20 Sinds 2001 subsidieert de Vlaamse overheid Unicef België voor de betrokkenheid bij het wereldactieplan voor kinderen (New York, 2002 en 2007) en het project ‘What do you think?’ (cf. derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK). Sinds 2000 ontvangt de vzw Kinderrechtencoalitie Vlaanderen subsidies van de Vlaamse overheid om de expertise op het vlak van kinderrechten bij de organisaties uit het maatschappelijk middenveld te bundelen. Centraal staat daarbij de alternatieve rapportage. Voor het jaar 2008 gaat het over een werkingssubsidie van 105.000 euro, aangevuld door een projectsubsidie van 41.000 euro voor de organisatie van Kinderrechtendorpen, een initiatief waarmee de vzw Kinderrechten i.s.m. het Kinderrechtencommissariaat naar de jongeren toestapt om ze te informeren inzake kinderrechten (http://www.kinderrechtendorp.be/ ).
33
hebben op bescherming tegen allerlei vormen van geweld: fysiek geweld, psychisch geweld, seksueel geweld en kinderhandel. Voorts kan ook verwezen worden naar adviezen van het Kinderrechtencommissariaat betreffende ondermeer nultolerantie voor geweld tegen kinderen. c.2
Franse Gemeenschapsregering i)
Coördinatiemechanismen tussen de verscheidene bevoegde overheden
65. Het Observatoire de l’Enfance, de la Jeunesse et de l’Aide à la Jeunesse (OEJAJ) werd opgericht in 1997 en heeft meerdere opdrachten, waaronder de inventarisatie, de promotie en de ondersteuning van het beleid inzake kinderen, jeugd en bijzondere jeugdzorg (cf. tweede periodiek rapport van België met betrekking tot het IVRK, nr. 172-173 en derde rapport, nr. 34). 66. Binnen het OEJAJ werd in 2004 de oprichting van een permanente opvolgingsgroep voor het IVRK 21 per decreet vastgelegd. De groep kreeg de volgende opdrachten toebedeeld: -
uitwisseling van informatie en overleg over initiatieven en projecten ter bevordering en implementatie van de rechten van het kind; de voorbereiding van de bijdrage van de Franse Gemeenschap in het kader van de redactie van een nationaal rapport zoals voorzien in artikel 44 van het IVRK en van het driejaarlijkse rapport opgesteld door de Regering ter attentie van het Parlement van de Franse Gemeenschap; de analyse en opvolging van de aanbevelingen van het Comité voor de rechten van het kind van de Verenigde Naties, meer bepaald de uitwerking van een gezamenlijk actieplan met betrekking tot de rechten van het kind; de voorbereidende werken voor de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind.
-
-
-
67. Het Office de la Naissance et de l’Enfance (ONE) van de Franse Gemeenschap voert een belangrijke preventiecampagne tegen kindermishandeling, meer in het bijzonder door tussenkomst van de équipes SOS Enfants. Het ONE zorgt voor de ondersteuning en omkadering van hun werk. Voor meer informatie cf. infra, nr. 114. ii)
De bijdrage van de NGO’s en de rol van de kinderombudsdienst
68. De délégué général de la Communauté française aux droits de l’enfant kan, in het kader van zijn bijzondere opdracht om informatie en klachten te ontvangen over schendingen van de rechten en belangen van het kind en om verzoeken om tussenkomst te behandelen, aangesproken worden over kinderen die volgens het facultatief protocol slachtoffer zijn geworden van verboden praktijken. Zijn tussenkomst in dit soort situaties bestaat er vooral in de kinderen door te verwijzen naar de structuren van de bijzondere jeugdzorg en de sector van de jonge kinderen (“petite enfance”). Zij zijn in staat hen een gepaste begeleiding te geven met het oog op hun lichamelijk en psychologisch herstel. Desgevallend kan hij eveneens de handelingen van personen die praktijken stelden die verboden worden door het facultatief protocol, signaleren aan de gerechtelijke autoriteiten. Dergelijke gerechtelijke aanhangigmaking dient evenwel niet automatisch plaats te vinden. Er kunnen nog andere mogelijkheden bestaan om de geweldplegingen te doen ophouden en dergelijke situaties aan te pakken. Bovendien kan de délégué général ook algemene aanbevelingen formuleren voor de aanpak van deze situaties. Voor meer informatie over de opdrachten van de délégué général aux droits de l’enfant, cf. derde periodiek rapport van België inzake het IVRK, nr. 33. 21
De permanente opvolgingsgroep voor het IVRK is samengesteld uit vertegenwoordigers van de regering, van de administraties en de ONE, van adviesraden uit de sectoren voor jongeren, jeugd en jeugdzorg, van de Délégué général aux droits de l’enfant en van de niet-gouvernementele organisaties die actief zijn binnen het domein van de rechten van het kind. De vertegenwoordigers van andere administraties, met name die uit Wallonië en Brussel die actief zijn op het vlak van jongeren en jeugdzorg, van het Parlement van de Franse Gemeenschap en eender welke andere persoon of instelling die mogelijk expertise kan aanbrengen, kunnen eveneens worden uitgenodigd.
34
69. De CODE - Coordination des ONG pour des droits de l’enfant- wordt financieel ondersteund door de Franse Gemeenschap. Haar taak bestaat er hoofzakelijk in erover te waken dat de implementatie van het Verdrag inzake de rechten van het kind door België wordt nageleefd. Daarnaast ontwikkelt ze ook een actieplan betreffende de informatie, bewustmaking en vorming over de rechten van het kind. De thema's van het protocol zijn in haar opdrachten opgenomen. Ze voerde reeds twee studies uit met betrekking tot de uitbuiting van kinderen in het kader van bedelarij (cf. infra, nr. 122). 70. Binnen de Franse Gemeenschap werden enkele pilootprojecten ontwikkeld, zoals Groupados en de vzw Kaleidos, die specifiek slachtoffers van seksueel misbruik of minderjarige misbruikers onder hun hoede nemen. Voor meer informatie, cf. infra, nr. 115. 71. De Franse Gemeenschap ondersteunt verenigingen die binnen het toepassingsgebied van het protocol actief zijn met terugkerende of gerichte subsidies. Ze ondersteunt bijvoorbeeld de mouvement anti-pédophilie sur Internet (MAPI - Movement Against Pedophilia on Internet). Ze verleent eveneens steun aan Le Nid, een pluralistische vereniging die begeleiding aanbiedt aan personen die een band hebben met prostitutie: de prostituees, de families en de klanten. De vereniging werd door de Franse Gemeenschap erkend als mouvement d’Education Permanente (permanente vormingsorganisatie). Ze ontvangt subsidies van het Ministerie van Hulpverlening aan de Jeugd van de Franse Gemeenschap, het Ministerie van Gezondheid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Ministerie van Gezondheid en Sociale Zaken van het Waalse Gewest. D.
Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst
72. We brengen de hiernavolgende doelstelling voor de toekomst in herinnering die werd opgenomen in het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, randnr. 102: “Meerdere maatregelen, waaronder de aanstelling van een federale coördinerende kinderrechtenminister, zullen worden onderzocht met het oog op een nog betere coördinatie van het beleid aangaande kinderen dat op de verschillende federale departementen wordt gevoerd, onder meer in materies waarvoor een gemengde bevoegdheid geldt in hoofde van meerdere ministers (bv. niet-begeleide minderjarigen, mensen- en kinderhandel). Daarenboven is de coördinatie op Europees niveau en op internationaal niveau van belang. België zal de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten van de Europese Unie trachten te intensifiëren en de integratie van de VN-principes betreffende kinderrechten in de Europese politiek promoten, zoals reeds op bepaalde wijzen gebeurt (opzetten van een Europees forum + aanname van documenten met betrekking tot de rechten van het kind).” 73. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind zal de bevoegde overheden uitnodigen om de nodige initiatieven te nemen om: - de samenwerking te verbeteren tussen de verscheidene instanties die verantwoordelijk zijn voor de sociale tenlasteneming van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (Fedasil, OCMW, verblijfcentra die worden georganiseerd of gesubsidieerd door de Gemeenschappen), om een hulpverlening te waarborgen die is aangepast aan de situatie van de jongere, en in het bijzonder de effectieve toegang tot de voorzieningen inzake bijzondere jeugdhulp en bijzondere jeugdbijstand. - de doorstroming van mogelijke (niet eerder gedetecteerde) NBM-slachtoffers van mensenhandel van de algemene naar de gespecialiseerde opvang te bevorderen. Hiertoe zal de haalbaarheid worden nagegaan van een veralgemeende oprichting – zoals op sommige bevoegdheidsniveaus reeds gebeurt – van een netwerk van één medewerker per oriëntatie- en observatiecentrum van Fedasil (OOC) en één consulent per comité voor bijzondere jeugdzorg/de bevoegde conseiller de l’aide à la jeunesse, die voor elke minderjarige, een overleg waarborgt tussen de medewerker van het betrokken OOC, de voogd van de minderjarige, of bij gebreke daaraan een vertegenwoordiger van de Dienst Voogdij, en de consulent van het bevoegde comité voor bijzondere jeugdzorg/bevoegde conseiller de l’aide à la
35
jeunesse, om samen te overleggen over de meest geschikte opvang, ter ondersteuning van de beslissingstaak die terzake aan de voogd toekomt. 74. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind zal het Bureau van de Interdepartementale Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en de mensenhandel ertoe oproepen om: - zo snel mogelijk over te gaan tot de uitvoering van alle punten van het nationaal actieplan inzake de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel, minstens binnen de deadlines vooropgesteld door dit actieplan; - de opportuniteit en de modaliteiten na te gaan van een uitbreiding van de Interdepartementale Coördinatiecel met de vertegenwoordigers van de Gemeenschappen en Gewesten, betrokken bij de problematiek van mensenhandel en mensensmokkel, alsook met mogelijke andere partners; - een inventaris op te stellen met als doel op nationaal vlak tot een coherentere werking van alle bevoegde diensten te komen, zoals aangekondigd door het nationaal actieplan, met een bijzondere aandacht voor kindslachtoffers; - een voorstel voor te leggen aan de Interdepartementale Coördinatiecel, tot oprichting van een werkgroep met alle actoren actief in de strijd tegen kinderhandel met het oog op het uitwerken van een draaiboek dat de samenwerking en uitwisseling tussen de betrokken actoren coördineert; - de Interdepartementale Coördinatiecel te verzoeken erop toe te zien dat de operationalisering van de IAMM wordt gerealiseerd binnen de deadlines opgesteld door het nationaal actieplan; - in samenwerking met de betrokken actoren, aan de Interdepartementale Coördinatiecel, een ontwerp voor te leggen van samenwerkingsprotocol tussen de politie, Fedasil en de gespecialiseerde opvangcentra, met het oog op het toelaten van een directe doorverwijzing van (mogelijke) slachtoffers van kinderhandel naar een gespecialiseerd opvangcentrum. 75. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind zal het beheerscomité van het IAMM ertoe oproepen om: - na diens operationalisering, in een tweede fase, de haalbaarheid na te gaan van de oprichting van een samenwerkingsverband met de Gemeenschappen en Gewesten, opdat de gegevensuitwisseling algemeen zou worden bevorderd, niet enkel tussen de departementen van eenzelfde bevoegdheidsniveau (bv. politie en justitie), maar tussen alle actoren, op alle Belgische bevoegdheidsniveaus (ook bv. de actoren binnen de bijzondere jeugdzorg); - de Interdepartementale Coördinatiecel een voorstel voor te leggen tot coördinatie van de gegevensverzameling en – uitwisseling tussen alle bij de strijd tegen kinderhandel betrokken diensten. 76. Alle bevoegde overheden zullen, op uitnodiging van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, de nodige initiatieven nemen om in alle statistieken inzake kinderhandel, kinderprostitutie en kinderpornografie (zowel op het niveau van de politie (de Algemene Nationale Gegevensbank), als op parket- en rechtbankniveau (griffie)), zowel de daders als de slachtoffers te vermelden, om de vattingscodes “kinderprostitutie” en “illegale adoptie” toe te voegen en de codes “leeftijd van het slachtoffer” en “leeftijd van de dader ” verplicht te stellen. Ook zullen statistieken worden bijgehouden aangaande veroordelingen en lopende zaken in het buitenland die een band vertonen met België.
36
77. De bevoegde overheid zal, op uitnodiging van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, het College van procureurs-generaal verzoeken om zo snel mogelijk te voorzien in een registratie op het niveau van het parket van Eupen.
II PREVENTIE VAN DE VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE
78. Artikel 9. 1 van het facultatief protocol benadrukt de noodzaak van een preventieve aanpak met betrekking tot alle uitwassen betreffende de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie. Informatie en bewustmaking (cf. artikel 9. 2 van het facultatief protocol) spelen een essentiële rol bij deze preventieve inspanning. Om de specifieke aandacht die door het onderhavige rapport wordt besteed aan de bijzondere kwetsbaarheid van bepaalde kinderen of groepen van kinderen die met deze fenomenen te maken krijgen goed te laten uitkomen, behandelen we in dit hoofdstuk afzonderlijk de algemene en specifieke preventieve maatregelen die genomen werden op de verschillende Belgische beleidsniveaus. 79. Aanbeveling 24 f. 22 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK betreft het verbeteren van het rapporteringssysteem en het bijscholen van personen die werken met minderjarige slachtoffers. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in de opstarting van verscheidene initiatieven in dit verband, zoals opleidingen aan professionelen, burgerlijke meldpunten en elektronisch dossierbeheer dat een snelle uitwisseling van informatie tussen diensten (zoals politiediensten onderling of diensten binnen de bijzondere jeugdzorg onderling) toelaat. Deze initiatieven zijn beschreven onder de nrs. 80, 82, 83, 86, 90, 91, 92, 107, 108, 109, 123, 124, 125, 200, 210, 211, 234 en 237. A. a.
Algemene preventie Op nationaal niveau
80. Het Belgische SAFER INTERNET, gecoördineerd door Child Focus (cf. supra, nr. 40), maakt deel uit van het Safer-Internet-Plus- Programma van de Europese Commissie en brengt alle partners samen die op nationaal niveau kunnen werken aan een veiligere internetomgeving. Eén van de doelen van het Belgische SAFER INTERNET project is te waken over de veiligheid van minderjarigen op het internet, via onderzoek, sensibiliseringscampagnes gericht op een breed publiek en andere acties. De website van het platform besteedt aandacht aan de grootste gevaren waaraan kinderen en jongeren zowel via het internet als via andere communicatiekanalen, zoals GSM, SMS, e.d. kunnen blootstaan: kinderpornografie, discriminatie, sekten, gaming via internet, technische gevaren, enzovoort… De opbouw van de website bestaat uit drie grote fasen. Een eerste fase is al voltooid en is bedoeld voor ouders en leerkrachten. Voor de leerkrachten zijn er pedagogische fiches. Voor de gezinnen met kinderen tussen 6 en 12 jaar werd een informatiepakket gelanceerd bestaande uit een handleiding voor de ouders en een 'familie-fun-boekje', dat het verhaal vertelt van Emma en Alex die van babysit Laura leren hoe ze veilig kunnen internetten. Ouders en kinderen kunnen dit verhaal samen lezen. De toolkit bevat nuttige informatie over computerbeveiliging, entertainment & downloaden, communiceren online en cyberpesten. Ouders krijgen in de ouderhandleiding achtergrondinformatie en tips om hun kind te begeleiden. 81. In het kader van het voorkomen van seksuele uitbuiting van minderjarigen via het gebruik van internet werd in december 2002 een campagne gestart die jonge internetgebruikers, hun ouders en 22
“Strengthen the reporting system, through full support of the confidential centres for abused children, and train teachers, law enforcement officials, care workers, judges, and health professionals in the identification, reporting and management of cases of ill-treatment”.
37
leerkrachten wil waarschuwen voor het gevaar van onveilig gebruik van het internet. De initiatiefnemers van deze campagne waren de Minister van Justitie, de Vlaamse Minister van Onderwijs en Vorming, de Federal Computer Crime Unit van de Federale Politie, Child Focus en VT4 (commerciële televisiezender). De campagne promootte veilig internetgebruik via o.a. televisiespots, affiches en een speciale site: www.clicksafe.be. 82. Sinds 2003 werken enkele federale overheden (Binnenlandse zaken, Defensie en de Federale Politie), niet-gouvernementele organisaties (Ecpat, Child focus, Plan België) en ondernemingen uit de private en openbare sector samen om kinderprostitutie te voorkomen. Sinds kort werd dit samenwerkingsverband uitgebreid met de FOD Justitie (Dienst voor het Strafrechtelijk beleid) en Ontwikkelingssamenwerking (FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), waarbij ook werd beslist om te spreken over “travelling abuse”, in plaats van over kinderprostitutie. Het betreft een uniek samenwerkingsverband tussen verscheidene overheden en ondernemingen met als doel “travelling abuse” te voorkomen. 83. In 2004 en 2005 werd een sensibiliseringscampagne tegen seksuele uitbuiting van kinderen opgezet. Het initiatief ging uit van de Federale politie en Ecpat België, in samenwerking met Child Focus, en enkele ondernemingen uit de private en de openbare sector 23. Een folder en een website www.stopkinderprostitutie.be (www.stopprostitutionenfantine.be) werden ontworpen en richtten zich tot een breed publiek. Naast zijn algemene doelstelling van preventie, informatie en sensibilisatie, legde deze campagne ook de nadruk op het belang van het signaliseren van feiten van seksuele exploitatie van kinderen in het buitenland. De campagne had tot doel om de bevolking aan te sporen om de ogen en oren te openen en feiten van kindermisbruik altijd en overal aan te geven, zelfs indien men tijdens een verblijf in het buitenland de indruk heeft gekregen dat kinderprostitutie er oogluikend aanvaard wordt of in de lokale traditie past. De campagne richt zich niet alleen tot de toerist, maar ook tot personen die om professionele redenen korte of langere tijd in het buitenland verblijven. Het is de eerste keer dat een campagne van dergelijke omvang, die de openbare en privésector linkt, in Europa tot stand werd gebracht. De samenwerking werd voortgezet en een nieuwe campagne werd in 2007 opgezet met het ontwerp van een nieuwe affiche en folder. In 2007 had een Europese conferentie plaats rond het thema « travelling abusers in Europe ». Door zowel de reissector, de NGO’s als de politiediensten te verenigen, wou men de samenwerking tussen de verscheidene diensten optimaliseren. Elke partner heeft in eigen rangen ook initiatieven genomen. • • •
Het initiatief van de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking wordt hieronder omschreven, cf. infra, nr. 85. Zowel de dienst Mensenhandel van de federale politie als ECPAT hebben bijgedragen tot de jaarlijkse vormingssessies van het diplomatiek kader door middel van een presentatie over de problematiek van de seksuele exploitatie van kinderen. Defensie heeft folders en affiches van de preventiecampagne verspreid in al haar eenheden. In 2005 heeft Defensie het samenwerkingsverband voorgesteld aan de werkgroep “peacekeeping” in de schoot van de NATO-Rusland Raad. De samenwerking met de Federale Politie werd in 2001 verder geconcretiseerd met de ondertekening van een protocolakkoord inzake mensenhandel en mensensmokkel. In het kader van dit akkoord engageert Defensie zich om bij operationele inzet in het buitenland verhoogde aandacht te hebben voor verschijnselen die in verband staan met mensenhandel en mensensmokkel (meer specifiek bijzondere aandacht te hebben voor seksuele uitbuiting van kinderen) en deze te melden aan de Federale Politie. De Federale Politie engageert zich om informatiesessies te verstrekken over de context van het protocolakkoord en de verschijningsvormen van mensenhandel en
23
De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen, de FOD Defensie, de FOD Buitenlandse Zaken, de Koninklijke Federatie van Belgische transporteurs en logistieke dienstverleners, De federatie van de Toeristische industrie, Département Economique de la Haute Ecole Galilée, de Nationale Loterij en NOW.be.
38
mensensmokkel (waarbij seksuele uitbuiting van kinderen een belangrijk thema vormt) waarmee de militairen in het land van hun opdracht geconfronteerd kunnen worden. Deze informatiesessies worden georganiseerd bij elk vertrek van een nieuw detachement van Defensie naar Kosovo, Afghanistan, Libanon of Tsjaad. 84. Tenslotte wordt verwezen naar het Unicef-project “What do you think?” en naar andere bewustmakingscampagnes die Unicef in de Vlaamse en Franstalige scholen voert. Kinderhandel is ook één van de thema’s die in een minigids worden besproken, op basis waarvan op school een debat kan worden georganiseerd. In de provincie Limburg werken meerdere scholen samen met de NGO “Stop the traffik” (www.stopthetraffik.org). b.
Op federaal niveau i)
Initiatieven tegen seksuele uitbuiting van kinderen
85. Sinds december 1995 vestigt de Minister van Buitenlandse Zaken via officiële omzendbrief de aandacht van alle diplomatieke en consulaire posten op het bestaan van strafrechtelijke bepalingen inzake de extraterritorialiteit inzake sekstoerisme. De posten dienen systematisch het politierapport op te vragen wanneer een Belg gearresteerd wordt voor seksuele misdrijven ten aanzien van minderjarigen jonger dan 16 jaar. De vertegenwoordiging wordt verplicht om het departement in Brussel in te lichten zowel over de arrestatie als over elke ontwikkeling in de gerechtelijke procedure. Al deze feitelijke elementen zouden het Belgische gerecht moeten toelaten om te oordelen of het bevoegd is om te handelen op basis van het principe van extra-territorialiteit. De ambassades en de consulaten in het buitenland hebben tevens van de Minister van Buitenlandse Zaken instructies gekregen om aan de lokale autoriteiten te vragen geïnformeerd te worden over elk seksueel misbruik ten aanzien van een Belgische minderjarige 24. 86. In januari 2008 werd aan de ambtenaren van de Dienst Vreemdelingenzaken, werkzaam in deze materie, een opleiding gegeven over de Belgische aanpak en het beleid inzake mensenhandel. 87. In februari 2007 is gestart met nieuwe opleidingsmodules voor politieagenten. Het nieuwe basisopleidingsprogramma van de agenten is bedoeld om hen een aantal belangrijke sociale vaardigheden aan te leren bij het in contact komen, bij communicatie en bij interventies in geval van een twist. Het opleidingsonderdeel dat hieraan gewijd is, wil de kandidaat-agent ertoe brengen bepaalde culturele invloeden correct in te schatten wanneer hij communiceert met andere etnische of culturele groepen. 88. Het nieuwe basisopleidingsprogramma voor de basisformatie (inspecteurs) besteedt veertien uur aan interventies en vaststellingen in gevallen van racisme en discriminatie. De kandidaat-agent leert de verschillende oorzaken en ook de vooroordelen op het gebied van racisme en discriminatie (op basis van ras, geslacht, politieke en filosofische overtuigingen...) te onderscheiden, de noodzaak de bestaande wetgeving toe te passen en uit te leggen in een multicultureel kader en ook de noodzaak om gepast in te grijpen. Er is eveneens een opleidingsmodule uitgewerkt over asielrecht, respect voor de mensenrechten en de interne/externe communicatie. 89. Bovendien maken de wet van 25 maart 2003 tot wijziging van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een rijksregister en de wet van 19 juli 1991 betreffende de bevolkingsregisters en de identiteitskaarten, door de invoering van de elektronische identiteitskaart, een betere transparantie mogelijk ten opzichte van de autoriteiten en de burgers. De wet creëert een gratis toegangskaart tot het internet voor kinderen vanaf 12 jaar waarop de gegevens van de elektronische identiteitskaart geregistreerd zijn. Dankzij deze kaart is het dus mogelijk voor de eigenaar van een 'chatbox' om te 24
Uittreksel van het eerste periodiek rapport van België aan het Comité van de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties, 1999, Punten 11 enz., beschikbaar op de site: http://www.just.fgov.be/index_nl.htm.
39
verifiëren of zijn gebruikers wel degelijk minderjarigen zijn en niet personen met verkeerde of misleidende bedoelingen, die in contact proberen te komen met jongeren. ii)
Initiatieven tegen kinderpornografie
90. Child Focus richtte het burgerlijk meldpunt inzake kinderpornografie op in België waarop eenieder kinderpornografisch materiaal kan melden. Deze melding kan gebeuren via www.stopchildporno.be. Dit burgerlijk meldpunt werd opgericht in het kader van het initiatief “safer internet plus” van de Europese Commissie en het Belgische Saferinternetproject. 91. Daarnaast kan kinderpornografie ook steeds gemeld worden aan de politiediensten. Het officiële meldpunt van de Federale Politie is www.ecops.be. Het wordt beheerd door de Federale Computer Crime Unit (FCCU). De FCCU bundelt de meldingen met een Belgische context en stuurt deze door naar de centrale dienst mensenhandel. Deze dienst geeft elke melding over seksuele exploitatie door aan de politie. Het gaat hier zowel om de meldingen aan de FCCU via ECops als over de meldingen die Child Focus ontvangt. Een protocol van samenwerking regelt de wisselwerking tussen Child Focus enerzijds en politie en justitie anderzijds (cf. supra, nr. 55). 92. De centrale dienst mensenhandel is eveneens het politieel invalspunt voor alle meldingen over seksuele exploitatie van kinderen die niet bij ECops belanden, zoals meldingen per brief of via de telefoon. 93. Sinds 1 januari 2008 patrouilleert een team van de centrale dienst mensenhandel permanent op het internet om alle mogelijke informatie over vormen van mensenhandel en mensensmokkel, vooral kinderhandel en kindersmokkel, op te sporen. Bijzondere aandacht gaat eveneens naar de seksuele exploitatie van kinderen. 94. In 1999 werden er ook afspraken vastgelegd in een samenwerkingsprotocol tussen de Belgische Justitie en de access providers die zich verenigd hebben in de Belgische ISPA (Internet Service Providers Association). Illegale inhoud kan daarbij door gebruikers rechtstreeks worden gerapporteerd hetzij bij de Federale Politie, hetzij bij een meldpunt dat de access provider zelf inricht. Deze kan dan de benodigde informatie doorgeven, waarna de Federale Politie de zaak verder afhandelt. 95. De FCCU heeft Second Life afgespeurd op onder andere kinderpornografie (visuele voorstellingen). Het gaat voorlopig om een verkennende opdracht in de zoektocht naar kinderpornografie of andere strafbare feiten. iii) Initiatieven tegen “illegale adoptie” 96. De federale centrale autoriteit van de FOD Justitie (FCA) beoogt “illegale adopties” te voorkomen door kandidaat-adoptanten zoveel mogelijk bewust te maken van de Belgische adoptieprocedure. Zowel een folder in de drie landstalen, als een meer uitgebreide brochure (in het Nederlands en in het Frans) waarin diverse aspecten van adoptie aan bod komen, zijn verkrijgbaar. Bovendien verstrekt de dienst ook adviezen aan de centrale autoriteiten van de Gemeenschappen indien zij hierom vragen. Deze adviezen zijn gebaseerd op de ervaringen met bepaalde herkomstlanden. Tenslotte kan worden gemeld dat naar aanleiding van een wetswijziging in 2005 een nota werd verstuurd naar alle Belgische ambassades opdat zij op de hoogte zouden zijn dat zonder de erkenning en registratie door de FCA geen visum of Belgisch paspoort meer uitgereikt mag worden. Ook de ambtenaren van de burgerlijke stand werden door een omzendbrief op de hoogte gebracht van de nieuwe regels.
40
c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
Informatieverspreiding 97. Zoals toegelicht in het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 217-219, hecht de Vlaamse Regering veel belang aan de uitbouw van een laagdrempelig en comprehensief informatiebeleid voor minderjarigen, via onder meer het Vlaams Informatiepunt Jeugd en de subsidiering 25 van onder meer de Kinder- en Jongerentelefoon, de vzw Kinderrechtswinkel en de vzw In Petto (http://www.inpetto-jeugddienst.be/). 26 De kinder- en jongerentelefoon heeft in 2006 rechtstreeks en in 2008 via het Vlaams InformatiePunt Jeugd een informatiegids, voor jongeren van de leeftijd van 12 jaar ontwikkeld waarin onder meer gewaarschuwd wordt voor 'loverboys' (http://www.life1215.be/html/ikendeander/relatiesenseksualiteit/kijkuitvoorloverboys/). In hetzelfde kader hebben de Kinderrechtswinkels een informatiegids voor 12-jarigen en In Petto een gids voor 18-jarigen ontwikkeld met telkens een bijhorende website (http://www.jongereninformatie.be/ en http://www.kidsgids.be/ ). Seksuele voorlichting 98. In verband met de specifieke thema’s van het protocol kan onder meer de subsidiëring van Jeugd en Seksualiteit (http://www.jeugdenseksualiteit.be/) en van het Kinderrechtenhuis Alken (http://users.pandora.be/kinderrechtenhuis) vermeld worden. Jeugd en Seksualiteit biedt informatie, dienstverlening en vorming met het oog op een gelukkige en gezonde beleving van seksualiteit aan aan kinderen en jongeren en aan mensen die met kinderen en jongeren werken. Het Kinderrechtenhuis Alken profileert zich als vormingshuis inzake kinderrechten, als veerkrachthuis (via de empowermentmethodiek), als dienstencentrum voor kinderen, jongeren en eenieder die met deze doelgroep werkt, en als projectenhuis. 99. In het kader van het Vlaamse gezondheidsbeleid kan Sensoa, expertisecentrum inzake aids en soa, vermeld worden. Deze vereniging richt zich, met betrekking tot het onderwerp van het facultatief protocol, tot het weerbaar maken van kinderen door middel van het publiceren van artikels met betrekking tot seksueel geweld en het projectmatig werken rond seksueel grensoverschrijdend gedrag bij kinderen en jongeren om kinderen en jongeren weerbaar te maken. De gids “over de grens”, opgemaakt in 2008, is een gids over seksueel overschrijdend gedrag voor ouders en begeleiders/opvoeders. Deze is terug te vinden op http://sensoa.be/downloadfiles_shop/algemene_gids_grensoverschr_gedrag.pdf . Toerisme 100. Vlaanderen werkt, in uitvoering van het nieuw decreet van 2 maart 2007 houdende het statuut van de reisbureaus (B.S. 5 april 2007), aan een eigen ontwerp van gedragscode met een bepaling over kinderprostitutie. De Vlaamse Regering verklaarde zich, met het oog op het bekomen van de vereiste adviezen, alvast principieel akkoord met de invoeging in het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering van 19 juli 2007 van volgende bepaling: “Afdeling VI. Voorschriften inzake de gedragscode Art. 31bis De vergunninghouder is verplicht om: (…) 2° elke medewerking aan reizen die gericht zijn op het uitoefenen van illegale praktijken, inzonderheid wat betreft kinderprostitutie en mensenhandel, te weigeren; 3° de principes, inzonderheid van duurzaam toerisme, zoals omschreven in de Mondiaal Ethische Code voor Toerisme, te onderschrijven”.
25
2.945.00 euro in 2008 voor initiatieven met betrekking tot participatie, informatie en communicatie met en voor de Vlaamse jeugd. 26 Deze vzw wil signalen van jongeren m.b.t. "onwelzijn" opvangen en deze signalen gebruiken om het welzijn van alle jongeren te bevorderen. Hierbij stelt In Petto jongereninformatie en – participatie centraal. De vereniging organiseert overleg en acties allerhande zoals de “jeugdadviseurs”, de "verbetergroepen”, de “peerbevraging”,...
41
De genoemde Mondiale Ethische Code voor Toerisme werd in 2008 officieel ondertekend. Hiermee engageert Vlaanderen zich om de principes van deze code kenbaar te maken bij de toeristische ondernemingen. Eén van de 10 principes van de code, “Toerisme zorgt voor individuele en collectieve voldoening”, omvat mede de strijd tegen kinderhandel en –prostitutie: “Toeristische activiteiten dienen de gelijkheid van vrouwen en mannen te respecteren, zij dienen de mensenrechten te bevorderen en vooral de individuele rechten van de kwetsbaarste groepen, zoals kinderen, ouderen, gehandicapten, etnische minderheden en inheemse bevolking. De uitbuiting van mensen, in welke vorm ook, is in strijd met de fundamentele doelstellingen van toerisme.” In 2006 ontwikkelde de dienst Vorming van Toerisme Vlaanderen overigens de syllabus ‘Vorm-devormers-cursus voor reis(bege)leiders en gidsen’. Hierin wordt aandacht besteed aan de relatie tussen de seksindustrie (in het bijzonder kinderhandel en –prostitutie) en de reisindustrie. 101. Het agentschap Toerisme Vlaanderen is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Vlaams toerismebeleid. De dienst heeft een projectleider duurzaam toerisme in dienst die zijdelings ook het thema kinderprostitutie opvolgt. Toerisme Vlaanderen wordt door ECPAT op de hoogte gehouden van diens campagnes. Het agentschap heeft zich daarbij geëngageerd om die campagnes bekend te maken bij de Vlaamse Touroperators. Elke beroepsvereniging van touroperators heeft ook rechtstreekse contacten met ECPAT. De meeste touroperators hebben een norm met betrekking tot deze problematiek opgenomen in hun code of conduct. Welzijn, volksgezondheid en gezin 102. Op 8 oktober 1998 sloot de Vlaamse Gemeenschap een samenwerkingsakkoord met de Federale Staat over de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik 27 . Dit samenwerkingsakkoord heeft als doel recidive te voorkomen en de re-integratie in de samenleving te bevorderen zonder stigmatisering. De Vlaamse Gemeenschap heeft gespecialiseerde voorzieningen erkend, die zich geëngageerd hebben om daders van seksueel misbruik onder justitiële druk te begeleiden en te behandelen, binnen de centra voor geestelijke gezondheidszorg en de centra voor algemeen welzijnswerk. Uit de hoger aangehaalde cijfers van het begeleidingscomité (cf. supra, nr. 39) blijkt dat de voorzieningen voor de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik in Vlaanderen nogal wat kinderpornodownloaders behandelen, maar weinig klanten van minderjarige prostituees. Kwaliteitsvolle jeugdsport 103. De Vlaamse overheid is zich bewust van de misbruiken die zich ook in de jeugdsport kunnen voordoen. Het is eveneens belangrijk om alle praktijken die enigzins neigen naar kinderhandel te voorkomen. Om die reden hecht ze veel belang aan de integratie van ethische principes, waaronder de rechten van het kind, in de jeugdsport. Voorbeeld hiervan is de zogenaamde 'panathlonverklaring' 28 en de beslissing van de Vlaamse Regering om het medisch verantwoord sporten bij decreet (in uitwerking) uit te breiden naar een ethisch verantwoord sporten. In een omgeving waar veel aandacht gaat naar competitie is een degelijk preventiebeleid niet zonder belang ter voorkoming van misbruiken ten aanzien van kinderen, inclusief misbruik van seksuele aard. 104. Op basis van de werkgroepen van het symposium ‘Sport op jongerenmaat’, gehouden in 2006, werden 10 maatregelen voor een jeugdvriendelijkere sport voorgesteld op de website www.sportopjongerenmaat.be. Het betreft ondermeer het engagement om een onafhankelijk meldpunt op te richten voor slachtoffers van misbruik in sport en om te werken aan een verbreding van het decreet op het medisch verantwoord sporten en het decreet op de sportfederaties, zodat garanties 27
Decreet van 2 maart 1999, B.S. 11 september 1999. De panathlonverklaring werd ondertekend door meer dan 200 (erkende én niet erkende) Vlaamse en Belgische sportfederaties, sportclubs, jeugdorganisaties, scholen, bedrijven, individuele leerkrachten en trainers, provincies en gemeenten samen met de Vlaamse overheid. 28
42
geboden kunnen worden voor het vrijwaren van de mentale en fysieke integriteit van kinderen en jongeren. Media, internet en onderwijs 105. Voor het audiovisuele beleid van de Vlaamse overheid kan op de eerste plaats verwezen worden naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 220. Vooreerst zijn beschermende maatregelen voorzien. De omroepen mogen geen programma’s uitzenden die de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen ernstig zouden kunnen aantasten, met name programma’s waar pornografische scènes of nodeloos geweld in voorkomen. Dit verbod geldt eveneens voor andere programma's, tenzij door de keuze van het tijdstip van de uitzending of door technische maatregelen wordt gewaarborgd dat minderjarigen in het zendgebied de uitzendingen normaliter niet zullen zien of beluisteren. Indien dergelijke programma’s ongecodeerd worden uitgezonden, dienen ze te worden voorafgegaan door een akoestische waarschuwing. Deze maatregelen zijn in feite een vertaling van de bepalingen van de Europese Televisierichtlijn. Om de naleving van deze bepalingen te kunnen controleren, werd per decreet van 17 december 1997 het Vlaams Commissariaat voor de Media opgericht. 106. In het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs werd in 2007 onder meer een nieuwe vakoverschrijdende eindterm voor ICT (Informatie-en CommunicatieTechnologie) ingevoerd aangaande het veilig, verantwoord en doelmatig gebruik van ICT (geen verdachte mails openen, geen illegale software downloaden, geen persoonsgegevens doorgeven aan onbekenden enz.). Om leerkrachten te ondersteunen in hun opdracht kinderen en jongeren veilig te leren omgaan met internet, werd in het najaar van 2007 een grootschalige campagne gevoerd met de samenwerking van experts en organisaties die deel uitmaken van Safer-Internet (cf. supra, nr. 80). Alle scholen kregen, ten behoeve van leraren, directies én ICT-coördinatoren, een brochure met actuele informatie, tips, lesmateriaal en richtlijnen over veilig ICT-gebruik op school en een bijgaande CD-ROM met vijf educatieve pakketten rond specifieke thema’s die gebruikt kunnen worden in de les, sensibiliseringsfilmpjes, brochures over verschillende aspecten van veilig ICT-gebruik afkomstig van meerdere organisaties, een uitgebreide checklist ‘Is mijn school cybersafe?’ en een voorbeeldprotocol tussen school en leerlingen over het gebruik van ICT-faciliteiten. Daarnaast is een lespakket van Sensoa over internet en seksualiteit (http://www.sensoa.be/downloadfiles_shop/seks_en_internet.pdf) beschikbaar en kan verwezen worden naar de website www.gezinsbond.be/veiligonline (voor ouders) die vanuit de administratie Onderwijs werd gefinancierd en voortbouwt op SAFER Internet (cf. supra, nr. 80). Ook kon vanuit de administratie Onderwijs, met toestemming van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken, een Vlaamse versie gemaakt worden van het succesvolle Diploma Veilig Internet, dat jongeren uit diverse leeftijdscategorieën kennis en vaardigheden bijbrengt over informatieverwerking, veilig surf- en chatgedrag, enz. Om leerkrachten, ouders, CLB-medewerkers, zorgcoördinatoren e.d. te ondersteunen in het weerbaar maken van kinderen werd bovendien een website (http://www.ond.vlaanderen.be/weerbaar/) ontwikkeld. Opleidingen aan professionele hulpverleners 107. Kind en Gezin ontwikkelde voor haar regioteamleden (regioverpleegkundigen en gezinsondersteuners) een richtlijn voor het signaleren van en handelen bij zorgwekkende opvoedingssituaties, in het bijzonder met het oog op een duidelijke afbakening van verantwoordelijkheden, een snelle detectie van zorgwekkende opvoedingssituaties en het snel aanbieden van een gepast ondersteuningsaanbod. De richtlijn wordt gedurende een vorming van 2,5 dagen uiteengezet. Een samenwerking tussen regioteams en consultatiebureau-artsen, ondersteuning voor de sleutelpersonen, een opfrissingsmoment met een e-learningpakket aangaande de thema’s (evenals permanente vormingen in de toekomst) bevorderen de implementatie ervan. 108. Het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw (gesubsidieerd door de Vlaamse overheid) organiseerde in 2007 voor de hulpverleners van het algemeen welzijnswerk onder meer twee vormingen aangaande traumaverwerking. Midden 2008 werd een vorming verstrekt over
43
hulpverlening aan jongeren die het slachtoffer zijn van eenmalig seksueel geweld. In de nabije toekomst zal de investering in "hulpverlening aan kinderen en jongeren" en "slachtofferschap van traumatische gebeurtenissen", vaste thema's op de vormingsagenda van het Steunpunt, verder worden uitgebreid. Daarbij aansluitend doen hulpverleners aan de basis regelmatig een beroep op het commercieel beschikbaar vormingsaanbod voor gerichte vormingen rond rouw- en traumaverwerking bij kinderen en jongeren. c.2
Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest
Informatieverspreiding 109. Er werd een brochure “Prostitution en mode mineur” gepubliceerd die werd verdeeld onder de professionals uit de bijzondere jeugdzorgsector. Ze kan bovendien, net als bovenvermelde studie, gedownload worden op de website www.carrefoursaj.be. Daaropvolgend werd op 15 mei 2007 een colloquium gehouden met als titel “Prostitution en mode mineur: adéquation des réponses sociales”. Het verslag van dit colloquium kan op dezelfde site worden gedownload. 110. De Franse Gemeenschap beschikt over een reeks voorzieningen en diensten die als opdracht hebben algemene informatie te bieden aan jongeren en hen tevens te informeren over hun rechten. Zo waren de services d’accueil téléphoniques des enfants in de Franse Gemeenschap bij aanvang een dienst waarbij professionals luisterden naar de verhalen van kinderen die te maken kregen met mishandeling. Inmiddels werden ze uitgebreid om zo meer algemeen preventiewerk te verrichten voor alle jongeren die erom vragen. Voor meer informatie over de lijn 103 verwijzen we naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 223. De informatiecentra voor jongeren, de centrale speler in het decreet over de jeugdhuizen, zijn gedecentraliseerde diensten die gericht zijn op het leveren van voor de jongeren aangepaste informatie en informatiemiddelen met een nadruk op pluralisme, onafhankelijkheid en exhaustiviteit. Ze hebben twee functies: antwoorden op onmiddellijke vragen en de jongeren ertoe aanzetten een analyse te maken van en zich bewust te worden van de sociale, culturele, economische en politieke elementen van hun bestaan. De Services droit des jeunes (SDJ), erkend als hulpdienst in open milieu, hebben tot hoofddoel de jongeren en hun families de kans te bieden hun rechten beter te leren kennen. Zo nodig kunnen de SDJ tussenkomen bij de diensten en instellingen om zowel regelingen in der minne als eventuele gerechtelijke stappen te vereenvoudigen. De SDJ ijveren voor een maatschappij met meer respect voor de rechten van kinderen, jongeren en gezinnen. Affectieve en seksuele opvoeding 111. Wat betreft affectieve en seksuele relaties vervullen de Centres de planning familial in het Waalse Gewest onder meer de volgende opdrachten: opvang van, informatie aan en begeleiding van personen, koppels en gezinnen; de ontwikkeling van een preventiebeleid. 112. Inzake de affectieve en seksuele opvoeding lopen in de Franse Gemeenschap twee programma’s:
-
-
De implementatie van cellen voor relationele, affectieve en seksuele opvoeding, opgestart met pilootprojecten die over drie jaar liepen. De doelstelling was een contactpunt te installeren in de scholen waar de leerlingen kwesties van affectieve of seksuele aard kunnen aansnijden en er vragen over kunnen stellen, of nog rond thema’s zoals partnergeweld (bij hun ouders of op school). Het Waalse Gewest, de Franse Gemeenschapscommissie van Brussel en de Franse Gemeenschap lanceerden gezamelijk een projectoproep met als doel de animaties die de centra voor gezinsplanning aanbieden aan de leerlingen van het tweede jaar secundair onderwijs, te veralgemenen. In dat kader worden thema’s behandeld zoals geweld en vrije partnerkeuze. Deze animaties maken het op een algemene manier mogelijk een positief beeld te krijgen van affectieve en seksuele relaties. Er werd 165.000 euro geïnvesteerd in dit project.
44
Wat betreft deze materie werd eveneens een werkgroep opgericht met het oog op een samenwerkingsakkoord ter veralgemening van deze animaties. De groep is samengesteld uit afgevaardigden van de bevoegde ministers: de ministers van de Franse Gemeenschap bevoegd voor Gezondheid, Onderwijs en Gelijke Kansen en de ministers die de voogdij hebben over de centra voor gezinsplanning voor de Franse Gemeenschapscommissie van Brussel evenals voor het Waalse Gewest. 113. Een reeks publicaties van de cellule de coordination de l’aide aux victimes de maltraitance (Coördinatiecel voor hulp aan slachtoffers van kindermishandeling), bedoeld voor het grote publiek, behandelt onder meer de vraagstukken rond seksuele en affectieve relaties vanuit de invalshoeken respect voor intimiteit en afstand houden. Vanuit diezelfde optiek werd ook het boek met als titel "parler sexe avec les enfants" als werkinstrument ter beschikking gesteld van de professionals die werken met kinderen. Jonge kinderen, jongeren en bijzondere jeugdzorg 114. Het Office de la Naissance et de l’enfance (ONE) van de Franse Gemeenschap voert een belangrijke preventiecampagne tegen kindermishandeling door tussenkomst enerzijds van medischsociale werkers en anderzijds van de équipes SOS Enfants. Het ONE zorgt voor de ondersteuning en omkadering van hun werk. Samen vormen ze “L’Action Enfance Maltraitée”, gecoördineerd door de dienst SOS Enfants. Het Comité d'Accompagnement de l'Enfance Maltraitée (CAEM) is de interne wetenschappelijke referentie binnen het ONE voor elke vraag met betrekking tot de hulpverlening aan kinderen die het slachtoffer zijn van mishandeling en met betrekking tot de équipes SOS Enfants. De gegevens die de équipes SOS Enfants elk jaar verzamelen, worden gepubliceerd in het jaarverslag van het ONE. 115. De diensten voor bijzondere jeugdzorg van de Gemeenschappen nemen de zorg op zich voor jongeren in een problematische opvoedingssituatie. Er werden meer specifiek enkele pilootprojecten ontwikkeld die in het bijzonder slachtoffers van seksueel misbruik of minderjarige misbruikers onder hun hoede nemen. Groupados is bijvoorbeeld een specifieke cel binnen de equipe SOS Enfants ULB (Université Libre de Bruxelles) van het Centre Hospitalier Universitaire Saint Pierre die in 2001 werd opgericht en die adolescenten met seksueel afwijkend gedrag onder haar hoede neemt. Gezien het belang van het project en de gevolgen voor de jongeren werd de cel ook uitgerust met een onderzoekscentrum. De vzw Kaleidos ontstond uit de moederorganisatie Parole d’Enfants die de klinische zorg opneemt voor kinderen die het slachtoffer werden van seksueel misbruik. Media, internet en onderwijs 116. De cellule de coordination de l’aide aux victimes de maltraitance heeft twee reflectieteksten opgesteld bedoeld voor professionals inzake kindermishandeling die moeten helpen bij het ontcijferen van de gevolgen van overmediatisering en de opkomst van de virtuele wereld op de ontwikkeling van kinderen. Deze werkinstrumenten bieden professionals inzake hulpverlening aan slachtoffers van mishandeling indirect de mogelijkheid sterke boodschappen te verspreiden ter voorkoming van praktijken die volgens het facultatief protocol verboden zijn, met name de risico’s die minderjarigen lopen om geconfronteerd te worden met pornografische beelden of met pedofiele netwerken of individuele pedofielen. De ondersteuning bestaat uit twee studieteksten met de titels « l’enfant face aux médias : quelle responsabilité sociale et familiale ? » en « les dinosaures au pays du net. » 117. De Franse Gemeenschap heeft binnen de audiovisuele diensten en media maatregelen geïmplementeerd voor het verbod op de productie en verspreiding van materiaal dat reclame maakt voor verboden praktijken inzake kinderverkoop, kinderprostitutie en kinderpornografie. De nationale en federale reglementaire bepalingen evenals die van de Gemeenschap (artikel 9 en 10 van het decreet over de radio-omroepen) betreffende het strikte verbod op reclame voor kinderpornografie worden door haar overgenomen en strikt toegepast. Om dit beleid verder te zetten, voorziet het besluit van 13 oktober 2006 over de toekenning van het beheerscontract van de RTBF voor de periode van 2007-2011, in artikel 7 dat « de RTBF zich er algemeen toe verbindt geen programma’s met een audiovisuele inhoud die tegen de wetten indruist, te
45
produceren, coproduceren, kopen, programmeren of uit te zenden ». Het besluit verduidelijkt ook dat « het collège d’autorisation et de contrôle de Conseil Supérieur de l’audiovisuel (College voor vergunning en controle van de Hoge Raad voor de audiovisuele sector) belast is met de controle op de correcte toepassing van de wetten, decreten en reglementen inzake audiovisuele materies en elke inbreuk kan bestraffen. » 118. Op 1 januari 2005 trad de nieuwe televisierichtlijn in voege. Daaropvolgend publiceerde de Service général de l'Audiovisuel et des Multimédias in 2005 « Les préhistos jouent aux logos », een humoristisch stripverhaal voor kinderen van 8 tot 12 jaar, waarbij een informatiefolder werd gevoegd voor de ouders en lesgevers, en in 2006 « Les pratiques publicitaires à la télévision – Quelques questions », een publicatie bedoeld voor het grote publiek. 119. De Conseil Supérieur de l’Audiovisuel (CSA - Hoge Raad voor de Audiovisuele Sector) is het regelgevende orgaan voor de audiovisuele sector. Het formuleert eveneens adviezen en keurt aanbevelingen goed. Daaronder bevinden zich onder meer ook de Code d'éthique de la publicité audiovisuelle à destination des enfants (ethische code inzake audiovisuele reclame bestemd voor kinderen), die zowel bedoeld is voor televisie- als voor radio-uitzendingen, en de aanbeveling van 21 juni 2006 met betrekking tot de bescherming van minderjarigen. Televisiezenders verbinden zich er, door het aannemen van de Code d'éthique de la publicité audiovisuelle à destination des enfants, toe bepaalde principes met betrekking tot publiciteit die voor kinderen bedoeld is, te respecteren. Het Adviescollege van de CSA heeft in 2007 een nieuwe ethische code goedgekeurd inzake televisiereclame bestemd voor kinderen. De nieuwe bepalingen van deze code hebben als doel de kinderen te beschermen tegen bepaalde psychologische effecten van reclameboodschappen, zoals de effecten die veroorzaakt kunnen worden door voorstellingen van seksuele aard of door de repetitieve blootstelling van kinderen aan uitdrukkelijke boodschappen. Deze bepalingen herinneren tevens, voor bepaalde reclameinhouden of –praktijken (personnages, spel, sponsoring) aan het belang van een duidelijke scheiding tussen programma’s bestemd voor kinderen en de reclameboodschappen die net voor of na deze programma’s worden uitgezonden. Volgens deze bepalingen is het verboden 5 minuten voor of na kinderprogramma’s reclameboodschappen uit te zenden die niet bestemd zijn voor kinderen jonger dan 12 jaar. De aangenomen code is niet afdwingbaar. Ze werd evenwel besproken en goedgekeurd door de betrokken actoren. De bescherming van minderjarigen en de beginselen die daarmee samengaan, zijn variabel in ruimte en tijd. Daarom legt noch het decreet, noch de richtlijn “televisie zonder grenzen” ze vast. Het komt aan de regulator toe om de vragen en moeilijkheden te behandelen waarmee de dienstverleners te maken krijgen in het kader van de toepassing van deze principes. De aanbeveling van 21 juni 2006 met betrekking tot de bescherming van minderjarigen werd vanuit die optiek geformuleerd. 120. De Franse Gemeenschap heeft grote belangstelling getoond voor de problematiek van de bescherming van kinderen tegen illegale of schadelijke informatie die op het internet wordt gepubliceerd. In de eerste plaats wenste ze maatregelen te ontwikkelen om het onderricht in en de ontwikkeling van burgerzin en een kritische houding te waarborgen bij het gebruik van Informatie- en Communicatietechnologieën (ICT) door jongeren. Nemen we bijvoorbeeld het ICT-paspoort (Passeport TIC) dat de verwerving beoogt van minimale informaticacompetenties door de leerlingen van de eerste graad van het secundair onderwijs. Dit pedagogische project stelt meer bepaald een opleidingsmodule voor met als titel “Een houding van burgerschap aannemen ten aanzien van het informaticasysteem en de informatie die het verspreidt". Ze ontwikkelt eveneens een zo ruim mogelijk opleidingsaanbod voor de leraren inzake nieuwe technologieën. Sommige van de voorgestelde opleidingen betreffen het onderricht in de media en de ontwikkeling van burgerlijke attitudes op het internet. De officiële website van de Franse Gemeenschap (www.enseignement.be) geeft ook heel wat informatie over het gebruik van deze nieuwe technologieën door de jongeren en de leerkrachten. Ten slotte biedt de Franse Gemeenschap aan de scholen die dat wensen een krachtig filtersysteem aan dat de manier waarop de jongeren het internet gebruiken, niet belemmert. Het filtersysteem is een van de
46
mogelijke antwoorden op het verzoek om het gebruik van het internet door de jongeren te beveiligen. Het informeren van de jongeren is een ander mogelijk antwoord. Onderzoek 121. De Minister van het Kind, de Hulpverlening aan de Jeugd en Gezondheid van de Franse Gemeenschap heeft, in samenwerking met vzw’s die actief zijn op het terrein, een pilootproject opgestart om de toestand van de prostitutie van minderjarigen te kunnen inschatten en aanbevelingen met betrekking tot die problematiek te verkrijgen. De studie, getiteld « jeunes prostituées et réponses sociales : état des lieux. », werd uitgevoerd door Myriam Dieleman. Ze maakte haar conclusies en aanbevelingen in de loop van 2006 bekend. Het is een werkinstrument om het beleid en de acties inzake kinderprostitutie te verbeteren (cf. supra, nr. 44) 29. 122. De CODE (cf. supra, nr. 69), die door de Franse Gemeenschap gesubsidieerd wordt, heeft onder meer de volgende onderzoeken afgerond: Een onderzoek betreffende de ontwikkeling van een sociaal antwoord op de kwestie van bedelarij door kinderen in België, (Brussel, 2003) en een pilootonderzoek naar de bewustmaking van overheidsdiensten voor de Romagemeenschap en de integratie in de scholen van Romakinderen (Brussel, februari-juli 2004). Deze twee onderzoeken kunnen gedownload worden op de website van de CODE (www.lacode.be) in de rubriek « Dossiers ». In dat kader boog de CODE zich over de kwestie van netwerken in België en over de relevantie van de bestaande wettelijke voorzieningen in de strijd tegen elke vorm van uitbuiting van kinderen voor bedelarij. Volgens de informatie die in 2003 en 2004 in het kader van de twee onderzoeken door de CODE werd verzameld bij de bevoegde autoriteiten en verenigingen op het terrein is het merendeel van de minderjarigen die bedelen in de Franse Gemeenschap en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van buitenlandse herkomst, worden ze begeleid door hun ouders of andere familieleden, in de ruimste zin van het woord, die afkomstig zijn uit landen van Midden- en Oost-Europa en van Roma-origine zijn. Er zijn ook niet-begeleide minderjarige vreemdelingen uit dezelfde landen bij die praktijken betrokken maar zij vertegenwoordigen slechts een minderheid. Deze personen hebben meestal geen wettelijke verblijfplaats en krijgen geen maatschappelijke steun. Voor hen is bedelen een manier van overleven. Deze twee onderzoeken hebben niet kunnen aantonen dat er netwerken bestaan waarbij gebruik wordt gemaakt van bedelarij door kinderen. Personeelsopleidingen 123. Betreffende de opleiding van de équipes SOS Enfants: in 2006 vonden 2 dagen plaats, in 2006 eveneens 2 en in 2007 nog eens 2 met als thema de diagnose van mishandeling van erg jonge kinderen binnen de équipes SOS; intervisie per beroep: 24 dagen (4 dagen per beroep) in 2006 en 2007. Deze werkgroepen hadden tot doel ideeën uit te wisselen rond de diagnosetools die elkeen gebruikt en de klinische handelswijzen, knowhow en specialistische kennis toe te lichten op het vlak van mishandeling die elke speler eigen is. Deze uitwisselingen moesten tevens elke beroepsgroep de kans bieden een stand van zaken op te maken van de evoluties van de eigen functie sinds de oprichting van de equipes, de kenmerken van deze functie binnen het pluridisciplinaire team en eveneens te werken rond de voorstelling die eenieder zich maakt uitgaande van de plaats die hij bezet als interveniënt, bij de equipes SOS Enfants. 124. Een vijftiental vormingsgroepen, permanent sinds 2004, brengen de interveniënten uit de verschillende structuren die een rol kunnen spelen op het vlak van kindermishandeling samen. Ze worden georganiseerd in de gerechtelijke arrondissementen van de Franse Gemeenschap. Concreet gaat het erom om – op lokaal of regionaal niveau – transversale en pluridisciplinaire vormingsgroepen samen te stellen (10 zittingen). Naast de “algemene” groepen zoals hierboven beschreven, werden ook meer specifieke groepen georganiseerd rond: 29
Raadpleegbaar op http://www.aidealajeunesse.cfwb.be/ajss-pro/les-etudes-soutenuesnbspspanpar-la-direction-generale-delaide-a-la-jeunesse-span/.
47
-
Cultuur en mishandeling; Theoretische en praktische overwegingen inzake vrijwillige hulpverlening; Werkgroep voor de professionals van de services de l'aide à la jeunesse (SAJ) en de SOS Enfants equipes.
125. De groep Agora, samengesteld uit leden van verenigingen, vertegenwoordigers van de centrale administratie, een afgevaardigde van de minister die bevoegd is voor Hulpverlening aan de Jeugd, afgevaardigden van de SAJ en de services de protection judiciaire (SPJ), consulenten (conseillers) en diensthoofden (directeurs) inzake bijzondere jeugdzorg, stelde in 2005 een verslag op met betrekking tot het eerste contact tussen een gezin en de SAJ. Dit verslag beschrijft de noodzakelijke voorwaarden om met gezinnen een samenwerkingsverband op te zetten dat de basis vormt voor de toekomst. Het verslag werd na een colloquium erg breed verspreid binnen de bijzondere jeugdzorgsector. Het dient als referentie tijdens de studiedagen die de administratie regelmatig houdt met de consulenten en diensthoofden van de bijzondere jeugdzorg om zo de werkwijzen op elkaar af te stemmen. Tot slot wordt het ook gebruikt als basistekst bij vormingen die voor de sector georganiseerd worden. De groep Agora zette in 2007 zijn maandelijkse vergaderingen voort en concentreerde zich daarbij vooral op de eerste contacten tussen de jongeren en gezinnen met de sociale diensten bij de jeugdrechtbank. Het begrip ‘ernstig gevaar’ vormde het onderwerp van een denkoefening van de groep evenals het feit dat een beroep doen op gerechtelijke procedures en dwang door de ouders wordt aangevoeld als een diskwalificatie. 126. Sinds 2005 worden door de Franse Gemeenschap eveneens conferenties en studiedagen evenals een jaarlijks seminarie georganiseerd en dat in samenwerking met de professionals op het terrein. c.3
Duitstalige Gemeenschapsregering
127. Voor de Duitstalige Gemeenschap is de belangrijkste wetgevende tekst in deze materie het decreet inzake hulpverlening aan de jeugd van 20 maart 1995. Op 19 mei 2008 werd een nieuw decreet inzake hulpverlening aan de jeugd gestemd door het parlement van de Duitstalige Gemeenschap. 128. Het decreet van de Duitstalige Gemeenschap over de radio-uitzendingen en de cinematografische voorstellingen van 27 juni 2005 verbiedt in artikel 4 aan “ televisie-omroepen, de openbare omroepen, de radio-omroepen en aan leveranciers van andere dan tv- en radioprogramma’s (…) uitzendingen te verspreiden die de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen ernstig kunnen aantasten, met name die programma's die pornografische scènes bevatten of beelden van zinloos geweld. Deze bepaling geldt ook voor andere programma’s die ernstige schade kunnen toebrengen aan de lichamelijke, mentale of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen, tenzij door de keuze van het tijdstip van uitzending of door technische maatregelen gewaarborgd wordt dat minderjarigen in het zendgebied die programma's normaliter niet kunnen zien of beluisteren. Als dergelijke programma’s ongecodeerd worden uitgezonden dienen ze vooraf gegaan te worden van een auditieve waarschuwing en ze gaan gedurende de hele uitzending vergezeld van waarschuwingstekens die kenbaar worden gemaakt met optische middelen.” 129. Artikel 5 van het decreet van 19 mei 2008 inzake hulpverlening aan jongeren, dat van kracht zal worden op 1 januari 2009, voorziet in de oprichting van een begeleidend comité inzake hulpverlening aan de jeugd. Dat zal als voornaamste taak de preventie inzake hulpverlening aan de jeugd hebben en de organisatie van een (tweejaarlijks) forum rond hulpverlening aan de jeugd. Dit
48
begeleidend comité zal gecoördineerd worden door een medewerker van het Ministerie die samen zal werken met de departementen onderwijs, gezondheid en jeugd van het Ministerie. c.4
Brusselse Regering en Bestuurscolleges
130. Vanuit het besef dat een openbaar opvangbeleid voor nieuwkomers in het Brussels hoofdstedelijk gewest zich opdringt, hebben de ministers van het Verenigd College bevoegd voor de bijstand aan personen een studie ter zake bevolen vanuit de doelstelling om een stand van zaken van de bestaande regelgeving op te stellen, de noden te evalueren en aanbevelingen te formuleren. De studie, waarvan de realisatie is toevertrouwd aan Nathalie de Wergifosse, projectmedewerker bij CIRE, onderzoekt meerdere pistes om perspectieven te ontwikkelen die rekening houden met de Brusselse realiteit en om te komen tot een gecoördineerd openbaar beleid ten behoeve van nieuwkomers. Aldus zal, terwijl vandaag meerdere initiatieven eerder naast elkaar bestaan, een globale reflectie over het beleid dat gevoerd moet worden ten gunste van nieuwkomers een coördinatie van het beleid op Brussels niveau toelaten.
B.
Bijzondere preventie – kwetsbare kinderen
131. Aanbeveling 30 e 30 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité aangaande het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, beoogt het voeren van bewustwordingscampagnes in landen van herkomst en transitlanden. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in de opstarting van meerdere programma’s met dat oogmerk. Deze zijn beschreven onder de nrs 133, 134, 135, 136, en 137. 132. Aanbeveling 30 f 31 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité aangaande het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, beoogt een uitbreiding van de samenwerking met de landen van herkomst en transitlanden. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan ook hier in de opstarting van meerdere internationale programma’s met dat oogmerk. Deze zijn beschreven onder nrs 133 en 136. b.
Op federaal niveau i)
Preventieprogramma’s in de landen van oorsprong
133. In het multilateraal kader worden door België sinds meerdere jaren via een vrijwillige bijdrage aan Unicef twee programma’s gefinancierd: het programma West-Afrika betreffende de strijd tegen kinderhandel dat zich richt op mensenhandel in Mali, Niger, Togo en Ghana. Beoogd wordt om de nationale capaciteiten te versterken om situaties van kinderhandel te voorkomen en hierop te antwoorden. Unicef tracht tevens indicatoren te ontwikkelen die toelaten om de ondertekening van bilaterale akkoorden in de regio te onderzoeken en aan te moedigen. De evaluatie van dit programma wordt in 2009 afgerond. het project betreffende de strijd tegen het seksueel misbruik van kinderen in Peru, dat werd opgestart als antwoord op een specifieke vraag van de Peruviaanse regering tijdens de gemengde commissie van april 2005. Het programma beoogt de bescherming van de rechten van kinderen te bevorderen en voorziet tevens in de opname van slachtoffers van geweld en hun sociale re-integratie. Dit programma zal in de loop van 2009 geëvalueerd worden. 134. In het kader van de preventie van kinderarbeid worden specifieke programma’s gefinancierd in Marokko, opgericht door zowel IAO, UNICEF als Marokkaanse NGO’s (AMESIP, AKDER). Het gaat onder meer om een internationaal programma voor de afschaffing van de kinderarbeid (IPEC(Internationaal programma voor de afschaffing van de kinderarbeid) dat zich specifiek richt op 30 31
“Continue to undertake awareness-raising campaigns in countries of origin”. “Expand cooperation with countries of origin and transit”.
49
kinderarbeid in de Marokkaanse ambacht. Verscheidene kinderen onder de 15 jaar konden zo het circuit verlaten en een aangepaste vorming krijgen. 135. Verscheidene minderjarigen werden achtergelaten en werden aldus straatkinderen in de Democratische Republiek Congo (DRC). De IOM heeft met behulp van België een bijzonder programma in DRC opgestart teneinde een duurzame re-integratie in de familiale omgeving toe te laten. 136. Binnen het Directoraat – generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) is een specifieke budgettaire lijn voorzien voor de steun aan gedecentraliseerde entiteiten. Het partnerschapsluik in DRC betreft in het bijzonder de creatie van registers van de burgerlijke stand. Het programma ligt in de lijn van de consolidatie van de ervaring in Lubumbashi en Kinshasa. Een vijfjarig programma 2008-2012 is in voorbereiding. Het betreft de steden Kinshasa, Lubumbashi, Kalamu, Kasa Vubu, Massina, Limete, Ngaliema en Mbanza-Ngungu (ook het district). Na 5 jaar zullen de registers in deze steden 50 % van hun bevolking betreffen. Dit programma beantwoordt voornamelijk aan de aanbevelingen van de Belgische Senaat om registers te ontwikkelen teneinde kinderen toe te laten een wettelijk bestaan te hebben, als element dat toelaat om te strijden tegen kinderhandel. 137. Ook werd steun verleend aan een programma van gemeenschapsradio’s dat Unicef in meerdere Afrikaanse landen heeft gevoerd en dat onder meer de scholarisatie en promotie van kinderrechten beoogt. 138. De Strategische Nota “Eerbied voor de Rechten van het Kind in de Belgische Ontwikkelingssamenwerking”, voorgesteld aan het Federaal parlement in 2008, vermeldt verschillende maatregelen en praktijken bestemd om de kinderen in partnerlanden van de Belgische ontwikkelingssamenwerking te beschermen tegen misbruiken. De vermelde misbruiken zijn kinderhandel, prostitutie, pornografie of andere vormen van uitbuiting zoals schadelijke vormen van kinderarbeid. De geboorteregistratie, schoolgang, het recht op voedselzekerheid, de strijd tegen straffeloosheid, de bescherming van slachtoffers van kinderhandel, de strijd tegen de werving van kindsoldaten en de bescherming van kinderen in gewapende conflicten maken deel uit van deze maatregelen. 139. Voor informatie aangaande de Belgische bijdrage aan het IPEC-programma, ten belope van 731.000 euro tussen 2001 en 2005, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 616. ii)
Preventiecampagnes gericht op de versteviging van de positie van de vrouw en het kind
140. Overeenkomstig de wet van 25 mei 1999 is het realiseren van duurzame menselijke ontwikkeling door armoedebestrijding het hoofddoel van de Belgische internationale samenwerking. 141. Dit gebeurt op basis van het concept ‘partnerschap’ en met inachtneming van de criteria voor ontwikkelingsrelevantie. Er bestaat een specifieke strategische nota over de gelijkheid van rechten en kansen tussen mannen en vrouwen. Hierin wordt op zoek gegaan naar integratiemogelijkheden in de nationale strategieën van de strijd tegen de armoede. c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
142. Een ontwikkelingseducatieproject dat op basis van het decreet van 2 april 2004 inzake ontwikkelingseducatie (cf. derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 67) wordt gesubsidieerd, is ‘Jongeren tegen onaanvaardbare kinderarbeid’ (http://docs.vlaanderen.be/ontwikkelingssamenwerking/se_projecten.html).
50
Met een vormingsaanbod trekken medewerkers van het Kinderrechtenhuis Alken langs scholen en het jeugdwerk in Vlaanderen. Het project richt zich tot jongeren tussen 15 en 25 jaar oud, met bijzondere aandacht voor jongeren in risicosituaties. In het kader van een rondreizende tentoonstelling (infomobiel) wordt een gevarieerd en gendergevoelig informatie- en vormingspakket aangeboden. De Noord-Zuidlink wordt geconcretiseerd door enerzijds (ex-) kindarbeiders uit het Zuiden in Vlaanderen als ervaringsdeskundigen te laten getuigen. Anderzijds worden jonge Vlamingen ingeschakeld die een langere tijd in het Zuiden gewerkt hebben en die bereid zijn als bevoorrechte getuigen hun ervaringen en inzichten inzake kinderarbeid door te geven. Het project wil het probleem in eigen land bespreekbaar maken (beleidsbeïnvloeding) door in samenwerking met de vakbonden en het werkveld aan de betrokken kindarbeiders een gezicht en stem te geven met als hoofddoel de implementatie van de I.A.O.-Conventie 182. c.2
Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest
143. Voor meer informatie aangaande de educatieve campagne over kinderarbeid die tot alle leerkrachten binnen het Franse-gemeenschapsonderwijs is gericht in 2003, verwijzen we naar het derde periodiek rapport van België inzake het IVRK, nr. 72. 144. De Franse Gemeenschap steunt, in het kader van de bilaterale projecten, een reeks projecten inzake de rechten van de mens in het algemeen en de rechten van het kind in het bijzonder. Enkele voorbeelden daarvan zijn een project in Senegal, gericht op de opleiding van magistraten inzake kinderrechten en kinderbescherming, of een project in Bolivia, gericht op de samenstelling van een plan gericht op de preventie en opvolging van de slachtoffers, in verband met de problematiek van intrafamiliaal en seksueel geweld. 145. De Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest ondersteunen in het kader van hun ondersteunende programma's voor de actoren van de indirecte ontwikkelingssamenwerking tevens projecten die zijn uitgewerkt door ontwikkelings-NGO's of Waalse en Brusselse actoren op het vlak van de gedecentraliseerde coöperatie. Sommige voorgestelde projecten hebben de bescherming van kinderen en de re-integratie van straatkinderen, kindsoldaten en wezen tot doel. Zo wordt bijvoorbeeld een project voor de versterking van de permanente opleidingsmiddelen inzake de problematiek van de prostitutie en SOA/Aids in het hoger middelbaar onderwijs in de Democratische republiek Congo meegefinancierd, alsook een bewustmakingscampagne over slavenarbeid in Mauritanië. C.
Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst
146. Onder de uitdagingen die momenteel opduiken, bevindt zich zeker ook de kwestie van het al dan niet censureren van bepaalde websites: op voorhand de toegang tot bepaalde sites verbieden, voortvarend maar reactief tussenkomen maar ook de mediaopleiding verbeteren en de ondersteuning van de ouders versterken voor een betere begeleiding van de jongeren. 147. De bevoegde overheden zullen, op uitnodiging van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, de detectie van kinderhandel optimaliseren door een systematische informatie aan alle eerstelijnsactoren, politiepersoneel en personeel binnen de bijzondere jeugdzorg dat mogelijk met slachtoffers in contact komt, evenals alle personen die instaan voor de opvang en begeleiding van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, in het bijzonder de voogden. Daarnaast zullen de bestaande vorming en permanente vorming aan o.m. de gespecialiseerde onderzoekers mensenhandel en de grenscontroleurs binnen de politie, worden uitgebreid tot de referentiepersonen mensenhandel binnen de andere sectoren evenals tot de voogden die een signalisatiefunctie bij uitstek hebben, in het kader van hun permanente vorming. Met het oog op een optimalisering van het beleid, zal de genoemde informatie tevens, op aanbevelen van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, systematisch worden verstrekt in het kader van de beroepsopleiding van alle professionelen die in contact komen met minderjarigen.
51
148. Op aanbeveling van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind zal worden overwogen om de toegang tot studietoelagen en tot onthaalklassen veralgemeend uit te breiden tot vermoedelijke en erkende slachtoffers van kinderhandel, ongeacht hun nationaliteit of administratief statuut, zoals dit op sommige bevoegdheidsniveaus reeds het geval is. Om ongepaste schoolse oriëntatie binnen het secundair onderwijs van de Franse Gemeenschap te voorkomen, zal de mogelijkheid onderzocht worden om voor alle leerlingen op wie de regeling inzake onthaalklassen van toepassing is, indien nodig, een toelatingsattest vanwege de Integratieraad af te leveren. Dit kadert binnen de algemene doelstelling om alle leerlingen die niet of onvoldoende de taal kennen waarin het onderwijs wordt verstrekt, toe te laten hun schoolcarière aan te vatten of voort te zetten, met een slaagcijfer dat vergelijkbaar is met dat van autochtone leerlingen, mits een zekere tijd wordt besteed aan het verwerven van voldoende kennis van de onderwijstaal. Ook de eerbied voor de gelijke kansen in de dagdagelijkse schoolrealiteit zal het voorwerp vormen van een onderzoek door de bevoegde autoriteiten. Op basis van dit onderzoek zullen de gepaste maatregelen genomen worden. Voorwerp van het onderzoek zullen o.a. zijn: de terugplaatsing naar een lagere graad bij gebrek aan schoolbewijzen en weigeringen van scholen om een jongere nog in te schrijven indien tijdens het schooljaar een overplaatsing naar een centrum in een andere streek is voorzien. Op het niveau van de maatschappelijke integratie zullen onder andere de premieregelingen inzake maatschappelijke bijstand, evenals de regeling inzake gewaarborgde gezinsbijslag voor minderjarige moeders met kinderen, onder de loep genomen worden in het licht van het gelijkheidsbeginsel. Om de permanente waakzaamheid voor discriminatie aan te scherpen, en meer algemeen, in het belang van deze kwetsbare groep, zal bovendien de opvang van slachtoffers van mensenhandel en niet-begeleide minderjarigen beter worden ingebed in het beleid door een overlegforum op het niveau van elke Gemeenschap te voorzien waar knelpunten kunnen worden aangekaart. In het kader van een globaal beleid van sociale inclusie zullen de bevoegde overheden voldoende aandacht besteden aan risicosituaties, zoals die van personen van wie het verblijf in België precair is omwille van hun administratief statuut. 149. De bevoegde overheden zullen, op uitnodiging van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, laten overgaan tot een fenomeenonderzoek omtrent kinderprostitutie en de invulling van dit begrip door jongeren, en omtrent loverboys, met een bijzondere aandacht voor de situatie van Belgische kinderprostitu(e)es (m/v), met als focus seksuele uitbuiting, maar met aandacht voor de verscheidene verschijnings- en belevingsvormen, met als doel de preventie verder uit te bouwen. 150. In het kader van de strijd tegen kinderpornografie zullen de bevoegde overheden een wettelijk kader ontwerpen voor de toepassing van technologie ter blokkering van websites. Daarnaast zullen ook de overige door het nationaal actieplan aangekondigde initiatieven worden uitgevoerd. 151. Op uitnodiging van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, zullen de bevoegde overheden een partneriaat nastreven met de chatfora, met het oog op een scherpere controle van de toegang tot de fora. Bovendien zal elke chatsite worden gesensibiliseerd om op de homepage te verwijzen naar het nummer van de Kinder- en jongerentelefoon van de Vlaamse Gemeenschap (telefoonnummer 102), van de service « écoute-enfants » van de Franse Gemeenschap (telefoonnummer 103) en van de dienst ‘Telefonhilfe’ van de Duitstalige Gemeenschap (telefoonnummer 108 voor volwassenen en kinderen).
52
152. De bevoegde overheden zullen het nodige in het werk stellen om naast de bestraffing van gebruikers van kinderpornografie hun instap in psycho-sociale begeleiding te bevorderen. 153. De bevoegde overheden privilegiëren in de strijd tegen sekstoerisme de responsabilisering en autoregulering van de toerismesector, die de professionelen binnen de sector toelaten om onderling druk uit te oefenen en ter zake goede praktijken te ontwikkelen. Een formeel verbod van elke medewerking aan reizen die gericht zijn op het uitoefenen van kinderprostitutie of mensenhandel, dringt zich evenwel op. In functie van de efficiëntie van de momenteel geldende wettelijke bepalingen, zal op elk bevoegdheidsniveau worden overwogen om een dergelijk verbod kracht bij te zetten. Deze oefening bevindt zich reeds in een vergevorderd stadium op bepaalde bevoegdheidsniveaus.
III VERBOD OP DE VERKOOP VAN KINDEREN, KINDERPROSTITUTIE EN KINDERPORNOGRAFIE EN AANVERWANTE VRAGEN
A.
Maatregelen genomen op strafrechtelijk vlak
a.
Op federaal niveau i)
Verkoop van kinderen
154. Sinds de wet van 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de kinderpornografie werd mensenhandel in de Belgische wetgeving strafbaar gesteld. Ook de handel in kinderen werd op die manier strafbaar gesteld, dit overeenkomstig art 3.1, a) van het Facultatief Protocol. 155. De wet van 10 augustus 2005 (cf. bijlage nr. 6) tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers, heeft de noodzakelijke wijzigingen aangebracht aan de misdrijven van mensenhandel en mensensmokkel, teneinde het nationaal recht in overeenstemming te brengen met de internationale normen. Het misdrijf mensenhandel betreft de misdrijven waarbij hetzij een natuurlijk persoon, hetzij een rechtspersoon, iemand, op welke wijze ook, aanwerft, vervoert, huisvest, onthaalt, of de controle van deze persoon wisselt of overdraagt en dit met het oogmerk of gevolg de betrokken persoon te exploiteren. Daarbij kan het gaan om seksuele (kinderpornografie, exploitatie van prostitutie) en economische (de exploitatie van arbeid, bedelarij, gedwongen delinquentie, organenhandel) uitbuiting. Het misdrijf wordt bestraft met een gevangenisstraf van 1 tot 5 jaar en een geldboete van 500 tot 50.000 euro. Het werd in 2005 in het Strafwetboek ingevoegd en beschermt sindsdien alle slachtoffers, ongeacht hun nationaliteit, en niet langer enkel vreemdelingen, zoals in de oude wetgeving was voorzien. Het plegen van daden van mensenhandel waarbij minderjarigen betrokken zijn, wordt voortaan beschouwd als een verzwarende omstandigheid. Dergelijke daden worden bestraft met een opsluiting van 10 tot 15 jaar en een geldboete van 1.000 tot 100.000 euro. Verkoop van kinderen met het oog op seksuele uitbuiting 156. De wetten van 1995 betreffende mensenhandel en kinderpornografie en betreffende het seksueel misbruik van kinderen stelden het seksueel misbruik van kinderen strafbaar, overeenkomstig art 3. 1, a) i) a van het Facultatief Protocol. De wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen vervolledigde dit wettelijk arsenaal. Voor meer informatie aangaande de bepalingen die betrekking hebben op een betere bescherming van slachtoffers, een zwaardere bestraffing door de invoering van nieuwe verzwarende omstandigheden, de invoering van nieuwe strafbare feiten (bv. de rituele seksuele verminking), de uitbreiding van de extraterritoriale bevoegdheid van de Belgische hoven en
53
rechtbanken en de invoering van de audiovisuele opname van het verhoor van minderjarige slachtoffers of getuigen van diverse misdrijven, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 625. Hierbij moet ter vervollediging andermaal verwezen worden naar de wet van 10 augustus 2005 (cf. bijlage nr. 6) die de handel in kinderen, begaan met een duidelijk omschreven voornemen van seksuele uitbuiting (kinderpornografie, exploitatie van prostitutie), strafbaar stelt (cf. supra, nr. 155 ). Verkoop van kinderen met het oog op economische uitbuiting. 157. België beschikt over een vrij compleet wettelijk arsenaal betreffende kinderarbeid (tot 15 jaar, i.e. zolang het kind voltijds leerplichtig is) en jongerenarbeid (van 15 tot 18 of 21 jaar) 32 . Het algemene principe is dat kinderarbeid verboden is. Bij wijze van uitzondering zijn activiteiten die in het onderwijs of de vorming van kinderen passen toegelaten, evenals activiteiten waarvoor een afwijking wordt toegekend (bijvoorbeeld: medewerking van kinderen als acteur, figurant, zanger aan uitvoeringen van culturele aard,…). Er bestaat een specifieke regelgeving betreffende de duur en de arbeidsvoorwaarden in geval van jongerenarbeid. 158. Hierbij moet ter vervollediging andermaal verwezen worden naar de wet van 10 augustus 2005 (cf. bijlage nr. 6). 159. In maart 2007 verzocht de federale Staatssecretaris voor Overheidsbedrijven de Raden van Bestuur van alle overheidsbedrijven om een audit te verrichten met het oog op het opstellen van een actieplan betreffende maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een van de onderzoeksdomeinen heeft betrekking op de manier waarop de overheidsbedrijven hun leveranciers kiezen, in het bijzonder of zij deze potentiële leveranciers screenen op het respecteren van de normen van de I.A.O., met name voor wat het verbod op kinderarbeid betreft. 160. De wet van 27 februari 2002 ter bevordering van sociaal verantwoorde productie voorziet in de mogelijkheid om een sociaal label uit te reiken aan ondernemingen die sociaal verantwoorde producten op de Belgische markt brengen. De ondernemingen richten hun verzoek daartoe aan de Minister van Economische Zaken. De criteria op basis waarvan het label wordt toegekend, zijn verbonden aan het respecteren van de normen gedefinieerd in de basisconventies van de IAO, waaronder (art. 3 §2, 5° van de wet betreffende de minimumleeftijd voor kinderarbeid (verdrag nr. 138 betreffende de minimumleeftijd, 1973), en het verbod op de ergste vormen van kinderarbeid (verdrag nr. 182 over de ergste vormen van kinderarbeid, 1999). De wet heeft een comité voor sociaal verantwoorde productie ingesteld dat tussenkomt in de procedure tot toekenning van het label en daartoe controles verricht. De voorwaarden tot toekenning van het label worden bij Koninklijk Besluit bepaald. 33 Een onderneming die een label beoogt te verkrijgen, moet een controle laten uitvoeren op het geheel van de productieketen, daarbij inbegrepen de onderaannemers alsook de toeleveranciers, door een bedrijf van sociale audit. Een lastenboek bepaalt de elementen van controle. Het sociaal label helpt de consument producten te kiezen waar geen kinderarbeid mee gemoeid is. In de voorbije jaren ondernam de federale overheid de volgende acties om het sociaal label te promoten:
32
Arbeidswet van 16 maart 1971; Wet van 30 juni 1971 betreffende de administratieve geldboeten toepasselijk in geval van inbreuken op sommige sociale wetten. 33 Koninklijk Besluit van 4 april 2003 tot uitvoering van sommige bepalingen van de wet van 27 februari 2002 ter bevordering van sociaal verantwoorde productie.
54
-
Er werd een handleiding opgemaakt die ondernemingen moet bijstaan in het aanvragen van een sociaal label. Ze vermeldt niet alleen waar het label voor staat, maar ook hoe het moet worden aangevraagd. Sinds september 2005 werd tevens voorzien in een ondersteuningsprogramma voor ondernemingen die een aanvraag doen om het sociaal label te bekomen voor één of meer producten. Het gaat om een financiële tegemoetkoming in de externe kosten verbonden aan de onafhankelijke controle van de productieketen door een derde partij. De hoogte van de tegemoetkoming is gelimiteerd en is afhankelijk van het soort onderneming (kleine, middelgrote of grote onderneming) en van de plaats waar de controle dient te gebeuren (ACPlanden (Afrika, de Caraïben en het Stille Oceaangebied) - MOL-landen (Minst Ontwikkelde landen)). Voorts werd in 2006 ook een informatiecampagne over het sociaal label op touw gezet. De campagne richtte zich hoofdzakelijk tot ondernemingen, maar trachtte tevens de stakeholders (NGO’s, vakbonden, studenten en academici) te betrekken. De campagne bestond uit het verspreiden van een folder en tijdschriftartikelen (een 30-tal), het organiseren van infodagen en conferenties (een 15-tal), het geven van presentaties aan het kaderpersoneel van geïnteresseerde ondernemingen (een 4-tal) en aan organisaties (een 15-tal) en het geven van lessen aan universiteitsstudenten (aan 4 universiteiten).
-
-
Tot op heden hebben 5 ondernemingen in België het sociaal label voor één of meer van hun producten bekomen. Er zijn nog een 5-tal ondernemingen waarvan de externe controle momenteel lopende is. Een aantal ondernemingen lieten verstaan zinnens te zijn een sociaal label aan te vragen. Verkoop van kinderen met het oog op het verhandelen van organen 161. Art. 3. 1, a) i) b van het Facultatief Protocol bepaalt dat de verkoop van kinderen, het aanbieden, afleveren of aanvaarden van een kind, ongeacht op welke wijze, met als doel de overdracht met winstoogmerk van organen van het kind, strafbaar gesteld moet worden. 162. In toepassing van de wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen 34 wordt het wegnemen van organen zonder de toestemming van de betrokkene, ongeacht of hij minderjarig of meerderjarig is, gestraft met een gevangenisstraf van drie maanden tot één jaar en met een geldboete of met één van deze straffen alleen. Door middel van de omschrijving opzettelijke slagen en verwondingen (artikel 398 SW) kan in geval van minderjarigheid van het slachtoffer een hogere strafmaat van 2 jaar worden opgelegd (artikel 405bis SW). Ook voorziet artikel 433septies van het Strafwetboek, in een algemene verzwarende omstandigheid van minderjarigheid.
Eveneens van belang is de wet van 10 augustus 2005 (Cf. bijlage nr. 6), die de handel in kinderen, begaan met een duidelijk omschreven voornemen, namelijk organenhandel, strafbaar stelt. Artikel 433septies van het Strafwetboek voorziet tevens in een algemene verzwarende omstandigheid indien het slachtoffer minderjarig is. ii)
Kinderprostitutie
163. De wetten van 1995 betreffende mensenhandel en kinderpornografie en de wet op het seksueel misbruik van kinderen stelden het seksueel misbruik van kinderen reeds strafbaar, overeenkomstig art. 3. 1, b) van het protocol. De wet van 28 november 2000 (cf. bijlage 7) betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen vervolledigde het wettelijk arsenaal. Er werd een betere bescherming geboden aan alle minderjarige slachtoffers van prostitutie, zonder onderscheid naar leeftijd.
34
Artikel 380ter SW. ( B.S. 14 februari 1987.)
55
164. Het Strafwetboek bepaalt sindsdien dat de persoon die de prostitutie van een minderjarige opwekt, begunstigt of vergemakkelijkt wordt gestraft met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar en met een geldboete van vijfhonderd euro tot vijfentwintigduizend euro. De opgelegde straffen zijn zwaarder naarmate de minderjarigen jonger zijn. Indien de minderjarigen geen volle zestien jaar oud zijn, wordt de dader gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar en met een geldboete van vijfhonderd euro tot vijftigduizend euro. Indien de minderjarige geen volle veertien jaar oud is, is de straf opsluiting van vijftien jaar tot twintig jaar en een geldboete van duizend euro tot honderdduizend euro. Daarnaast wordt degene gestraft die: ten einde aan iemands anders driften te voldoen, rechtstreeks of via een tussenpersoon, een minderjarige (...), zelfs met zijn toestemming, aanwerft, meeneemt, wegbrengt of bij zich houdt met het oog op het plegen van ontucht of prostitutie; rechtstreeks of via een tussenpersoon, een huis van ontucht of prostitutie houdt waar minderjarigen prostitutie of ontucht plegen; kamers of enige andere ruimte verkoopt, verhuurt of ter beschikking stelt van een minderjarige met het oog op ontucht of prostitutie met de bedoeling een abnormaal profijt te realiseren; op welke manier ook, de ontucht of prostitutie van een minderjarige (...) exploiteert; door de overhandiging, het aanbod of de belofte van een materieel of financieel voordeel ontucht of prostitutie van een minderjarige heeft verkregen. Deze personen worden gestraft met een opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar en met een geldboete van duizend euro tot honderdduizend euro. De opgelegde straffen zijn zwaarder naarmate de minderjarigen jonger zijn. Indien de misdrijven gepleegd worden ten aanzien van een minderjarige onder de zestien jaar, wordt de dader gestraft met opsluiting van vijftien jaar tot twintig jaar en met een geldboete van duizend euro tot honderdduizend euro. De persoon die ontucht of prostitutie van een minderjarige bijwoont, wordt eveneens gestraft. Hij kan een gevangenisstraf krijgen van een maand tot twee jaar en een geldboete van honderd euro tot tweeduizend euro. 165. De personen die veroordeeld zijn voor één van de voornoemde misdrijven gepleegd op de persoon van een minderjarige of met zijn deelneming, kunnen bovendien ontzet worden van het recht om, voor een termijn van een jaar tot twintig jaar: 1° in welke hoedanigheid ook deel te nemen aan onderwijs in een openbare of particuliere instelling die minderjarigen opvangt; 2° deel uit te maken, als vrijwilliger, als lid van het statutair of contractueel personeel of als lid van de organen van bestuur en beheer, van elke rechtspersoon of feitelijke vereniging waarvan de activiteit in hoofdzaak op minderjarigen gericht is; 3° een activiteit toegewezen te krijgen die de veroordeelde in een vertrouwens- of een gezagsrelatie tegenover minderjarigen plaatst, als vrijwilliger, als lid van het statutair of contractueel personeel of als lid van de organen van bestuur en beheer, van elke rechtspersoon of feitelijke vereniging. iii) Kinderpornografie 166. Gelet op de definitie van kinderpornografie in art. 2 van het Facultatief Protocol (cf. supra, nr. 12) wenste België niet dat de bekrachtiging ervan zou leiden tot een censuur van schriftelijke stukken. België heeft daarom een verklaring geformuleerd in de wet van 9 februari 2006 houdende de instemming met het Facultatief Protocol. Op grond van deze verklaring moet onder kinderpornografie begrepen worden: visuele afbeeldingen van een kind dat betrokken is bij werkelijke of gesimuleerde seksuele gedragingen of de afbeelding van de geslachtsorganen van een kind wanneer het overheersende kenmerk een voorstelling met seksuele doeleinden is.
56
167. Art 383 bis Sw. stelt het bezit, de handel, de verspreiding en de vervaardiging van kinderpornografie strafbaar, overeenkomstig art. 3. 1, c) van het protocol. De persoon die zinnebeelden, voorwerpen, films, foto's, dia's of andere beelddragers die houdingen of seksuele handelingen met pornografisch karakter voorstellen waarbij minderjarigen betrokken zijn of worden voorgesteld, tentoonstelt, verkoopt, verhuurt, verspreidt, uitzendt of overhandigt, ze met het oog op de handel of de verspreiding vervaardigt of in voorraad heeft, invoert of doet invoeren of aan een vervoer- of een distributieagent overhandigt, wordt gestraft met opsluiting van vijf jaar tot tien jaar en met een geldboete van vijfhonderd euro tot tienduizend euro. Het bovenstaande misdrijf wordt gestraft met opsluiting van tien jaar tot vijftien jaar en met een geldboete van vijfhonderd euro tot vijftigduizend euro indien het een daad van deelneming aan de hoofd- of bijkomende bedrijvigheid van een vereniging betreft, ongeacht of de schuldige de hoedanigheid van leidend persoon heeft of niet. De persoon, die wetens deze zinnebeelden, voorwerpen, films, foto's, dia's of andere beelddragers bezit, wordt gestraft met een gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met een geldboete van honderd euro tot duizend euro. De personen die veroordeeld zijn voor één van de voornoemde misdrijven gepleegd op de persoon van een minderjarige of met zijn deelneming, kunnen bovendien voor een termijn van een jaar tot twintig jaar ontzet worden van de rechten hierboven genoemd, cf. supra, nr. 163. 168. Algemeen beschouwd blijkt uit het voorgaande dat de Belgische wet voor de verschillende bovengenoemde inbreuken straffen toekent die rekening houden met de ernst van de aard van de inbreuk, conform artikel 4.3 van het facultatief protocol. iv) Het strafbaar stellen van de poging of de deelneming aan voornoemde misdrijven 169. Overeenkomstig artikel 3. 2 van het Facultatief Protocol werden de poging van en de deelneming aan voornoemde misdrijven in het Strafwetboek strafbaar gesteld. v)
Reclame met betrekking tot aanbod van diensten van seksuele aard
170. Art. 380ter van het Strafwetboek omvat vier vormen van strafbare publiciteit: reclame voor een aanbod van diensten van seksuele aard met betrekking tot minderjarigen (§1), reclame voor seksuele diensten verleend door middel van telecommunicatiediensten (§2), reclame voor prostitutie (§3, eerste lid) en reclame voor sekstoerisme (§3, tweede lid). Het is daarbij niet vereist dat het aanbod van diensten van seksuele aard geschiedt met een direct of indirect winstoogmerk. Hij die reclame aanbiedt voor diensten van seksuele aard met betrekking tot minderjarigen wordt gestraft met opsluiting van twee maanden tot drie jaar en met een geldboete van tweehonderd euro tot tweeduizend euro. Indien deze reclame tot doel of tot gevolg heeft, direct of indirect, dat prostitutie of ontucht van een minderjarige of zijn exploitatie voor seksuele doeleinden wordt vergemakkelijkt, wordt hij gestraft met een opsluiting van drie maanden tot drie jaar en met een geldboete van driehonderd tot drieduizend euro. Indien dit gebeurt door middel van telecommunicatiediensten wordt de persoon gestraft met een opsluiting van een maand tot een jaar en met een geldboete van honderd euro tot duizend euro. Indien reclame wordt gevoerd voor prostitutie, wordt de persoon gestraft met een opsluiting van een maand tot een jaar en met een geldboete van honderd euro tot duizend euro. Dezelfde straffen gelden voor reclame voor sekstoerisme.
57
Deze bepaling, die art. 9.5 van het Facultatief Protocol naleeft, heeft tot doel de minderjarigen te beschermen. De noodzaak om iedere reclame te bannen die specifiek is gericht op minderjarigen of waarin gewag wordt gemaakt van diensten die door minderjarigen worden aangeboden, wordt beklemtoond door Aanbeveling R(91) 11 van de Raad van Europa van 9 september 1991 inzake seksuele exploitatie, pornografie, prostitutie, alsmede de handel in kinderen en adolescenten. Tevens wordt verwezen naar artikel 34 van het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind, dat bepaalt dat het verboden is dat jongeren beneden de 18 jaar worden geëxploiteerd voor de verwezenlijking van pornografisch materiaal. vi) Aansprakelijkheid rechtspersonen 171. Het Belgische recht beantwoordt aan de vereisten van art. 3.4 van het Facultatief Protocol aangezien art. 5 van het Strafwetboek algemeen bepaalt dat rechtspersonen strafrechtelijk aansprakelijk zijn ongeacht de aard van het strafbare feit. B.
Maatregelen genomen inzake adoptie
172. Hieronder worden de bepalingen toegelicht die door de verschillende beleidsniveau's in België genomen werden inzake adoptie. Daaruit blijkt dat de Belgische Staat, conform de vereisten van het facultatief protocol (artikel 3.5), heel wat inspanningen levert om de nodige wettelijke en administratieve maatregelen te treffen om te verzekeren dat adoptieprocedures verlopen conform de toepasselijke internationale regelgevingen. b.
Op federaal niveau
173. Voor algemene informatie aangaande de Belgische adoptieregeling en haar conformiteit met het Verdrag van ’s-Gravenhage van 29 mei 1993 inzake de internationale samenwerking en de bescherming van kinderen op het gebied van de interlandelijke adoptie, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 86, 209, 214, 284, 292 en 654. 174. In alle gevallen waarin er voldoende aanwijzingen zijn dat de adoptie tot stand is gekomen ingevolge de ontvoering van, de verkoop van of de handel in kinderen, zal de adoptie die hiervan het resultaat is, niet erkend worden door de federale Centrale Autoriteit omdat deze, rekening houdend met het hoger belang van het kind en de fundamentele rechten die het op grond van het internationaal recht toekomen, strijdig is met de openbare orde. Het openbaar ministerie moet een vordering tot herziening van een dergelijke adoptie instellen. De leden van de oorspronkelijke familie kunnen eveneens een vordering tot herziening instellen. 175. Krachtens de wet van 24 april 2003 tot hervorming van de adoptie werd in het Strafwetboek een artikel 391quinquies ingevoegd dat bepaalt dat degene die als tussenpersoon is opgetreden en voor een derde een adoptie heeft proberen te verkrijgen zonder lid te zijn van een erkende adoptiedienst of als lid van een erkende adoptiedienst een onrechtmatige adoptie heeft trachten te verkrijgen, gestraft zal worden met een gevangenisstraf van een jaar tot vijf jaar en met een geldboete van 500 euro tot 25.000 euro of met één van die straffen alleen. 176.
De artikelen. 3. 1, a) ii) en. 3.5 van het Facultatief Protocol worden nageleefd.
58
c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
177. De bevoegde centrale autoriteit van de Gemeenschap houdt toezicht op de wijze van totstandkoming van elke interlandelijke adoptie. In dat kader controleert de VCA (Vlaamse Centrale Autoriteit inzake Adoptie) of de vereiste toestemmingen tot de adoptie ‘niet tegen betaling of in ruil voor enige andere tegenprestatie werden verkregen’ (artikel 361-4 Burgerlijk Wetboek en art 4 c) 3 en d) 4 van het Verdrag inzake de bescherming van kinderen en de samenwerking op het gebied van de interlandelijke adoptie). 178. De Vlaamse centrale autoriteit inzake adoptie is aldus bevoegd voor de voorbereiding van kandidaat-adoptanten op adoptie, de organisatie van de bemiddeling bij adoptie en de nazorg van adoptiegezinnen. Ze heeft zo ook de bevoegdheid om kinderhandel in het kader van adoptie te voorkomen. Alvorens adoptiediensten of zelfstandige adoptanten adopties kunnen realiseren in een herkomstland, wordt door de VCA een uitgebreid kanaalonderzoek uitgevoerd en moet het kanaal goedgekeurd worden. De VCA leverde inspanningen om de uitvoering van het kanaalonderzoek diepgaander te maken en zo een betere controle mogelijk te maken. Het kanaalonderzoek verloopt sinds 2007 in 2 grote delen: Een onderzoek naar de algemene landsituatie en adoptiemogelijkheden ter plaatse. Hier wordt de wetgeving grondig geanaliseerd en wordt de praktijk getoetst aan het wettelijk kader door middel van bevraging van de plaatselijke bevoegde overheden, andere centrale autoriteiten die ervaring hebben in dat bepaalde herkomstland en verschillende internationale NGO's ter plaatse werkzaam op het gebied van mensenrechten (o.a. International Social Service (SSI), Unicef, het Rode Kruis, ...). Tevens wordt de informatie die Human Right Watch (HRW) en Child Rights Information Network (CRIN) ter beschikking stellen steeds geraadpleegd om de algemene toestand in verband met kinderbescherming na te gaan. Een onderzoek naar de specifieke contacten ter plaatse die een rol zullen spelen in de begeleiding en/of de totstandkoming van de adoptie. Dit onderzoek wordt voornamelijk in nauwe samenwerking met de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken uitgevoerd. Er werd een vragenlijst ontwikkeld die aan de Belgische ambassades en/of consulaten wordt voorgelegd met de bedoeling een advies te formuleren over het voorgelegde adoptieproject. Dit advies wordt meegenomen in de beoordeling van het adoptiekanaal door de VCA. De inspanningen die de VCA leverde om op deze manier kanaalonderzoeken uit te voeren, beogen een onderzoeksresultaat per aangebracht kanaal die de garanties op het respecteren van de rechten van kinderen in kaart brengt. Enkel adoptiekanalen waarbij de garantie kan geleverd worden dat adopties enkel in het hoogste belang van kinderen gebeuren en mits respect voor beide wetgevingen, kunnen door de VCA worden toegestaan. Elk nieuw kanaal dat wordt aangebracht door een adoptiedienst of een zelfstandige adoptant, wordt opnieuw onderzocht op de hierboven beschreven wijze, ook al werd in het verleden in het betrokken herkomstland reeds onderzoek uitgevoerd. Een up-date van de informatie wordt steeds opgevraagd om te verzekeren dat nieuwe elementen steeds in het onderzoek opgenomen worden. Op deze manier neemt de VCA haar verantwoordelijkheid op om kinderhandel zoveel mogelijk uit te sluiten. 179. Voor meer informatie wordt verwezen naar nr. 285 van het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK. Aanvullend bij nr. 285 kan vermeld worden dat de Vlaamse Regering in uitvoering van het decreet interlandelijke adoptie van 2005 de vzw Steunpunt Nazorg Adoptie erkend heeft voor een periode van 1 jaar en een facultatieve subsidie toegekend heeft. Deze vzw zal het nazorgaanbod coördineren.
59
180. Op Vlaams niveau wordt een evaluatie van de adoptieprocedure (cf. de evaluatie van de Franse gemeenschap, cf. infra, nr. 183) gepland voor 2009. c.2
Franse Gemeenschapsregering
181. De Franse Gemeenschap organiseert en controleert, via de Service de l’Adoption - Autorité centrale communautaire (ACC), het gehele adoptieproces. Dat doet ze zowel voor internationale adopties als voor interne adopties terwijl de federale overheid tussenkomt in de administratieve erkenningsfase bij adopties die werden uitgesproken in het buitenland. Voor meer informatie wordt verwezen naar nrs 286 en 287 van het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK. 182. Wat betreft de subsidies kregen de adoptie-instellingen vanaf 2005 een nieuwe ondersteuning om hen de mogelijkheid te bieden hun nieuwe opdrachten te verzekeren, de ethische prioriteiten in het belang van het kind te respecteren en niet te veel af te hangen van de onzekerheden die inherent zijn aan internationale adoptie 35 . Het totaalbedrag van de subsidies die aan de instellingen werden verleend, ging van 200.000 euro in 2005 naar 588.000 euro in 2006 en 2007 en 705.000 euro in 2008. Deze wijziging is meer bepaald gericht op een wijziging van het huidige berekeningssysteem voor de subsidies die worden verleend aan de adoptie-instellingen. De berekeningswijze van de subsidies genereerde immers een te grote veranderlijkheid bij de toekenning van de subsidies, die in hoofdzaak verbonden waren aan het aantal adopties en het gerealiseerde aantal individuele bewustmakingsgesprekken. Op die manier ontstond er concurrentie tussen de adoptie-instellingen en dat ging ten koste van de ethische aanpak die op dit vlak door de Franse Gemeenschap verdedigd wordt. Dit systeem bleek ook te complex te zijn en op een negatieve manier aleatoir. De voorgestelde wijzigingen voorzien in een forfaitaire financiering van de adoptieinstellingen wat overeenstemt met een kwalitatieve logica eerder dan een kwantitatieve. Bovendien krijgt elke instelling met dit systeem optimale voorwaarden gegarandeerd voor een professionele werking. De adoptie-instellingen kunnen op deze manier de middelen die hen ter beschikking worden gesteld door de Franse Gemeenschap met kennis van zaken beheren, zodat ze veilig zijn bij een vermindering van het aantal adopties waarvoor ze zelf niet verantwoordelijk zijn (bijvoorbeeld, volgend op een schorsing of plotse onderbreking van de adopties in de landen waarmee ze samenwerken). 183. Onder de kandidaat-adoptanten werd een evaluatie gemaakt van de voorbereiding op de adoptie. Voor 2006-2007 gaf 94,7% een positieve beoordeling voor wat het voorbereidingsproces voor een eerste adoptie betreft. c.3
Duitstalige Gemeenschapsregering
184. De kandidaat-adoptanten van de Duitstalige Gemeenschap wenden zich tot de erkende diensten van de Franse Gemeenschap. Voor meer informatie wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 288-289.
35
Besluit van 16 mei 2008 tot wijziging van het besluit van 7 oktober 2005 inzake adoptie, B.S. 15 augustus 2008.
60
C.
Maatregelen genomen inzake inbeslagname, verbeurdverklaring en sluiting van panden
b.
Op federaal niveau i)
Inbeslagname en verbeurdverklaring
185. De Belgische rechtscolleges maken regelmatig gebruik van de wettelijke mogelijkheid om bewarend beslag bij equivalent te leggen op het vermogen van de verdachte, ook indien niet kan worden aangetoond dat de in beslag genomen goederen rechtstreeks voortvloeien uit de inbreuk. Bovendien bestaat er een ruim stelsel van verbeurdverklaring van de zaken genoemd in artikel 7 van het Protocol 36. Eveneens kennen de rechtscolleges, wanneer geldbedragen in beslag worden genomen, vaak een deel ervan toe aan de burgerlijke partijen, bij wijze van schadeloosstelling 37. Daarnaast kan het slachtoffer zich wenden tot de Commissie voor Hulp aan de Slachtoffers van Onopzettelijke Gewelddaden. Tot op vandaag werd in twee dossiers hulp toegekend aan slachtoffers van seksuele uitbuiting.
ii) Tijdelijk of definitief sluiten van panden 186. Overeenkomstig art. 7. c) van het facultatief protocol bepaalt het Strafwetboek dat de rechter de sluiting van een inrichting kan bevelen waar bepaalde zedenmisdrijven werden gepleegd en dit voor een termijn van 1 maand tot 3 jaar. 187. Wat mensenhandel betreft, voorziet het Strafwetboek erin dat de rechter de tijdelijke of definitieve, gedeeltelijke of volledige sluiting kan bevelen van een onderneming waarin een dergelijk strafbaar feit werd gepleegd. D. b.
Maatregelen genomen op gerechtelijk vlak Op federaal niveau
188. De territoriale bevoegdheid van de Belgische staat wordt voorzien in het Strafwetboek, in de regeling betreffende de luchtvaart en in het Tucht- en Strafwetboek voor de koopvaardij en de zeevisserij. 189. Daarnaast werd een belangrijk artikel 10ter in de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering ingevoegd door de wet van 13 april 1995, gewijzigd door de wet van 28 november 2000 en de wet van 10 augustus 2005. Het voorziet in een extraterritoriale bevoegdheid van de Belgische rechter voor zedenmisdrijven en feiten van mensenhandel die ten aanzien van een minderjarige zijn gepleegd buiten het Belgische grondgebied. Dit betekent dat de Belgische rechter bevoegd is om kennis te nemen van feiten van seksuele uitbuiting van kinderen, zelfs wanneer er geen enkele klacht is neergelegd of geen enkele officiële kennisgeving verricht werd, indien de strafbare handeling geen misdrijf vormt in de Staat waar ze gepleegd werd en indien de betrokkene niet de Belgische nationaliteit heeft. De enige beperking voor deze universele rechtsmacht is de voorwaarde bedoeld in artikel 12 van de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering op grond waarvan de vervolgde persoon in België gevonden moet worden.
36
Wet van 19 december 2002 tot uitbreiding van de mogelijkheden tot inbeslagneming en verbeurdverklaring in strafzaken, B.S. 14 februari 2002; art. 43quater Sw. Zie rechtspraakoverzicht op www.diversiteit.be. Zie ook Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, Jaarverslag 2006 Mensenhandel, mensensmokkel, hoofdstuk 2, punt 2.3.1. 37 O.c., hoofdstuk 3, punt 3.5. Zie ook het rechtspraakoverzicht op www.diversiteit.be.
61
De extraterritoriale rechtsmacht van de Belgische gerechten om kennis te nemen van zedenmisdrijven gaat bijgevolg verder dan de minimumvereisten die door artikel 4 van het facultatief Protocol worden opgelegd. 190. In mei 2007 werd op federaal niveau een evaluatie van verscheidene reglementeringen afgerond. Ze bevat een reeks aanbevelingen die toelaat de bestaande juridische instrumenten te verbeteren en de lacunes in het huidige systeem weg te werken. Al deze aanbevelingen hebben meer bepaald betrekking op het ten laste nemen en opvolgen van minderjarige en meerderjarige daders van seksuele misdrijven, de problematiek van recidive, het beroepsgeheim en andere procedurevoorschriften inzake de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, de audiovisuele registratie van het verhoor van kindslachtoffers of getuigen van misdrijven enz. Deze evaluatie moet leiden tot de oprichting van een werkgroep die helpt bij de keuze van de meest opportune voorstellen met de doelstelling ze van kracht te laten worden. U kunt de hele evaluatie raadplegen op de site van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid (http://www.dsb-spc.be/doc/pdf/Evaluation-lois-1995.pdf ). E.
Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst
191. De jonge fenomenen van grooming en seksueel misbruik door middel van ICT, noodzaken tot een aanpassing van het Strafwetboek, met het oog op het beter bestrijden van deze fenomenen, onder meer om toe te laten dat ook situaties die eruit voortvloeien strafbaar worden gesteld, ook al heeft geen enkel direct contact tussen dader en slachtoffer plaatsgevonden. De bevoegde overheid zal hiertoe een wetgevend initiatief nemen.
IV BESCHERMING VAN KINDSLACHTOFFERS 192. Aanbeveling 24 d 38 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, betreft het voorkomen van secundaire victimisering van het slachtoffer. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in een aangepaste wetgeving (cf. infra, nrs 216, 218, 219, 220, 221, 223, 225 en 226). 193. Aanbeveling 28 a 39 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, betreft de aangepaste opvang van nietbegeleide minderjarigen. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in de opening van gespecialiseerde centra (cf. infra, nrs 202, 203, 204,205, 206, 207, 208 en 209). A.
Wettelijke maatregelen
b.
Op federaal niveau i)
Niet-begeleide minderjarigen – onthaal van slachtoffers van mensenhandel
194. Sinds de inwerkingtreding van de programmawet van 24 december 2002 worden nietbegeleide minderjarige vreemdelingen die zich aan de Belgische grens of op het grondgebied bevinden door de Dienst Voogdij onder de hoede genomen en geïdentificeerd. Stelt de Dienst Voogdij vast dat aan de voorwaarden is voldaan, dan wordt de persoon die onder zijn hoede staat, een voogd toegewezen. Alle niet-begeleide minderjarigen die zich op het grondgebied bevinden of geïdentificeerd zijn als NBM door de Voogdijdienst wanneer ze zich hebben aangediend aan de grens, worden evenwel eerst doorverwezen naar een federaal observatie - en oriëntatiecentrum (OOC). Er wordt hun vervolgens een opvangformule voorgesteld, op basis van de situatie en de behoeften van de 38
“Prosecute in cases of ill-treatment, ensuring that the abused child is not victimized in legal proceedings and his/her privacy is protected.” 39 “Expedite efforts to establish special reception centres for unaccompanied minors, with special attention to those who are victims of trafficking and/or sexual exploitation.”
62
jongere en rekening houdend met de bevoegdheden van de betrokken instanties, ofwel via materiële hulp (onderdak en begeleiding) die verleend wordt door Fedasil, ofwel via een klassieke maatschappelijke dienst verleend door een OCMW, ofwel een gespecialiseerde hulp via de tenlastenemingen georganiseerd door de jeugdbescherming. Van het verblijf in een OOC wordt gebruik gemaakt om de niet-begeleide minderjarige die zich op het grondgebied bevindt te registreren, te identificeren en om een voogd van de Voogdijdienst toe te wijzen 40. Voor de jongeren betekent het ook een moment om te acclimatiseren en voor de professionals die hen omringen, een observatiemoment waarop ze een psychosociaal verslag kunnen baseren. Elke (kandidaat-) voogd dient een basisopleiding van vier dagen te volgen. Tijdens deze opleiding komt het thema mensenhandel eveneens aan bod. In het kader van dit thema wordt een voordracht door de vzw Pag-asa betreffende de indicaties, mogelijkheden van opvang, begeleiding en de te volgen procedure bij mensenhandel gegeven. Eveneens wordt een toelichting gegeven bij het verloop van de procedure mensenhandel. De voogden die de basisopleiding hebben gevolgd, dienen na verloop van tijd aan de aanvullende opleiding over vreemdelingenrecht en de asielprocedure deel te nemen. 195. Om de NBM zoveel mogelijk te beschermen, heeft Fedasil verschillende maatregelen ingevoerd in zijn twee centra voor observatie en oriëntatie van NBM: Gedurende de twee eerste dagen wordt de jongere van zijn externe contacten geïsoleerd. De hem toebehorende gsm wordt tijdens zijn verblijf in het centrum in bewaring genomen en contacten van de jongere met de buitenwereld worden met de grootst mogelijke behoedzaamheid opgevolgd. De bezoekers worden systematisch gecontroleerd voor eender welk contact met de NBM die in het centrum verblijft. De personeelsleden zijn op hun hoede voor alle personen die zich in de buurt van het centrum ophouden. Bij de minste twijfel wordt de politie gewaarschuwd om die personen te controleren. Zodra de jongere in het centrum aankomt, vindt een eerste onderhoud plaats om een intake te realiseren en zo alle noodzakelijke informatie te geven en uit te wisselen over zijn huidige situatie en de volgende etappes waarmee hij zal worden geconfronteerd. Er wordt meer bepaald een huishoudelijk reglement aan de jongere bezorgd, beschikbaar in een twintigtal talen. Ook worden tolken ter beschikking gesteld om er zeker van te zijn dat de jongere de informatie, alsook de mogelijke evolutie van zijn verblijf in België goed begrijpt. Tijdens dit onderhoud probeert het centrum eveneens zoveel mogelijk informatie te verzamelen betreffende de identiteit van de jongere. Na de intake worden verschillende gesprekken met de jongere voorzien om de situatie uit te klaren. Binnen het centrum wordt een pedagogisch project opgestart opdat de NBM zich veilig zou voelen en zich aan het gestructureerde gemeenschapsleven zou kunnen aanpassen. De NBM wordt permanent begeleid gedurende de eerste twee weken van zijn verblijf. Het centrum biedt een zeker aantal activiteiten aan opdat zijn leven zoveel mogelijk zou overeenstemmen met dat van een Belgisch minderjarig kind. Bij verschillende gelegenheden wordt de aanwezigheid tijdens deze activiteiten geverifieerd. Als een NBM het centrum verlaat, wordt de politie steeds op de hoogte gebracht. Dat gebeurt op een standaardmanier en de beschikbare informatie wordt aan de politie bezorgd. Als de verdwijning als onrustwekkend wordt beschouwd, gaan de politiediensten onmiddellijk ter plaatse om de nodige vaststellingen te doen. 196. Voor de personeelsleden wordt een permanente opleiding georganiseerd om hun kennis te verbeteren, alsook hun vermogen om de ‘signalen’ van de slachtoffers op te vangen. Bij de minste twijfel neemt het opvangcentrum van Fedasil contact op met een van de drie specifieke centra voor 40
Voor meer informatie aangaande de voogdijregeling voor niet-begeleide minderjarigen en de opdrachten van de voogdijdienst verwijzen we naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 556-561.
63
slachtoffers van mensenhandel en –smokkel. Die centra (Pag-Asa, Sürya en Payoke) zijn erkend door de bevoegde autoriteiten. Ze kunnen naar het verhaal van de jongere luisteren en de ploeg van het OCC/de opvangstructuur helpen bij de oriëntatie inzake opvang. De opvangstructuren van Fedasil verwijzen de niet-begeleide minderjarige voor wie een vermoeden van mensenhandel bestaat of die ervan het slachtoffer is, in samenwerking met de voogdijdienst en/of voogd, door naar één van de specifieke opvangstructuren zoals Esperanto, Juna, Joba en Minor N'Dako. Binnen deze voorzieningen kunnen niet- begeleide minderjarige vreemdelingen zowel residentieel opgevangen worden, als gebruik maken van kamertraining en begeleid zelfstandig wonen. Deze centra voorzien eveneens in pedagogische begeleiding op maat van deze doelgroep. Voor meer informatie omtrent bovenstaande centra en centra die opvang en/of pedagogische begeleiding voorzien voor NBM, cf. infra, nrs 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208 en 209. 197. Indien mogelijk worden minderjarigen van wie wordt vermoed dat ze slachtoffer zijn van mensenhandel – en die meestal door de politie worden geïntercepteerd op het Belgisch grondgebied waar ze illegaal verblijven – onmiddellijk onder de bescherming geplaatst van de genoemde centra. Om van het slachtofferstatuut gebruik te kunnen maken, dient de voogd zich te richten tot een gespecialiseerd opvangcentrum (Pag-asa, Sürya en Payoke) opdat zijn pupil door één van deze drie centra omkaderd zou worden en hij een aanvraag kan indienen voor een verblijfsdocument. De voogd zal in dat geval vragen om zijn pupil in aanmerking te laten komen voor medische verzorging, opvoeding en psychologische hulp naargelang zijn eigen kwetsbare situatie. Bevindt hij of zij zich in de procedure “mensenhandel”, dan vindt de administratieve en juridische opvolging plaats in samenwerking met het centrum waar hij verblijft. ii)
Niet-begeleide minderjarigen - verblijfsregeling voor slachtoffers van mensenhandel
198. De artikelen 61/2 tot en met 61/5 van de wet van 15 december 1980 41, zetten de bepalingen betreffende het verblijf van de richtlijn 2004/81/EG van 29 april 2004 42 om. Deze wet voorziet in een bescherming van slachtoffers van mensenhandel 43 of van mensensmokkel 44 in de omstandigheden van art. 77 quater 1°, uitsluitend voor wat de niet-begeleide minderjarigen betreft, tot en met 5°, op voorwaarde dat ze met de overheden samenwerken. De uitvoeringsmodaliteiten van de procedure mensenhandel evenals het geleverde type van verblijfstitel worden bij Koninklijk Besluit bepaald. 45 199. In de circulaire van 21 juni 2007 46 worden zowel de algemene principes betreffende de procedure als de specifieke bepalingen betreffende de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBM) bepaald. 200. De artikels 61/2 en 61/5 van de wet van 15 december 1980 voorzien in specifieke bepalingen voor de NBM’s (het onmiddellijk in het bezit stellen van een verblijfsdocument, vertegenwoordiging door zijn voogd, ...).
41
Wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, gewijzigd door de wet van 15 december 2006. 42 Richtlijn nr. 2004/81/EG van de Raad van 29 april 2004 betreffende de verblijfstitel die in ruil voor samenwerking met de bevoegde autoriteiten wordt afgegeven aan onderdanen van derde landen die het slachtoffer zijn van mensenhandel of hulp hebben gekregen bij illegale immigratie. 43 Artikel 433 quinquies Sw. 44 Artikel 77 bis Wet van 15 december 1980. 45 Art 110 bis en 110 ter van het K.B. van 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, gewijzigd bij K.B. 27 april 2007, B.S. 21 mei 2007. 46 Punt VII Omzendbrief van 21 juni 2007 betreffende de wijzigingen in de reglementering betreffende het verblijf van vreemdelingen tengevolge van de inwerkingtreding van de wet van 15 september 2006, B.S. 4 juli 2007.
64
De circulaire van 26 september 2008 47 betreffende de implementatie van een multidisciplinaire samenwerking inzake de slachtoffers van mensenhandel en/of sommige ernstigere vormen van mensenhandel werd in het Belgisch Staatsblad van 31 oktober 2008 gepubliceerd. Deze circulaire heeft meer bepaald tot doel te herinneren aan bepaalde wettelijke verplichtingen van de verschillende interventiediensten (bv. rekening houden met de bijzondere kwetsbaarheid van de minderjarige) en de bewustmaking te bevorderen van de eerstelijnsactoren inzake de specifieke maatregelen die van toepassing zijn op niet-begeleide minderjarige vreemdelingen en inzake het belang dat ze dienen te hechten aan de kwetsbaarheid van de minderjarige. Opleidingen worden verstrekt aan de verscheidene betrokken professionelen, teneinde de detectie van vermoedelijke slachtoffers te bevorderen en erover te waken dat de noodzakelijke beschermingsmaatregelen worden genomen ten aanzien van de slachtoffers.
c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
201. In uitvoering van aanbeveling 28.a 48 van de concluding observations van het VNkinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, dat de oprichting van gespecialiseerde opvangcentra voor NBM-slachtoffers aanbeveelt, worden de hierna genoemde centra gesubsidieerd door de Gemeenschappen. Opvangcentra voor minderjarige slachtoffers van mensenhandel 202. Esperanto (geheim centrum voor kindslachtoffers van mensenhandel) is een open opvangcentrum, een semi-openbare vereniging die gecofinancierd wordt door de Franse Gemeenschap, het RSZ-fonds en het Europees Vluchtelingenfonds (EVF). Dit centrum dat sinds 2002 bestaat, vangt 15 NBM op, biedt hen onderdak, begeleidt hen en verwijst hen door. 203. JUNA (vroeger ’t Huis) is een open opvangcentrum in Aalst dat in 1999 opgericht en erkend werd. Het wil NBM onderdak bieden die nog geen asielaanvraag hebben ingediend. Het werd erkend in het kader van de Vlaamse bijzondere jeugdzorg en kan 20 minderjarigen opvangen. Het biedt de buitenlandse minderjarigen een volledige opvang en een opvang in noodgevallen. JUNA onthaalt de kinderen voor een periode van 6 tot 8 maanden en biedt hen een basisintegratie. Vervolgens wordt de hoede over de kinderen overgenomen door pleeggezinnen of andere opvangcentra. De subsidiëring evolueerde van 33.000 euro in 1999 (15 plaatsen) over 635.000 euro in 2002 (20 plaatsen) tot 1.060.000 euro in 2008 (20 plaatsen). 204. Minor N’Dako is een open opvang- en oriëntatiecentrum voor NBM die geen asielaanvraag hebben ingediend of van wie de aanvraag afgewezen is. Het werd in 2002 erkend in het kader van de Vlaamse bijzondere jeugdzorg. Deze voorziening bestaat uit drie afdelingen en heeft een totale capaciteit van 30 plaatsen. In 2006 werd bijkomend “Minor N’Dako begeleid zelfstandig wonen” opgericht met een capaciteit van 16 plaatsen. Minor Ndako ontving in 2006 voor 41.000 euro, in 2007 voor 278.000 euro en in 2008 voor 300.000 euro subsidies van de Vlaamse gemeenschap. Opvangcentra voor niet begeleide minderjarige vreemdelingen 205. Begeleid Zelfstandig Wonen Joba is een voorziening, erkend in 1999, die via de afdelingen “BZW Joba” en “Joba vluchtelingenwerking” en het project “De Tussenstap-Joba” (erkend sinds 2006), in een totale capaciteit van 48 plaatsen voor NBM voorziet.
47
Deze circulaire vervangt de circulaire van 1 juli 1994 betreffende de afgifte van verblijfs- en arbeidsvergunningen (arbeidskaarten) aan vreemdelingen, slachtoffers van mensenhandel en de richtlijnen van 13 januari 1997 aan de Dienst Vreemdelingenzaken, de parketten, de politiediensten, de diensten van de inspectie van de sociale wetten en de sociale inspectie omtrent de bijstand aan slachtoffers van mensenhandel, gewijzigd door de richtlijnen van 17 april 2003. 48 “Expedite efforts to establish special reception centres for unaccompanied minors, with special attention to those who are victims of trafficking and/or sexual exploitation.”
65
De subsidiëring evolueerde van 100.000 euro (Joba vzw) over 283.000 euro (Joba vzw + Joba project) tot 360.000 euro (Joba vzw + Joba project). 206. Het begeleidingstehuis De Oever NBBM, erkend in 2008, heeft een totale capaciteit van 13 plaatsen voor niet-begeleide minderjarigen tussen 12 en 18 jaar. 207. Synergie 14, vzw-project ‘relais’ is een permanent opvang- en oriëntatiecentrum dat zich in de eerste plaats richt tot NBM, en wil een vertrouwensruimte creëren waarin de NBM zich vrij kunnen uiten en kunnen praten met volwassenen die zelf ook het harde leven als balling hebben gekend en met opvang- en integratiemoeilijkheden te kampen hebben gehad. Hier worden ook persoonlijke projecten voor de NBM uitgewerkt en kunnen de NBM in een gezellige sfeer hun voogden ontmoeten. De aangeboden activiteiten en diensten zijn opvang, oriëntatie, begeleiding, ateliers, tijdelijke huisvesting, toegang tot het internet, telefoon, sanitaire installaties, wasserij… Naast subsidies van het Sociaal Maribelfonds krijgt Synergie 14 eveneens subsidies van Fedasil en de Franse Gemeenschap. 208. De vzw Aïcha is als vereniging in september 2005 met haar activiteiten begonnen. Naast de voogdijactiviteit organiseert Aïcha, op basis van subsidies van het Sociaal Maribelfonds, voor de NBM een permanente opvang en een permanente creatieve expressie in diverse vormen, op basis waarvan begeleidende maatregelen en bemiddelingen kunnen worden verricht om te voldoen aan de uitgedrukte behoeften en wensen. 49 209. Mentor escale vzw is een begeleidingsvereniging voor verbannen en niet-begeleide minderjarigen, ongeacht het statuut van hun verblijf. De vereniging verzekert de educatieve en maatschappelijke omkadering die absoluut noodzakelijk is voor de niet-begeleide asielzoekers (rechtsbijstand, zoeken en beheren van huisvesting, schooloriëntatie en opvolging, hulpverlening bij het beheer, groepsactiviteit, psychologische bijstand enz.). Naast de subsidies van het Sociaal Maribelfonds 50 ontvangt Mentor Escale eveneens subsidies van Fedasil. Opleidingen 210. Juna verzorgt vormingen op vraag van scholen, organisaties etc. Naast deze vormingen voorziet Juna, in samenwerking met Minor N’Dako, de Universiteit van Gent en OOC Steenokkerzeel (Fedasil), een structurele vorming die men jaarlijks tracht te geven. Het betreft een basisvorming voor nieuwe medewerkers tewerkgesteld in voorzieningen voor NBM in de bijzondere jeugdzorg en nieuwe medewerkers in federale asielcentra die met NBM werken. 211. Na jarenlang informeren en sensibiliseren van doorverwijzers (Jeugdparket, politiediensten, …) en andere actoren binnen de opvang, heeft het project Netwerk Hulpverlening Mensenhandel van 2001 tot 2006 in nauwe samenwerking met medewerkers van de gespecialiseerde centra, jaarlijks een vijftigtal informatiesessies verzorgd aangaande het beleid ter bestrijding van mensenhandel en de hulpverlening aan slachtoffers van mensenhandel. De vormingen werden gegeven aan verenigingen en diensten die met (potentiële) slachtoffers te maken krijgen, zoals opvangvoorzieningen en ambulante sociale diensten, verenigingen die zich richten tot vreemdelingen of illegalen, OCMW’s, opleidings- en tewerkstellingsinitiatieven, het middenveld, de bevoegde administraties en ministeriële kabinetten. 49
Daartoe werd het Koninklijk Besluit van 26 oktober 2006 houdende toekenning van een toelage aan de VZW “Aïcha” voor het begrotingsjaar 2006 en het Koninklijk Besluit van 6 november 2007 houdende de toekenning van een toelage aan de verenigingen “De Grens Centrum voor Maatschappelijk Werk Brabantia – afdeling” , “Caritas Internationaal”, “ Aide aux Personnes Déplacées”, “ Aïcha”, “Exil”, “Rode Kruis-Vlaanderen” en “ Services de Solidarité socialiste” voor het begrotingsjaar 2007 genomen. 50 Het Sociaal Maribelfonds van het paritair comité voor de sociaal-culturele sector (CP 329), werd bij Koninklijk Besluit van 29 april 1999 opgericht. Het is opgesplitst in het Paritair Subcomite voor de socioculturele sector van de Vlaamse gemeenschap, de Sous-Commission Paritaire pour le secteur socioculturele des communautés Française et germanophone et de la Région Wallonne en het Paritair Subcomité voor de federale en bicommunautaire socioculturele organisaties. Elk comité heeft zijn eigen Sociaal Maribelfonds.
66
Van 2001 tot 2004 richtte het project zich enkel naar diensten in Vlaanderen en Brussel. Vanaf 2005 richtte het zich tot diensten in het hele land. In 2005-2006 hebben Minor-N’Dako, Juna en Netwerk Hulpverlening Mensenhandel in samenwerking met het OSBJ een vorming uitgewerkt om NBM’s als doelgroep te introduceren bij niet-gespecialiseerde voorzieningen van de jeugdzorg. Deze vorming is drie maal verstrekt. Met dit initiatief werden 100 personen uit de sector bereikt. Informatieverspreiding en sensibilisering gebeurt ook langs andere kanalen: publicaties, jaarverslagen, websites, actieve deelname aan congressen en studiedagen, … 212. De vzw Sürya en de vzw Payoke, opvangcentra voor slachtoffers van mensenhandel, respectievelijk gesitueerd in het Waalse Gewest en in de Vlaamse Gemeenschap, organiseren, op vraag van secundaire en hogescholen of sociale diensten, informatiesessies over het werk van hun vereniging. 213. De vzw PAG-ASA is een Brussels opvangcentrum voor slachtoffers van mensenhandel. Ze organiseert op aanvraag vormingssessies ‘op maat’ opdat de verschillende nationale actoren (politiediensten, sociale sector, ...) op de hoogte zouden zijn van het fenomeen mensenhandel, het aanbod van PAG-ASA, de evoluties op juridisch vlak en de psychosociale aspecten van de slachtofferhulp. Informatieverstrekking 214. De kinderrechtswinkel is in juni 2008 gestart met de verspreiding van de brochure genaamd “‘tZitemzo...als je vreemdeling bent in België”. Deze brochure bevat algemene informatie over minderjarige vreemdelingen. Daarnaast worden binnenkort acht gedetailleerde fiches uitgebracht met toegankelijke informatie over onder meer de verblijfsprocedures, terugkeerprocedures en contactpunten voor informatie en/of hulp. De bedoeling is dat deze fiches aangeboden worden op allerlei websites van organisaties die te maken hebben met minderjarige vreemdelingen. B.
Gerechtelijke maatregelen
b.
Op federaal niveau i)
Bescherming van minderjarige slachtoffers tijdens het onderzoek
vervolging 215. Overeenkomstig artikel 8.2 van het Protocol, kunnen de vervolgingen uitgeoefend worden zonder de klacht van een slachtoffer, met name via het principe van het ambtshalve vervolgen door het openbaar ministerie. Een gebrek aan specialisatie van de personen of van de onderzoeksdiensten evenals de onzekerheid over de leeftijd van het kind mogen het openen van een onderzoek niet verhinderen. Bescherming van de identiteit van de slachtoffers 216. Artikel 378bis Strafwetboek voorziet, overeenkomstig artikel 8. 1, e) van het Protocol, in strafbepalingen ten aanzien van diegene die informatie verspreidt waaruit de identiteit van het slachtoffer van seksueel misbruik kan blijken (aanranding van de eerbaarheid en verkrachting). Statuut van benadeelde persoon 217. Er moet op gewezen worden dat het Belgisch recht over een statuut van benadeelde persoon beschikt (artikel 5bis Voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering). Deze mag ieder document dat hij nuttig acht doen toevoegen aan het dossier. Hij wordt op de hoogte gebracht van de seponering en de reden daarvan, het instellen van een gerechtelijk onderzoek en de bepaling van een rechtsdag voor het onderzoek- en vonnisgerecht.
67
Verhoor van minderjarigen 218. Het verhoor van kindslachtoffers in het kader van onderzoeken en strafrechtelijke procedures die hen aanbelangen, biedt deze kinderen de mogelijkheid hun recht uit te oefenen inzake respect voor hun standpunten zoals hernomen in artikel 8.1, c) van het facultatief protocol. 219. De wet van 13 april 1995 inzake seksueel misbruik ten aanzien van minderjarigen introduceerde het recht van de minderjarige om zich tijdens het verhoor bij te laten staan door een meerderjarig vertrouwenspersoon. Er werd voorzien dat de minderjarige geïnformeerd wordt over dit recht. In bepaalde gevallen kan de procureur des Konings weigeren om iemand toe te laten tijdens dat verhoor. De wet van 28 november 2000 heeft het toepassingsgebied uitgebreid naar alle minderjarigen die getuigen zijn van de inbreuken die ze opsomt. 220. Op algemene wijze heeft de wet van 28 november 2000 maatregelen ingevoerd betreffende de opname van het verhoor en de videoconferentie. Het audiovisueel opnemen van het verhoor en het beperken van het aantal verhoren tot het strikt noodzakelijke beoogt de secundaire victimisatie van kinderen te voorkomen, die kan ontstaan door herhaald verhoor. De videoconferentie beoogt een confrontatie tussen het slachtoffer en de beklaagde op de zitting te vermijden. Ook is voorzien in een mogelijkheid tot het verhoren van kinderen in aangepaste plaatsen door opgeleide professionals. 221. Meerdere richtlijnen en tenslotte een ministeriële omzendbrief betreffende de audiovisuele opname van verhoren van minderjarige slachtoffers en getuigen van seksueel misbruik of andere zware mishandelingen, zijn elkaar opgevolgd 51 . De omzendbrief beoogt bestaande praktijken eenvormig te maken en een grotere coherentie na te streven door aan de politiediensten en de magistraten de te volgen methode en enkele te respecteren voorwaarden op te leggen wanneer deze overgaan tot de opname van het verhoor van een minderjarige. ii)
Bescherming van minderjarige slachtoffers tijdens de strafprocedure
Verjaringstermijn 222. De wet van 13 april 1995 inzake seksueel misbruik ten aanzien van minderjarigen bepaalt dat de verjaringstermijn met betrekking tot de misdrijven met een seksueel karakter pas begint te lopen vanaf de dag waarop het slachtoffer de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Door de wet van 28 november 2000 inzake de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen (cf. bijlage nr. 7) werd een tweede alinea ingevoegd waarin staat vermeld dat indien deze misdrijven gecorrectionaliseerd worden, de verjaringstermijn 10 jaar blijft, zoals bij misdaden. Dat betekent concreet dat het slachtoffer nog tot de leeftijd van 28 jaar een klacht kan indienen, i.e. tot 10 jaar na de meerderjarigheid. De wet van 28 november 2000 heeft bovendien het toepassingsgebied van de regeling uitgebreid naar de minderjarigen die getuigen zijn van de inbreuken die ze opsomt. Bescherming van getuigen 223. Kinderen en hun gezinnen kunnen in voorkomend geval, overeenkomstig artikel 8.1, a) van het Facultatief Protocol, een beroep doen op de wet van 7 juli 2002 die in een regeling voorziet van beschermde getuigen 52. 51 Ministeriële richtlijn van 16 december 1998 betreffende de audiovisuele opname van minderjarige slachtoffers of getuigen van seksueel misbruik of andere zware mishandelingen; Ministeriële richtlijn van 1 april 2000 betreffende de audiovisuele opname van verhoren van minderjarige slachtoffers of getuigen van seksueel misbruik of andere zware mishandelingen; Ministeriële omzendbrief van 16 juli 2001 betreffende de audiovisuele opname van het verhoor van slachtoffers en getuigen van misdrijven; Ministeriële richtlijn van 20 februari 2002 tot regeling van de taakverdeling, de samenwerking, de coördinatie en de integratie tussen de lokale en de federale politie inzake de opdrachten van gerechtelijke politie; Omzendbrief COL 2/2002 van 13 maart 2002 van het College van procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep inzake de Ministeriële richtlijn van 20 februari 2002 tot regeling van de taakverdeling, de samenwerking, de coördinatie en de integratie tussen de lokale en de federale politie inzake de opdrachten van gerechtelijke politie. Deze laatste Richtlijn bevat in punt 5.2. meer gedetailleerde specifieke overgangsbepalingen betreffende de verdeling van de bevoegdheden bij videoverhoor van minderjarigen en de gevolgen van de wet van 28 november 2000 en van de Omzendbrief (cf. bijlage nr. 8). 52 Cf. supra, nr. 9, Wet van 7 juli 2002 houdende een regeling voor de bescherming van bedreigde getuigen en andere bepalingen, B.S. 10 augustus 2002.
68
Opleidingen voor magistraten en advocaten 224. België heeft, overeenkomstig artikel 8.4 van het Facultatief Protocol, maatregelen genomen in het kader van de opleidingen voor magistraten en voor de advocatuur, die worden georganiseerd door de Hoge Raad voor de Justitie en de opleidingsdienst van de gerechtelijke orde van de FOD Justitie. De betrokken personen krijgen een opleiding over de rechten van het kind alsmede over feiten van seksuele exploitatie. Behandeling van de zaak met gesloten deuren 225. De rechter kan besluiten tot de behandeling van de zaak met gesloten deuren, op basis van artikel 148 van de Grondwet en van artikel 6,1° van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Bovendien voorzien artikel 190bis en 327bis van het Wetboek van Strafvordering dat er een beroep gedaan kan worden op een videoconferentie die toelaat om het kind te verhoren zonder dat zij/hij geconfronteerd wordt met de fysieke aanwezigheid van de vermoedelijke dader. Deze maatregel draagt er meer bepaald toe bij dat de bescherming van het kindslachtoffer tegen wraakacties of intimidatie gegarandeerd wordt, conform artikel 8.1, f) van het facultatief protocol. Recht op informatie over de strafuitvoeringsmodaliteiten 226. De wet van 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten, voorziet tevens in ruime voorwaarden voor het inlichten van het slachtoffer in het kader van de uitvoeringsmodaliteiten van de straf die door de Minister alsook door de strafuitvoeringsrechter en de strafuitvoeringsrechtbank worden toegekend (cf. artikel 8. 1, b van het Facultatief Protocol). iii) Schadevergoeding voor kindslachtoffers 227. Conform artikel 9.4 van het facultatief protocol kan in België een schadevergoeding worden bekomen voor de schade die werd geleden door kindslachtoffers van geweld door het inleiden, voor de rechtbanken en hoven, van een burgerlijke zaak. Bovendien heeft België een Fonds voor slachtoffers van opzettelijke gewelddaden opgericht. Kinderen kunnen, via hun wettelijke vertegenwoordiger, een verzoek tot financiële steun indienen in het geval ze slachtoffer werden van een opzettelijke gewelddaad die in België werd gepleegd, waardoor ze lichamelijke schade opliepen of die een ernstige aanslag op hun gezondheid betekende, en waarvan de dader onbekend of onvindbaar is. Daarnaast kan, ingevolge de wet van 26 maart 2003 (in werking sinds 1 januari 2004), eenieder die een machtiging tot verblijf van onbepaalde duur ontvangt van de Dienst Vreemdelingenzaken in het kader van een onderzoek naar mensenhandel onder bepaalde voorwaarden financiële hulp verkrijgen van deze Commissie. C.
Maatregelen voor hulp aan en ondersteuning van slachtoffers
228. De hieronder aangekondigde maatregelen maken het mogelijk de kindslachtoffers een gepaste begeleiding te bieden gedurende het verloop van de wettelijke procedure en eveneens met het oog op hun sociale re-integratie en fysiek en psychologisch herstel, zoals voorzien in artikel 8.1, d) en 9.3 van het facultatief protocol. 229. Aanbeveling 24.e 53 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, betreft het voorzien van mogelijkheden tot opvang, herstel en re-integratie van slachtoffers. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling bestaan in de oprichting van gespecialiseerde diensten en de inrichting van aangepaste vormingen en projecten (cf. infra, nrs 231, 232, 236, 240, 241, 242 en 245). 53
“Provide for the care, recovery an reintegration for victims”.
69
Op federaal niveau
b. i)
Politie
Lokale politie 230. De lokale politie voert de basispolitiezorg uit, waaronder onderzoeken inzake seksueel misbruik, onverminderd de technische bijstand die de federale politie moet leveren 54. 231. Bepaalde grote steden, zoals Antwerpen en Gent, hebben een jeugdbrigade. De meeste zones hebben evenwel geen specifieke sectie. Vanaf de eerste contacten met kinderen interveniëren de secties jeugd en/of komt een gespecialiseerde collega voor de slachtofferbejegening tussen. Die laatste staat ook in voor de doorverwijzing naar de hulpverlening. Eén gespecialiseerde medewerker per korps geldt als minimale werkings- en organisatienorm. 232. Momenteel beschikken de lokale en federale politie over 500 gespecialiseerde kinderverhoorders. De federale politie richtte in elk gerechtelijk arrondissement een aangepast audiovisueel verhoorlokaal, een regiekamer en een onthaallokaal in. Naast deze 27 federaal gesubsidieerde lokalen zijn er ook een 20-tal lokale initiatieven, wat het aantal “settings” op ongeveer 50 brengt. Elke arrondissementele coördinator organiseert driemaandelijkse collectieve supervisies voor de kinderverhoorders. Federale politie 233. Bij geplande en voorbereide interventies in gevallen van economische en seksuele exploitatie van kinderen, met inbegrip van het maken en het verspreiden van kinderpornografie, wordt het verdere onderzoek geleid door de federale gerechtelijke politie. 234. De centrale dienst mensenhandel maakt deel uit van de federale gerechtelijke politie en richt zich op de integrale politiële aanpak van dadergroepen van mensenhandel en mensensmokkel. De dienst geeft advies en verstrekt informatie aan (beleids-) verantwoordelijken, overlegstructuren, betrokken administraties, organisaties en doelgroepen die actief zijn in de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel. Ze is het centraal invalspunt voor iedere Belgische politieambtenaar op het terrein, het Federale Parket, Interpol, Europol, maar ook voor de buitenlandse gespecialiseerde politiediensten die voor opsporingen, onderzoeken en informatie in verband met mensenhandel en mensensmokkel hulp zoeken in België. De dienst kan een beroep doen op gespecialiseerde onderzoekers in elk gerechtelijk arrondissement. Bij politieel onderzoek naar economische en seksuele exploitatie levert de centrale dienst mensenhandel steun aan de lokale politie en de federale politie. Ze initieert internationale en coördineert nationale onderzoeken inzake kinderpornografie. De onderzoekselementen worden nationaal gedeeld via het elektronische beheersysteem “CETS”. Voor de detectie van situaties van kinderhandel – seksuele exploitatie – ontwikkelde de centrale dienst mensenhandel een aantal indicatoren. Ze zijn geïntegreerd in een handboek met een checklist. Bij de ontwikkeling van dit handboek greep de centrale dienst terug naar de besluiten van een Europees project waarbij goede praktijken over onder meer de kinderhandel, seksuele exploitatie werden uitgewisseld en waarvan België medeorganisator was.
54 Omzendbrief COL 2/2002 van 13 maart 2002 van het College van procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep inzake de Ministeriële richtlijn van 20 februari 2002 tot regeling van de taakverdeling, de samenwerking, de coördinatie en de integratie tussen de lokale en de federale politie inzake de opdrachten van gerechtelijke politie cf. bijlage nr.8.; Ministeriële richtlijn van 16 juli 2001 over de audiovisuele opname van het verhoor van minderjarige slachtoffers of getuigen van misdrijven, cf. bijlage nr.9.
70
De dienst coördineert ook de samenwerking met meerdere partners die strijden tegen seksueel misbruik van kinderen: de organisatie ECPAT, scholen voor toerisme, vervoersorganisaties, Child Focus, Defensie. Ze gaat protocollen van samenwerking aan met diensten, instellingen en organisaties (o.m. Plan Belgium). 235. De Federal Computer Crime Unit (FCCU) maakt deel uit van de federale gerechtelijke politie. De FCCU en de 22 regionale afdelingen (RCCU) zijn belast met de bestrijding van computercriminaliteit. Het doel is ook in de cyberwereld de burgers te beschermen tegen alle vormen van criminaliteit. De FCCU en RCCU’s bieden technische ondersteuning bij onderzoeken als specialist in de informatie- en communicatietechnologie (ICT), bv. naar seksueel misbruik van kinderen op het internet, hacking, sabotage en frauduleus gebruik van computer- en telecomsystemen. 236. In de dienst gedragswetenschappen van de federale politie coördineert en ondersteunt de sectie kinderverhoor het videoverhoor van minderjarigen. Over het ganse land zijn er momenteel meer dan 400 verhoorders opgeleid die deze videoverhoren uitvoeren. Ook de Cel Vermiste Personen is een onderdeel van de federale gerechtelijke politie. Deze dienst doet regelmatig een beroep op de FCCU en op de Centrale Dienst Mensenhandel bij de verdwijning van een minderjarige. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de ontvangen en verstuurde e-mails of de bezochte chatboxen van de vermiste minderjarige. Zie ook het Samenwerkingsprotocol van 12 november 2008 met het oog op de efficiënte lokalisatie van verdwenen niet begeleide minderjarige vreemdelingen (cf. supra, nr 55). Opleidingen 237. De nood aan opleiding en training van politiemensen voor de materies kinderhandel en kindersmokkel wordt gelenigd door specifieke opleidingen voor gespecialiseerde kinderverhoorders, een gespecialiseerde opleiding voor onderzoekers van mensenhandel en kinderhandel bij de lokale politie en federale politie waarbij ook de luiken kindersmokkel en kinderhandel – met in het bijzonder het domein “internet” – behandeld worden en jaarlijkse themadagen omtrent kinderpornografie voor de lokale en federale politie. De opleiding in het werkingsjaar 2008-2009 voor gespecialiseerde onderzoekers bestaat uit 9 sessies van 3 dagen aan de nationale rechercheschool. Voor de grenscontroleurs worden elk jaar aanvullende opleidingen georganiseerd. Er kan eveneens verwezen worden naar de openbare informatieve politiewebsite en naar een interne informatieve politiewebsite waarop elke politieman alle checklisten, brochures of documentatie over mensensmokkel en mensenhandel kan vinden. ii)
Justitie
Referentiemagistraten 238. Het parket heeft een of meer referentiemagistraten voor bepaalde fenomenen. Deze magistraten hebben ondermeer als opdracht te waken over de eenvormigheid van het door het openbaar ministerie gegeven gevolg. Voor de materies in dit protocol zijn onder andere referentiemagistraten betreffende kindermishandeling en mensenhandel bevoegd. 239. Daarnaast bestaat er binnen elk parket een jeugdsectie waar jeugdmagistraten belast zijn met dossiers van kinderen of jongeren die het slachtoffer zijn van bepaalde misdrijven.
71
Justitiehuizen 240. Per gerechtelijk arrondissement is er een justitiehuis. Alle parajustitiële diensten die de parketten en rechtbanken bijstaan voor de ondersteuning van slachtoffers en toezicht op gedetineerden en geïnterneerden zijn in één huis samengebracht. Ook de advocaten, die instaan voor eerstelijnsrechtshulp, hebben een plaats in het justitiehuis. Vanuit het justitiehuis wordt gestreefd naar een betere samenwerking tussen magistratuur, advocatuur, lokale overheden en de parajustitiële werkers. 241. Het justitiehuis staat in voor vijf opdrachten: - het uitvoeren van bij wet toegekende opdrachten van voorlichting, toezicht en justitiële begeleiding in kader van slachtofferonthaal, dader-slachtofferbemiddeling, daderbegeleiding en burgerrechtelijke opdrachten; - het onthaal van en de informatie- en adviesverlening aan de gebruikers van het justitiehuis en de eventuele doorverwijzing naar de bevoegde instanties; - het structureren en bevorderen van de samenwerking en het overleg met de verschillende actoren in en om justitie voor het bereiken van de doelstellingen van het justitiehuis; - de coördinatie, promotie en bekendmaking van de initiatieven rond alternatieve geschillenbeslechting en alternatieve maatregelen en straffen; - het ter beschikking stellen van lokalen voor het organiseren van de juridische eerstelijnsbijstand door de advocaten. De Diensten slachtofferonthaal 242. Artikel 3bis van de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering bepaalt dat alle leden van de rechterlijke orde slachtoffers zorgvuldig en correct moeten bejegenen. Om het personeel van rechtbanken en parketten en de magistraten te ondersteunen in deze taak werden er justitieassistenten slachtofferonthaal aangesteld binnen elk gerechtelijk arrondissement. Alhoewel de justitieassistenten slachtofferonthaal vallen onder de hiërarchie van de directeur van het justitiehuis blijven zij, in de mate van het mogelijke, in de justitiepaleizen of parketten gevestigd. De justitieassistent slachtofferonthaal draagt bij tot de verwezenlijking van de volgende doelstellingen: vermijden dat de gerechtelijke tussenkomst aanleiding geeft tot een secundaire victimisering, waarbij het door het misdrijf opgelopen trauma verergert of zich een tweede trauma voordoet als gevolg van de behandeling van de zaak door politie, justitie of enige andere interveniënt; het slachtoffer de mogelijkheid bieden om het opgelopen trauma te overwinnen en zo vlug als mogelijk een nieuw evenwicht te vinden. De beschrijving van de kerntaken van slachtofferonthaal situeert zich op 3 niveaus, met name slachtofferonthaal tijdens het onderzoek, slachtofferonthaal tijdens de strafuitvoering en tenslotte structurele acties ten behoeve van het arrondissementele slachtofferbeleid. De tussenkomst van de justitieassistent bestaat uit specifieke informatie, bijstand, verwijzing, coördinatie en organisatie. De tussenkomst wordt bepaald op basis van de behoefte van het slachtoffer en in functie van het concrete verloop van het strafonderzoek. Voogdijdienst en voogden 243. Ook de voogdijdienst en de voogden voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen spelen een niet te verwaarlozen rol bij de identificatie van situaties van exploitatie. Aangezien hun rol zich evenwel beperkt tot het doorverwijzen naar de bevoegde instanties, wordt er niet nader op ingegaan in het kader van deze rapportering en wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 556-565, voor meer informatie.
72
c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
244. Afgezien van de specifieke opvang van NBM-slachtoffers van mensenhandel, nemen de bijzondere jeugdzorg en de (andere) instanties bevoegd inzake mishandeling, de bescherming en begeleiding van de slachtoffers van uitbuiting voor hun rekening. 245. Binnen de bijzondere jeugdzorg zijn aspecten van kinderhandel, - pornografie of – prostitutie elementen die kunnen worden ingeroepen om de hoge maatschappelijke nood van een begeleiding te verantwoorden. Ongetwijfeld is het prioritair en versneld begeleiden van jongeren uit deze doelgroep een aandachtspunt voor alle welzijns- en gezondheidsvoorzieningen. c.1
Vlaamse regering
246. Bij de Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) lopen een aantal projecten met federale middelen die zich richten tot mannelijke prostitués (waarvan een minderheid minderjarig is). Zo kwam het Boysproject (CAW De Terp Antwerpen, zie: www.boysproject.be) in 2006 en 2007 telkens in contact met een 50-tal minderjarigen, hoofdzakelijk 16-17-jarigen. Het project houdt in dat medewerkers twee nachten per week naar de prostitutiebuurt gaan om jongens aan te spreken. Boysproject wil samen met jongens en mannen in de prostitutie en jongens die een verhoogd risico lopen om in de prostitutie terecht te komen, werken aan hun levenskwaliteit door een proces op gang te trekken dat hen uit hun overlevingssituatie haalt. Er wordt gezocht naar kansen en alternatieven, zodat er een keuzemogelijkheid ontstaat. Een aantal basisprincipes hierbij zijn een laagdrempelig onthaal op maat van de jongens zodat zij een vertrouwen in Boysproject kunnen opbouwen. De maatschappelijke problemen van de jongeren worden aangepakt, met als uitgangspunt dat minderjarigen niet thuis horen in de prostitutie. Gelijkaardige projecten bestaan in Gent en Brussel: Adzon - Brussel (zie: http://www.adzon.be/) opgegaan in CAW Mozaïek 55 en straathoekwerk Gent (zie: www.jongenskwartier.be). 247.
Cf. supra, nrs 203 en 204 voor de onthaalcentra voor NBM-slachtoffers van mensenhandel.
c.2
Franse Gemeenschapsregering
248. Cf. supra, nr. 202 voor het onthaalcentrum voor NBM-slachtoffers van mensenhandel Esperanto. c.3
Duitstalige Gemeenschapsregering
249. Elke persoon die betrokken is bij deze materie, kinderen inbegrepen, kan zich richten tot de Jeugdhulpdienst van Eupen. Indien de jeugdhulpdienst het nuttig acht, meer bepaald in geval van een inbreuk op dit vlak, licht ze het parket in over elke situatie waarvan ze weet heeft. D.
Moeilijkheden en doelstellingen voor de toekomst
250. Aanbeveling 30.c 56 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, beveelt België aan om meer vrouwelijke agenten aan te nemen, ter bevordering van de communicatie en het contact met buitenlandse meisjes en vrouwen die in de prostitutie werken. Momenteel is er in elke politiedienst een vrouw aanwezig die zorgt voor het eerste contact met vrouwelijke slachtoffers, al dan niet minderjarig, en die ook later bij hun verhoor aanwezig is.
55
Het project Mozaïek houdt op te bestaan begin 2009. Bijzondere aandacht zal evenwel uitgaan naar de sensibilisering van straathoekwerkers in Brussel en de randgemeenten aangaande de problematiek van prostitutie. 56 “Continue to recruit female police officers to improve communication and contacts with foreign girls ans women working in prostitution.”
73
Om het aantal vrouwen en allochtonen bij de politiediensten te verhogen, zijn verscheidene initiatieven genomen. 251. België heeft tot nu toe niet voldaan aan artikel 9. 5 van het Facultatief protocol dat bepaalt dat de Staten alle passende maatregelen moeten nemen om de vervaardiging van materiaal, dat de in het Protocol omschreven strafbare feiten propageert, te verbieden. Dit betreft het propageren van: het aanbod van diensten voor seksuele aard de overdracht met winstoogmerk van organen van het kind (artikel 3, 1ste lid, a),i),b) van het Protocol); het onderwerpen van het kind aan gedwongen arbeid (artikel 3, 1ste lid, a),i),c), van het Protocol); het als tussenpersoon onrechtmatig verkrijgen van toestemming voor de adoptie van een kind in strijd met de toepasselijke internationale juridische rechtsinstrumenten inzake adoptie (artikel 3. 1, a) ii) van het Protocol). 252. Het eerste element, met name reclame inzake “het aanbod van diensten voor seksuele aard”, dit betreft reclame specifiek gericht op minderjarigen of waarin gewag gemaakt wordt van diensten strekkende tot de prostitutie, ontucht en wangedrag van minderjarigen, wordt strafbaar gesteld op basis van artikel 380ter van het Strafwetboek. De andere elementen werden echter nog niet strafbaar gesteld. Teneinde te voldoen aan de verplichtingen uit het Facultatief Protocol zal de bevoegde overheid de noodzakelijke initiatieven nemen om zijn wetgeving aan te passen aan de internationale verplichtingen. 253. Daarnaast zullen de hiernavolgende doelstellingen voor de toekomst, die staan opgenomen in het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 683 en 684 (zie ook het gelijkaardige nr. 657), worden gerealiseerd: 254. “De bevoegde overheden zullen er op toezien dat een voorstel van passende bijstand (medische en psychologische begeleiding) wordt geformuleerd ten aanzien van de slachtoffers van kinderhandel, kinderprostitutie of kinderpornografie op een wijze die overtollige tussenkomsten vermijdt. Ze zullen er tevens op toezien dat de politie, meestal de eerste ‘contactpersoon’, de regels aangaande informatie over het hulpverleningsaanbod goed toepast. Verder zullen de overheden er op toezien dat, in geval van verhoor, het kind bij voorkeur wordt gehoord volgens methodes die vermijden dat eenzelfde kind meerdere malen gehoord moet worden.” Via het hanteren van de sociale kaart maakt de politie alvast werk van een efficiënte doorverwijzing. 255. “De bevoegde overheden zullen onderzoeken welke passende maatregelen genomen zijn om het fenomeen van verdwijningen van niet-begeleide minderjarigen tegen te gaan. Het hoge aantal verdwijningsberichten van deze categorie van minderjarigen is immers onrustwekkend en staat in sterk contrast tot het zeer lage aantal teruggevonden minderjarigen. Deze minderjarigen verkeren in een bijzonder kwetsbare situatie, wat hun risico op uitbuiting vergroot (zij kunnen bijvoorbeeld het slachtoffer worden van mensenhandel of in het prostitutiemilieu terechtkomen)”. 256. Dit rapport vat meerdere realisaties samen tot voorkoming van secundaire victimisatie (cf. infra, nrs 219, 220, 221, 222, 223, 225, 231, 241 en 242). De goede praktijk die reeds bestaat inzake videoverhoor (audition vidéo-filmée) zal evenwel gesystematiseerd en geoptimaliseerd worden, in navolging van de algemene aanbevelingen die ter zake zijn geformuleerd in het kader van de analyse van de wetten van 1995 en enkele aanverwante instrumenten (DSB - http://www.dsbspc.be/doc/pdf/Evaluation-lois-1995.pdf). Ook zullen de aanbevelingen inzake verhoor opgenomen onder de titels 5.1 en 12.2 van de Unicef Guidelines on the protection of child victims of trafficking en in het UNMIK-document « Let’s talk. Developping effective communication with child victims of abuse and human trafficking », ruim worden verspreid, met het oog op hun naleving.
74
257. Voor meer informatie omtrent initiatieven ter verbetering van de bescherming van slachtoffers, cf. supra, nrs 73, 74 en 75. 258. Bij de aangekondigde evaluatie van de nieuwe opvangwet, zal specifieke aandacht uitgaan naar minderjarigen, gezien hun specifieke situatie (specifiek onthaal van minderjarige slachtoffers en het voogdijsysteem dat de voogd en de mandaterende overheid de mogelijkheid biedt om zich tot één van de gespecialiseerde opvangcentra te richten opdat zijn pupil omkaderd zou kunnen worden en een beroep zou kunnen doen op de procedure mensenhandel-mensensmokkel). Bovendien zal de bevoegde minister deze specifieke evaluatie, op vraag van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, door externe onderzoekers laten gebeuren. Daarnaast zal, eveneens op vraag van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind, op alle betrokken bevoegdheidsniveaus, een evaluatie plaatsvinden van de verschillende opvangsituaties van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die zich buiten het klassieke opvangnetwerk bevinden. 259. De Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind nodigt de Interdepartementale Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en de mensenhandel er in uitvoering van het nationaal actieplan inzake de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel, toe uit om, in overleg met de Gemeenschappen en Gewesten, over te gaan tot de finalisatie van het ontwerp van koninklijk besluit betreffende de erkenning onder voorwaarden en de financiering van centra gespecialiseerd in de opvang van slachtoffers van mensenhandel, dat een oplossing zou kunnen aanreiken voor het plaatsprobleem en het probleem van verschillende interne kwaliteitsnormen. Deze uitnodiging omvat tevens de vraag om de bestaande centra die (vermoedelijke) slachtoffers opvangen in het kader van deze werkzaamheden te consulteren, ter waarborging van de specificiteiten die volgen uit het onderscheid tussen centra die uitsluitend slachtoffers opvangen en (open) centra die een ruimere groep jongeren opvangen. 260. De bevoegde overheden zullen, in het kader van de aangekondigde evaluatie na twee jaar van de omzendbrief van 26 september 2008 met betrekking tot de implementatie van een multidisciplinaire samenwerking betreffende de slachtoffers van mensenhandel en/of bepaalde ernstige vormen van mensensmokkel, overgaan tot een specifieke evaluatie van zijn werking ten aanzien van minderjarigen. 261. De bevoegde overheden zullen, voorafgaandelijk aan de terugkeer van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, systematisch een risk assessment laten uitvoeren, onafhankelijk van de aard (vrijwillig of gedwongen) van de terugkeer. Bij de terugkeer zal tevens systematisch worden samengewerkt met publieke instellingen en met NGO’s (internationale en lokale) die in het land van terugkeer de kanalen kennen, in de mate van het mogelijke, volgens de situatie van de NGO’s in het land. Indien een dergelijke samenwerking niet mogelijk is, zal de IOM systematisch bij de terugkeer worden betrokken. Bovendien zal de uitwisseling met de landen van herkomst worden geïntensifieerd, om een aan de jongere en zijn situatie aangepaste bescherming en zorg te waarborgen. Tevens zal erop toegezien worden dat de terugkeer kan plaatsvinden binnen een redelijke termijn.
75
V BIJSTAND EN INTERNATIONALE SAMENWERKING A.
a.
Multilaterale/regionale/bilaterale akkoorden afgesloten voor de preventie van, het onderzoek naar, de vervolging en de bestraffing van misdrijven Op nationaal niveau
Internationale verdragen 262. De hiernavolgende internationale en multilaterale verdragen verbeteren, aanvullend op het IVRK en overeenkomstig artikel 10.4 van het Facultatief Protocol, de rechtspositie van kinderen in België: a. het op 8 mei 2002 door België geratificeerde Verdrag nr. 182 van 17 juni 1999 betreffende het verbod van de ergste vormen van kinderarbeid en de onmiddellijke actie met het oog op de afschaffing ervan; b. het door België op 26 mei 2005 geratificeerde Verdrag van 29 mei 1993 inzake de bescherming van kinderen en de samenwerking op het gebied van de interlandelijke adoptie. Relevante bepalingen zijn artikel 4 (toestemmingen niet verkregen in ruil voor betaling), artikel 29 (verbod van contact voorafgaand aan adoptie tussen kandidaat-adoptanten en personen die moeten instemmen met de adoptie) en artikel 32 (verbod van financieel gewin of voordeel tengevolge van een adoptie); c. het door België op 6 mei 2002 geratificeerde facultatief protocol van 25 mei 2000 bij het Verdrag inzake de rechten van het kind betreffende de betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten; d. de door België op 11 augustus 2004 geratificeerde Aanvullende Protocollen tegen de smokkel van migranten over land, over de zee en in de lucht en inzake de preventie, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en kinderhandel, bij het verdrag van de Verenigde Naties tegen transnationale georganiseerde misdaad; e. het Verdrag van 19 oktober 1996 inzake de bevoegdheid, het toepasselijk recht, de erkenning, de tenuitvoerlegging en de samenwerking op het gebied van ouderlijke verantwoordelijkheid en maatregelen ter bescherming van kinderen, waarvan de ratificatieprocedure werd ingezet; f. het Verdrag van de Raad van Europa van 16 mei 2005 inzake de strijd tegen mensenhandel, waarvan de ratificatieprocedure weldra afgerond zal worden. België was voorzitter van de werkgroep die in september 2003 werd opgericht door de Raad van Europa met het oog op de uitwerking van een Verdrag ter bestrijding van mensenhandel dat de versterking van de rechten van de slachtoffers van mensenhandel tot doel had;
g. het Verdrag van de Raad van Europa van 25 oktober 2007 inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik. Dit Verdrag is het eerste internationale instrument dat seksueel misbruik van kinderen, inclusief die feiten die thuis of in het gezin plaatsvinden, door gebruik te maken van geweld, dwang of bedreigingen, verheft tot strafbare feiten. Onder de preventieve maatregelen die in het Verdrag zijn opgenomen, vermelden we de selectie, de werving en de opleiding van personen die met kinderen werken, de sensibilisering van kinderen voor de risico’s en de educatie van kinderen waarbij hen wordt geleerd zich te beschermen, alsook maatregelen op het vlak van de opvolging van de misdadigers en de potentiële misdadigers. Naast de overtredingen die meer in het algemeen in dit domein worden waargenomen - seksueel misbruik, kinderprostitutie, kinderpornografie, gedwongen medewerking van kinderen aan pornofilms -, behandelt de tekst ook het lokken van kinderen door volwassenen via het internet (‘grooming’) en het 'sekstoerisme'. Dit Verdrag is nog niet van kracht.
76
Europese Unie 263. In deze context wordt opgemerkt dat ook op het niveau van de Europese Unie de aandacht voor kinderrechten nog is aangescherpt door de hiernavolgende Verdragsbepalingen die in beginsel begin 2009 van kracht zullen worden. Het nieuwe artikel 3 Verdrag betreffende de EU bepaalt onder meer dat “De Unie bestrijdt sociale uitsluiting en discriminatie, en bevordert sociale rechtvaardigheid en bescherming, de gelijkheid van vrouwen en mannen, de solidariteit tussen generaties en de bescherming van de rechten van het kind” en “In de betrekkingen met de rest van de wereld handhaaft de Unie haar waarden en belangen en zet zich ervoor in, en draagt zij bij tot de bescherming van haar burgers. Zij draagt bij tot de vrede, de veiligheid, de duurzame ontwikkeling van de aarde, de solidariteit en het wederzijds respect tussen de volkeren, de vrije en eerlijke handel, de uitbanning van armoede en de bescherming van de mensenrechten, in het bijzonder de rechten van het kind, alsook tot de strikte eerbiediging en ontwikkeling van het internationaal recht, met inbegrip van de inachtneming van de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties.” (eigen onderlijning). Art. 79 Verdrag betreffende de werking van de EU bepaalt specifiek: “De Unie ontwikkelt een gemeenschappelijk immigratiebeleid, dat erop gericht is in alle stadia te zorgen voor (...) een preventie en intensievere bestrijding van illegale immigratie en mensenhandel. Voor de toepassing van lid 1 stellen het Europees Parlement en de Raad volgens de gewone wetgevingsprocedure maatregelen vast op de volgende gebieden: (...) d) bestrijding van mensenhandel, met name handel in vrouwen en kinderen.’ (eigen onderlijning)”. Art. 83 Verdrag betreffende de werking van de EU bepaalt: “Het Europees Parlement en de Raad kunnen volgens de gewone wetgevingsprocedure bij richtlijnen minimumvoorschriften vaststellen betreffende de bepaling van strafbare feiten en sancties in verband met vormen van bijzonder zware criminaliteit met een grensoverschrijdende dimensie die voortvloeit uit de aard of de gevolgen van deze strafbare feiten of uit een bijzondere noodzaak om deze op gemeenschappelijke basis te bestrijden. Het betreft de volgende vormen van criminaliteit: terrorisme, mensenhandel en seksuele uitbuiting van vrouwen en kinderen, illegale drugshandel, illegale wapenhandel, het witwassen van geld, corruptie, de vervalsing van betaalmiddelen, computercriminaliteit en de georganiseerde criminaliteit. (...)” (eigen onderlijning) 264. Ook het Handvest van de grondrechten bevat een specifiek artikel m.b.t. kinderrechten: “Kinderen hebben recht op de bescherming en de zorg die nodig zijn voor hun welzijn. Zij mogen vrijelijk hun mening uiten. Aan hun mening in hen betreffende aangelegenheden wordt in overeenstemming met hun leeftijd en rijpheid passend belang gehecht. Bij alle handelingen in verband met kinderen, ongeacht of deze worden verricht door overheidsinstanties of particuliere instellingen, vormen de belangen van het kind een essentiële overweging. Ieder kind heeft het recht, regelmatig persoonlijke betrekkingen en rechtstreeks contacten met zijn beide ouders te onderhouden, tenzij dit tegen zijn belangen indruist.” (eigen onderlijning) Het Handvest van de Grondrechten, dat reeds in december 2000 op de Europese Raad van Nice werd goedgekeurd als ‘politieke’ verklaring, maakt echter geen deel uit van het nieuwe verdrag van Lissabon zelf. Wel wordt het Handvest dezelfde rechtskracht toebedeeld als de Verdragen door middel van een verwijzing in artikel 6 van het Verdrag betreffende de EU. Vanaf de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon wordt het Handvest juridisch bindend ten aanzien van de instellingen en organen van de Unie, alsook van de lidstaten wanneer zij EU-wetgeving implementeren. 265. Teneinde het bestaande juridische en rechterlijke arsenaal te vervolledigen, ligt België ook aan de oorsprong van een Kaderbesluit inzake de erkenning en de tenuitvoerlegging, in de Europese ruimte, van de verbodsbepalingen betreffende de veroordelingen inzake seksuele delicten ten aanzien van kinderen. Dit belangrijke vraagstuk blijft het onderwerp van discussie binnen de Europese Unie.
77
De volgende Kaderbesluiten van de Europese Unie zijn eveneens van toepassing: - het Kaderbesluit van 19 februari 2002 betreffende de strijd tegen de mensenhandel, van kracht geworden op 1 augustus 2002; - het Kaderbesluit van 22 december 2003 betreffende de strijd tegen seksuele uitbuiting van kinderen en kinderpornografie, van kracht geworden op 20 januari 2004; - het Kaderbesluit van 13 juni 2002 betreffende het Europees aanhoudingsbevel en de procedures van overlevering tussen de Lidstaten, van kracht geworden op 1 januari 2004. 266. Tenslotte verwijzen we naar Resolutie 2007/2093 van het Europees Parlement van 16 januari 2008 « Naar een EU-strategie voor de rechten van het kind », die de lidstaten onder meer oproept tot bewustmakingscampagnes (punten 52 en 82), het invoeren van de verzwarende omstandigheid van exploitatie van kinderen (punt 54), het invoeren van een Europees netwerk voor onderlinge communicatie van veroordelingen (met het oog op de uitsluiting van veroordeelden van knelpuntberoepen (punt 72), het aanleggen van statistieken (punt 57), acties tegen sekstoerisme (punt 77), vorming van betrokken professionelen (punt 87), initiatieven met het oog op een veiliger internet (punten 61 en 63-67) en het kaderen van de strijd tegen mensenhandel in de ruimere strijd tegen armoede (punt 99). Raad van Europa 267. Op het niveau van de Raad van Europa besteedt België bijzondere aandacht aan de volgende instrumenten: - Resolutie 1307 (2002) betreffende de seksuele uitbuiting van kinderen, nultolerantie, aangenomen door de Vergadering van 27 september 2002; - Aanbeveling 1597 (2003) betreffende de situatie van de jonge migranten in Europa, aangenomen door de Vergadering van 31 januari 2003; - Aanbeveling 1703 (2005) betreffende de bescherming en bijstand voor van hun ouders gescheiden kinderen die asiel aanvragen, aangenomen door de Vergadering van 28 mei 2005; - Aanbeveling (87) 21 over de bijstand aan slachtoffers van overtredingen en over de misdaadpreventie, geactualiseerd in maart 2006. Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa 268. België heeft de strijd tegen mensenhandel als een van zijn prioriteiten opgenomen tijdens het voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) in 2006. België was mederedacteur van een initiatief in de strijd tegen seksuele uitbuiting van kinderen. De beslissing van de OVSE-Ministeriële Raad die werd aangenomen tijdens een bijeenkomst in Brussel in december 2006, roept alle OVSE-lidstaten en instellingen op om actie te ondernemen om de verschillende vormen van seksuele uitbuiting van kinderen uit te roeien. Verenigde Naties 269. België heeft ook geijverd voor het indienen van een resolutie betreffende “Effective crime prevention and criminal justice responses to combat sexual exploitation of children” in de VNCommissie voor misdaadpreventie en strafrecht. Deze resolutie van april 2007 (E/CN.15/2007/L.7/rev.2) roept onder meer op tot het organiseren van vormingscursussen, informatiecampagnes en een nauwe samenwerking met de burgermaatschappij. 270. In het kader van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, heeft België, samen met zijn partners van de Europese Unie en de lidstaten van de groep van Latijns-Amerikaanse landen en de Caraïben (GRULAC), overigens formeel zijn steun betuigd aan meerdere resoluties inzake de rechten van het kind waarvan de inhoud grotendeels betrekking heeft op de situatie van kinderen in gewapende conflicten en op geweld tegen kinderen. 271. België heeft ook nauw met de onafhankelijke expert, professor Pinheiro samengewerkt aan het opstellen van een studie van de Verenigde Naties over het geweld tegen kinderen. Deze
78
samenwerking is onder meer tot uiting gekomen door een financiële bijdrage aan de redactie van deze studie (100.000 euro) en door de organisatie van een conferentie, in samenwerking met UNICEF, op 6 december 2006 in Brussel. Deze conferentie was de gelegenheid om, in aanwezigheid van professor Pinheiro, te discussiëren over deze studie. In het kader van de 3e Commissie van de Verenigde Naties in New York, heeft België een resolutie mede-ondersteund waarin wordt erkend dat de studie en de aanbevelingen verspreid moeten worden en die de lidstaten, de organisaties van de Verenigde Naties en de maatschappij oproept om de opvolging van deze studie te verzekeren. De conclusies van de studie van Professor Pinheiro interpelleren de internationale gemeenschap. Ze geven de nood aan aan specifieke maatregelen op het niveau van elke Staat en bevelen de oprichting aan van nationale mechanismen gericht op het voorkomen en het bestrijden van alle vormen van geweld tegen kinderen. België bestudeert momenteel, in overleg met de betrokken actoren, de aanbevelingen van deze studie. B.
a.
Bevordering van de internationale coördinatie en samenwerking tussen de bevoegde overheden en tussen diezelfde overheden en de NGO’s Op nationaal niveau
272. Cf. supra, nrs 262-271, betreffende onder meer IAO, de EU, de Raad van Europa, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en de V.N. b.
Op federaal niveau
273. Met de Wet van 9 december 2004 betreffende de wederzijdse internationale rechtshulp in strafzaken en tot wijziging van artikel 90ter van het Wetboek van Strafvordering, werd het Belgisch recht in overeenstemming gebracht met de Overeenkomst van 29 mei 2000 betreffende de wederzijdse rechtshulp in strafzaken tussen de lidstaten van de EU en beantwoordt het aan de doelstelling van art. 10 van het Facultatief Protocol. 274. Tevens kan gewezen worden op de Resolutie van de Raad van de Europese Unie van 27 september 2001 betreffende de bijdrage van het maatschappelijk middenveld aan het opsporen van verdwenen of seksueel uitgebuite kinderen, waaraan een Belgisch initiatief ten grondslag ligt. Deze resolutie is essentieel omdat de Raad van de Europese Unie ermee het belang heeft erkend van het maatschappelijk middenveld in de strijd tegen de seksuele uitbuiting van kinderen. De Resolutie bepaalt tevens dat de Staten moeten optreden ten aanzien van socio-economische oorzaken van kwetsbaarheid bij kinderen en dit door de intensivering van de internationale samenwerking en door elkaar financiële en technische samenwerking te verlenen. c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
275. Overeenkomstig artikel 10 van het decreet van 22 juni 2007 inzake ontwikkelingssamenwerking besteedt de Vlaamse overheid bij alle beleidsinitiatieven en acties op het vlak van ontwikkelingssamenwerking bijzondere aandacht aan de transversale thema's gender, hiv/aids, kinderrechten, goed bestuur en duurzame ontwikkeling. Op basis van het decreet Vlaams jeugdbeleid van 2002 heeft de Vlaamse Regering in de rapportageperiode humanitaire projecten gesubsidieerd die het internationale bewustzijn van de jeugd vergroten en de solidariteit met de jeugd in door rampspoed getroffen gebieden bevordert.
79
276. De Vlaamse Regering besteedt in het kader van haar bilaterale ontwikkelingssamenwerking bijzondere aandacht aan kwetsbare doelgroepen in het zuiden, waaronder kinderen en jongeren. Het betreft onder meer Zuid-Afrika, Malawi, Mozambique, ... aangaande de problematieken Aids (i.s.m. Unaids), voedselveiligheid, kinderen in en op de rand van criminaliteit, ... Het minder kwetsbaar maken van deze doelgroep in het algemeen maakt hen ongetwijfeld ook minder gemakkelijk slachtoffer van seksuele uitbuiting. c.2
Regeringen van de Franse Gemeenschap en het Waals Gewest
277. Voor de regio Noord-Amerika kunnen we twee projecten vermelden die werden opgenomen in het Memorandum voor bilaterale samenwerking Wallonië-Brussel/Québec voor het biennium 2005-2007 : Projet Divers-1 «3ème Congrès international francophone sur l'agression sexuelle» project ontwikkeld door het Institut Philippe Pinel de Montréal en de afgevaardigde voor de rechten van het kind van Wallonië-Brussel; Projet Divers-2 «Prise en charge des mineurs auteurs d'agression sexuelle» (zelfde samenwerkingspartners). Cf. supra, nrs 144 en 145 voor meer informatie over de projecten inzake ontwikkelingssamenwerking van de Franse Gemeenschap. C.
Internationale akkoorden inzake uitlevering
278. Het Belgische uitleveringsrecht vereist - als noodzakelijke voorwaarde voor de uitlevering van een persoon door België - dat er een internationaal verdrag bestaat waarin de uitleveringsregels tussen de verdragsstaten zijn vastgesteld. Er geldt een uitleveringsexceptie voor Belgische onderdanen. De weigering van de uitlevering wegens dit beletsel is enigszins gecompenseerd door het beginsel "aut dedere, aut judicare": er geldt geen vervolgingsplicht, maar wel een verplichting om de zaak aan de prima facie bevoegde vervolgingsautoriteit voor te leggen. Pas indien de vereisten m.b.t. de extraterritoriale rechtsmacht, de dubbele incriminatie en de verjaring (dubbele vervolgbaarheid) vervuld zijn, kan effectief tot vervolging van de opgeëiste eigen onderdaan overgegaan worden. D.
Steun aan de internationale samenwerking inzake hulp bij het lichamelijk en psychologisch herstel, bij de sociale re-integratie en bij de repatriëring van slachtoffers en steun aan de activiteiten en programma's die terzake georganiseerd worden, o.a. door de NGO's
279. Aanbeveling 30 g 57 van de ‘concluding observations’ van het VN-kinderrechtencomité bij het tweede periodiek rapport van België betreffende het IVRK, bestaat uit het verderzetten van de samenwerking met de Internationale Organisatie van Migratie. De maatregelen ter opvolging van deze aanbeveling kan men hieronder terugvinden, cf. infra, nr. 280. a.
Op nationaal niveau
280. Wat de internationale samenwerking betreft inzake rehabilitatie, re-integratie en repatriëring van kindslachtoffers (cf. art. 10.2 van het facultatief protocol) werkt België uitgebreid samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en met bepaalde NGO’s om zo de omkadering van de buitenlandse slachtoffers te garanderen in geval van terugkeer naar hun land van herkomst. Wanneer het veronderstelde slachtoffer minderjarig is en wenst terug te keren naar zijn land van herkomst, contacteert het gespecialiseerde opvangcentrum, in samenspraak met de voogd, één van deze instanties met het oog op de organisatie van zijn vrijwillige terugkeer. Tijdens de voorbereidingen van de terugkeer en de terugkeer zelf wordt specifiek rekening gehouden met de kwetsbare situatie van de 57
“Continue to cooperate with the International Organization for Migration”.
80
minderjarige. Er moet een garantie bestaan op een aangepaste opvang voor de minderjarige. In het kader van het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 669, heeft de Belgische Staat de doelstelling geformuleerd om de uitgebreide samenwerking met de IOM, zoals geregeld door de omzendbrief van 17 november 2006, nog te versterken. c.
Op het niveau van de gefedereerde entiteiten
c.1
Vlaamse regering
281. De Vlaamse regering nam in september 2008 deel aan de conferentie “Building a Europe for and with children- towards a strategy for 2009-2011" , georganiseerd onder de auspiciën van het Zweedse voorzitterschap van het Comité van ministers van de Raad van Europa, te Stockholm. Deze conferentie richt zich eveneens op het uitroeien van alle vormen van geweld tegen kinderen, dit door het opstellen van een driejarig actieplan en het nemen van speciale maatregelen tegen seksuele uitbuiting van kinderen.
E.
a.
Bijdrage aan de internationale samenwerking die bedoeld is om de dieper liggende oorzaken van de kwetsbaarheid van kinderen voor de verkoop, prostitutie en pornografie te bestrijden
Op nationaal niveau
282. Voor verdere informatie met betrekking tot de deelname aan de voorbereidingen van het wereldactieplan, de realisatie van het Europese Witboek Jeugd en het Europees charter voor jeugdinformatie, wordt verwezen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nr. 43. België heeft tevens deelgenomen aan het derde Wereldcongres over de seksuele uitbuiting van kinderen en adolescenten, te Brazilië in november 2008. 283. Deze initiatieven geven blijk van de wil van België om ook op internationaal vlak de dieperliggende redenen voor de kwetsbaarheid van kinderen, zoals beschreven in artikel 10.3 van het facultatief protocol, te bestrijden. b.
Op federaal niveau
284. We verwijzen naar het derde periodiek rapport van België betreffende het IVRK, nrs 615-616, voor wat betreft het eerste verslag van België over de ergste vormen van kinderarbeid (juni 2006) en de bijdrage van België aan het IPEC-programma voor de afschaffing van kinderarbeid, via de ondersteuning van projecten in Marokko (cf. supra, nrs 134 en 139). 285. Twee programma’s, in samenwerking met de OVSE en de IOM, hadden tot doel de Georgische politie op te leiden in onderzoek naar mensenhandel en het Georgische systeem van burgerlijke stand te hervormen.
81
82
BIJLAGEN
A.
VERSLAG HOUDENDE GOEDKEURING VAN HET RAPPORT DOOR DE NATIONALE COMMISSIE VOOR DE RECHTEN VAN HET KIND
1. Inleiding Het ontwerprapport wordt voorgesteld. De voorzitter brengt in herinnering dat het het resultaat is van ruim overleg binnen de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind. De adviserende Commissieleden die het maatschappelijk middenveld en het werkveld vertegenwoordigen, zijn in het kader van een werkgroep in dialoog getreden met vertegenwoordigers van meerdere in de materie bevoegde ministers die eveneens deel uitmaken van de Commissie. Deze werkzaamheden zijn uitgemond in de formulering van aanbevelingen. De verschillende Belgische (deel-) regeringen hebben kennis genomen van deze aanbevelingen en hun akkoord verstrekt aangaande een groot aantal ervan. Deze zijn in de vorm van “doelstellingen voor de toekomst” opgenomen in het ontwerprapport. Er volgt een bespreking van de onderlinge verhouding tussen de oorspronkelijke werkgroepaanbevelingen en de in het ontwerprapport opgenomen doelstellingen voor de toekomst.
2. Voorafgaande opmerkingen betreffende het ontwerprapport dat ter goedkeuring voorligt a. Opmerkingen aangaande de rapportering sensu stricto Dhr Johan Vangenechten, werkzaam in het Opvang- en begeleidingscentrum voor buitenlandse nietbegeleide minderjarigen en jongeren Minor-NDako vzw, die als expert deelnam aan de werkzaamheden van de werkgroep, betreurt dat “het rapport geen cijfers bevat van de Dienst Vreemdelingenzaken, Fedasil en/of de Dienst Voogdij met betrekking tot de registratie van nietbegeleide minderjarige vreemdelingen. Deze cijfers zijn nochtans op de drie niveaus voorhanden, ook al blijkt dat ze niet overeenstemmen. Het verschil tussen de tellingen van de Dienst Vreemdelingenzaken en Dienst Voogdij bedraagt meer dan 400 kinderen. Dat betekent echter niet dat de registratiegegevens niet relevant zijn. Door de data naast elkaar te leggen blijkt dat er minstens 240 kinderen die geregistreerd zijn als nietbegeleide minderjarige vreemdeling, niet opgevangen werden door Fedasil. Waar zijn die minderjarigen dan wel opgevangen? Hoeveel niet-begeleide minderjarigen verdwijnen er nog vóór een voogd is aangeduid? Uit de gegevens blijkt ook dat 220 kinderen tussen 0 en 12 jaar werden geregistreerd door de Dienst Voogdij. Die kleinste kinderen komen niet in het netwerk van Fedasil terecht. Waar worden ze dan wel opgevangen? Indien een gezin zich aanbiedt om het kind op te vangen, welke procedure wordt er dan gehanteerd om de geschiktheid van dat gezin te bepalen? Wanneer is een kind van 0 jaar een vondeling en wanneer een niet-begeleide minderjarige? Dit zijn elementaire gegevens die in het rapport ontbreken. De cijfers roepen nieuwe vragen op. Door ze niet te vermelden, kwamen belangrijke vragen niet aan het oppervlak.”
83
De voorzitster merkt op dat de afwezigheid van bepaalde cijfergegevens in het rapport mede te wijten is aan de vaststelling dat de cijfergegevens van de betrokken diensten niet altijd compatibel zijn. Deze vaststelling werd gemaakt tijdens de werkgroepvergadering, waarop de bevoegde diensten zijn uitgenodigd om over te gaan tot onderling overleg. Deze oproep heeft evenwel niet tot het gewenste resultaat geleid. Deze gedeeltelijke verklaring neemt niet weg dat zij, eveneens alle aanwezige leden, het belangrijke genoemde neveneffect van het gebrek aan cijfers betreurt. Op voorstel van de Voorzitster gaan de stemgerechtigde leden er dan ook mee akkoord om, uiterlijk tegen de voorstelling bij het VN-Kinderrechtencomité van het onderhavige rapport, in het kader van de toekomstige werkgroep “coördinatie van de gegevensverzameling ten behoeve van het Comité”, deze cijferproblematiek te behandelen. Alvorens tot de goedkeuring van het rapport wordt overgegaan, worden bovendien nog enkele bijkomende wijzigingen aangebracht, op advies van bepaalde leden en met het akkoord van alle aanwezige leden. Zo wordt de bevoegdheidsregeling inzake opvang van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen geherformuleerd op een wijze waarmee alle aanwezige leden akkoord kunnen gaan. Ook wordt de verwijzing naar de vzw Sürya die informatiesessies over het werk van de vereniging (opvangcentrum voor slachtoffers van mensenhandel) organiseert, aangevuld met een verwijzing naar vzw Payoke. Tenslotte wordt de verwijzing naar het samenwerkingsprotocol dat in het najaar 2008 tussen meerdere instanties is gesloten aangaande de problematiek van de verdwijning van minderjarige vreemdelingen, verplaatst naar de passage waar het geheel van samenwerkingsverbanden tussen overheidsdiensten en Child Focus wordt toegelicht. b. Opmerkingen aangaande de doelstellingen voor de toekomst Dhr Lucien Nouwynck, vertegenwoordiger binnen de Commissie van het College van Procureurs generaal, informeert de overige leden dat het niet vaststaat dat de doelstelling die de verfijning van de statistieken betreft, realistisch is. Niet alleen vergt ze een hele aanpassing van het informaticasysteem, waarvan de haalbaarheid moet worden nagegaan. Bovendien zijn sommige van de gevraagde gegevens (bv. leeftijd van de dader, of leeftijd van het slachtoffer in geval van internetpornografie) niet altijd bekend. Tenslotte wordt een taalkundige verbetering aangebracht aan één van de doelstellingen voor de toekomst, waarvan de reikwijdte niet voor eenieder duidelijk was.
3. Goedkeuring van het rapport De stemgerechtigde leden binnen de Commissie keuren het aldus gewijzigde rapport bij handopsteking goed. De voorzitster wijst de leden erop dat deze goedkeuring verschillende doelstellingen voor de toekomst tot gevolg heeft waarvan de concretisering op transversale wijze zal worden opgevolgd door de Commissie alsook ongetwijfeld door elk Commissielid voor wat hem betreft. Het secretariaat van de Commissie zal in eerste instantie een brief die de verscheidene doelstellingen in herinnering brengt, toezenden aan elke minister, elk voor wat betreft de punten die hem of haar aangaan. Er zijn, naast de genoemde werkgroep “coördinatie van de gegevensverzameling ten behoeve van het Comité”,
84
regelmatige opvolgingen voorzien op het niveau van het secretariaat, in samenwerking met de kinderrechtencoördinatoren van elke entiteit.
4. Geen andersluidende meningen Er worden geen andersluidende meningen vertolkt. Er bestaat consensus over het rapport. Een Duitstalige versie van het rapport wordt zo snel mogelijk ter beschikking gesteld van de Duitstalige Commissieleden en alle overige geïnteresseerde leden. De vergadering tot goedkeuring van het initiële rapport van België betreffende het tweede optionele protocol bij het IVRK, aangaande verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie wordt afgerond.
85
86
B.
INFORMATIEVE BIJLAGEN
1.
Politiestatistieken;
2.
‘Evaluatieverslag 2006-2007’ van het begeleidingscomité bij het samenwerkingsakkoord begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik;
3.
Wet van 15 september 2006 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen;
4.
Nationaal Actieplan inzake de Strijd tegen Mensenhandel;
5.
Ministeriële Richtlijn van 14 december 2006 inzake het opsporings- en vervolgingsbeleid betreffende mensenhandel (verspreid onder de parketten bij COL 01/07 van 1 februari 2007);
6.
Wet van 10 augustus 2005 tot wijziging van diverse bepalingen met het oog op de versterking van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers;
7.
Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van Minderjarigen;
8.
Omzendbrief COL 2/2002 van 13 maart 2002 van het College van procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep inzake de Ministeriële richtlijn van 20 februari 2002 tot regeling van de taakverdeling, de samenwerking, de coördinatie en de integratie tussen de lokale en de federale politie inzake de opdrachten van gerechtelijke politie;
9.
Ministeriële richtlijn van 16 juli 2001 over de audiovisuele opname van het verhoor van minderjarige slachtoffers of getuigen van misdrijven.
87
