INHOUD VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v HOOFDSTUK 1. DISCRIMINATIE OP DE WERKVLOER EN DE WETTEN VAN 10 MEI 2007. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 I.
II.
Inleiding en context . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 A. Achtergrond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 B. Nood aan hervorming van de federale wetgeving ter bestrijding van discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1. De conformiteit met het gemeenschapsrecht inzake de strijd tegen de discriminatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 2. De rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen van arrest 157/2004 van het Arbitragehof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3. De nood aan betere coördinatie tussen de verschillende instrumenten van het federale recht inzake de strijd tegen discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 4. Meer duidelijkheid in de bevoegdheidsverdeling inzake discriminatiebestrijding in het kader van het federale België . . . 15 5. De efficiëntie van de federale instrumenten inzake discriminatiebestrijding verhogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Doel en werkingssfeer van de wetten van 10 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . 16 A. Doel van de nieuwe wetten van 10 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 B. Begrippenapparaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 1. Direct/indirect onderscheid versus directe/indirecte discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 2. (Seksuele) intimidatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 3. Wezenlijke beroepsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4. Aanvullende regelingen voor sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . 21 5. Positieve actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 6. Sociale voordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 7. Redelijke aanpassingen voor personen met een handicap . . . . . . 23 C. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 1. Personeel toepassingsgebied: de lijst van de verboden discriminatiegronden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Intersentia
vii
Discriminatie op basis van handicap en gezondheidstoestand in de arbeidsverhouding
2. Materieel toepassingsgebied: de domeinen van de strijd tegen de discriminaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Arbeidsbetrekkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Thema’s inzake arbeidsbetrekkingen binnen het bereik van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d. Thema’s inzake aanvullende regelingen voor sociale zekerheid onder het bereik van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e. Uitsluiting van intimidatie en seksuele intimidatie in de arbeidsbetrekkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Temporeel toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Het verbod van discriminatie als ongerechtvaardigd onderscheid . . . . . . IV. Rechtvaardiging van het maken van een onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Open versus gesloten systeem in de Antidiscriminatiewet . . . . . . . . . B. Enkele bijzondere aspecten in verband met de rechtvaardiging van het maken van een onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Wezenlijke en bepalende beroepsvereisten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Andere rechtvaardigingsmechanismen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Positieve actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Vrijwaringsclausule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Rechtvaardiging ten aanzien van leeftijd. . . . . . . . . . . . . . . . . d. Identiteitsgebonden organisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Rechtsbescherming en handhaving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Burgerrechtelijk luik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Nietigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Indienen van een klacht en bescherming tegen nadelige maatregelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Stakingsvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Strafrechtelijk luik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Bewijsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Collectieve actierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26 26 27 28 30 31 31 31 33 33 35 35 37 37 38 39 42 42 43 43 43 47 49 51 53 55
HOOFDSTUK 2. DE BEGRIPPEN ‘HANDICAP’ EN ‘GEZONDHEID(STOESTAND)’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 I. II.
viii
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Internationale wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Europese wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Belgische wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Associatieve discriminatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57 58 58 59 61 70
Intersentia
Inhoud
D.
E. F. G.
2. Vermeend kenmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Temporeel toepassingsgebied van de nieuwe Discriminatiewet . Vlaamse regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Decreet van 8 mei 2002 houdende evenredige participaties op de arbeidsmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Oprichtingsdecreet van het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Invulling van het begrip handicap in de rechtsleer . . . . . . . . . . . . 4. Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Invulling door de rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergelijking met het Verenigd Koninkrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verenigde Staten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nederland: De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71 71 72 72 73 74 77 77 83 86 87
HOOFDSTUK 3. REDELIJKE AANPASSINGEN VOOR GEHANDICAPTEN OP DE ARBEIDSMARKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 I.
II.
Begrip aanpassing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 A. De Kaderrichtlijn van 27 november 2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 B. De Discriminatiewet van 25 februari 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 C. De Discriminatiewet van 10 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 D. Het decreet van 8 mei 2002 houdende de evenredige participaties op de arbeidsmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 E. Doelgroep redelijke aanpassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 F. Soorten aanpassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 1. Materiële of immateriële aanpassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 2. Individuele of collectieve aanpassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 G. Criteria voor de aanpassingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Begrip redelijke aanpassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 A. Criteria om de aanpassingen redelijk te maken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 B. Procedure van het tot stand komen van een redelijke aanpassing . . 105 C. Verenigd Koninkrijk: Disability Discrimination Act 1995 . . . . . . . . 107 D. Nederland: De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
HOOFDSTUK 4. VERHOUDING VAN DE DISCRIMINATIEWET(TEN) MET ARBEIDSRECHTELIJKE NORMEN DIE ONDERSCHEID ORGANISEREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 I. II.
De situatie onder de Discriminatiewet van 25 februari 2003 . . . . . . . . . . 113 De Discriminatiewet van 10 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Intersentia
ix
Discriminatie op basis van handicap en gezondheidstoestand in de arbeidsverhouding
HOOFDSTUK 5. ARBEIDSONGESCHIKTHEID IN HET ARBEIDSRECHT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 I. II.
Definitie van arbeidsongeschiktheid in het arbeidsrecht. . . . . . . . . . . . . . Gevolgen van de arbeidsongeschiktheid op het voortbestaan van de arbeidsovereenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Definitieve arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK 6. I. II.
118 124 128
GEZONDHEID BIJ WERVING EN SELECTIE . . . . . . 131
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De rechtvaardiging van de beoordeling van de gezondheid door een werkgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Medische onderzoeken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. In aanmerking nemen van gezondheidsgegevens . . . . . . . . . . . . . . . . III. Het recht op privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Privacywet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Toelaatbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Rechtmatigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a. Eerlijk en rechtmatig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c. Toereikend, ter zake dienend en niet overmatig. . . . . . . . . . 4. Advies 08/2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Cao nr. 38 inzake werving en selectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Arbeidsgeneeskunde, de Welzijnswet (4 augustus 1996) en het KB Gezondheidstoezicht (28 mei 2003). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het KB Gezondheidstoezicht van 28 mei 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Werknemers die aan een gezondheidstoezicht kunnen worden onderworpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De beoordeling van de geschiktheid van de werknemer in de arbeidsgeneeskunde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De appreciatieruimte van de preventieadviseurarbeidsgeneeskunde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Wet Medische Onderzoeken (28 januari 2003) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Doelstellingen van de wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. De toelaatbaarheid van medische onderzoeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Relevantiebeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Principieel verbod van genetische test en hiv-test . . . . . . . . . . . . C. Andere bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . x
117
131 132 132 133 134 135 135 136 138 138 138 139 139 141 142 142 143 144 145 146 147 149 149 150 151
Intersentia
Inhoud
1. Informatieverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Schriftelijke motivering en beslissing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Informatieverplichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Antidiscriminatiewet van 10 mei 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Zijn vragen of onderzoeken naar de gezondheid van een werknemer of kandidaat-werknemer geoorloofd? En zo ja, onder welke voorwaarden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Mag er met (informatie over) de gezondheid rekening worden gehouden bij een selectiebeslissing? En zo ja, welke juridische test geldt er ter zake? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Hoe verhoudt de Antidiscriminatiewet zich ten aanzien van andere juridische bepa lingen in dit domein? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK 7. I.
II.
151 152 152 152 156
157
158 160
DE HANDHAVING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Burgerrechtelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Nietigheid van tegenstrijdige bedingen en van clausules waarin wordt afgezien van de bescherming van de Discriminatiewet . . . . . B. Bescherming tegen represailles in de arbeidsverhoudingen . . . . . . . C. Een beschermingsvoorziening tegen represailles buiten de arbeidsverhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Een forfaitaire schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. De stakingsvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. De verdeling van de bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strafrechtelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
161 161 162 163 163 165 168 169
BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 I. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 II. Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 III. Rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Intersentia
xi
