Inhoud Hoe het begon ...................................................................................................................................... 04
Projecten Aslan Muziekcentrum ................................................................................................................. DW-RS producties .............................................................................................................................. Kunstbende .............................................................................................................................................. Ricciotti Ensemble ............................................................................................................................ Roots & Routes ...................................................................................................................................... ZIMIHC ...........................................................................................................................................................
06 10 14 18 22 26
Werkbijeenkomst Grenzen verleggen .......................................................................... 30 Ontdek meer via de QR-codes ............................................................................................. 36
2 TR - NL 2012
TR - NL 2012 3
TR-NL 2012 Hoe het begon In 1612 werd Cornelis Haga in Constantinopel (nu Istanbul) benoemd tot eerste ambassadeur van de toenmalige Republiek der Nederlanden aan het Osmaanse hof. Eerder werd er ook al handel gedreven tussen Nederland en Turkije, maar 1612 wordt beschouwd als het begin van de diplomatieke betrekkingen tussen het Osmaanse Rijk, de voorloper van het huidige Turkije, en Nederland. Om die reden hebben we in 2012 uitgebreid stil gestaan bij onze inmiddels vierhonderdjarige relatie. De gezamenlijke fondsen wezen Turkije aan als speerpuntland voor 2012. Het Fonds voor Cultuurparticipatie vindt het belangrijk om uitwisseling te stimuleren omdat Turkije en Nederland behalve een gedeelde geschiedenis ook op dit moment nauwe banden met elkaar hebben. Er zijn veel Nederlanders met wortels in Turkije en steeds meer Nederlanders ontdekken Turkije op cultureel gebied. Dat biedt mogelijkheden om een culturele relatie te behouden én te verstevigen. Daarom heeft het Fonds onder de naam TR-NL 2012 zes projecten ondersteund.
Doelen Het Fonds selecteerde projecten die focussen op jongerencultuur. De nadruk moest liggen op actieve participatie van jongeren tussen de zestien en vijfentwintig jaar, urban culture en talentontwikkeling. De reden hiervoor is dat op dat gebied voortdurend kruisbestuiving plaatsvindt, traditionele vormen mengen zich met hedendaags, en ook vanwege het internationale karakter van de stroming. Een van de voornaamste doelen die het Fonds met TR-NL 2012 voor ogen had, was het opbouwen van duurzame samenwerkingsrelaties tussen culturele instellingen in Nederland en Turkije op het gebied van cultuurparticipatie. Het Fonds wilde per se dat er sprake zou zijn van échte uitwisseling. Ook was de inzet van de gekozen projecten wederzijds begrip te kweken. Onder meer door middel van culturele initiatieven en samenwerking. Bovendien vond het
4 TR - NL 2012
Fonds het belangrijk dat bij de verschillende projecten expertise ontwikkeling en kennisspreiding over (het belang en de methodieken van) cultuurparticipatie centraal stonden.
Uitwisseling Medio 2011 stelde het Fonds Sevil Aydin aan als intendant. Aydin heeft gescout voor wie een internationale samenwerking als deze interessant zou zijn. Daar lag een uitdaging. Want hoe vind je organisaties die met vergelijkbare activiteiten en doelgroepen bezig zijn als instellingen in Nederland? En hoe breng je die vervolgens samen? Mede dankzij de goede tips en adviezen van het Nederlandse Consulaat in Turkije verzamelde het Fonds een brede poel van organisaties. In september 2011 was het eerste contact tussen Nederlandse en Turkse culturele organisaties. Tijdens een start-up bijeenkomst, met als streven wederzijdse gedachten- en kennisuitwisseling, ontmoetten zij elkaar om te spreken over onder meer talentontwikkeling en het belang ervan, participatie van amateurs in de kunst en cultureel ondernemerschap. Er werd daarnaast ook gepraat over het ontstaan van verschillende kunststromingen als gevolg van een transformerende samenleving, zoals de urban scene. Het doel van de bijeenkomst was dat verschillende aanwezige organisaties een samenwerkingspartner zouden vinden en dat gebeurde ook. Tussen oktober en december 2011 reisden de Nederlandse makers af naar Turkije om kennis te maken met de werkwijze van de makers en de jonge deelnemers aldaar. Dat gaf na de eerste kennismaking de mogelijkheid om de relatie te verdiepen en plannen voor een samenwerkingsproject uit te werken. Vervolgens vonden tussen februari en november 2012 de verschillende vormen van uitwisseling plaats. Op 15 november 2012 blikten de participerende organisaties tijdens een werkbijeenkomst terug op een leerzame samenwerking, hierover kunt u meer lezen in het laatste hoofdstuk van deze publicatie. Trots presenteert het Fonds voor Cultuurparticipatie deze brochure met verhalen over de vaak zeer succesvolle en altijd leerzame samenwerkingsverbanden, vertelt door vertegenwoordigers van de Nederlandse organisaties en deelnemers. Ze blikken terug op het afgelopen jaar en kijken vooruit naar de toekomst, waar hopelijk een solide relatie met hun Turkse partner in het verschiet ligt.
Jan Jaap Knol Directeur Fonds voor Cultuurparticipatie
TR - NL 2012 5
Aslan Muziekcentrum In 2010 startte Aslan Muziekcentrum met Orient Connection, een speciaal driejarig opleidingstraject voor getalenteerde leerlingen. De deelnemers werken toe naar een professioneel niveau en toeren uiteindelijk met een show langs Nederlandse theaters. Vanaf
6 TR - NL 2012
Turkije.’ De groep ging een dag op bezoek bij de Ege Universiteit (een conservatorium) in Bornova en ze bleven een week in Karaburun (allebei in de provincie Izmir), waar ze workshops gaven en optraden. Ze werkten samen met 3K, een theatergroep voor jong talent uit Turkije. ‘Op de Ege Universiteit zijn we geïnspireerd geraakt door hun afdelingen kostuumontwerp en instrumentenbouw. Onze deelnemers waren onder de indruk van het feit dat studenten van de Ege Universiteit een instrument moeten bouwen. Door het bezoek aan de kostuummakers onderzoeken we nu of we dat bij Orient Connection ook zelf kunnen doen. De kennis die we hebben opgedaan, gebruiken we in onze volgende voorstelling.’ Om de uitwisseling te optimaliseren inviteerde het team van Aslan Muziekcentrum ook een student en een docente (Ayla Karacan) van het Staatsconservatorium in Istanbul, een instelling waar al jaren contact mee is.
Orient Connection De muziek- en dansgroep Orient Connection vertrok in het najaar van 2012 voor een week naar de provincie Izmir in Turkije. Ze bezochten een conservatorium, gaven workshops en traden op voor een uiteenlopend publiek.
2013 wordt er een nieuw repertoire ontwikkeld. Het is de directe aanleiding voor de uitwisseling in Izmir in Turkije. Levent Aslan: ‘Door kennis uit te wisselen met verschillende instellingen, krijg je feeling met de ontwikkelingen op het gebied van muziek en dans in
Kennis verspreiden Orient Connection ging niet alleen naar Turkije om zelf iets te leren. De leerlingen en docenten gaven ook verschillende workshops. ‘We hebben kennis opgedaan én verspreid. We vinden het belangrijk dat iets nooit eenrichtingsverkeer is.’
Aslan Muziekcentrum geeft in Nederland onder meer les op basisscholen, dat hebben ze in Izmir ook gedaan. De workshops behoren tot één van de hoogtepunten van de reis. De leerlingen, één keer zelfs vierhonderd tegelijk, waren razend enthousiast. ‘Je voelde de liefde en de warmte van kinderen,’ zegt deelneemster (aan Orient Connection) en voor de gelegenheid workshopleidster Mehtap Erdem. Aslan: ‘De workshops duurden een middag en daarna traden we samen op. De leraren waren soms stomverbaasd. “Ons kost het een half jaar om ze twee liedjes te leren,” zeiden ze.’ De week die de groep doorbracht in Karaburun, in totaal deden ze twee lange en vijf kortere optredens, vindt Aslan ook een hoogtepunt. ‘We hebben een hele goede band opgebouwd met de burgemeester van Karaburun. Ze waren ontzettend gastvrij. In het dorp hadden ze twee busjes die ingezet werden als openbaar vervoer voor de drieduizend inwoners en wij mochten één daarvan heel vaak lenen. Fantastisch.’ Ook artistiek waren de optredens succesvol. ‘We zingen altijd liederen in verschillende talen en uit verschillende streken. Dat deden we in Turkije ook maar daar ligt het gevoeliger. In Karaburun hebben we, ook al merkten we vooraf dat sommige mensen het liever
Mehtap Erdem (24), Mehtap, danseres en percussionist, heeft zich verbaasd over de verschillen die er in Turkije tussen bevolkingsgroepen bestaan. ‘In Nederland worden mensen die in Turkije geboren zijn vaak als één volk gezien. In Turkije zelf zegt je exacte afkomst, zoals je geboortestreek, iets over je identiteit. Dat zie je bijvoorbeeld aan de verschillende dansen die er voor bevolkingsgroepen bestaan.’ Erdem vond het verschil tussen publiek in Nederland en Turkije interessant. ‘In Turkije waren mensen die ons zagen ontzettend enthousiast. Ze dansten mee, vroegen handtekeningen en wilden met ons op de foto.’ Lachend: ‘Daar kunnen we in Nederland van leren.’
TR - NL 2012 7
‘We hebben kennis opgedaan én verspreid’ niet hadden, een Koerdisch lied gezongen. Het publiek vond het heel mooi.’ Misverstand Aslan heeft de reis ruim een halfjaar voorbereid. Hij had regelmatig contact met verschillende samenwerkingspartners. ‘Omdat ik zelf tot mijn drieëntwintigste in Turkije heb gewoond, weet ik dat je daar heel nauwkeurig moet zijn in afspraken maken en dat je dingen goed moet plannen. Dat heb ik dus ook gedaan.’ Desondanks was er een misverstand. ‘Een paar dagen voordat we zouden vertrekken werd ik met slecht nieuws gebeld door de directeur van het conservatorium. Op de dag dat wij langs zouden komen, waren alle docenten en leerlingen vrij omdat het een feestweek was. De rondleiding kon wel doorgaan, maar de workshop niet. Aslan begrijpt niet hoe het heeft kunnen gebeuren, want ze hadden de datum maanden ervoor vastgelegd. ‘De volgende keer moet ik nog voorzichtiger en duidelijker zijn met afspraken. Dan laat ik onze partner eerst een week naar Nederland komen, zodat we elkaar leren kennen en begrijpen.’ Aslan is erg tevreden over de uitwisseling als geheel. ‘Het zal ons nog lang bijblijven.’
En nu? Orient Connection reisde naar Turkije omdat ze daar inspiratie op wilden doen voor hun nieuwe voorstelling, waar ze vanaf 2013 aan gaan werken. Hoe ze hun pasverworven kennis precies gaan gebruiken is nog niet duidelijk, maar zeker is dat er invloeden van de reis terug te zien zullen zijn in het nieuwe repertoire. Daarnaast wilde Levent Aslan graag duurzame contacten opdoen. In zowel Karaburun als Bornova ziet Aslan mogelijkheden. Ook met de student en de docente uit Istanbul blijft Aslan contact houden. ‘We willen in de toekomst graag vaker samenwerken met het Staatsconservatorium en misschien wel met Orient Connection bij ze langsgaan.’ Waarom gehonoreerd Het Fonds waardeert het project omdat het bijdraagt aan de ontwikkeling van de talentvolle jongeren (dansers en musici) die deel uit maken van Orient Connection. Dit gebeurt onder meer door het volgen van masterclasses en gezamenlijke optredens met de partnerorganisatie. Het Fonds vindt het ook zeer positief dat Aslan met dit project heeft voortgeborduurd op prille contacten die zij al hadden in Turkije. De uitwisseling heeft hen de mogelijkheid gegeven om de samenwerking te intensiveren.
Over Aslan Muziekcentrum Aslan Muziekcentrum, opgericht door Levent Aslan en Zuhal Gezik in 1997, wil zoveel mogelijk kinderen, jongeren en jongvolwassenen in aanraking brengen met muziek en dans uit zowel het oosten als het westen. Het doel is om meer begrip tussen verschillende (bevolkings)groepen te kweken.
8 TR - NL 2012
TR - NL 2012 9
DW-RS producties
XPATS Dance I
Voor het project XPATS Dance I sloegen zes urban dansers uit Nederland en vijf uit Turkije de handen ineen. In zowel Nederland als Turkije verrasten ze nietsvermoedend publiek met opzwepende flashmobs. XPATS Dance I is onderdeel van Xchanging Playground around the Sea, een internationaal urban dance- en muziekproject. Ontwikkelaars Arjen Barel en Yassine Boussaid bieden jonge talentvolle amateurdansers en musici (vaak uit
10 TR - NL 2012
achterstandswijken) de kans om samen te werken met professionals en jongeren uit het buitenland. Voor XPATS Dance I werkten ze samen met de Turkse choreografe Duygu Etikan. Barel: ‘We willen urban arts een steviger positie geven. Het is een
kunstvorm die inmiddels niet meer weg te denken is uit ons leven, daarom is het belangrijk dat het binnen educatie wordt meegenomen. Dat zie je in Nederland steeds regelmatiger. In Turkije is er amper onderwijs op het gebied van urban arts, ze zijn nog lang niet aan institutionalisering toe.’ Flashmobs Juist vanwege de verschillen tussen urban arts in Nederland en Turkije, vond Barel een uitwisseling tussen deze twee landen interessant. ‘Je kunt Nederlandse dansers wel vertellen hoe het er in Turkije aan toe gaat of andersom, maar je leert het pas als je een interculturele dialoog aangaat. Grenzen bestaan niet, zeker niet als het creativiteit betreft.’ Barel vroeg de Amsterdamse Studio West om zes dansers te selecteren. Etikan zocht vijf Turkse dansers bij elkaar. De Nederlandse delegatie ging in augustus 2012 naar Istanbul waar de hele groep in vijf dagen tijd een optreden voorbereidde. De dansers uit Nederland waren aanvankelijk verbaasd over de totstandkoming van de choreografie. ‘In Nederland ga je vaak een beetje kletsen en stoeien en dan komt er gezamenlijk iets tot stand.’ Lachend: ‘Polderen, noemen we dat. In Turkije is de werkwijze autoritairder: de choreograaf bedenkt iets en dat voer
je uit’. Het culturele onderscheid zorgde desondanks niet voor onenigheid. ‘We vonden het juist interessant om met dat verschil geconfronteerd te worden.’ Etikan leerde op haar beurt ook dat het in Nederland anders gaat en kan dat misschien toepassen in haar werkwijze. Op zaterdag gaven ze drie optredens, flashmobs eigenlijk, voor een grotendeels nietsvermoedend publiek op verschillende pleinen in Istanbul. ‘De choreografie was opzwepend en powerfull en de combinatie van westerse met Turkse dansstijl werkte heel goed. De Nederlandse dansers vonden het ingewikkeld om de Turkse stijl eigen te maken omdat ze gewend zijn om op de beat te dansen, Turken dansen ook tussen de beat, omdat de muziek heel anders is. Daar hebben ze flink op moeten oefenen.’ Kleine scene De kleinere urban arts scene in Istanbul was voor Barel juist een reden om erheen te gaan. ‘De stad heeft 16 miljoen inwoners maar binnen de kortste keren ken je iedereen die met urban dans bezig is. Het is weinig zichtbaar op straat. Ik merkte dat Duygu, die zelf zeer modern is, af en toe een beetje bang was. Zo van: oeh, als mensen het maar waarderen. Gelukkig vond het publiek het
Anthony Pinas Urban danser Anthony Pinas reisde mee als deelnemer en coach van de Nederlandse garde. Sinds XPATS Dance I weet hij dat hij vaker met mensen uit andere landen wil samenwerken. ‘De verschillen tussen culturen kunnen op het gebied van dans heel groot zijn, daar had ik nooit eerder echt bij stilgestaan. Nederlanders zijn bijvoorbeeld gewend om veel sneller te dansen, op de beat en op de tekst, zij doen dat heel anders. Dat verbaasde me.’ Pinas denkt erover om volgend jaar samen met de andere dansers weer zoiets te organiseren, hij heeft het er al over gehad met de Turkse choreografe.
TR - NL 2012 11
‘Grenzen bestaan niet, zeker niet als het creativiteit betreft’ Over Xchanging Playground around the Sea XPATS is een internationaal urban dance- en muziekproject dat jonge talentvolle amateurdansers en musici uit (achterstands) wijken een kans biedt om samen met professionals en jongeren uit het buitenland te groeien in hun (amateur)kunst, mediawijs te worden en interculturele ervaringen op te doen.
fantastisch.’ De politie zat wel een keer in de weg: zij lieten één van de optredens aanvankelijk niet toe. ‘We hadden een vergunning maar zij zeiden dat die net zo goed nep kon zijn. In Turkije zijn dit soort dingen soms moeilijker te organiseren omdat het er ook op dat gebied autoritairder aan toe gaat. Het was goed om met Duygu samen te werken omdat zij precies weet hoe het op dat niveau in elkaar steekt. Uiteindelijk mochten we het optreden doen.’ In oktober bezochten de Turkse deelnemers Nederland, ook voor vijf dagen, om samen met de Nederlandse deelnemers op te treden op het urban Break a Leg festival en drie flashmobs in Amsterdam (Osdorpplein, Plein 40-45 en in de Bijlmer) te doen. ‘De deelnemers uit Istanbul waren ontzettend enthousiast over het brede aanbod aan goede dansvoorstellingen en oefenruimtes hier.’ Dat er in Turkije minder voorzieningen zijn en dat er minder educatie is op het gebied van urban arts, is volgens Barel niet per definitie een nadeel. ‘In Nederland moeten we oppassen dat het niet te gereguleerd wordt. Soms moet je dingen ook aan de straat overlaten om ervoor te zorgen dat iets zich vrij ontwikkelt.’ En nu? Voor Arjen Barel zijn de ervaringen die hij opdeed met XPATS Dance I een bewijs dat culturele
12 TR - NL 2012
uitwisselingen bijdragen aan de ontwikkeling van deelnemers. Doordat zowel de dansers als de organisatoren uit hun comfortzone werden gehaald, stonden ze open voor invloeden van buitenaf. Daarom wil hij in de toekomst regelmatig soortgelijke uitwisselingen met andere landen organiseren. De steden die in 2012 en 2013 ook meedoen aan XPATS zijn: Liverpool, Casablanca, Den Haag, Zurich, Antwerpen en Tel Aviv. Choreografe Duygu Etikan organiseert binnenkort een festival in Istanbul en heeft een van de Nederlandse deelnemers uitgenodigd om daar te komen dansen. Barel heeft de samenwerking met Etikan als erg prettig ervaren en zou het in de toekomst graag weer doen. Waarom gehonoreerd Met het project XPATS wil de organisatie internationale samenwerking op het gebied van opleidingsprogramma’s voor de urban scene ontwikkelen. XPATS draagt bij aan de erkenning van de positie van urban arts. Deelname aan dit project biedt de organisatie de mogelijkheid om duurzame samenwerking tussen de organisaties in Nederland en Turkije op te bouwen. Jongeren krijgen door deelname aan XPATS de kans om hun talenten op internationaal niveau te versterken.
TR - NL 2012 13
Kunstbende
niet kenden en meteen voor elkaar optraden. Ik denk dat het goed is om zo in het diepe gegooid te worden.’ In de daaropvolgende dagen werkten de jongeren aan ‘Sanat Mikser/Kunst Mixer’, het project kreeg die naam omdat Turkse en Nederlandse deelnemers als het ware door elkaar gehusseld werden. Het begeleidende artistieke team bestond uit drie professionele makers: regisseur Tarkan Köroĝlu, muziekdocent Hüseyin Badilli en choreografe Maaike Oldeboer. Dat er onder hen twee Nederlandse Turken zijn is geen toeval. ‘We vermoedden dat zowel de Turkse als de Nederlandse deelnemers dan gemakkelijk aansluiting bij hun begeleiders zouden vinden.’ Kunstbende vond het belangrijk dat de deelnemers tijdens de voorstelling hun eigen specialiteit konden laten zien, maar ook dat ze leerden van de anderen én dat het publiek zich in beide landen in de voorstelling zou herkennen. ‘Twee meisjes zongen bijvoorbeeld een zelfgeschreven Nederlands lied terwijl ze werden begeleid door Turkse muziek.’
Sanat Mikser/ Kunst Mixer
Achttien jonge creatieven – Turks en Nederlands – maakten in drie propvolle dagen een multidisciplinaire voorstelling waarmee ze vervolgens door hun thuislanden toerden. ‘Ze hadden de tijd van hun leven.’ Negen Turkse jongeren landden in de zomer van 2012 op Schiphol. Samen met een Nederlandse garde van een gelijke grote maakten ze in de drie dagen die volgden een multidisciplinaire (theater, dans en muziek) voorstelling. Tijdens de eerste ontmoeting, vers van het vliegveld, lieten ze meteen
14 TR - NL 2012
aan elkaar zien wat ze in huis hadden: acteurs speelden een scène, dansers deden een dans en muzikanten bespeelden hun instrumenten. Jenneken Aarssen is bij Kunstbende verantwoordelijk voor coaching en ontwikkeling en ving de groep op. ‘Die eerste ontmoeting was spannend omdat ze elkaar
Vrienden Sanat Mikser/Kunst Mixer werd na de intensieve voorbereidingen één keer opgevoerd in Nederland, in cultuurhuis Studio K, en daarna reisde de groep door naar Sinop en Bursa in Turkije, waar ze respectievelijk één en twee optredens verzorgden. In totaal
zijn de Turkse en Nederlandse jongeren twaalf dagen met elkaar op pad geweest. Er zijn, nadat ze de verlegenheid van zich af hadden geschud, veel vriendschappen ontstaan, weet Aarssen. ‘Jonge mensen ontmoeten ineens allemaal anderen die hetzelfde leuk vinden als zij: kunst.’ Een culturele uitwisseling kan volgens Aarssen toekomst bepalend zijn. ‘Deelnemers ontdekken hoe ze hun leven verder willen invullen. Soms kiezen ze er daarna bewust voor om te beginnen met een kunstopleiding, of ze besluiten juist dat ze het als hobby willen blijven uitoefenen. Kunstnetwerk De Nederlandse deelnemers werden gevonden onder finalisten of winnaars van de jaarlijkse Kunstbende talentenwedstrijd. De Turkse garde werd in Bursa bij elkaar gezocht. Via het Fonds voor Cultuurparticipatie kwam Aarssen in contact met Orkun Yaĝci van Kolaylaştırıcı Dernek, een sociaal centrum in Nilüfer (een stadsdeel van Bursa) waar culturele activiteiten voor jongeren worden georganiseerd. ‘We waren aanvankelijk van plan om de Turkse jongeren net als in Nederland te selecteren door een soort Kunstbende talentenwedstrijd. Dat probeerden Orkun en ik voorafgaand aan de uitwisseling van de grond te krijgen. Al in 2011
Sam Corver (16) Sam is een urban danser en heeft zich gespecialiseerd in ‘popping’. Het was de eerste keer dat hij zo intensief samenwerkte met mensen die een andere kunstvorm beoefenen. ‘Behalve theatermakers en muzikanten waren er ook dansers die allemaal een verschillende stijl hadden. Er werd bijvoorbeeld latin gedanst maar ook moderne dans. Ik wil later meer allround worden, dus het was voor mij heel leerzaam om te zien hoe zij het aanpakken.’ Met de Turkse deelnemers heeft hij nog steeds contact via Skype en met de Nederlanders ging hij onlangs nog naar een optreden van de Turkse choreograaf. ‘Het was een te gekke ervaring.’
TR - NL 2012 15
'Een culturele uitwisseling kan toekomst bepalend zijn' hebben we er gesprekken over gevoerd.’ Uiteindelijk is er geen Kunstbende wedstrijd in Bursa gekomen. Volgens Aarssen komt dat onder meer doordat Yaĝci het - tot zijn spijt - niet meer kon combineren met zijn andere werkzaamheden. Bovendien bleek de taalbarrière lastig. ‘Soms begrepen we elkaar niet doordat we in het Engels communiceerden. Ik denk dat het daardoor meer tijd in beslag nam dan verwacht.’
voorstelling van de Nederlands-Turkse regisseur van Sanat Mikser/Kunst Mixer gegaan. Met de Turkse deelnemers onderhouden ze contact via Facebook en ze smeden serieuze plannen om bij ze langs te gaan. Speciaal voor Sanat Mikser/Kunst Mixer schreef Kunstbende een Engelstalige handleiding waarin staat hoe andere organisaties een talentenwedstrijd kunnen organiseren. Die handleiding willen
Over Kunstbende Kunstbende is een jongerenorganisatie voor talentontwikkeling en heeft een breed pakket aan projecten en wedstrijden. De kern is een jaarlijkse landelijke wedstrijd die in 2013 voor de 23ste keer wordt gehouden. Jongeren van 13 tot en met 18 jaar kunnen meedoen in de categorieën Muziek, DJ, Fashion, Theater & Performance, Film & Animatie, Dans, Taal en Expo. Kunstbende biedt ook workshops en coachingstrajecten aan.
Voor een volgende internationale samenwerking zal Aarssen daar rekening meer houden. Ondanks de moeilijkheden is ze enthousiast over de uitwisseling en de spin off van het project. ‘Naar aanleiding van onze contacten heeft Orkun een kunstnetwerk opgezet in Bursa. Daar ben ik ontzettend trots op. Voorheen was er erg weinig contact tussen de verschillende culturele instellingen, dat is helemaal veranderd.’ Aarssen droomt van Kunstbende wedstrijden in heel Europa. ‘Ze zijn er al op Aruba, Curaçao en in België, ik hoop dat het zich nog uitbreidt. Het zou zomaar kunnen dat Kunstbende in Turkije er uiteindelijk toch nog komt.’ En nu? De Nederlandse deelnemers zien elkaar nog regelmatig. Laatst zijn ze bijvoorbeeld naar een
16 TR - NL 2012
ze in de toekomst graag gebruiken om hun netwerk in het buitenland te vergroten. Projectleider Jenneken Aarssen heeft nog steeds contact met de partner in Turkije, met wie ze misschien alsnog een Turkse editie van Kunstbende gaat organiseren. Waarom gehonoreerd Het Fonds voor Cultuurparticipatie vindt Sanat Mixer/ Kunst Mixer voor de deelnemers een belangrijke mogelijkheid om in een inspirerende omgeving elkaars cultuur te leren kennen en zichzelf bovendien verder te ontwikkelen in hun kunstbeoefening. Het Fonds vindt het ook waardevol dat het project zowel de deelnemers uit Nederland als de deelnemers uit Turkije op een gelijkwaardige manier in het programma opneemt.
TR - NL 2012 17
Ricciotti Ensemble Een Turkse man groeide op in de sprookjesachtige vallei Mustafapaşa, maar verhuisde rond zijn achttiende naar Ankara om daar te studeren. Ook veel andere bewoners verlieten het gebied en het raakte er in verval. Toen de man achterin de vijftig was, besloot hij terug te keren naar zijn geboortegrond. Eigenhandig zorgde hij ervoor dat de vallei weer leefbaar werd, het is nu ook
18 TR - NL 2012
optreden in een zigeunerkamp. ‘We hadden vooraf niets gepland, maar we reden er langs en vonden allemaal: daar moeten we heen.’ In het kamp wonen ongeveer driehonderd mensen zonder water of elektriciteit. ‘We begonnen met een loopstuk en het orkest trok als een stofwolk door het kamp.’ Er zijn ontelbare voorbeelden van bijzondere optredens te noemen, want het orkest streeft altijd naar het onconventionele. ‘Iedereen is potentieel publiek.’
Ricciotti alla Turca
In de zomer van 2012 trad het Ricciotti Ensemble 73 keer op in Nederland en Turkije. Zoals altijd speelt het snelste symfonieorkest ter wereld (hun opbouwrecord is minder dan twee minuten) voor een gevarieerd publiek: psychiatrische patiënten, asielzoekers en Tbs’ers maar ook dagtoeristen en marktgangers.
een toeristische trekpleister. Terwijl de man de intensieve werkzaamheden net had afgerond, bleek hij terminaal ziek. Derk van der Kamp, zakelijk leider van het Ricciotti Ensemble, hoorde het verhaal tijdens een locatiescout en bedacht dat het Ricciotti Ensemble voor hen moest optreden. ‘Het was een bijzonder ontroerend concert,’ herinnert dirigent Gijs Kramers zich. Dat geldt ook voor het
Buiten gebaande paden Elk jaar doet het orkest een buitenlandse toer, in het kader van de viering van vierhonderd jaar diplomatieke betrekkingen ging de reis in de zomer van 2012 voor het eerst naar Turkije (kort daarvoor hadden ze met Ricciotti alla Turca al in Nederland opgetreden). Het Ricciotti verdiepte zich uitgebreid in de Turkse cultuur en voegde Turkse muziek van alle tijden en stijlen toe aan het repertoire. Er werd ook contact gezocht met componisten en arrangeurs die speciaal voor de gelegenheid stukken schreven. Het Ricciotti vroeg Turkse artiesten om zich tijdelijk bij het orkest aan te sluiten: twee violistes uit Ankara en de bekende Nederlands-Turkse zangeres Karsu Dönmez. Van der Kamp: ‘Door ons er grondig in te verdiepen, hebben we de Turkse muziek ontsloten
voor onze leden.’ Bij de selectie van locaties maakt het Ricciotti Ensemble het zichzelf niet gemakkelijk. ‘We willen buiten de gebaande paden treden.’ Om die reden besloot het orkest naar het vrij landelijke zuiden van Turkije te gaan. ‘Bijna iedereen die we spraken, raadde ons aan om naar Istanbul te gaan. Hoe meer mensen dat zeggen, des te meer reden voor ons om er niet heen te gaan. Want daar gebeurt al van alles op cultureel gebied en wij willen juist de mensen bereiken die nog nooit zoiets gezien hebben.’ Handen en voeten De artistieke samenwerkingspartners heeft het Ricciotti vooral gevonden in het brede netwerk dat het orkest al heeft. Via het Fonds voor Cultuurparticipatie en de Stichting Internationale Culturele Activiteiten (SICA) leerden ze Pınar Alpay kennen, een organisatorische spin in het muziekweb van Ankara. ‘Pınar heeft ons geholpen bij het contact met instituties. Ze sprak voor ons met burgemeesters en wethouders en zorgde ervoor dat we legaal konden optreden.’ Toen Van der Kamp samen met tourneemanager Rosa de Bruin (voorafgaand aan de tournee) Turkse locaties aan het spotten was voor Ricciotti alla Turca, leerden ze ook de behulpzame
Çisem Özkurt (19) Speciaal voor Ricciotti alla Turca werd er naar Turkse orkestleden gezocht. Violiste Çisem hoorde dat van haar docent aan het conservatorium en was meteen enthousiast. De tournee was voor haar een belangrijke ervaring. ‘In Turkije zijn veel orkesten zo serieus, van het Ricciotti Ensemble heb ik geleerd dat je best plezier mag uitstralen. Dat je klassieke muziek speelt, betekent niet dat je geen grapjes mag maken.’ Na Riciotti alla Turca besloot Özkurt om nog iets langer te blijven bij het Ricciotti Ensemble. ‘Ieder nieuw optreden is compleet anders dan het vorige, ik wilde er zoveel mogelijk meemaken.’
‘Iedereen is potentieel publiek’ Turkse gids Hüsam Süleymangil kennen. ‘Hij heeft ons ook enorm geholpen met het regelen van locaties. Zonder hen waren onze optredens niet mogelijk geweest. Zij waren onze handen en voeten.’ Tussen de werkwijze van Pınar Alpay en Hüsam Süleymangil zat een groot verschil. ‘Pınar sprak altijd als eerste met ‘de grote bazen’, zoals burgemeesters. Van haar manier van werken leerden we dat er in Turkije heel veel waarde aan autoriteit wordt gehecht. Hüsam ging eerder de straat op. Toen we bijvoorbeeld in een ziekenhuis wilden spelen, ging hij daar gewoon naar binnen om te kijken of hij er iemand kende. Dat is een manier die misschien beter bij het orkest past, omdat we snel te werk gaan. Elke minuut dat we op een autoriteit moeten wachten gaat van onze speeltijd af.’ De reis werd één van de hoogtepunten van het orkest. Kramers: ‘Maar eigenlijk is ieder optreden een hoogtepunt, ze zijn simpelweg niet met elkaar te vergelijken.’
ontzettend moeilijk doordat er microtonen in voor komen die in westerse muziek niet worden gebruikt. Je moet tegen je natuur in spelen omdat het voor ons gehoor bijna vals klinkt.’ De twee Turkse violistes die werden aangetrokken besloten na Ricciotti alla Turca om langer bij het orkest te blijven. De Turkse componist Tolga Zafer Özdemir die voor de gelegenheid een nieuw stuk schreef, heeft al aangeboden om meer te schrijven voor het orkest. Waarom gehonoreerd Het Fonds acht Ricciotti alla Turca waardevol voor de ontwikkeling van de deelnemende musici (studenten en amateurs) en denkt ook dat het project een belangrijke impuls is voor het orkest zelf. In het advies zegt het Fonds daar onder meer over: ‘Door nieuw werk te laten schrijven door Turkse componisten, het inzetten van een Turkse solist en door gezamenlijke workshops met Turkse musici,
Over Ricciotti Symfonieorkest Ricciotti is opgericht in 1970 en bestaat uit veertig studenten en (gevorderde) amateurs. Het orkest geeft minstens honderd optredens per jaar. Op een tourneedag worden meerdere concerten - drie is het minimum en dertien het record - gegeven voor een zo uiteenlopend mogelijk publiek. Het Ricciotti Ensemble heft principieel geen entree: alleen dan zijn de optredens daadwerkelijk voor iedereen toegankelijk. En nu? ‘Er is een enorme kruisbestuiving tussen culturen geweest, waardoor we ervaring hebben opgedaan die we kunnen gebruiken in de toekomst,’ aldus dirigent Gijs Kramers. ‘Ik ben er bijvoorbeeld heel trots op dat we de traditionele Turkse klassieke muziek in de vingers hebben gekregen. Dat is
20 TR - NL 2012
maken de orkestleden zich de nieuwe muziekstijlen eigen.’ Ook vindt het Fonds het belangrijk dat Ricciotti door haar hoge aantal publiekgerichte en interactieve optredens op bijzondere locaties, haar programma op toegankelijke wijze bij publiek brengt dat weinig bekend is met het culturele aanbod.
TR - NL 2012 21
Roots & Routes
zei: “Normaal gesproken ken je elkaar en elkaars werkwijze en besluit je vervolgens om samen muziek te maken, bij ons gebeurde het andersom. Wij leerden elkaar kennen door samen te werken.” De eerste residentie was in Nederland in het voorjaar van 2012. Tien Turkse muzikanten ontmoetten hun Nederlandse ‘collega’s’ voor het eerst. Ze volgden een week lang workshops en sloegen daarna de handen ineen om een voorstelling te maken. Routes to Transformation werd opgevoerd op verschillende plekken in het land voor een gemêleerd publiek: basisschoolleerlingen, studenten van de Music Academy en andere muziekliefhebbers.
Routes to Transformation Voor het project Routes to Transformation deelden jonge talentvolle muzikanten twee keer twee weken hun muziek, hun ideeën, hun roots en zelfs hun huizen. ‘Ik denk dat sommige deelnemers nog lang zullen blijven samenwerken.’
Tijdens residenties in Istanbul en Utrecht maakten beginnende muzikanten een klinkende voorstelling. De deelnemers, tussen de achttien en dertig jaar oud, schreven samen teksten en muziek en lieten zich inspireren door elkaars muzikale en culturele achtergronden. Schijnbaar tegenstrijdige stijlen, zoals hedendaagse rock en traditioneel Turks,
22 TR - NL 2012
Cultuurschok Een half jaar later toog de Nederlandse groep naar Istanbul. Stössel: ‘Zoals het voor de Turkse deelnemers in Nederland een cultuurschok was, was dat het in Istanbul voor ons.’ Sommige deelnemers keken daardoor op een andere manier naar muziek. ‘Er was bijvoorbeeld een meisje van het conservatorium dat het in Nederland soms moeilijk had met de niveauverschillen binnen de groep; zij is heel goed, maar er waren ook beginners bij. In Turkije ontdekte ze een Turks snaarinstrument waar
ze in een week tijd op heeft leren spelen. Met dat instrument heeft ze ook opgetreden.’ Er werd net als in Nederland ongeveer twee weken gewerkt aan een voorstelling.‘We traden ermee op in Shaft, de oudste uitgaansgelegenheid van het Aziatische gedeelte van de stad en een soort rocktempel, maar ook op de Modern Music Academy en we stonden in Eski Beyrut, een poppodium middenin het centrum'. Uitwisseling Muzikale uitwisseling was niet het enige doel van de residenties. ‘We vinden culturele uitwisseling net zo belangrijk. Daarom sliepen zoveel mogelijk deelnemers bij gastgezinnen thuis. Zo leer je de plek waar je op bezoek bent het beste kennen. Ik denk dat mede door die intensieve manier van elkaar leren kennen sommige deelnemers nog lang blijven samenwerken.’ Roots & Routes organiseerde de residenties samen met de Turkse partner Short Wave Youth Center (SWYC), onderdeel van de Youth Studies Unit van de Istanbul Bilgi Universiteit. Het SWYC richt zich op jongeren van vijftien tot twintig jaar met diverse etnische en religieuze achtergronden die sociaal-maatschappelijk in een achtergestelde positie verkeren. Het centrum bereikt
Desi Rouhof (26)
werden in een blender gestopt. Het resulteerde in een voorstelling met een eclectische mix waarmee de muzikanten op verschillende podia stonden. Projectleider Berta Stössel kijkt tevreden terug op de kruisbestuiving die heeft plaatsgevonden. ‘Een van de deelnemers verwoordde het proces dat plaats vond tijdens de residenties heel mooi, ze
Desi is drummer en percussionist, ze is eerstejaars aan de Nederlandse Pop Academie. ‘Ik zou het zo weer doen,’ zegt ze vastberaden. Rouhof heeft ontdekt dat ze enorm van Turkse traditionele muziek houdt, dat wist ze eerst helemaal niet. ‘Ze spelen in hele andere maten dan wij in Nederland.’ Tijdens de residentie heeft ze een workshop gevolgd om traditioneel Turks te leren spelen. ‘In de toekomst wil ik de ervaring die ik heb opgedaan ook gebruiken, ik wil me nog verder in de Turkse traditionele muziek verdiepen.’Ook op cultureel gebied is Rouhof verrast. ‘Ik wist niet dat Turken zo open zijn. Ze waren helemaal niet zo bezig met hun geloof en ’s avonds dronken ze gewoon een biertje mee.’
TR - NL 2012 23
‘Culturele uitwisseling is net zo belangrijk als muzikale’ ongeveer tweehonderd jongeren die deelnemen aan workshops, optredens en andere activiteiten. ‘Het verliep soepel en we vulden elkaar goed aan.’ Ze vond vooral de improviserende manier van werken van het SWYC erg leerzaam. ‘Het programma in Turkije stond soms niet helemaal vast, maar er werd uiteindelijk altijd wel een oplossing gevonden. De Turkse cultuur zoals ik die heb ervaren is een beetje zo van: alles komt goed. Je kunt ook niet anders, neem bijvoorbeeld het onvoorspelbare verkeer in Istanbul. Veel mensen komen te laat doordat ze in de file staan. Daardoor word je soms gedwongen om te improviseren. Ik ben – typisch Nederlands – juist heel organiserend en gewend om alles dubbel te checken. Aanvankelijk moest ik daardoor heel erg omschakelen toen we in Turkije waren. Ik weet nu dat het soms goed is om dingen los te laten en dat je je moet kunnen overgeven aan een andere cultuur.’ En nu? In april 2013 komen alle Europese culturele instellingen die tot het Europese Roots & Routes netwerk behoren samen. Het Short Wave Youth Center (de Turkse partner) is ook uitgenodigd. Stössel: ‘Ik hoop dat ze na die bijeenkomst officieel tot ons netwerk gaan behoren.’ Volgens Stössel hebben veel deelnemers al naar elkaar uitgesproken
om in de toekomst te gaan samenwerken. ‘Dat gebeurde ook al in de tijd tussen de residenties in; ze e-mailden elkaar op eigen initiatief muzieksporen waar de ander dan verder aan werkte.’ Roots & Routes wil in de toekomst een aantal van de Turkse deelnemers naar Nederland halen, bijvoorbeeld om op te treden tijdens eutropia in april 2013, tijdens het openingsweekend van de viering van de Vrede van Utrecht. ‘We onderzoeken nu of dat budgettair haalbaar is.’ Waarom gehonoreerd Het Fonds is enthousiast over de intensieve samenwerking met de Turkse partnerorganisaties. Uit zowel Turkije als Nederland is een muzikale leider aangetrokken die tijdens het gehele project aanwezig was. Op deze manier is het artistieke en organisatorische proces goed bewaakt. Door met een Turkse partner in zee te gaan heeft Roots & Routes voor zichzelf en voor de deelnemers de kans gecreëerd om het internationale netwerk uit te breiden. Het Fonds is te spreken over het feit dat de deelnemers – mede door de dagelijkse groepsbijeenkomsten – zijn gestimuleerd om samen te werken, om ervaringen met elkaar te delen en om hun eigen creatieve proces te stimuleren.
Over Roots & Routes Sinds 2001 helpt Roots & Routes talentvolle jongeren om hun routes te vinden naar een bestaan als professioneel muzikant, danser of mediamaker. Roots & Routes scout jongeren en initieert verschillende trajecten om talent te ontwikkelen. Routes to Transformation is een initiatief van Roots & Routes (NL) en Bilgi University (Istanbul). Partners van het project zijn ook Vrede van Utrecht, gemeente Utrecht en Youth in Action.
24 TR - NL 2012
TR - NL 2012 25
ZIMIHC
Turkse folklore dansers en urban dansers samen een voorstelling te laten maken. Een behoorlijke uitdaging, wisten ze. ‘Folklore mixen met een andere dansvorm is een beetje zoals vloeken in de kerk, want het doel van volksdansgroepen is vaak juist om hun erfgoed te behouden en uit te dragen.’ Er werd contact gezocht met de folklore dansgroepen Hayde uit Den Haag en Mozaïek uit Amersfoort en zij toonden meteen interesse. Ook Turkse urban dansers waren niet moeilijk te enthousiasmeren – wel wat moeilijker te vinden en daarom besloot ZIMIHC uiteindelijk ook dansers van een andere herkomst bij het project te betrekken. Toen er ook een rapper, Umit C., en een muzikant, Sinan Özkaya, waren gevonden voor de muzikale omlijsting, was de Nederlandse delegatie compleet. Er werd contact gelegd met de dansacademie van de Technische Universiteit in Istanbul waarmee ZIMIHC een samenwerking voor ogen had.
Made in Turkey
De dansvoorstelling Made in Turkey bevat een zinnenprikkelende combinatie van stijlen: rauwe urban dans gemixt met traditionele Turkse folklore. Aan de drie opzwepende shows waarbij het publiek maar moeilijk stil kon blijven zitten, kleefde ook een klein risico. ‘Folklore mixen met een andere dansvorm is toch een beetje zoals vloeken in de kerk.’ De mensen achter ZIMIHC (huis voor amateurkunst) hebben een droom. Ze willen verschillende culturen – in de breedste zin van het woord – met elkaar in aanraking brengen. Voor het project Made in
26 TR - NL 2012
Turkey werd ten behoeve daarvan het medium dans gebruikt. Onder het toeziend oog van projectleidster Marlies Juffermans, professioneel dansdocente en amateur danseres, werd het plan opgevat om
Leermoment In het najaar van 2011 vloog Juffermans samen met Jolanda Boejharat (projectleider van Culturalis uit Den Haag, voor dit project gingen ze een samenwerking aan) naar Turkije. Ze legden contact met Duygu Etikan, een belangrijke urban choreografe uit Istanbul, en spraken op een universiteit met
verschillende dansdocenten. ‘Ze waren enthousiast over ons project en de fusion met urban vonden ze enorm spannend. Uiteindelijk stelden ze zelfs voor om voor de Nederlandse dansers een projectweek op de Turkse universiteit te organiseren.’ De projectweek kwam tot ieders spijt niet van de grond. ‘We wilden het heel graag maar het lukte niet om samen met de Turken een programma rond te krijgen.’ Een belangrijk leermoment, vindt Juffermans. ‘Het kan moeilijk zijn om te overleggen met mensen die zo ver weg wonen.’ Toch betekende de kleine tegenslag niet dat het project moest worden afgeblazen. ‘Choreograaf Niels van der Steen en Jolanda zijn een week naar Turkije gegaan om samen met Duygu de voorstelling verder uit te werken.’ Een blije roes In april leerden de urban en folklore dansers in een week tijd de nieuwe choreografie. ‘Dat was spectaculair.’ Er waren gastdocenten uit Istanbul, zoals Serdar Sezer en Duygu Etikan, en daarnaast ook nog twee professionele Turkse dansers die meededen. ‘We werden opgeslokt door enthousiasme en raakten in een soort blije roes. Het gaf de amateurdansers uit Den Haag en Amersfoort een enorme kick om op te treden.’ Ook in eerdere projecten merkte Juffermans dat amateurs
Husam Kamel (23) Urban danser Husam had zich eerder nooit verdiept in Turkse folklore dans. Omdat hij er graag meer over wilde leren nam hij deel aan Made in Turkey. Kamel had verwacht dat Turkse dans zou lijken op de Russische variant: ‘Ik zag voor me dat we in zo’n kring zouden gaan staan, weet je wel? Maar het was heel anders, veel bewegelijker. Ik heb echt gezweet. Je danst ontzettend snel, met heel veel voettechnieken. Iedere beweging heeft een betekenis, dat is bij urban minder. Ik vond het echt tof en kan me voorstellen dat ik me meer in folklore ga verdiepen.´
TR - NL 2012 27
‘De lucht zinderde van enthousiasme’ Over ZIMIHC ZIMIHC huis voor amateurkunst is een organisatie voor amateurkunst in de provincie Utrecht. ZIMIHC beheert theaterzalen en repetitieruimtes op drie locaties in Utrecht, biedt ondersteuning aan amateurkunstenaars en organiseert culturele projecten in opdracht of op eigen initiatief.
vaak barsten van de energie. ‘Ze zijn bij wijze van spreken gewend om op zondag in een schoolzaal te repeteren, als ze mogen optreden in een ‘echte’ zaal dan is dat hún moment en zindert de lucht van enthousiasme.’ Van een conflict tussen urban dansers en folklore dansers was geen sprake. ‘Ze waren ontzettend in elkaar en elkaars danstechnieken geïnteresseerd. In het Turkse folklore circuit is het heel belangrijk dat je authentiek bent. Alle streken hebben bijvoorbeeld hun eigen kostuums en als je die door elkaar husselt dan klopt het niet meer. Uit respect voor die traditie hebben wij voor sommige choreografieën gekozen voor neutrale kleding: een zwarte broek en een wit overhemd.’ Een spanningsveld tussen urban en folklore kwam tot uiting in de afwisselende voorstelling op het podium. ‘Beide dansvormen hebben in Made in Turkey duidelijk hun eigen identiteit behouden, maar ze zijn toch samengegaan.’ Samen maar zonder de oorsprong uit het oog te verliezen. Dat is meteen een mogelijk antwoord op de vraag die ZIMIHC met deze voorstelling wil oproepen: ‘Wie ben je en wie wil je zijn?’ En nu? Volgens Juffermans is de spin-off van het project veel groter dan verwacht. ‘Er zijn veel aanvragen voor optredens gekomen en daarom hebben we een
28 TR - NL 2012
nieuwe, kleinere versie van Made in Turkey bedacht. In het origineel dansen zestig mensen en het is financieel niet haalbaar om steeds met iedereen op stap te gaan. Met de kleinere versie hebben we in het najaar nog een aantal keer op podia gestaan.’ Ook onderling hebben de deelnemers veel contact. Umit C. (de rapper) en Sinan (muzikant) treden nu samen op, terwijl ze elkaar eerder niet kenden. De groep Hayde gaat op eigen gelegenheid naar Turkije, op zoek naar de wortels van Turkse folklore. Juffermans, lachend: ‘En er zijn natuurlijk nieuwe liefdes ontstaan’. Waarom gehonoreerd Het Fonds waardeert het project omdat de deelnemers in de gelegenheid gesteld zijn om hun vaardigheden te verbeteren, hun netwerk te vergroten en gestimuleerd en uitgedaagd werden om hun identiteit als jongere in Nederland met Turkse roots te uiten in rap en dans. Het Fonds vindt het waardevol dat er zowel in Den Haag, Amersfoort als in Utrecht een ontwikkeling in gang is gezet waarin gezocht wordt naar crossovers tussen folklore en urban. Dat de gastdocenten uit Turkije mee gaan spelen in de voorstelling in Nederland heeft dit project een extra kwaliteitsimpuls gegeven.
TR - NL 2012 29
Grenzen verleggen Werkbijeenkomst TR-NL 2012
Tijdens de bijeenkomst ‘Grenzen verleggen’ op 15 november 2012 gingen de organisaties die deelnamen aan TR-NL 2012 in gesprek met andere ervaringsdeskundigen en experts.
‘Essentieel voor een succesvolle internationale samenwerking is dat je vooroordelen inwisselt voor een grote nieuwsgierigheid naar wat je over de grens kunt halen en brengen,’ zo vatte directeur Jan Jaap Knol de sleutel tot een geslaagde uitwisseling samen tijdens zijn openingswoord. Op verzoek van dagvoorzitter Neske Beks illustreerde hij dat met een persoonlijk verhaal. ‘Ik werk vaak samen met Duitsers en na een tijdje besloot ik om Duits met hen te spreken. Daarvoor moest ik een bepaalde schroom overwinnen omdat wat ik zei zeker niet foutloos was en misschien voor hen soms wel klonk als koeterwaals, maar het contact werd daarna diepgaander.’ Kortom: de schroom moet aan de kant worden gezet en er moet worden geïnvesteerd.
30 TR - NL 2012
TR - NL 2012 31
Knol stelde dat hij het belangrijk vindt dat er niet alleen tevreden wordt teruggeblikt op de projecten, maar dat de middag wordt gebruikt als een bron van informatie. Vertegenwoordigers van Kunstbende, XPATS, Zimihc, Ricciotti, Roots & Routes en Aslan Muziekcentrum werden daarom verdeeld over werkgroepen waarin ze met verschillende experts en ervaringsdeskundigen in discussie gingen over de zonzijden en moeilijkheden van internationaal werken. Netwerken De werkgroepen waren eensgezind in hun opvatting dat internationale samenwerkingsverbanden waardevol zijn voor zowel de cultuurontwikkeling in Nederland als die in het buitenland omdat het de ogen van zowel de organisatie als de deelnemers opent voor mogelijkheden. Meerdere groepen gaven aan dat er behoefte is aan een netwerk waarin organisaties hun ervaringen met buitenlandse partners met elkaar kunnen uitwisselen. Derk van der Kamp (Ricciotti) vindt dat bijeenkomsten zoals ‘Grenzen verleggen’ belangrijk zijn om praktische informatie en ervaringen met elkaar uit te wisselen. ‘Die zijn er veel te weinig en als ze er zijn is hun slagkracht meestal niet groot.’ Volgens Veysel Yuce (spreker tijdens ‘Grenzen verleggen’) van SICA zijn er handige online platforms maar overtreft niets ‘face to face netwerkgelegenheden’. Yuce ziet daar een taak weggelegd voor de Nederlandse fondsen die bijeenkomsten zoals ‘Grenzen verleggen’ vaker zouden kunnen organiseren. Veel groepen waren het er ook over eens dat een uitgebreid voortraject om een internationale samenwerkingspartner te leren kennen voordat ze beginnen met een project erg nuttig zou zijn. Meerdere organisaties verwachtten dat ze hun buitenlandse partner dan beter zouden begrijpen en dat het gemakkelijker wordt om aan elkaars verwachtingen te voldoen. Jenneken Aarssen (Kunstbende) merkte tijdens het contact met haar partner dat er soms communicatiestoornissen waren die deels aan de taalbarrière en deels aan het gebrek aan tijd van haar partner lagen. Ze denkt dat het misschien beter was gegaan als ze elkaar vaker in levende lijve hadden gezien, omdat ze dan langer de tijd hadden gehad om elkaar te begrijpen. Maite Garcia Lechner (spreker tijdens ‘Grenzen verleggen’) van de European Cultural Foundation haakte daar op in door te vertellen over het STEP Beyond Travel Grant van het ECF, een fonds waar je een budget kunt aanvragen voor eerste kennismakingen. Harrie Reumkens (spreker tijdens ‘Grenzen verleggen’) van het Wereld Muziek Concours (WMC) Kerkrade benadrukte dat een duurzame relatie om investeringen
32 TR - NL 2012
TR - NL 2012 33
Tips & tricks van Friso Wijnen Friso Wijnen is coördinator internationaal cultuurbeleid bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Van 2006 tot 2010 was hij cultureel attaché in Madrid. Tijdens ‘Grenzen verleggen’ deelde hij tips en tricks met de aanwezigen. Hoe ga je te werk bij internationale samenwerking en hoe kan een ambassade daar bij helpen? • • • • • •
Als organisatie moet je duidelijk hebben waarom je eigenlijk naar het buitenland wilt. ‘Wijnen: ‘Pas als je het doel duidelijk in het vizier hebt, kun je iets bereiken.’ Bedenk goed waarom je juist naar dát land wilt. ‘Toen ik cultureel attaché was zei iemand eens tegen me: ‘Spanje interesseert me niet zo, ik wil gewoon naar het buitenland. Dat werd dus niks’ Doe research en wees bekend met het werkveld. De ambassade kan helpen om in contact te komen met mensen, maar ‘is geen impresario’. Ambassades kunnen alleen subsidies geven aan lokale instellingen. Haak daarom bijvoorbeeld aan bij lokale festivals. Bedenk wat je buiten je core business kunt doen (een workshop, een masterclass, een lezing). Ambassades steunen zulke activiteiten graag omdat het een netwerkmoment creëert. Accepteer dat dingen over de grens anders gaan dan je van tevoren had bedacht. Wees bereid om te improviseren. Wijnen: ‘Ik heb zoveel nagelbijtende mensen gezien die zeiden: ‘Ik kan hier niets plannen!’ Nederlanders zijn kampioen in plannen maar in het buitenland gaat het vaak niet zo.
internationaal beleid de komende jaren vooral richten op de buurlanden: Duitsland, Vlaanderen en het Verenigd Koninkrijk. Dat betekent niet dat Turkije nu aan de kant wordt geschoven als samenwerkingspartner. ‘We zouden bijvoorbeeld ook samen met Duitsland en Turkije kunnen samenwerken. We gaan opzoek naar creatieve driehoeken.’ SICA liet weten dat hun focus in 2013 op Rusland ligt en in 2015 op Vlaanderen (vanwege het twintigjarig bestaan Cultureel Verdrag). In zijn afsluitende woord wees Jan Jaap Knol op het belang van internationale samenwerking. Hij hoopt dat met TR-NL 2012 en met ‘Grenzen verleggen’ de basis is gelegd voor duurzame relaties. Knol legde ook de nadruk op de kern van culturele samenwerking: ‘Als je elkaar artistiek aanvoelt dan is de tweede stap zo gezet.’ Desi Rouhof en Shanti Manoharan namen deel aan de uitwisseling van Roots & Routes en zetten Knols laatste woorden kracht bij. Ze gaven een fraai optreden dat liet zien waar het uiteindelijk om gaat: kunst.
vraagt. WMC Kerkrade werkt al veertig jaar nauw samen met de stad Valencia, er zijn regelmatig uitwisselingen. Reumkens: ‘Je moet je netwerk verduurzamen. WMC Kerkrade heeft zelfs een overeenkomst gesloten met Valencia. We hebben elkaar beloofd dat we voortdurend blijven uitwisselen.’ De toekomst Er werd ook gesproken over de toekomst en de bezuinigingen die er nog op stapel staan. Keynote-spreker Friso Wijnen (zie kader) ziet een klein lichtpuntje in de duisternis. ‘Het is algemeen bekend dat minister Timmermans in cultuur gelooft. Ik beloof u, wij zullen van ons laten horen.’ Het Fonds voor Cultuurparticipatie moet vanwege financiële beperkingen de komende tijd ‘een scherpe focus’ houden en zal zich wat betreft
34 TR - NL 2012
TR - NL 2012 35
Meer weten
Ontdek meer over deze projecten via de QR-codes
36 TR - NL 2012
Van alle projecten die het Fonds voor Cultuurparticipatie binnen de Regeling TR-NL2012 heeft ondersteund is ook beeldmateriaal beschikbaar. Scan met je smartphone de QR-codes en bekijk de filmpjes.
TR - NL 2012 37
Colofon Met dank aan Alle medewerkers van de betrokken organisaties Uitgave Fonds voor Cultuurparticipatie Utrecht, 2012 Tekst Kim Bos Concept, samenstelling en redactie Femie Willems en Elif Uzun Fotografie werkbijeenkomst Grenzen verleggen www.petervanbeek.com Beeldmateriaal projecten Eigen beeldmateriaal culturele instellingenen Eindredactie Marijne Tesser Vormgeving www.neeltje.nu Drukwerk Drukkerij Snep BV, Eindhoven
38 TR - NL 2012
