voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina VII
VII
Inhoud Ten geleide V 1
Gynaecologische anamnese 1
2
Gynaecologisch onderzoek 9 2.1 Algemeen 10 2.2 Abdomen 10 2.3 Genitalia externa 10 2.3.1 Vulva 11 2.3.2 Prolaps 11 2.4 Genitalia interna 12 2.4.1 Speculumonderzoek 12 2.4.2 Bimanueel onderzoek 14 2.4.3 Rectaal toucher 15 2.4.4 Echografie 16 2.5 Onderzoek van kinderen 16
3
Vulva 19 3.1 Congenitale afwijkingen 21 3.2 Trauma’s 23 3.3 Vulvitis 24 3.3.1 Bacteriële infecties 25 3.3.2 Virale infecties 27 3.3.3 Schimmelinfecties 28 3.3.4 Parasitaire infecties 28 3.3.5 Hormonale oorzaken van vulvitis 28 3.4 Dermatologische afwijkingen 29 3.5 Pruritus vulvae 30 3.6 Vulvoperineale dysesthesie 30 3.7 Tumoren 31 3.7.1 Cysten 31 3.7.2 Benigne tumoren 31 3.7.3 Maligne tumoren 31
4
Vagina 37 4.1 Congenitale afwijkingen 37 4.1.1 Hymenale atresie 37 4.1.2 Aplasia vaginae 37 4.1.3 Septa in de vagina 39 4.2 Colpitis of vaginitis 39 4.2.1 Fluor vaginalis 39 4.2.2 Specifieke vormen van vaginitis 41 4.2.3 Fluor bij kinderen 45
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina VIII
VIII
INHOUD
4.3
Tumoren 48 4.3.1 Benigne tumoren 48 4.3.2 Maligne tumoren 48 4.3.3 DES-problematiek 49
5
Cervix 51 5.1 Fysiologie 51 5.1.1 Cervixslijm 51 5.1.2 Ectropion 52 5.1.3 Transformatiezone 52 5.2 Onderzoekmethoden 52 5.2.1 Cytologisch onderzoek 52 5.2.2 Colposcopie 55 5.2.3 Biopsie 56 5.2.4 Endocervixcurettage 56 5.3 Goedaardige aandoeningen 56 5.3.1 Cervicitis 56 5.3.2 Cervixpoliepen 57 5.3.3 Cervixcondylomen 57 5.4 Kwaadaardige aandoeningen 58 5.4.1 Cervixcarcinoom 58 5.4.2 Premaligne afwijkingen 59 5.4.3 Infiltrerend cervixcarcinoom 63 5.4.4 Speciale situaties 68 5.4.5 Screening 69
6
Corpus uteri 71 6.1 Onderzoekmethoden 71 6.1.1 Echoscopie 71 6.1.2 Hysteroscopie 72 6.1.3 Curettage 72 6.1.4 Radiologie 72 6.2 Congenitale afwijkingen 73 6.2.1 Aplasie 73 6.2.2 Fusiestoornissen van de buizen van Müller 73 6.3 Verworven afwijkingen 74 6.3.1 Afwijkingen na curettage 74 6.3.2 Afwijkingen na sectio 75 6.4 Ontstekingen 75 6.4.1 Endometritis 75 6.4.2 Pyometra 76 6.5 Goedaardige tumoren 76 6.5.1 Endometriumpoliep 76 6.5.2 Myomen (vleesbomen) 77 6.6 Kwaadaardige tumoren 83 6.6.1 Endometriumcarcinoom 83 6.6.2 Mesodermaal menggezwel 88
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina IX
INHOUD
7
Endometriose 91 7.1 Frequentie 92 7.2 Lokalisatie 92 7.3 Etiologie 93 7.3.1 Transplantatietheorie 93 7.3.2 Metaplasietheorie 93 7.3.3 Metastaseringtheorie 93 7.4 Pathologische anatomie 93 7.5 Kliniek 93 7.5.1 Symptomatologie 94 7.5.2 Onderzoek 94 7.5.3 Differentiële diagnose 94 7.5.4 Therapie 95 7.6 Adenomyose 96 7.7 Stromatosis 97 7.8 Endosalpingiosis 97
8
Tuba 99 8.1 Congenitale afwijkingen 99 8.2 Ontstekingen 99 8.2.1 Pathogenese 99 8.2.2 Pathologische anatomie 100 8.2.3 Symptomen 101 8.2.4 Onderzoek 101 8.2.5 Differentiële diagnose 102 8.2.6 Therapie 103 8.2.7 Complicaties 104 8.3 Overige benigne afwijkingen 105 8.3.1 Endometriose 105 8.3.2 Hydrosalpinx 105 8.3.3 Haematosalpinx 105 8.3.4 Torsie 105 8.4 Kwaadaardige tumoren 105
9
Ovarium 107 9.1 Functionele vergrotingen: retentiecysten 108 9.1.1 Follikelcyste 108 9.1.2 Polycysteus ovarium 108 9.1.3 Luteïnecysten 108 9.1.4 Endometriosecysten 109 9.2 Proliferatieve vergrotingen: echte tumoren 109 9.2.1 Epitheliale tumoren 109 9.2.2 Gonadale stromaceltumoren 110 9.2.3 Kiemceltumoren 111 9.2.4 Embryologisch verdwaalde celnesten 112 9.3 Kliniek van ovariumtumoren 113 9.3.1 Symptomatologie 113 9.3.2 Onderzoek 113
IX
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina X
X
INHOUD
9.4
9.5
9.3.3 Differentiële diagnostiek 117 9.3.4 Complicaties 118 Therapie van ovariumtumoren 119 9.4.1 Algemene indicatiestelling 119 9.4.2 Benigne tumoren 121 9.4.3 Maligne tumoren 121 Profylactische ovariëctomie 126
10 De menstruele cyclus 129 10.1 Fysiologie 129 10.1.1 Centrale regulatie 129 10.1.2 Ovariële cyclus 131 10.1.3 Endometriële cyclus 132 10.1.4 Overige cyclische veranderingen 133 10.2 Menarche 134 10.2.1 Puberteitsontwikkeling 134 10.2.2 Pubertas precox 136 10.2.3 Pubertas tarda 136 10.2.4 Gestoorde lengtegroei 136 10.2.5 Gestoorde cyclus 136 10.2.6 Gestoorde mammaontwikkeling 137 10.3 Menopauze 137 10.3.1 Symptomen 137 10.3.2 Therapie 139 10.4 Amenorroe 142 10.4.1 Centrale oorzaken 142 10.4.2 Perifere oorzaken 144 10.4.3 Onderzoek bij amenorroe 147 10.4.4 Therapie van amenorroe 149 10.4.5 Hirsutisme 150 10.5 Meno- en metrorragie en overige cyclusstoornissen 151 10.5.1 Oorzaken 151 10.5.2 Diagnostisch en therapeutisch beleid bij een patiënte met metrorragie of menorragie 155 10.6 Dysmenorroe 157 10.6.1 Primaire dysmenorroe 157 10.6.2 Secundaire dysmenorroe 158 10.7 Premenstruele spanning 158 10.8 Menstruatieverschuiving 159 11 Fertiliteitsstoornissen 161 11.1 Oorzaken 162 11.1.1 Oorzaken bij de vrouw 162 11.1.2 Oorzaken bij de man 164 11.1.3 Oorzaken onverklaard 165 11.2 Analyse 165 11.2.1 Anamnese 166 11.2.2 Gynaecologisch onderzoek 166
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina XI
INHOUD
11.2.3 Specifiek onderzoek 166 11.3 Behandeling 171 11.3.1 Ovulatiestoornissen 171 11.3.2 Tuba-afwijkingen 173 11.3.3 Cavumafwijkingen 174 11.3.4 Cervixafwijkingen 174 11.3.5 Testisafwijkingen 175 11.3.6 Kunstmatige inseminatie 175 11.3.7 Adoptie 176 12 Abortus en extra-uteriene graviditeit 177 12.1 Oorzaken van abortus 177 12.1.1 Aanlegstoornissen 177 12.1.2 Maternale oorzaken 178 12.1.3 Uterusafwijkingen 178 12.1.4 Immunologische oorzaken 178 12.1.5 Iatrogene oorzaken 178 12.1.6 Traumatische oorzaken 178 12.1.7 Psychische oorzaken 178 12.2 Klinisch beloop 178 12.2.1 Abortus imminens 179 12.2.2 Abortus incipiens 180 12.2.3 Abortus completus 180 12.2.4 Abortus incompletus 180 12.2.5 Septische abortus 180 12.2.6 Missed abortion 181 12.2.7 Habituele abortus 182 12.3 Beleid bij spontane abortus 182 12.4 Abortus provocatus 183 12.4.1 Technieken 183 12.5 Mola hydatidosa 185 12.5.1 Symptomatologie 186 12.5.2 Beleid 186 12.6 Extra-uteriene graviditei 188 12.6.1 Oorzaken 188 12.6.2 Pathologische anatomie 189 12.6.3 Symptomen 189 12.6.4 Onderzoek 190 12.6.5 Differentiële diagnostiek 191 12.6.6 Valkuilen 192 12.6.7 Therapie 194 12.6.8 Interstitiële zwangerschap 194 12.6.9 Cervicale zwangerschap 195 12.6.10 Abdominale zwangerschap 195 13 Uterovaginale prolaps 197 13.1 Symptomatologie 198 13.1.1 Verzakkingsgevoel 198
XI
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina XII
XII
INHOUD
13.2
13.3 13.4
13.5
13.1.2 Balgevoel 198 13.1.3 Mictieklachten 198 13.1.4 Defecatieproblematiek 198 13.1.5 Decubitus 198 13.1.6 Pijnklachten 198 13.1.7 Dyspareunie 199 13.1.8 Vaginale flatus 199 Diagnostiek 199 13.2.1 Prolaps van de uterus 199 13.2.2 Prolaps van de vagina 199 13.2.3 Combinatie van uterus- en vaginaprolaps 199 Onderzoek 199 Therapie 201 13.4.1 Pessarium 201 13.4.2 Chirurgie 202 Profylaxe 203
14 Incontinentie 205 14.1 Urine-incontinentie 205 14.1.1 Typen incontinentie 205 14.1.2 Ernst van de incontinentie 207 14.1.3 Onderzoek 208 14.1.4 Behandeling 209 14.2 Fecale incontinentie 211 14.2.1 Oorzaken 211 14.2.2 Sfincterdefecten 212 14.2.3 Rectumfistels 213 15 Anticonceptie 215 15.1 Reversibele methoden, te gebruiken door de man 215 15.1.1 Coitus interruptus 215 15.1.2 Condooms 216 15.2 Reversibele methoden, te gebruiken door de vrouw 216 15.2.1 Periodieke onthouding 216 15.2.2 Mechanische methoden 216 15.2.3 Orale anticonceptie 217 15.2.4 Intra-uterine device 218 15.3 Permanente methoden 225 15.3.1 Sterilisatie van de man 225 15.3.2 Sterilisatie van de vrouw 225 16 Gynaecologische operaties 231 16.1 Vulva 232 16.1.1 Biopsie 232 16.1.2 Marsupialisatie 232 16.1.3 Vulvectomie 232 16.1.4 Verwijdingsplastiek 232 16.1.5 Radicale vulvectomie 232
voorwerk
04-05-2005
09:37
Pagina XIII
INHOUD
16.2 Vagina 233 16.2.1 Voorwandplastiek (colporrhaphia anterior) 234 16.2.2 Achterwandplastiek (colporrhaphia posterior) 235 16.2.3 Complicaties 235 16.3 Cervix 236 16.3.1 Hysteroscopie en curettage 236 16.3.2 Vacuümcurettage 236 16.3.3 Portibiopsie 237 16.3.4 Conisatie 238 16.3.5 Shirodkar-cerclage 238 16.3.6 Lisexcisie en cryocoagulatie 238 16.4 Adnexoperaties (tuba en/of ovarium) 238 16.4.1 Laparoscopie 238 16.4.2 Cystectomie 239 16.4.3 Oöforectomie 239 16.4.4 Tubaoperaties 240 16.4.5 Salpingo-oöforectomie 240 16.5 Uterusextirpatie (hysterectomie) 241 16.5.1 Indicaties 241 16.5.2 Soorten 242 16.5.3 Methodieken 243 16.5.4 Complicaties 244 16.5.5 De radicale uterusextirpatie (Wertheim) 244 16.6 Stressincontinentieoperaties 244 16.6.1 TVT 244 16.6.2 Colposuspensie 245 16.7 Operatieverslag 245 17 Seksuele disfuncties 247 17.1 Oorzaken 248 17.2 Vormen van seksuele disfunctie 249 17.2.1 Stoornissen in het seksueel verlangen 249 17.2.2 Problemen bij de coïtus 249 17.2.3 Problemen met het orgasme 252 Bijlage: FIGO-stadiëring van gynaecologische maligne tumoren 255 Bijlage: Lijst van gynaecologisch interessante websites 263 Register 265
XIII
