Jaarverslag 2007
Inhoud Voorwoord
3
Platform voor innovatie
4
Kernactiviteiten
5
Organisatie
7
Projecten Communicatie
12
Leden
19
Stand van zaken
20
Cijfers
23
Op kruissnelheid in 2008
24
15
Vlaams Instituut voor Mobiliteit
2
Voorwoord Beste lezer, Mobiliteit is één van de belangrijkste pijlers van de Vlaamse economie. Om onze internationale concurrentiepositie te vrijwaren, is duurzame mobiliteit een must. Nieuwe oplossingen voor de toenemende mobiliteitsproblematiek moeten hun wortels krijgen in een visie op lange termijn, die rekening houdt met alle betrokken actoren en met de dynamische evolutie van ons levenskader. De transitie naar duurzame mobiliteit kan bovendien enkel slagen als bedrijven, kenniscentra en overheden samenwerken. Het is één van de hoofdopdrachten van het VIM, Vlaams Instituut voor Mobiliteit, om de verschillende actoren bij elkaar te brengen in een uniek netwerk van kennis(sen). Als ondernemende organisatie gaan wij – samen met de markt – op zoek naar de belangrijkste mobiliteitsthema’s, waarbinnen de komende jaren innovatieve projecten kunnen worden gerealiseerd. In dit jaarverslag leest u hoe wij onze missie en doelstellingen in 2007 hebben ingevuld. 2007 was een scharnierjaar voor het VIM. Een groot deel van onze activiteiten had betrekking op de uitbouw van onze jonge organisatie en op het op gang trekken van onze leden- en projectwerking. De vooropgestelde objectieven zijn gehaald, met name de samenstelling van een competent team, de oprichting van de Beleidsraad, de voorbereiding van vraaggedreven mobiliteitsprojecten en de definitie van de communicatiestrategie.
Het VIM-team telt inmiddels twaalf medewerkers. Concrete projecten staan in de startblokken. Onze voorbereidende activiteiten op het vlak van Onderzoek & Ontwikkeling (O&O) en Communicatie zijn de rode draad in dit jaarverslag. Wij sluiten af met een bondig overzicht van onze krachtlijnen voor 2008. In 2007 zijn de nodige fundamenten gelegd voor de lancering van duurzame mobiliteitsprojecten samen met onze leden en partners. Wij werken in 2008 onverminderd verder om innovatieve projecten op de rails te zetten en ons kennis(sen)netwerk verder uit te bouwen. Daar betrekken wij u natuurlijk graag bij. Wilt u lid worden van het VIM of heeft u een projectidee, laat het ons weten. Tot slot, een hartelijk woord van dank aan alle medewerkers, leden en sympathisanten van het VIM voor het niet aflatende enthousiasme, waarmee ze zich inzetten voor de transitie naar duurzame mobiliteit in Vlaanderen. Georges Diliën Voorzitter
3
Platform voor innovatie De problemen rond mobiliteit in Vlaanderen groeien nog altijd, iedere dag. Geen wonder dus dat er druk gezocht wordt naar slimme oplossingen. Maar… dat loopt niet altijd van een leien dakje, ook al omdat de bestaande kennis rond duurzame mobiliteit her en der verspreid zit en moeilijk een vertaling vindt naar concrete projecten. Als competentiepool mobiliteit wil het VIM daar iets aan doen, o.a. door te zorgen voor kruisbestuiving op het vlak van coördinatie, kennis en contacten.
Samen innoveren Samenwerking en kennisvalorisatie zijn de sleutels voor de transitie naar duurzame mobiliteit in Vlaanderen. Bedrijven, koepelorganisaties, overheden en kenniscentra werken best hand in hand aan duurzame oplossingen. Innovatie en comodaliteit zijn daarbij van cruciaal belang en ook transitiemanagement is nodig om duurzame mobiliteit vorm te geven.
4
Het VIM is de interface, het platform tussen bedrijven en kenniscentra die concrete projectideeën hebben en er iets mee willen doen. Wat het VIM aan ondernemers aanbiedt, is een unieke combinatie van financiering, projectmanagement, contacten, kennis en advies.
Kennis toepassen Via de weg van innovatie wil het VIM de komende jaren nieuwe markten en producten ontwikkelen op het vlak van duurzame mobiliteit. Daarnaast wil het de resultaten van al dat onderzoek verspreiden en organisaties begeleiden, bijvoorbeeld bij het opzetten van spin-off bedrijven.
Internationaal meespelen Het VIM speelt niet alleen in Vlaanderen een rol, ook internationaal wil het de nieuwe kennis en inzichten valoriseren. Daarvoor werkt het o.a. aan de ontwikkeling van een dynamische, online kennisinfrastructuur: succesvolle projecten van Vlaamse consortia worden gepromoot, ervaringen en beste praktijken worden uitgewisseld met buitenlandse organisaties en experts.
Kernactiviteiten De missie en doelstellingen van het VIM zijn opgenomen in een convenant met de Vlaamse regering en het instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT). Hierin zijn concrete afspraken opgetekend over o.a. doelgroepen, opdrachten, subsidiëring en evaluatie.
Missie De missie van het VIM is kort en krachtig geformuleerd: duurzame mobiliteit in Vlaanderen verankeren door innovatie, kennistransfer en begeleiding. De invulling van de activiteiten van het VIM gebeurt vraaggedreven. Dat levert unieke projectideeën op die een oplossing kunnen betekenen voor een brede groep van bedrijven. De voornaamste doelstellingen zijn: – het samenbrengen van bedrijven, kenniscentra en overheden met duurzame mobiliteit als centraal thema, – het realiseren van mobiliteitsprojecten die resulteren in vermarktbare producten, – het informeren en begeleiden van de leden, – het verspreiden van kennis, – het uitbouwen van Vlaanderen als kenniscentrum voor mobiliteit in Europa.
Personenmobiliteit In een klein en dichtbevolkt land als België is het niet langer vanzelfsprekend dat iedereen zich vlot en veilig kan verplaatsen. Het VIM werkt daarom samen met het bedrijfsleven, de kenniscentra en de lokale besturen aan duurzame oplossingen. Het doel is: meer verkeersveiligheid, een betere bereikbaarheid en een vlotte doorstroming.
Goederenvervoer Mobiliteitsproblemen zijn een nachtmerrie voor heel wat bedrijven. En het gaat van kwaad naar erger, want door het alsmaar toenemende vracht- en containervervoer stijgt de verkeerscongestie en lopen de economische verliezen omwille van het transport op. De aandacht van het VIM gaat vooral uit naar nieuwe combinaties van de bestaande verkeersmodi - lucht, spoor, water en weg.
Infrastructuur Tot slot werkt het VIM ook aan innovatieve oplossingen die bijdragen tot een verbetering en optimale benutting van de bestaande infrastructuur.
5
6
Organisatie Het Vlaams Instituut voor Mobiliteit vzw werd opgericht op initiatief van het bedrijfsleven en geniet de steun van de overheid. Die financiert 80% van de activiteiten van het VIM, het bedrijfsleven 20%. De officiële start vond plaats op 16 januari 2007. Voor een vlotte werking is het VIM als organisatie opgedeeld in drie niveaus: bestuurlijk, adviserend en operationeel.
BESTUURLIJK
Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van het VIM wordt gevormd door alle statutaire leden (de oprichters), alle toegetreden leden en twee waarnemers van overheidswege – één namens het Agentschap Economie en één namens het instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT). Ook de bestuurders en de Algemeen Directeur van het VIM hebben het recht om de Algemene Vergadering bij te wonen, zij het met een raadgevende stem.
Het minimum aantal statutaire leden is vastgesteld op drie. Organisaties die belangstelling hebben voor de doelstellingen van het VIM en een lidmaatschapsbijdrage betalen, worden in de Algemene Vergadering opgenomen als toegetreden lid. De Algemene Vergadering is in 2007 twee keer bijeengekomen, onder het voorzitterschap van respectievelijk Georges Diliën en Rudi Wouters. In 2007 zijn zeven organisaties toegetreden tot de Algemene Vergadering, met name Touring, Tele Atlas, Ethias, Be-Mobile, LibostGroep, Transport & Mobility Leuven en Traject. Eind 2007 telde de Algemene Vergadering in totaal 27 leden.
Algemene Vergadering Raad van Bestuur
ADVISEREND Innovatienetwerken
Beleidsraad OPERATIONEEL
Algemeen Directeur Communicatie
Onderzoek & Ontwikkeling
Ledenrelatie Evenementen
Projecten Consortia
7
Samenstelling Algemene Vergadering op 31 december 2007
Statutaire leden Arcadis Belgium - Ludo Smans Technum - Erik Van Celst Consult - Georges Diliën (voorzitter) Stefan Goclon (secretaris) Jean Vrijsen (penningmeester) Toegetreden leden Alcatel Lucent - Dirk Evrard anaXis - Mark Vanlook Be-Mobile - Jan Cools Centrum voor Beleidsmanagement - Lode Vereeck Colas - Yvo Derdaele De Lijn - Ingrid Lieten De Scheepvaart - Erik Portugaels Ethias - Jacques Baerten Group Machiels - Guido Hermans Heijmans - Bart Verhulst IPAM - Rudi Wouters Libost-Groep - André Peeters Oracle - Bart De Backer Tele Atlas - Vincent Maenhaut Telindus - Roger Malevé Touring - Thierry Willemarck Traject - Bart Desmedt Transport & Mobility Leuven - Griet De Ceuster Veolia Transport - Luc Jullet VAB - Wim Vos Waarnemers Agentschap Economie – Bernard De Potter IWT – Paul Zeeuwts
8
De Raad van Bestuur van het VIM (van links naar rechts): Koen Valgaeren, Karin Van Mossevelde, Stefan Goclon, Jean Vrijsen, Rudi Wouters, Georges Diliën, Guido Hermans, Roger Malevé, Inne Driesen, Bernard De Potter, Paul Zeeuwts. Ontbreken op de foto: Ludo Smans, Erik Portugaels, Ruben Lecok, Erik Van Celst.
Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van het VIM bestaat uit tien bestuurders en vier waarnemers van overheidswege. De Algemeen Directeur heeft eveneens toegang tot de Raad van Bestuur, zij het met een raadgevende stem. De Directiesecretaresse woont de vergaderingen bij als notulist. De opdracht van de bestuurders duurt maximaal vier jaar.
De leden van de Raad van Bestuur vertegenwoordigen twee belangrijke stakeholders van het VIM, namelijk het bedrijfsleven en de publieke sector. Om de betrokkenheid van het bedrijfsleven in de werking van het VIM duidelijk gestalte te geven, hebben de bedrijven een doorslaggevende stem. Verder moeten alle voorgestelde projecten een bijdrage leveren aan de socio-economische welvaart in Vlaanderen.
In 2007 is de Raad van Bestuur zeven keer samengekomen, twee keer onder het voorzitterschap van Georges Diliën en vijf keer onder het voorzitterschap van Rudi Wouters. Ook heeft de Raad van Bestuur een bedrijfsrevisor en commissaris aangesteld. Via een driemaandelijkse budgetcontrole werd de operationele werking van het VIM zeer kort opgevolgd. En tot slot werden verfijningen aangebracht aan het Corporate Governance Charter van het VIM.
Samenstelling Raad van Bestuur op 31 december 2007 Op voordracht van de bedrijfswereld
Op voordracht van de Vlaamse overheid
Adviserende leden
Ludo Smans - Arcadis Belgium Erik Portugaels - De Scheepvaart Guido Hermans - Group Machiels Erik Van Celst - Technum Roger Malevé - Telindus Georges Diliën (voorzitter) Rudi Wouters (ondervoorzitter)
Inne Driesen (tot november 2007) Stefan Goclon (secretaris) Jean Vrijsen (penningmeester)
Ruben Lecok - Kabinet Economie, Wetenschap & Innovatie Karin Van Mossevelde - Kabinet Mobiliteit Bernard De Potter - Agentschap Economie Paul Zeeuwts - IWT
9
10
Beleidsraad In 2006 werd de Beleidsraad opgericht als adviesorgaan binnen het VIM. In deze raad zetelen vertegenwoordigers van kenniscentra en bedrijven uit diverse sectoren: ICT, telematica, infrastructuur, studie & advies, automobiel, transport & logistiek, overheidsbedrijven, telecommunicatie, banken & verzekeringen, mobiliteit. De leden van de Beleidsraad geven advies over concrete thema’s en projectideeën aan de Raad van Bestuur. In 2007 is de Beleidsraad drie keer samengekomen, telkens onder het voorzitterschap van Algemeen Directeur Koen Valgaeren. Ook werd de raad uitgebreid. Zo traden drie bedrijven toe, met name Touring, Tele Atlas en Ethias, en hebben ook drie bijkomende kenniscentra zich geëngageerd, met name de K.U.Leuven, de UGent en het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW). De Beleidsraad telde eind december in totaal 28 leden.
Samenstelling Beleidsraad op 31 december 2007 Bedrijven
Kenniscentra
Alcatel Lucent anaXis Arcadis Belgium Colas De Lijn De Scheepvaart Ethias Group Machiels Heijmans Oracle Technum Tele Atlas Telindus Touring Veolia Transport VAB
Flanders’ DRIVE IBBT I-City IMEC IMOB K.U.Leuven OCW Transumo UGent UHasselt VIL VITO
Operationeel team De operationele activiteiten van het VIM – Onderzoek & Ontwikkeling (O&O) en Communicatie – worden aangestuurd door een managementteam, dat bestaat uit de Algemeen Directeur, de Manager Onderzoek & Ontwikkeling en de Communicatiemanager. Op 1 februari 2007 werd het oorspronkelijke team van twee administratieve medewerkers versterkt door de komst van de Algemeen Directeur, van twee Projectmanagers en een Communicatiemedewerker. Op 1 juni 2007 trad de Manager Onderzoek & Ontwikkeling in
dienst, gevolgd op 2 juli 2007 door de Communicatiemanager. Tot slot werden binnen het O&O-team ook vier gedetacheerde Projectmanagers aangesteld. Om het team te ondersteunen, heeft de Raad van Bestuur in maart 2007 een Dagelijks Bestuur in het leven geroepen bestaande uit zes leden, met name Georges Diliën (voorzitter), Rudi Wouters, Stefan Goclon, Jean Vrijsen, Koen Valgaeren en Katleen Jordens. Het Dagelijks Bestuur heeft in 2007 twaalf keer vergaderd.
11
Projecten Als competentiepool bundelt het VIM de nodige expertise voor onderzoek en ontwikkeling (O&O). Dat gebeurt via een team van experts in de kerndomeinen personenmobiliteit, goederenvervoer en infrastructuur én via een uitgebreid netwerk van contacten met binnen- en buitenlandse organisaties in de mobiliteitssector.
Ideeën Ideeën voor duurzame mobiliteitsprojecten worden opgepikt in de veelvuldige contacten met bedrijven, koepelorganisaties en kenniscentra. Nieuwe ideeën moeten wel aansluiten bij de missie en de doelstellingen van het VIM. Daarnaast evalueren het O&O-team en de Beleidsraad de economische meerwaarde en de potentiële effecten op het vlak van mobiliteit.
Aanpak Om de projectwerking in goede banen te leiden en de daarbij horende communicatie te stroomlijnen, heeft het VIM in 2007 een transparante projectprocedure uitgewerkt, rekening houdend met de toepassing van de wet op de overheidsopdrachten (WOO). Deze procedure is gebaseerd op een bottom-up aanpak, waarbij ideeën rond specifieke thema’s uit de markt worden geplukt en via open oproepen en publicatie van bestekken tot concrete projectvoorstellen worden verwerkt.
12
In de toekomst gaat het VIM-team ook top-down op zoek naar projectideeën en vertrekt het daarbij vanuit overkoepelende thema’s die kaderen binnen een langetermijnvisie op duurzame mobiliteit.
Kennisopbouw Nieuwe ontwikkelingen op het vlak van duurzame mobiliteit volgt het VIM-team op de voet. Via lectuur, contacten en deelname aan studiedagen en evenementen wordt voortdurend nieuwe kennis in huis gehaald en getoetst. Ook de betrokkenheid van kenniscentra in de realisatie van projecten genereert bijkomende kennis. Als basis hiervoor werd in 2007 de expertise van de verschillende kenniscentra in kaart gebracht. Daarnaast werden de vereisten van een efficiënt systeem voor kennisbeheer gedefinieerd op basis van opgedane projectervaringen. De selectie en implementatie van dit systeem is gepland voor 2008. De uitbreiding van het O&O-team met externe en internationale kennis was een prioriteit in 2007 en gaat verder in 2008.
Internationale aansluiting Als deel van het O&O-traject gaat het VIM samen met zijn leden actief op zoek naar mogelijke opportuniteiten voor de integratie van nieuwe projectideeën in Europese programma’s. En omgekeerd worden de
aansluitingskansen van Vlaamse bedrijven bij Europese en internationale O&O-projecten continu gescreend. Het advies en de begeleiding van het VIM moeten vooral drempelverlagend werken. Daarom is er in de Werkgroep Europese Projecten (WEP) een overzicht gemaakt van de lopende activiteiten van de leden en van de verschillende financieringsmogelijkheden. Hierbij kwamen o.a. het 7de Kaderprogramma van DG Onderzoek en de Interreg-programma’s aan bod. In 2008 wil het VIM nog korter op de bal spelen en meer organisaties betrekken in de WEP. Om in het internationale mobiliteitslandschap de vinger aan de pols te houden, was het VIM o.a. aanwezig op toonaangevende evenementen en werden contacten gelegd met internationale mobiliteitsorganisaties, onder meer met Transumo in Nederland. In het najaar van 2007 werd een aanwervingsprocedure gelanceerd voor een EU projectmanager met ervaring. Die is in dienst getreden op 1 maart 2008.
Projectvoorstellen In 2007 kwam de projectwerking stilaan op gang. Het resultaat is dat diverse projecten in de domeinen personenmobiliteit, goederenvervoer en infrastructuur nu in de startblokken staan. Concreet hebben bedrijven, koepelorganisaties, kenniscentra en overheden mee hun schouders gezet onder de inhoudelijke invulling van tien projecten. Acht hiervan gaan in de loop van 2008 van start onder voorbehoud van goedkeuring door de Raad van Bestuur.
Stedelijke distributie Grootstedelijke gebieden hebben te kampen met congestie, luchtvervuiling en geluidshinder, waardoor de leefbaarheid van de stad in het gedrang komt. De bundeling van verkeersbewegingen in het kader van stedelijk goederenvervoer is een mogelijke oplossing met een positieve invloed op economisch en maatschappelijk vlak.
Minder hinder bij wegenwerken
werken op stapel, zowel lokaal als regionaal. Door de toenemende verkeerstrafiek is de invloed van deze wegenwerken op de mobiliteit van goederen en personen een belangrijk economisch en maatschappelijk aandachtspunt. Een geïntegreerde aanpak is aangewezen om een vlotte en veilige doorstroming tijdens wegenwerken te garanderen.
Beheer van weginfrastructuur Het toenemende belang van minder hinder op onze wegen en het werken met DBFM-contracten (Design Build Finance Maintenance) voor belangrijke infrastructuurwerken, verschuiven het zwaartepunt van wegbeheer naar de aannemers. Integrale wegdekbeheersystemen bieden interessante perspectieven voor het uitbouwen van ‘slimme’ wegen.
Onderhoud bij DBFM-contracten Bij DBFM-contracten is de opdrachtnemer voor lange tijd verantwoordelijk voor het onderhoud van de door hem aangelegde weginfrastructuur. Hierbij worden zowel de beschikbaarheid als de kwaliteit van de weg
als belangrijke bestekvoorwaarden aangegeven door de overheid. Goede financiële afspraken en een praktische handleiding voor de opdrachtnemers vergroten de kans op een succesvolle implementatie.
Intelligente snelheidsaanpassing (ISA) Onaangepaste snelheid is één van de belangrijke oorzaken van verkeersongevallen en de daaruit volgende letselernst. Het systeem van de intelligente snelheidsaanpassing in voertuigen is een mogelijke oplossing in het kader van duurzame mobiliteit.
Duurzaam modelleren Een groot deel van de afwikkelingen in stedelijke netwerken, op kruispunten en op rotondes wordt geëvalueerd door middel van micromodellen. De afgelopen jaren zijn de gehanteerde modellen zodanig geëvolueerd dat zij, naast de infrastructurele elementen, ook het menselijk gedrag kunnen integreren. Hier ligt de weg open naar veelzijdige verkeersmodellen die niet enkel de verkeersdoorstroming, maar ook de veiligheid en de milieu-impact in kaart brengen.
De komende jaren staan er belangrijke infrastructuur-
13
Openbaar personenvervoer via het water Om de verkeerscongestie op de belangrijke verkeersassen naar de grote steden te ontmijnen, kan openbaar personenvervoer via het water een haalbaar alternatief betekenen voor de bestaande verbindingen via het openbaar vervoer. Een milieuvriendelijke aandrijving van de ingezette schepen is een bijkomend voordeel met het oog op duurzame mobiliteit.
Gecentraliseerde mobiliteitsdata Mobiliteitsgegevens en gerelateerde data worden vandaag door bedrijven, kenniscentra en overheden op verschillende niveaus en in diverse omgevingen verzameld en beheerd. Een integrale benadering van deze gegevens gericht op gestandaardiseerde, kwalitatieve, beschikbare en actuele data biedt enorme kansen voor innovatieve mobiliteitsoplossingen.
Opleidingscentrum verkeer en mobiliteit Permanente en aangepaste opleidingen rond verkeer en mobiliteit voor diverse doelgroepen – particulieren, bedrijven en overheden – en leeftijden kweken de nodige vaardigheden voor een veilige en duurzame deelname aan het verkeer.
Bussimulator Vanaf 2008 verplicht Europa chauffeurs van autobussen om binnen een periode van vijf jaar 35 uur bijscholing te volgen. Dit creëert in de nabije toekomst een massale nood aan opleiding, waarbij ook bussimulators kunnen worden ingezet.
14
Communicatie Zowel intern als extern speelt communicatie bij het VIM als ledenorganisatie een centrale rol. In 2007 werd een ambitieus communicatieplan voorbereid dat in januari 2008 door de Raad van Bestuur werd goedgekeurd. Dit actieplan bevat naast doelgroepen, doelstellingen en middelen ook een bondig overzicht van alle communicatiemomenten, inclusief tijdstip, doelgroep en omschrijving.
Stakeholders In 2007 werden de belangrijkste doelgroepen van het VIM afgelijnd voor een gerichte communicatie in 2008. De focus ligt daarbij op het versterken van de naambekendheid en op de uitbreiding van het contactennetwerk.
Een eerste doelgroep zijn de bedrijven uit diverse sectoren, met bijzondere aandacht voor de KMO’s. Ook de koepelorganisaties zijn een belangrijke doelgroep; zij kennen de knelpunten bij hun leden en hebben een uitgebreid netwerk. Het hierdoor gecreëerde draagvlak en de directe communicatie met het bedrijfsleven garanderen de instroom van vraaggedreven projectideeën. De doelgroep van de kenniscentra bestaat uit de experts in deeldomeinen van mobiliteit bij de universiteiten, de hogescholen en de onderzoeksinstellingen. Tenslotte zijn er nog de verantwoordelijken voor lokale economie en mobiliteit bij de Vlaamse provincies, steden en gemeenten.Tot de interne stakeholders behoren de leden en de medewerkers van het VIM.
Promotie De webstek van het VIM is een belangrijk communicatiekanaal en kreeg in 2007 zijn definitieve vorm in een nieuwe huisstijl. Hij heeft een dynamische opzet en biedt o.a. actueel mobiliteitsnieuws en informatie over nationale en internationale evenementen rond duurzame mobiliteit. Om van de VIM-webstek een druk bezochte site te maken, werden vanuit andere websites links gelegd naar v-i-m.be. In presentaties en advertenties wordt de website ook consequent vermeld. Bij opzoekingen via Google verschijnt de site intussen bovenaan in de resultatenlijst. De huidige domeinnaam v-i-m.be wordt in mei 2008 vervangen door vim.be.
15
Uit de statistieken van 2007 blijkt dat de pagina’s Leden, Team, Evenementen, Contactgegevens en Vacatures het meest geraadpleegd worden. In het opstartjaar werden in totaal 6.656 bezoeken geregistreerd en meldden per dag gemiddeld 30 personen zich aan. In 2008 wordt de website verder uitgebreid met een extranet voor de leden. Zij kunnen er terecht voor gedetailleerde projectinformatie. De blauwdruk hiervoor werd in 2007 afgewerkt. Met de slogan ‘mobiliteit in beweging’ wekt het VIM voortaan de aandacht bij zijn doelgroepen. De nieuwe huisstijl van het VIM belichaamt deze slogan, evenals de nieuwe brochure en de presentatie. Beide worden gebruikt bij voorstellingsgesprekken en evenementen. In 2008 breidt het VIM zijn proactieve communicatieactiviteiten verder uit met mailings en digitale nieuwsbrieven. Op alle visuele communicatiemiddelen wordt de steun van de Vlaamse Gemeenschap en van het EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling) vermeld.
In de kijker
16
• De Standaard, 17 januari 2007 Limburgse expertise mobiliteit beloond met Vlaams Instituut • De Standaard, 17 januari 2007 Drie projecten op stapel • Het Nieuwsblad, 17 januari 2007 Limburg wordt logistieke uitvalsbasis • De Morgen, 17 januari 2007 Moerman start mobiliteitsinstituut • Het Belang van Limburg, 17 januari 2007 Instituut voor Mobiliteit moet de files wegwerken • Het Belang van Limburg, 19 januari 2007 Limburgplan uitbreiden naar Hageland • Het Belang van Limburg, 23 januari 2007 Limburg moet kansen grijpen • Verkeersspecialist, 1 mei 2007 Nieuw instituut bundelt kennis over mobiliteit • LOKAAL, 16 juni 2007 Vlaams Instituut voor Mobiliteit ondersteunt steden en gemeenten • LOKAAL, 16 december 2007 Expertiseplatform voor meer kruisbestuiving
Netwerk
Op 16 januari 2007 werd het VIM officieel gelanceerd. Hierover werd uitvoerig bericht in de pers met in totaal acht artikels in De Standaard, De Tijd, De Morgen, Het Nieuwsblad en Het Belang van Limburg. Daarna is het VIM nog vijf keer met een artikel in de pers verschenen.
In de loop van 2007 heeft het VIM contact opgenomen met talrijke organisaties uit diverse sectoren in het kader van zijn taak als ledenbeweging of om een mogelijke samenwerking rond projecten en evenementen te bespreken. Deze activiteiten lopen onverminderd voort in 2008.
• Het Belang van Limburg, 16 januari 2007 VIM bundelt expertise rond mobiliteit • De Tijd, 17 januari 2007 VIM bundelt kennis mobiliteitsoplossingen • De Standaard, 17 januari 2007 Platform bundelt kennis mobiliteit
Er zijn o.a. contacten geweest met de volgende organisaties: Administratie Wegen en Verkeer, Agentschap Economie, Alfaport, Be-Mobile, BeProS, Belgische Federatie van Aannemers van Wegenwerken (BFAW), Bouwunie, Buro 5 Maastricht, Cegeka, Colas, CORYS, DG TREN, Expertisecentrum voor Digitale Media (EDM), Essers,
Ethias, Eurobus Vlaanderen, Formation Car & Bus Opleiding (FCBO), Febetra, Flanders’ DRIVE, Getax Logistics, Haven Genk, Haven Gent, Havenbedrijf Antwerpen, Heijmans, Interdisciplinair instituut voor BreedBand Technologie (IBBT), i-City, IMEC, Instituut voor Mobiliteit (IMOB), Infrabel, Innovatiecentrum Limburg, IOS International, ITS Belgium, Instituut voor de aanmoediging van innovatie door Wetenschap & Technologie in Vlaanderen (IWT), Kabinet Economie, Wetenschap en Innovatie, Kabinet Openbare Werken, Kabinet Mobiliteit, KBC Autolease, K.U.Leuven, Libost-Groep, LISOM, Logistiek Platform Limburg, LRM, Machiels Group, Mobiliteitsraad Vlaanderen (MORA), NMBS, Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW), Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus (ORI), Promotie Binnenvaart Vlaanderen (PBV), Provincie Antwerpen, Provincie Limburg, Resource Analysis, RouteYou, Koninklijke Beroepsorganisatie van de Vlaamse Goederenvervoerders en Logistieke Dienstverleners (SAV), Shipit, Sociaal Fonds, StoraEnso, Tele Atlas, Telindus, vzw Terlaemen, Touring, Traject, Transport & Mobility Leuven, Transumo, Instituut voor Duurzame Mobiliteit (IDM), UHasselt, International Organisation for Public Transport (UITP), UNIZO, Van Hool, Vereniging der Expediteurs van Antwerpen (VEA), Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL), Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), VKW, Vlaams Verkeerscentrum, Vlaamse Confederatie Bouw (VCB), Vlaamse Raad voor Wetenschapsbeleid, Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV), Vlaams Agentschap Ondernemen (VlaO), Vlaamse Wegenbouwers (VlaWeBo), VLEVA, VOKA, VAB, VUB, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), Waterwegen & Zeekanaal, Wegen en Verkeer Limburg.
Kennis en contacten Bij de deelname van VIM-medewerkers aan evenementen lag de nadruk op netwerking en kennisopbouw. Nieuwe contacten, concrete afspraken en inschrijvingen voor evenementen komen steevast op de agenda van de wekelijkse managementmeeting.
Nationaal • Symposium Sociaal Economisch Rapport Vlaanderen 2007 9 februari 2007, Brussel • i-City mobility werkgroep 26 februari 2007, Hasselt • Mobiliteitscongres (VSV) 7 maart 2007, Brussel • Staten-generaal van de Verkeersveiligheid 12 maart 2007, Brussel • Vlaams Congres Verkeersveiligheid (VSV) 23 april 2007, Brussel • Rondetafelconferentie Mobiliteit en Fiscaliteit 10 mei 2007, Leuven • KBC-seminarie CO2-impact op wagenparkpolitiek 15 juni 2007, Antwerpen • Leve de trein (NMBS) 14 september 2007, Brussel • Voorstelling jaarrapport VCB 14 september 2007, Essene • Installatievergadering MORA 18 september 2007, Brussel • VAB-autohappening 22 september 2007, Zolder • Vakbeurs Transport & Logistics 22 september 2007, Antwerpen • Kinderparticipatie en Mobiliteit (vsv) 27 september 2007, Brussel • Flanders’ DRIVE 6 jaar 3 oktober 2007, Koningshooikt
• Binnenvaart Upstream Conference (pbv) 4 oktober 2007, Evere • VUB Leerstoel Transport & Ruimte 11 oktober 2007, Brussel • Nieuwe logistieke professional Vlaanderen (vil) 11 oktober 2007, Groot-Bijgaarden • VUB Leerstoel Transport & Milieu 18 oktober 2007, Brussel • VUB Leerstoel Betrouwbaar transport 18 oktober 2007, Brussel • Logistieke en multimodale dag 2007 18 oktober 2007, Genk • Onderneming van het jaar 2007 (E&Y) 22 oktober 2007, Brussel • ITS Belgium congres 24 oktober 2007, Brussel • Impact AEO op goederenstroom (Deloitte) 6 november 2007, Antwerpen • Mobiliteits- en Parkeercongres (Stad Gent) 6 november 2007, Gent • Dit is onze geschiedenis (Tractebel-Suez) 8 november 2007, Brussel • Conference and exhibition on inland terminals 13 november 2007, Antwerpen • Seminar cost & thematic priorities 7th FP 27 november 2007, Brussel • Studiedag Infrastructuurcommunicatie (Groep C) 30 november 2007, Antwerpen • Netwerk Haven Gent 5 december 2007, Gent • Belgian Logistic Center (Gheys en De Scheepvaart) 7 december 2007, Mol • VVSG Minder Hinder Symposium 11 december 2007, Mechelen • Meeting Mobiliteitsmanagement (vsv) 11 december 2007, Mechelen • Met Europese steun groeit Vlaams-Brabant slim (Interreg) 19 december 2007, Kessel-Lo
Internationaal • Centrum voor Wegbeheersing 26 januari 2007, Luxemburg (L) • Innovatie kent geen grenzen (Europa werkt) 1 februari 2007, Maastricht (NL) • UITP World Congress 21-23 mei 2007, Helsinki (FL) • Transumo Congres 7 juni 2007, Zoetermeer (NL) • ITS Congress 18-20 juni 2007, Aalborg (DM) • Verkeerscentrum Grevenbroich 6 september 2007, Venlo (NL) • Officiële opening nieuwe Holst Centre 12 november 2007, Eindhoven (NL) • Kennismiddag verkeersmanagement (Transumo), 20 november 2007, Utrecht (NL) • Organiseren van mobiliteit (Transumo) 11 december 2007, Utrecht (NL)
17
VIM-evenementen
Dialoog en samenwerking
Het VIM heeft in 2007 ook zelf een aantal evenementen georganiseerd rond specifieke thema’s en doelgroepen.
Om een vinger aan de pols te houden en het vraaggedreven karakter van zijn projecten te waarborgen, werkt het VIM nauw samen met o.a. intermediaire organisaties. De veelvuldige contacten en presentaties hebben het VIM ook meer naambekendheid gegeven.
• Lancering VIM 16 januari 2007, Hasselt • Werkgroep Europese Projecten 9 maart 2007, Diepenbeek • Werkgroep Europese Projecten 12 april 2007, Diepenbeek • Brainstormsessie werkgeversorganisaties 11 mei 2007, Diepenbeek • Werkgroep Europese Projecten 21 mei 2007, Diepenbeek • Netwerk ICT 13 augustus 2007, Diepenbeek • Netwerk Transport & logistiek 14 augustus 2007, Diepenbeek • Werkgroep Europese Projecten 4 september 2007, Diepenbeek • Netwerk Infrastructuur 30 oktober 2007, Diepenbeek • Werkgroep CI-MoRe 18 december 2007, Diepenbeek
18
De eerste contacten met interessante branche- en koepelorganisaties in Vlaanderen zijn in 2007 gelegd. Zo waren er o.a. gesprekken met Vlaamse Confederatie Bouw (VCB), Febetra, ORI, Bouwunie, ITS Belgium, Fedis, SAV, VEA, VVSG, VlaWeBo en Promotie Binnenvaart Vlaanderen (PBV). Ook is er overlegd met VOKA, VKW en UNIZO. In 2008 zijn verdere ontmoetingen gepland met de regionale vertegenwoordigers van deze organisaties op het vlak van economie en mobiliteit. Via de koepelorganisaties wil het VIM meer KMO’s betrekken in zijn netwerk en projecten. In 2007 zijn er ook gesprekken gevoerd met kenniscentra en organisaties die actief zijn in specifieke domeinen, zoals verkeersveiligheid (VSV), technologie (IBBT, i-City, IMEC, VITO), vervoer (Flanders’ DRIVE), logistiek (VIL, Logistiek Platform Limburg), infrastructuur (OCW)
en mobiliteit (IMOB, IDM, KUL, Transumo). Een geregelde afstemming van onderzoeksagenda’s, evenementen en andere communicatieactiviteiten stimuleert de onderlinge samenwerking en netwerking. Het VIM onderhoudt ook nauwe contacten met het instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) en het daaraan verbonden Vlaams Innovatienetwerk (VIN). Verder zijn er geregelde contacten met het Agentschap Economie en met de kabinetten van Mobiliteit, Openbare Werken en Economie, Wetenschap en Innovatie. Als lid van andere organisaties en netwerken, met name UITP, Transumo, UNIZO, VIL, VOKA, VMA en VKW blijft het VIM op de hoogte van het reilen en zeilen binnen de mobiliteitssector en het (regionale) bedrijfsleven. Door middel van ontmoetingen, vergaderingen, werkgroepen en evenementen garandeert het VIM ook in 2008 een regelmatige dialoog met andere actoren en hun netwerken. Gezamenlijke initiatieven moeten leiden tot meer transparantie, concrete projecten en een brede kennisverspreiding.
Leden Lidmaatschap bij het VIM staat open voor alle bedrijven, instellingen, overheden en ledenorganisaties die actief zijn op het vlak van duurzame mobiliteit of die er interesse voor hebben. Door middel van prospectie en presentaties werd het VIM in 2007 onder de aandacht gebracht bij potentiële leden en partners. Intussen hebben al meer dan veertig Vlaamse topbedrijven en kenniscentra zich aangesloten bij het netwerk van het VIM. Voor de uitbreiding van de Beleidsraad zijn er contacten geweest met de UAntwerpen, de VUB, het OCW, de havenbedrijven, Van Hool, KBC Autolease, General Motors, Cegeka, Waterwegen & Zeekanaal en een aantal bedrijven uit de sector transport & logistiek. De VUB en het OCW zijn begin 2008 tot de Beleidsraad toegetreden. De jaarlijkse lidmaatschapsbijdragen en de interne opvolging werden in 2007 op punt gesteld. De lidgelden worden voortaan berekend op kalenderjaarbasis en bepaald in functie van het aantal werknemers in een bedrijf, leden in een koepelorganisatie of inwoners in een stad of gemeente. Om de inspanningen nog beter te doen aansluiten op de behoeften van de leden, worden zij in het najaar van 2008 bevraagd over de werking van het VIM.
VIM-leden op 31 december 2007 Bedrijven
Kenniscentra
Alcatel Lucent anaXis Arcadis Belgium Be-Mobile Centrum voor Beleidsmanagement Colas Consult De Lijn De Scheepvaart Ethias Group Machiels Heijmans IPAM Libost-Groep Oracle Technum Tele Atlas Telindus Touring Traject Transport & Mobility Leuven Veolia Transport VAB
Flanders’ DRIVE IBBT i-City IMEC IMOB K.U.Leuven OCW Transumo UGent UHasselt VIL VITO
19
Stand van zaken Om de voortgang van de activiteiten van het VIM te evalueren zijn door beide subsidiërende overheden – de Vlaamse overheid en Europa – specifieke indicatoren geformuleerd.
Prestatie-indicatoren (Vlaamse overheid) In de convenant met de Vlaamse overheid en het instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) zijn de volgende streefwaarden voor de tussentijdse evaluatie op het einde van 2008 opgenomen: 100 leden, 8 collectieve projecten en 20% zelffinanciering. De overige streefwaarden werden door het VIM aangevuld. Prestatie-indicatoren status 2007
Aantal leden
35
100
8
40
16%
20%
Aantal bedrijfsbezoeken of bezoeken van bedrijven aan de competentiepool
52
140
Aantal vragen van bedrijven naar vervolgactie
39
75
Aantal evenementen
10
25
Aantal strategische werkgroepen
5
12
Aantal collectieve projecten in uitvoering
1
8
Aantal verschillende Vlaamse bedrijven betrokken bij deze collectieve projecten
4
32
Aantal andere VIN-actoren of kenniscentra waarmee wordt samengewerkt via collectieve projecten
5
12
Aantal ingediende Europese projectvoorstellen waaraan het VIM als partner participeert en/of waaraan Vlaamse bedrijven met begeleiding van het VIM deelnemen
0
3
Aantal O&O-bedrijfsprojecten waarvan de indiening door het VIM werd begeleid
0
2
Aantal octrooien
0
0
Verworven inkomsten uit IP-beheer of transfer van onderzoeksresultaten
0
0
Aantal KMO-bedrijven in ledenbestand % zelffinanciering
20
Plan 2008
Uitvoeringsindicatoren (EFRO) Indicatorr
Plan
Realisatie
Opstart VIM
Fase 1 (opstart)
– Officiële lancering van het VIM op 16 januari 2007
Werking VIM Fase 2 (2007)
– Uitbreiding van het team van 2 naar 12 medewerkers – Uitbouw van de projectwerking: concrete invulling van 10 projectvoorstellen
Resultaatindicatoren (EFRO) Indicator
Plan
Realisatie
Platform waar bedrijven en kennisinstellingen Fase 2 (2007) elkaar ontmoeten rond het thema mobiliteit
– Toetreding van 3 bedrijven en 3 kennisinstellingen tot de Beleidsraad in 2007 – Promotie van het VIM bij de verschillende stakeholders via overleg (85 nieuwe contacten) en deelname aan 42 evenementen
Internationale erkenning Fase 2 (2007)
– Samenwerking met het Nederlandse kenniscentrum Transumo voor de evaluatie van projecten (evaluatiecommissie juni 2007) – Medewerking aan de tussentijdse evaluatie van Transumo (juli tot november 2007)
Impactindicatoren (EFRO) Indicator
Plan
Opbouw van de kenniseconomie in Limburg Fase 2 (2007)
Realisatie
– Vestiging in het Wetenschapspark in Diepenbeek – Participatie van 6 Limburgse bedrijven in het VIM – Contact met het Logistiek Platform Limburg rond een mogelijke samenwerking voor de realisatie van logistieke projecten – Deelname aan de werkgroep Wegvervoer & Infrastructuur van het Logistiek Platform Limburg – Samenwerkingsovereenkomst met de provincie Limburg voor de oprichting van het eerste Verkeers en Mobiliteits Educatief Centrum (VME) in Vlaanderen op het circuit van Zolder – Voorbereiding van de nv VME in opdracht van de provincie Limburg – Overleg met IMOB i.v.m. de expertise voor specifieke deeltaken in het kader van VIM-projecten, de inzet van projectmanagers van IMOB voor de begeleiding van VIM-projecten, de te volgen procedure voor het aanreiken van nieuwe projectideeën – Initiatieven op projectniveau samen met i-City, Flanders’ drive, de Stad Hasselt en de Stad Lommel
21
Impactindicatoren (EFRO) Indicator
Plan
Realisatie
Betrokkenheid van het Limburgse bedrijfsleven
Fase 2 (2007)
– Voorstelling van het VIM aan 6 Limburgse bedrijven die daarna ook als lid zijn toegetreden
Beleidsraad als adviesplatform Fase 2 (2007)
– 3 Beleidsraden (februari, mei en september 2007) – Verfijning van de procedure voor de screening van nieuwe projectideeën rekening houdend met de toepassing van de Wet op de Overheidsopdrachten
Samenwerking met 25 Vlaamse topbedrijven en Fase 2 (2007) 10 kenniscentra
– Voorstelling van het VIM aan 30 Vlaamse topbedrijven met het verzoek om toe te treden – Toetreding van in totaal 23 bedrijven en 12 kenniscentra tot de Beleidsraad
Participatie van KMO’s Fase 2 (2007) – – –
Voorbereiding van strategische werkgroepen Contacten met de koepelorganisaties voor de sectoren transport & logistiek, telematica, infrastructuur en studie & advies i.v.m. de behoeften en de benadering van hun leden Bespreking van interessante thema’s en knelpunten met Unizo, VOKA en VKW
Ter beschikking stellen van expertise aan leden Fase 2 (2007) – Voorbereiding van een position paper rond de ontwikkeling van een kruispuntbank voor via een web based kruispuntbank mobiliteitsgerelateerde data
22
Betrokkenheid van lokale besturen en Fase 2 (2007) overheidsbedrijven
– Voorstelling van het VIM aan 5 overheidsbedrijven met het verzoek om toe te treden – Toetreding van 2 overheidsbedrijven tot de Beleidsraad – Voorstelling van het VIM aan de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) i.v.m. de benadering van steden en gemeenten – Voorstelling van het VIM aan de provincie Limburg en de provincie Antwerpen
Impact op de tewerkstelling Fase 2 (2007) (intern)
– – – –
Impact op de tewerkstelling Fase 2 (2007) (extern)
– Onderzoek & Ontwikkeling (Personenmobiliteit): 2 – Onderzoek & Ontwikkeling (Goederenvervoer): 1 – Onderzoek & Ontwikkeling (Infrastructuur): 1
Directie: 1 Administratie : 2 Onderzoek & Ontwikkeling: 3 Communicatie : 2
Cijfers VERKORTE BALANS 2007 ACTIVA PASSIVA VASTE ACTIVA 73.418,77 € EIGEN VERMOGEN 167.074,70 € IMMATERIËLE VASTE ACTVA 26.396,20 € OVERGEDRAGEN RESULTAAT 167.074,70 € MATERIËLE VASTE ACTIVA 46.531,85 € Installaties, machines en uitrusting 3.075,14 € Meubilair en rollend materieel 39.220,66 € Overige materiële vaste activa 4.236,05 € FINANCIËLE VASTE ACTIVA 490,72 € VLOTTENDE ACTIVA 436.432,53 € SCHULDEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR 140.984,36 € VORDERINGEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR 52.760,32 € Leveranciers 112.011,60 € Handelsvorderingen 3.025,00 € Schulden met betrekking tot belastingen, Overige vorderingen 49.735,32 € bezoldigingen en sociale lasten 28.972,76 € Belastingen 726,25 € LIQUIDE MIDDELEN 378.805,95 € Bezoldigingen en sociale lasten 28.246,51 € OVERLOPENDE REKENINGEN 4.866,26 € OVERLOPENDE REKENINGEN 201.792,24 € TOTAAL ACTIVA 509.851,30 € TOTAAL PASSIVA 509.851,30 €
VERKORTE RESULTATENREKENING 2007
ALGEMENE UITGAVEN 587.565,50 € OPBRENGSTEN UIT LIDGELDEN 132.425,28 € BEZOLDIGINGEN EN SOCIALE LASTEN 284.580,26 € SUBSIDIES 896.448,89 € AFSCHRIJVINGEN OP OPRICHTINGSKOSTEN EN VASTE ACTIVA 25.074,22 € ANDERE OPBRENGSTEN 7.338,77 € ANDERE BEDRIJFSKOSTEN 343,19 € FINANCIËLE OPBRENGSTEN 5.904,91 € FINANCIËLE KOSTEN 317,63 € TOTAAL KOSTEN 897.880,80 € TOTAAL OPBRENGSTEN 1.042.117,85 € RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR 144.237,05 € De opbrengsten van het VIM komen hoofdzakelijk uit lidgelden, subsidies, participaties en contracten. De uitgaven van het VIM betreffen voornamelijk werkingskosten, kosten voor promotie, afschrijvingen en lonen.
23
Op kruissnelheid in 2008 Het VIM zet in 2008 zijn rol als multiplicator en coördinator verder door kennis(sen) samen te brengen en duurzame mobiliteitsprojecten te lanceren. 2008 is het doorstartjaar voor het VIM en staat helemaal in het teken van innovatieve projecten, promotie en netwerking. Zo staan er acht collectieve O&O-projecten in de startblokken en wordt er parallel gewerkt aan de invulling van nieuwe, vraaggestuurde projectideeën binnen de drie kerndomeinen: personenmobiliteit, goederenvervoer en infrastructuur. Individuele gesprekken, presentaties en evenementen moeten ook in 2008 voor een continue instroom van
24
nieuwe ideeën zorgen. De uitbouw van het VIM-netwerk, door projectrealisaties en een dynamische ledenbeweging, is een bijkomende troef in het ledenaanbod. In 2008 wil het VIM de contacten met het bedrijfsleven, en de KMO’s in het bijzonder, verder aanhalen, o.a. via de koepelorganisaties en de eigen innovatienetwerken. Realisaties zijn in 2008 het belangrijkste aandachtspunt. Door samenwerking en vraaggestuurd onderzoek wordt de kennis van universiteiten en onderzoekers vertaald naar de bedrijfswereld. Ook intern bouwt het VIM kennis op door de uitbreiding van het team met de nodige expertise. Verder wil het VIM op het internatio-
nale podium interessante partners rond de tafel brengen die elkaar nog niet kennen. Tot slot gaat het VIM op zoek naar aansluitingskansen van Vlaamse bedrijven bij Europese en internationale O&O-projecten. 2008 belooft een jaar te worden met ‘schwung’. Nieuwe partners leren elkaar kennen. Ideeën stromen. Het VIM-netwerk krijgt vorm. U bent van harte uitgenodigd om hieraan deel te nemen!
Colofon Publicatiedatum: mei 2008 Verantwoordelijke uitgever: Georges Diliën, Wetenschapspark 13, 3590 Diepenbeek Redactie: Georges Diliën, Koen Valgaeren, Sarah Boni Fotografie: Vincent Tillieux, NMBS Concept en vormgeving: 4XL Ook digitaal beschikbaar via www.v-i-m.be Gedrukt op chloorvrij papier in een beperkte oplage © 2008 Vlaams Instituut voor Mobiliteit (VIM) Niets uit deze uitgave mag, geheel of gedeeltelijk, worden overgenomen of verveelvoudigd in welke vorm ook, zonder de voorafgaandelijke toestemming van het Vlaams Instituut voor Mobiliteit.
25
Contact Vlaams Instituut voor Mobiliteit Wetenschapspark 13 B-3590 Diepenbeek T +32 11 24 60 00 F +32 11 24 60 09 E
[email protected] www.v-i-m.be
Met de steun van de Europese Unie en de Vlaamse Gemeenschap
