10 11
ivo van hove
‘Ik geloof in totale loyaliteit. Dit vormt ook de basis van mijn theaterleven. Loyaliteit brengt creativiteit met zich mee. Als je samenwerkt met dezelfde mensen, is er geen plaats voor verveling of saaiheid. Alleen binnen een slecht huwelijk heerst er verveling. Een goed huwelijk brengt elke dag iets nieuws met zich mee. Er zijn crisissen, conflicten en meningsverschillen, maar die leiden uiteindelijk allemaal naar iets nieuws en creatief. Elk project waar ik aan werk, beschouw ik als mijn kind. Je behandelt niet al je kinderen op dezelfde wijze, dat is fascistisch. Elk theaterproject moet uniek zijn. Het decor, de regie, de acteurs en het licht moeten allemaal dit ene verhaal vertellen.’ (American Theatre Magazine 2009) teorema, bochum, 2009 |2
3|
inhoud
producties 12 phaedra 18 kinderen van de zon 20 nooit van elkaar 24 spoken 30 de russen! ivanov-platonov 36 hedda gabler 38 antigone-kreon-oidipous 42 la voix humaine 50 scènes uit een huwelijk 54 la grande bouffe 58 glengarry glen ross 62 angels in america 68 antonioni project 70 opening night 74 ubu 80 al mijn zonen
gasten 14 grzegorz jarzyna 26 thomas ostermeier 32 tom lanoye
thuisfront 44
rabozaal 52
internationaal 66
ta-2 78
allianties 84
ta-extra 92
ta-junior 100
ensemble 4
tableau 106
kalender 110
praktisch 126 abonnementen 130 ta-minnaar 134 kaartverkoop |4
alwin pulinckx, ubu, amsterdam, 2010 5|
ensemble
barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fernhout, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, chico kenzari, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, gijs scholten van aschat, eelco smits, karina smulders, leon voorberg
frieda pittoors, fred goessens, antonioni project, amsterdam, 2009 |6
7|
hugo koolschijn
Waarin heb je ooit je toevlucht gezocht? Het antwoord: ik sta niet voor niets in dit programmaboek.
glengarry glen ross, haarlem, 2009 |8
9|
producties
hadewych minis, fedja van huêt, elsie de brauw, opening night, amsterdam, 2009 | 10
11 |
P
haedra (1677) van Jean Racine is één van de grootste liefdesdrama’s uit het toneelrepertoire.
Aan het hof wacht de jonge Hippolytus al maanden in spanning op de terugkeer van zijn vader, koning Theseus. Hij wil hem om toestemming vragen om Aricia te huwen, de dochter van een vijandelijk vorst. Inmiddels houdt de echtgenote van Theseus Phaedra angstvallig haar passie voor haar stiefzoon verborgen. Wanneer het nieuws van de dood van Theseus het hof bereikt, voelt ze zich bevrijd en verklaart ze Hippolytus haar liefde. Hij wijst haar af en houdt haar aanzoek voor de buitenwereld geheim. Wanneer Theseus alsnog van de oorlog terugkeert, slaat Phaedra in paniek en beschuldigt ze Hippolytus haar te hebben verleid. Theseus ontsteekt in blinde woede. Phaedra vraagt om genade voor haar stiefzoon tot ze verneemt dat diens liefde uitgaat naar Aricia. De goden nemen wraak. Hippolytus sterft. Phaedra bekent en slaat de hand aan zichzelf. Theseus zuivert de naam van zijn zoon en blijft verscheurd en eenzaam achter. Phaedra is een tijdloos meesterwerk over de liefde in al haar verschijningsvormen: romantisch, edel en geperverteerd; als verlangen tussen geliefden, als vriendschap tussen familieleden en naasten. Bij Racine vallen de personages ten prooi aan een onweerstaanbaar verlangen dat hun hele leven bepaalt en vernietigt. In de prachtige vertaling van Laurens Spoor klinken Racine’s verzen helder en messcherp en stuwen ze het drama naar een onontkoombaar einde: de liefde als een splinterbom die alle betrokkenen verwondt of doodt.
phaedra van jean racine regie grzegorz jarzyna* met isis cabolet, kitty courbois, hans kesting, hugo koolschijn, chris nietvelt, eelco smits vertaling laurens spoor scenografie magadlena maciejewska licht jacqueline sobiszewski video bartek macias muziek jacek grudzien, piotr dominski p | 12
r
e
m
i
è
r
e
nov, dec10
speellijst p. 112
* Grzegorz Jarzyna (1968) is één van de meest getalenteerde theaterregisseurs van zijn generatie. Sinds 1998 is hij mede artistiek leider en sinds 2006 directeur van het toonaangevende RT Warszawa in Polen. Zijn voorstellingen werden bekroond in binnen- en buitenland. 13 |
G
rzegorz Jarzyna studeerde filosofie en theologie in Krakau alvorens zich te verdiepen in het theater: ‘Mijn regieopleiding was voor mij een natuurlijk verlengstuk van het onderzoek naar de mens dat ik in de wijsbegeerte voerde. Eerst wilde ik schrijver worden maar op een gegeven moment realiseerde ik me dat alles wat ik te zeggen had al geschreven was, en zoveel beter dan ik het zelf zou kunnen. Daarom heb ik besloten me uit te drukken via het theater.’ Jarzyna is sterk beïnvloed door zijn werk als assistent bij de grote Poolse theatervernieuwer Krystian Lupa: ‘Hij heeft me geleerd me te concentreren op de acteurs. De regie te denken vanuit hun gevoelens, hun innerlijke monoloog. De voorstelling op te bouwen door te luisteren naar de muziek die tussen hen klinkt.’ Met Yvonne, prinses van Bourgondië van Gombrovicz en zijn bewerkingen van Doctor Faustus van Thomas Mann en De Idioot van Dostojevski eist hij een plaats op in het Poolse en Europese theaterlandschap. Jarzyna’s stijl kenmerkt zich in toenemende mate door het mengen van genres. Opvallend in zijn oeuvre is de productie 2007: Macbeth: een bijna cinematografische voorstelling die zich afspeelde op meerdere locaties, waaronder een speciaal gebouwd podium onder de Brooklyn Bridge in New York. Hij verwerft internationale bekendheid met zijn enscenering van Festen (Ceremony), het ophefmakende filmscenario van Thomas Vinterberg: ‘Ik denk dat Festen belangrijke sociale issues aankaart. Het is een aanval op de hypocrisie en het verborgen kwaad in de maatschappij en laat de barsten zien in de Poolse familie. Wat me ook interesseert is de ceremonie uit de titel die de voorstelling een dwingend tijdsverloop geeft, als een monumentale klok die niet te stoppen is.’ Zijn veelzijdigheid komt ook tot uitdrukking in regies van TV-producties en opera. Op het Holland Festival 2010 was zijn Giovanni te zien, een radicale herlezing van Mozart’s opera waarin hij de muziek naar de achtergrond verwijst en de mythe van Don Giovanni terugvoert naar een verhaal over mannelijke geilheid en de angst voor de dood.
grzegorz jarzyna | 14
Jarzyna’s ensceneringen laten zien dat hij niet geïnteresseerd is in het neerzetten van een duidelijk gearticuleerde mening, maar eerder in de meerduidigheid van pure vorm. Door gebruik te maken van symbolen en stereotypen uit de massacultuur creëert hij een theatertaal, die de groeiende collectieve ontreddering verbeeldt. Grzegorz Jarzyna maakt voorstellingen over mensen die verloren lopen in de consumptiemaatschappij en over de onherroepelijke verandering van de kwaliteit van liefde die dit bij hen teweegbrengt.
15 |
De slaap is mijn favoriete vluchtoord, als ik de wereld niet aankan is daar altijd nog de slaap die me wegrukt uit het angstige leven, en in de slaap wacht mij de droom. In barre tijden is mijn droomleven aangenamer dan mijn waken. Gek genoeg word ik op vakantie altijd overvallen door angstdromen. Zo is mijn droomleven misschien wel de keerzijde van het echte leven.
gijs scholten van aschat | 16
17 |
kinderen van de zon van maxim gorki regie ivo van hove met elsie de brauw, jacob derwig, chico kenzari, wim opbrouck, frieda pittoors, halina reijn, thomas ryckewaert, gijs scholten van aschat, chris thijs, lien wildemeersch vertaling tom kleijn bewerking/dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld video tal yarden kostuums an d’huys productie toneelgroep amsterdam / ntgent bij deze voorstelling engelstalige boventiteling
p | 18
r
e
m
i
è
r
e
nov, dec10, jan, feb11
speellijst p. 113
I
De drie mannen praten terwijl hun utopische toekomstvisioen als kinderen van de zon stilaan wordt verduisterd door krachten die zij zelf al te lang hebben genegeerd.
De wetenschapper Protassov leeft teruggetrokken met zijn vrouw Jelena en zijn zus Lisa in het ouderlijke huis. Hij is vervuld van de mogelijkheden die de wetenschap biedt op weg naar een nieuw type mens en maatschappij. Zijn onstuitbare optimisme staat in schril contrast met zijn gebrek aan interesse in de problemen die zich buiten de muren van zijn domein voltrekken: er heerst cholera en het kansarme volk komt in opstand. Hij verdiept zich in experimenten en voert levendige gesprekken met de kunstenaar Wagin die zijn vrouw het hof maakt en met de veearts Tjepoernoi die zijn zus vruchteloos ten huwelijk vraagt.
Kinderen van de Zon schenkt ons een blik in de kloof die gaapt tussen de onuitputtelijke mogelijkheden van de mens en de uiteindelijke levens van elk individu. Dit thema loopt als een rode draad door het oeuvre van Maxim Gorki die in zijn belangrijkste toneelstukken Nachtasiel en Zomergasten de Russische Revolutie aankondigde. Hij wordt vaak in één adem genoemd met zijn tijdgenoot Anton Tsjechov met wie hij een interesse deelde in de tragikomische verbeelding van het menselijk tekort. In de huidige periode van wetenschappelijke doorbraken op het vlak van genetica en computertechnologie, blijkt Kinderen van de Zon meer dan een eeuw na datum nog steeds fundamentele vragen te stellen over wat het betekent mens te zijn.
n Kinderen van de Zon (1905) schetst Maxim Gorki een tragikomisch portret van een groepje intellectuelen dat afgezonderd van de maatschappij visionaire ideeën ontwikkelt over de ‘maakbaarheid van de mens’ maar nauwelijks oog heeft voor de concrete noden.
19 |
‘O
m het gevoel te hebben dat een stuk geslaagd is, moet ik ervan overtuigd zijn in onbekende regionen te hebben vertoefd en iets nieuws te hebben ontdekt.’ Jon Fosse Een vrouw wacht op de thuiskomst van haar man en praat met zichzelf. Ze roept hem in het leven en verbeeldt zich scènes van weerzien en overspel, hunkering en afwijzing waarin de liefde overschaduwd wordt door een redeloze verlatingsangst. Nooit van elkaar (1994) is een tekst als een bezweringsformule, als een mantra. Jon Fosse mengt subtiel realiteit en verbeelding en laat een wereld van associaties, herinneringen en droombeelden ontstaan waaruit de personages naar voren treden als angstige, eenzame mensen hunkerend naar aandacht en liefde. Na de publicatie van enkele korte verhalen en dichtbundels breekt Fosse in 1983 definitief door met zijn roman Rood, Zwart. Hij is al een gevierd prozaschrijver wanneer hij in 1996 met De Naam de prestigieuze Ibsen-prijs voor theater wint. Zijn toneelstukken veroveren de Europsese podia. Fosse wordt één van de meest opgevoerde toneelauteurs van zijn generatie.
nooit van elkaar
‘Alleen mijn mislukte teksten kennen geen ambiguïteit, de goeie kan je binnenstebuiten keren als een handschoen.’ Suggestie en meerduidigheid zijn typisch voor zijn werk. Zijn teksten zijn als muziekpartituren waarin hij een evenwicht zoekt tussen klank, stilte en herhaling. Wat Fosse bezighoudt, is wat onuitgesproken blijft, het langzaam verglijden van relaties en het herstellen van een labiel evenwicht tussen zijn figuren. ‘Ik schrijf geen personages in traditionele zin. Ik schrijf des mensen.’ Het is aan de toeschouwer om zelf in te vullen wie de geportretteerde mensen zijn, wat hun relatie is en wat ze van elkaar willen. Zijn stukken verkennen een gemoedstoestand op de grens tussen leven en dood. Nooit van elkaar gaat op 10 februari in deSingel te Antwerpen in première.
van jon fosse regie ivo van hove met chris nietvelt, gijs scholten van aschat e.a. vertaling alexander schreuder dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld coproductie desingel antwerpen p | 20
r
e
m
i
è
r
e
feb, apr, mei11
speellijst p. 115 21 |
Bouw een hol op de bank, bij de open haard. Met geliefde en veel chocola.
Blijf daar liggen tot de bui is overgewaaid.
chris nietvelt
teorema, bochum, 2009 | 22
23 |
S
poken (1881) van Henrik Ibsen is een familiedrama waarin een moeder en een zoon gekweld worden door de leugens uit het verleden.
Hélène Alving probeert met de oprichting van een kindertehuis ter nagedachtenis aan haar overleden echtgenoot een streep te trekken onder haar voorbije leven. Ze wil de leugens en herinneringen aan haar liefdeloze huwelijk voorgoed achter zich laten en vestigt haar hoop op Oswald, haar enige zoon die na een kunstenaarsbestaan in Parijs terugkeert naar het ouderlijke huis. Oswald is lichamelijk en geestelijk uitgeput. Wanneer Hélène hem eindelijk de waarheid onthult over haar huwelijk, raakt hij alle levenslust voorgoed kwijt. Hij vraagt zijn moeder hem te helpen sterven. Met Spoken schreef de Noorse theatergigant Henrik Ibsen een bittere aanklacht tegen de burgerlijke hypocrisie. Als geen ander portretteerde hij zijn eigen klasse als verlamd door angst en de fnuikende regels van godsdienst en maatschappelijke status. Ibsen wordt beschouwd als de grondlegger van het moderne realistische drama. Nora of een poppenhuis, de Wilde Eend en Hedda Gabler behoren nog steeds tot de meest opgevoerde stukken uit het wereldrepertoire.
spoken van henrik ibsen regie thomas ostermeier* met fred goessens, marieke heebink, hans kesting, eelco smits, karina smulders vertaling judith herzberg dramaturgie marius von mayenburg scenografie jan pappelbaum licht erich schneider muziek nils ostendorf bij deze voorstelling engelstalige boventiteling
p | 24
r
e
m
i
è
r
e
feb, mrt, apr, mei11
speellijst p. 115
* Thomas Ostermeier (1968) is huisregisseur en artistiek leider van de gerenommeerde Schaubühne am Lehniner Platz. Hij verwierf ondermeer faam met zijn hedendaagse ensceneringen van Ibsen. Afgelopen seizoen was zijn ophef makende Hamlet nog te zien in de Stadsschouwburg Amsterdam. Zijn voorstellingen worden gekenmerkt door een fysieke, realistische speelstijl met grote aandacht voor tekst en verhaal. De acteur staat steeds centraal. Zijn sympathie gaat uit naar personages die hun identiteit en plaats in de maatschappij moeten bevechten: portretten van vrouwen en sociale outcasts fungeren prominent in zijn oeuvre. 25 |
T
homas Ostermeier heeft iets met Ibsen. Sinds zijn ophefmakende voorstelling van Nora in 2002 neemt het werk van de grote Noor een prominente plaats in zijn werk in. Spoken is zijn vijfde enscenering van Ibsen in acht jaar tijd en past in een geïnspireerde zoektocht naar een actualisering van zijn burgerlijke drama’s. Thomas Ostermeier treedt voor het eerst op de voorgrond met Mark Ravenhill’s Shopping and Fucking bij de Baracke in het Deutsches Theater Berlin, een platform voor jonge regisseurs dat onder zijn artistieke leiding in 1998 wordt uitgeroepen tot Theater des Jahres. De verwachtingen zijn dan ook hoog gespannen wanneer hij het daaropvolgende jaar aantreedt als artistiek leider van één van de meest gerenommeerde theaters in Duitsland, de Schaubühne am Lehniner Platz. Het duurt aanvankelijk even voor Ostermeier en het ensemble elkaar vinden maar met Nora wordt het startschot gegeven van een reeks succesvolle voorstellingen waarin Ostermeier zijn eigen signatuur vindt. Dat startschot is ook vrij letterlijk te nemen. Op het einde van het stuk trekt de titelheldin niet de deur van haar huwelijksleven achter zich dicht, zoals al meer dan honderd jaar de gewoonte was, maar schiet ze haar echtgenoot Helmer neer. Anne Tismer blijft als Nora alleen achter in het prachtige penthouse waarin Ostermeiers vaste scenograaf Jan Pappelbaum haar had opgesloten. Alles ademt het nieuwe millennium. Nora is een jonge vrouw die stikt in een wereld van materiële welvaart en vluchtige contacten. Om zich een plek te veroveren aan de zijde van haar rijke echtgenoot gaat ze in overdrive, schakelend van het ene naar het andere register, alsof ze teveel rollen tegelijk moet spelen: trophy wife met de looks van Lara Croft, moeder van drie kinderen, en society vrouw. Ze speelt met overgave en de moed der wanhoop tot ze zich al schietend een weg baant naar de vrijheid, of beter een kille gevangeniscel. Op het einde staart ze wezenloos voor zich uit terwijl haar echtgenoot en vader van drie kinderen leegbloedt tussen de siervissen in het aquarium. Ostermeiers dynamische regie, zijn beeld- en muziekcitaten
| 26
(o.a. The Doors), zijn radicale update van Ibsens burgerlijke wereld naar onze huidige maatschappij treffen een gevoelige snaar. Pers en publiek reageren enthousiast. De voorstelling groeit uit tot één van de meest succesvolle ooit bij de Schaubühne. In juni 2003 is Nora op uitnodiging van Ivo van Hove te gast op het Holland Festival. In 2005 is het de beurt aan die andere belangwekkende vrouw in Ibsens oeuvre: Hedda Gabler is in Ostermeiers versie een jonge vrouw die doelloos ronddwaalt in het imposante huis van haar echtgenoot Jorgen Tesman, verloren tussen glas, beton en witte doodsbloemen, gereflecteerd in een spiegel die haar ook achter de wanden van de leefruimte geen privacy gunt. Ze verveelt zich. Ze koestert grote verlangens
maar ontbeert de moed om die ook te realiseren. Ze kijkt naar de regen op de glazen wand; de druppels haar niet geweende tranen. Hedda is in vele opzichten het jongere zusje van Nora: ze heeft gekozen voor materiële zekerheid in de hoop haar levensangst te bezweren. Bij haar geen hectische energie meer, geen drang om haar leven om te gooien maar een berekenende, onschuldig en cool ogende pose. Katharina Schütter speelt haar ingehouden, schijnbaar louter buitenkant. Emancipatie is geen issue meer. Hedda kan alles doen wat ze wil, niemand die haar een strobreed in de weg legt. En toch is ze niet gelukkig. Ze lijdt aan het gevoel geen verschil meer te kunnen maken, er niet écht toe te doen. Ostermeier noemt haar toestand ‘Wohlstandsdepres-
thomas ostermeier
sion’. Wanneer ze zich op het einde van het stuk in de belendende kamer een kogel door het hoofd jaagt, kijkt haar echtgenoot amper op en onthult het draaitoneel ijzingwekkend traag haar tengere, ontzielde lichaam. Alles aan deze voorstelling is hard, koud en afstandelijk. Alleen de muziek van de Beach Boys brengt een bitterzoete toets aan: ‘God only knows’. Ostermeier houdt in Hedda Gabler een hele generatie een spiegel voor. Zonder te moraliseren, schetst hij de leegte van het teveel aan mogelijkheden, de weigering te moeten opgroeien. Opnieuw heeft hij de vinger aan de pols van de tijd. Hedda Gabler wordt een instant hit die wereldwijd wordt bejubeld. Ook Ibsens mannenportretten weet Ostermeier grondig te herlezen en naar onze tijd te vertalen. In het Burgtheater in Wenen voorziet hij Bouwmeester Solness (2006) van een verrassend einde wanneer het hoofdpersonage aan het einde geen zelfmoord pleegt maar ontwaakt uit een nachtmerrie. Het getoonde wordt daarmee terug gewezen naar het rijk van de verbeelding en lijkt eerder de droom van iemand die de controle over zijn eigen bouwsels en verzinsels is verloren. Het stuk voelt als een aanklacht tegen het megalomane gedrag van een ambitieuze man die over lijken gaat om zijn doelstellingen te realiseren. In die zin vertoont de voorstelling opvallende gelijkenissen met de bijna profetische John Gabriel Borkmann (2008). Ostermeier en zijn dramaturg, de schrijver Marius von Mayenburg, bewerken het stuk tot een profetische analyse van de kredietcrisis die met het faillissement van Lehman brothers pas enkele maanden later zou uitbreken. Ze herschrijven het levensverhaal van de in opspraak gebrachte bankmagnaat Borkmann tot een gebalde 100 minuten durende farce over de excessen van het kapitalisme. De actualisering is frappant, de toonzetting verrassend burlesk. Ostermeier slaagt er opnieuw in om de dieptragische wereld van Ibsen te larderen met filmische ingrepen en hilarische uitvergrotingen. Ook nu weer blaast hij het stof van personages en milieu en maakt hij van Ibsen een tijdgenoot die nog steeds wezenlijke uitspraken doet over mens en maatschappij anno 2010.
27 |
eelco smits Ik zoek mijn toevlucht in andere mensen.
antonioni project, amsterdam, 2009 | 28
29 |
T
om Lanoye schrijft na Ten Oorlog, zijn magistrale bewerking van Shakespeare’s koningsdrama’s voor Luk Perceval, en bewerkingen van klassieke teksten en nieuwe stukken voor Guy Cassiers en Johan Simons speciaal voor Toneelgroep Amsterdam de Russen! naar Tsjechov. Voor het eerst zullen de titelhelden uit Tsjechov’s jeugdwerken elkaars pad kruisen in een avondvullend stuk waarin nagenoeg het hele ensemble aantreedt. Platonov (1878) schetst het leven van een dorpsonderwijzer die zijn jeugdige idealen heeft ingeruild voor een liederlijk bestaan en vluchtige liefdesaffaires. Zijn huwelijk en vaderschap beletten hem niet om voortdurend andere vrouwen het hof te maken. Platonov is een ontstemde ziel die zijn intellectuele potentieel en dromen niet heeft waargemaakt en zichzelf verliest in drank en rokkenjagerij. Door zijn onverantwoordelijke gedrag kwetst hij de mensen om zich heen. Ivanov (1887) is het verhaal van een man die zich gevangen voelt in zijn eigen leven. De liefde die hij voelde voor zijn vrouw, de Joodse Sarah, is na vijf jaar huwelijk opgedroogd en het financiële gewin dat hij met deze verbintenis hoopte te realiseren, is een illusie gebleken. De keuzes die hij heeft gemaakt in het verleden maken hem verbitterd. Zijn wrok zoekt een uitweg. Hij gaat een relatie aan met Sasja, een jongere vrouw. Maar wanneer hij na de dood van Sarah, het huwelijk met zijn maîtresse zou moeten voltrekken, stapt hij ontgoocheld en vol walging voor zijn eigen daden uit het leven.
de russen!
ivanov-platonov
van tom lanoye naar tsjechov regie ivo van hove met barry atsma, jacob derwig, roeland fernhout, fred goessens, janni goslinga, fedja van huêt, chico kenzari, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, gijs scholten van aschat, leon voorberg e.a. dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld video tal yarden kostuums an d’huys coproductie holland festival / international theatre festival dialog-wroclaw p | 30
r
e
m
i
è
r
e
Na een grootschalige analyse van de politieke wereld in Romeinse Tragedies, richt Ivo van Hove zich met de Russen! op het gevoel van onvrede in brede lagen van de bevolking. In Tsjechov’s jeugdwerken vindt hij opvallende parallelen met de huidige samenleving: onvrede met de machthebbers en met de concrete levensomstandigheden en toekomstperspectieven. Tsjechov’s titelhelden reageren volstrekt verschillend maar eindigen even vertwijfeld: Ivanov probeert zich te ontworstelen aan de gemaakte keuzes uit het verleden terwijl Platonov vlucht in de roes van het eeuwige nu, maar beiden staren ze uiteindelijk in de peilloze leegte van hun eigen uitgeteerde ziel. De Russen! is het portret van een groep mensen die vanuit een onbestemd gevoel van gemis en verlies wild om zich heen slaan, zondebokken zoeken, hun frustraties botvieren en uiteindelijk uitgeput inslapen of opbranden. Op verzoek van Toneelgroep Amsterdam schrijft Tom Lanoye een Tsjechov voor deze tijd: geen melancholische sfeer maar botte opstandigheid die een uitweg zoekt in racisme en escapisme. De voorstelling gaat in première tijdens het Holland Festival 2011.
jun11 speellijst p. 119 31 |
tom lanoye
D
e Vlaamse schrijver Tom Lanoye (1958) woont en werkt in Antwerpen/België en Kaapstad/ Zuid-Afrika. Hij is een van de meest gelezen en gelauwerde schrijvers van het Nederlands taalgebied. Hij heeft zich bekwaamd in bijna alle literaire genres, van poëzie tot korte verhalen, van satirische columns tot romans en toneel. In 1985 verscheen zijn prozadebuut Een slagerszoon met een brilletje. Andere hoogtepunten uit zijn oeuvre zijn de roman Kartonnen dozen, Het Goddelijke Monster, Zwarte tranen, Boze tongen en de bestseller Het derde huwelijk. Regelmatig wordt hij genomineerd voor belangrijke literaire prijzen en onlangs won hij met zijn nieuwste roman Sprakeloos de Gouden Uil-publieksprijs. Zijn theaterwerk omvat een twintigtal titels en oogst veel lof in het buitenland. De cyclus Ten Oorlog, een rigoureuze bewerking van Shakespeares Koningsdrama’s, was een eclatant succes in de Nederlanden. Andere theaterwerken van Lanoye zijn onder meer Mamma Medea en Fort Europa, naast Mefisto For Ever en Atropa De wraak van de vrede. Tom Lanoye over Tsjechov, Ivanov, Platonov en het moderne levensgevoel: ‘Anton Tsjechov is voor mij, als theaterauteur, een even groot ijkpunt als Euripides, Shakespeare, Arthur Miller en Hugo Claus. Uiteraard houd ik ook veel van Tsjechovs novelles en verhalen, maar het zijn vooral zijn toneelstukken die me bekoren. De eerste reden is dat Tsjechov, volgens mij, een van de vroegste auteurs is van ‘het moderne levensgevoel’. Een onbestemde lusteloosheid, een ‘mal de vivre’ dat bol staat van verveling en zwartgallige humor, en dat toch opvalt door zijn lichtvoetigheid en zijn deernis. De tweede reden: zijn heerlijke vrouwenrollen. Mijn liefde voor toneel heb ik zoals bekend te danken aan mijn moeder, een slagersvrouw en amateur-actrice. Via haar heb ik me de terechte klacht eigen gemaakt dat er zo weinig mooie vrouwenrollen bestaan in het wereldrepertoire. Niet zo bij Tsjechov, integendeel. Voor hem hoeft een vrouw geen heiligenprentje te zijn en al evenmin een bordkartonnen feeks, ook geen hersenloze schone of een gefortuneerde sloerie, wier replieken alleen dienstig zijn in het schaakspel van interessante kerels die dingen om haar hand, en die voor de rest verwachten dat ze haar mooie mond houdt... De vrouwen van Tsjechov zijn leuker en pikanter dan de meeste van zijn mannen. De derde reden: de stukken van Tsjechov zijn ensemblestukken. In deze tijden, waarin monologen en dansvoorstellingen voor één man en een hond nog altijd opgang lijken te maken, is het een verademing eindelijk nog eens meer dan een half dozijn acteurs samen op de planken te mogen zien staan, met teksten die spreken van samenhangend drama, en die niet zijn opgetrokken uit loze kreten, onpeilbare lyriek of - oh gruwel! - jeugdherinneringen van de spelers zelf.
| 32
Ivanov en Platonov zijn voor mij twee zelfverklaarde Hamlets, twee eindeloze beoefenaars van zelfbeklag en zelfoverschatting, twee mannen die koket zijn zoals alleen mannen dat kùnnen zijn, eens ze de vijfendertig zijn gepasseerd: poserend als eeuwige jongens, voelen ze zich hopeloos vermoeid en door het godganse leven bedrogen, niet wetend welke houding hun het meest respect zal opleveren bij ‘de vrouwtjes’. Die van hulpbehoevende hypochonder of die van de scheldende rebel die vrank en vrij zijn mislukkingen in hun gezicht uitlacht. De poor man’s Don Juan lost dat dilemma op door van stemming te veranderen zoals anderen van ondergoed. En desondanks, nee: juist daardoor, worden ze vreemd aantrekkelijk, in het bijzonder voor de vrouwen die ze genadeloos te gronde richten. Om het accent niet te zeer alleen bij de mannen te leggen hebben we tal van werktitels bedacht, voortbordurend op De vaderlozen, zoals Tsjechov zelf Platonov noemde. De moedelozen was daarvan mijn favoriet. Omdat het, in levensgevoel, een grote echo bevat met de huidige tijd. Veelvuldig zijn onze kicks, eindeloos onze vieringen, herdenkingen en feestjes toch ligt overal verveling op de loer en is geklaag niet van de lucht. Nooit eerder waren zo veel mensen zo rijk, nooit eerder waren de vrijheid en de levensverwachting zo groot - toch heerst alom een neerslachtig en bang klimaat: ‘we stinken erin, klimatologisch, monetair én politiek!’. Terecht of niet, opnieuw waart het besef rond dat we leven in een scharniermoment, van het ene tijdvak naar een heel ander. En dat roept, bij voorbaat, een gevoel op van groot maar onbestemd verlies. Een scherpe onvrede, waarin het tegelijk ook heerlijk zwelgen is. Het moderne melodrama.’
33 |
In de Cevennen is een rotspunt, met rondom kilometers uitzicht.
Alle onrust waait daar weg.
jacob derwig
romeinse tragedies, zurich, 2009 | 34
35 |
‘H
et treurige van deze wereld is dat zo veel mensen niets anders te doen hebben dan geluk najagen, zonder in staat te zijn het te vinden.’ schreef Ibsen in zijn aantekeningen bij Hedda Gabler (1890). Hedda Gabler is een moderne vrouw, die haar eigen leven wil leiden: wild en onverantwoord, net als de mannen in haar omgeving. Na een onstuimige jeugd met talloze minnaars trouwt ze Jurgen Tesman, een succesvol wetenschapper. Het is voor beiden een liefdeloos en opportunistisch huwelijk: Hedda krijgt luxe en maatschappelijke zekerheid, Tesman krijgt een vrouw als trofee. Verveeld en gefrustreerd droomt Hedda van de wereld buiten en de woeste feestjes van huisvriend Brack. Als Hedda’s vroegere geliefde Lövborg terugkeert, wordt ze geconfronteerd met de leegte van haar bestaan. Naast de nieuwe productie Spoken, in een regie van Thomas Ostermeier, wordt Hedda Gabler van Ibsen hernomen. Ivo van Hove verplaatst het stuk naar een loft in een grote stad. De voorstelling raakt aan het moderne levensgevoel, waarin egocentrisme en de drang naar onmiddellijke bevrediging centraal staan. Ivo van Hove: ‘In Hedda Gabler zijn we getuige van iemand die zichzelf doodt. Een vrouw met een grote levensdrang die niets onderneemt om het leven waar ze zo naar verlangt ook te leiden. De burgerlijke helden van Ibsen dromen altijd over vrijheid, over totale onafhankelijkheid, maar hun dromen blijken bedrog. Er is altijd wel een reden om de definitieve keuze niet te maken, er is altijd wel familie, een huwelijk of de angst voor een publiek schandaal. Het treurige aan deze wereld is dat zo veel mensen niets anders te doen hebben dan geluk najagen, zonder in staat te zijn het te vinden.’ Ivo van Hove en Jan Versweyveld maakten Hedda Gabler in het najaar van 2004 bij The New York Theatre Workshop. De voorstelling won vier prestigieuze OBIE-awards (Off Broadway Theatre Awards) voor ondermeer regie en scenografie.
hedda gabler van henrik ibsen regie ivo van hove met barry atsma, jacob derwig, roeland fernhout, hadewych minis, celia nufaar, halina reijn e.a. vertaling judith herzberg dramaturgie bart van den eynde scenografie jan versweyveld kostuums jan versweyveld, wim van vliet
‘Een gruwelijk stuk. Een messcherpe voorstelling. Die lang nadreunt.’ De Groene Amsterdammer ‘Ras-tragédienne Halina Reijn kan de titelrol moeiteloos aan, en voorziet haar personage van nieuwe accenten. Zij zet verveling om in agressie, ze maakt de destructie van Hedda voelbaar en geeft haar ook vileine trekjes.’ Het Parool ‘Met deze verfrissende en gedurfde voorstelling werd het theaterherfstseizoen in één klap op een hoger niveau getild.’
r | 36
e
p
r
i
s
e
aug, sep10
speellijst p. 112
New York Times 37 |
A
ntigone-Kreon-Oidipous is een bewerking van drie klassiekers van Sofokles tot een eigentijdse familietragedie. Een fatale zoektocht naar kennis en de waarheid over onszelf.
De Thebaanse tragedies van Sofokles: Oidipous Tyrannos, Oidipous in Kolonos en Antigone, vertellen een even beroemde als tragische familiegeschiedenis. In Oidipous Tyrannos wordt de titelheld geconfronteerd met de gevolgen van zijn eigen, onbewust gepleegde misdaden: vadermoord en incest met zijn moeder waaruit vier kinderen stammen. Het onderzoek dat hij instelt naar de moordenaar van zijn vader leidt onherroepelijk naar hem zelf. In Oidipous in Kolonos verzoent hij zich na jaren van blind rondzwerven met zijn geschiedenis en voorspelt hij zijn twee zoons, Eteokles en Polyneikes, een afschuwelijk levenseinde. Zijn dochter Antigone tenslotte, keert zich tegen de verordening van oom Kreon om het lichaam van haar gestorven broer Polyneikes onbegraven te laten. Zij verkiest een traditioneel eerbetoon aan de doden boven de wetten van de staat. Trouw aan haar vader en alle familieleden die haar voorgingen, kiest zij de dood. In een wereld van steeds veranderende machtsverhoudingen stellen Sofokles’ beroemde personages keer op keer dezelfde vragen: ‘Volgens welke wetten moeten wij leven? Waarom is het juiste niet altijd goed? En welk ideaal is sterk genoeg om voor te sterven?’ Thibaud Delpeut maakte uit drie tragedies een inventieve caleidoscoop, waarin toekomst heden en verleden elkaar in rap tempo afwisselen; waarin de ene heerser ontdekt wie hij werkelijk is en de ander vastloopt in de mazen van zijn eigen wet; een oude vrouw haar keuze voor het leven betreurt en een jonge vrouw haar keuze voor de dood vreest. Het kwaad is overal en blijft bestaan omdat wij vasthouden aan onze rancune. Delpeut onderzoekt hoe de daden van de ene generatie doorwerken in het leven van de andere en laat met zijn actuele enscenering zien dat personages als Oidipous en zijn familieleden ondanks hun mythische proporties bovenal menselijk zijn.
naar sofokles regie/muziek thibaud delpeut met barry atsma, eline ten camp, jacob derwig, fred goessens, janni goslinga, hadewych minis, celia nufaar, alwin pulinckx bewerking thibaud delpeut, janine brogt vertaling janine brogt dramaturgie joris van der meer scenografie roel van berckelaer licht casper leemhuis kostuums wojciech dziedzic coproductie toneelschuur producties r
e
p
r
i
s
e
sep10
speellijst p. 112
Antigone-Kreon-Oidipous ging in 2009 in première in de Toneelschuur in Haarlem en werd in het kader van TA-2 i.s.m. Toneelschuur Producties gemaakt. In 2010 gaat de voorstelling op tournee in de grote zaal.
‘Brutale voorstelling van één van de interessantste jonge regisseurs van dit moment.’ de Volkskrant ‘Jacob Derwig speelt Kreon op meesterlijke wijze.’ De Telegraaf
antigone - kreon - oidipous | 38
39 |
Ik ben letterlijk het toneel op gevlucht.
Daar leek het mij het veiligst. Alleen noemde ik dat toen niet zo.
celia nufaar
hedda gabler, amsterdam, 2006 | 40
41 |
E
en vrouw belt een laatste keer haar ex in een ultieme poging de breuk tussen hen ongedaan te maken. Stilaan groeit het besef dat de minnaar voorgoed voor een ander heeft gekozen en ze voortaan op zichzelf is aangewezen.
Met La voix humaine (1927) schreef de Franse dichter en cineast Jean Cocteau de ultieme afscheidsmonoloog. De telefoon fungeert als een genadeloos instrument: elke zin kan de laatste zijn. Halina Reijn speelt de tekst als een wanhopige schreeuw om bestaansrecht. Een uur lang neemt ze het publiek mee in het verdriet van deze vrouw en haar gevecht met de dreigende leegte. Ze moet niet alleen afscheid nemen van de minnaar maar ook van het beeld dat ze jarenlang van zichzelf heeft gekoesterd. De ontroerende monoloog La voix humaine, ging in februari 2009 in Antwerpen in première. Halina Reijn ontving voor haar vertolking de prijs van beste actrice op het internationale theaterfestival KONTAKT in Polen. Ondertussen hebben meer dan 15.000 mensen de voorstelling bezocht en werd La voix humaine genomineerd voor de Toneel Publieksprijs. La voix humaine werd in de New Yorkse Village Voice genoemd als één van de beste voorstellingen van het jaar. De monoloog van Halina Reijn werd uitgekozen om voor televisie te worden bewerkt in het kader van Toneel op 2. Zes belangwekkende voorstellingen van het afgelopen seizoen, waaronder ook Opening Night van Toneelgroep Amsterdam, worden vanaf augustus 2010 op het scherm aangeboden.
la voix humaine van jean cocteau regie ivo van hove met halina reijn vertaling peter van kraaij, halina reijn dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld
| 42
e
p
r
i
s
e
okt, dec10, mrt, apr, mei11
‘Halina Reijn koppelt in haar rijke, indringende spel de stadia die de vrouw doormaakt, aan evenzoveel spelregisters die iedere keer weer verrassen.’ NRC Handelsblad*****
bij deze voorstelling engelstalige boventiteling | internationale tournee
r
‘Halina Reijn speelt de pannen van het dak.’ Knack
‘Een vlotte, rauwe, invloedrijke productie die scherpzinning tot leven wordt gebracht door Halina Reijn.’ speellijst p. 114
The Village Voice 43 |
thuisfront
V
erscheidenheid aan thema’s en regisseurs maakt ook dit seizoen het aanbod van Toneelgroep Amsterdam spannend om te volgen. De nieuwe voorstellingen zijn niet onder één noemer te brengen maar toch vertonen een aantal stukken een bijzondere mate van verwantschap. Veelal betreft het personages die verwoede pogingen ondernemen om hun thuis te behoeden voor de chaos die niet alleen van buitenaf maar ook van binnenin hun levens komt bedreigen. De idee van een veilig toevluchtsoord waarin het rustig wonen is en waaruit de maatschappelijke spanningen zijn geweerd, blijkt een illusie. ‘Wonen’ is afkomstig van het Gotische ‘wunian’ en betekent ‘zich ophouden’ maar ook ‘tevreden zijn’ en ‘in vrede blijven’. Het woord vrede stamt van ‘frye’: behoed tegen schade en bedreiging. De spanning tussen het willen omheinen (‘freien’) en het samenleven is terug te vinden in minstens vijf van de nieuwe voorstellingen.
In Kinderen van de Zon koestert de wetenschapper Protassov een droom: die van een wereld waarin de mens zijn kwaliteiten ten volle zal realiseren en er in slaagt honger, ziekte en pijn voorgoed te overwinnen. Hij trekt zich met enkele geestverwanten en familieleden terug om die utopische wereld uit te denken. Maar al snel wordt hun leven samen verstoord door de samenleving van buitenaf en eist de realiteit brutaal haar rechten op: ziekte en sociale onrust dringen door de muren van hun (t)huis maar ook van binnenuit wordt hun denken belaagd door amoureuze verwikkelingen en lustgevoelens. De luwte die Protassov zoekt blijkt een illusie. Ook in de huidige maatschappij die alsmaar meer een ruimte wordt zonder grenzen waarin alles gelijktijdig op ons afkomt, is het omheinen van een schuilplaats, een plaats voor reflectie steeds moeilijker. De globalisering is een realiteit die niet meer te ontkennen is. Ook Joe Keller, de vader in Al mijn zonen koestert de illusie dat hij de wereld kan creëren naar zijn wensen. Hij is de ultieme selfmade man, de vleesgeworden American Dream: wat je wil, kan je bereiken. Mits een paar offers onderweg. Met de oorlog heeft hij fortuin gemaakt. Hij staat op het punt om het koninkrijk dat hij met eigen handen heeft veroverd en beschermd over te laten aan zijn jongste zoon. Maar dan sijpelt de realiteit van een verdrongen verleden druppelsgewijs naar binnen. Het ideale plaatje van familie en patriottisme bladdert af naarmate leugens en halve waarheden aan het licht komen. Joe’s omheinde familiegeluk en maatschappelijk aanzien worden bedreigd. De oorlog die hij voorbij waande, breekt in alle hevigheid los in zijn eigen achtertuin. Arthur Miller noemde zijn stuk met recht Al mijn zonen: Joe wordt niet alleen ter verantwoording geroepen voor de dood van zijn oudste zoon maar ook voor de dood van al die andere zonen geslachtofferd op het altaar van de oorlog en de American Dream. Ook bij Miller is de grens tussen privé en publieke verantwoordelijkheid flinterdun en staat het huis van de Kellers in het oog van een storm die heel Amerika teisterde. Hélène Alving, de moeder in Spoken denkt de trauma’s uit het verleden op afstand te kunnen houden. Het is ontroerend om te zien hoe ze haar schuld probeert af te kopen en haar naam te zuiveren door een daad van naastenliefde: ze schenkt de gemeenschap een tehuis voor kinderen dat de naam draagt van haar overleden echtgenoot. De schenking is als een zoenoffer, niet aan de goden maar aan de hypocriete burgers en gezagsdragers; een zoenoffer om zich toegang te verschaffen tot een tweede leven waarin ze hoopt de fouten uit het verleden ongedaan te maken. Op Oswald, haar teruggekeerde zoon, projecteert ze de hoop op een nieuw begin. Maar het ouderlijke huis waarin Hélène die toekomst wil bouwen, roept in hem het liefdeloze verleden terug op.
karina smulders, othello, amsterdam, 2003 | 44
45 |
Verbitterd en bezocht door de spoken uit zijn jeugd kiest Oswald het huis waar hij ooit geboren werd als plaats waar hij wil sterven. Aan de moeder die hem het leven schonk, vraagt hij nu de dood. Ibsen keert de wereld als een handschoen binnenstebuiten en laat zien hoe ontkenning en verdringing geen fundament bieden voor een (t)huis. Het omheinen van het voorbije leven is mislukt. De hypocrisie dringt langs ramen en deuren het huis binnen en maakt het onbewoonbaar, niet meer voor de levenden bestemd. In de Russen! wordt in de levens van de ‘titelhelden’ een hele samenleving weerspiegeld. Gevoelens van onvrede zijn kenmerkend voor een periode van grote maatschappelijke verandering: in Tsjechov’s tijd de overgang van een feodaal systeem dat plaats moet ruimen voor de nieuwe rijken en ondernemers, een periode waarin de gegoede klasse onder druk komt van een steeds groeiend aantal gegadigden. In onze tijd waarin de globalisering voortdurend perspectieven en verwachtingen en dus mensenlevens hertekent, duikt een vergelijkbaar gevoel van onvrede op. De oorzaken mogen dan verschillen, de gevolgen vertonen verrassend veel parallellen: gevoelens van machteloosheid en kwetsbaarheid tegenover een systeem dat alsmaar complexer wordt en het individu in de verdrukking brengt en een schreeuw om eenheid en orde. Platonov en Ivanov voelen zich onder druk van de veranderende maatschappij in het diepst van hun wezen tekort gedaan en van hun plaats verdrongen. Bij Platonov is er het gevoel van een misgelopen, groots intellectueel avontuur, bij Ivanov de wrok om het emotionele en financiële failliet van zijn huwelijk met de Joodse Sarah. Beiden zijn ze onbewust op zoek naar schuldigen en zondebokken. Het openlijk racisme waaraan de personages zich bezondigen is een teken des tijds maar helaas ook nu pijnlijk actueel. Populistische en demagogische gemeenplaatsen en opportunistisch gedrag worden door Tom Lanoye in zijn bewerking van Tsjechov’s jeugdwerken genadeloos in het vizier genomen. Persoonlijke ontgoocheling en maatschappelijke onvrede creëren een grimmige wereld waarin het niet aangenaam toeven is en iedereen op drift raakt. De idee van een toevluchtsoord, een (t)huis lijkt voor zowat alle personages bedreigd door financiële transacties, overspel en bedrog. Ze ontmoeten elkaar op feesten buitenshuis die al snel verworden tot macabere samenscholingen waar de rekeningen worden vereffend. Platonov en Ivanov vormen als het ware samen een manisch-depressieve persoonlijkheid: Platonov vlucht in de roes van alcohol en rokkenjagerij, Ivanov in zwaarmoedigheid, maar beiden zijn ze kinderen van hun tijd, getekend door angst en onzekerheid. Dat de chaos ook dreigt van binnenin wordt duidelijk in Phaedra. Aan het hof worden oorlog en maatschappelijke spanningen zorgvuldig op afstand gehouden maar slaat het noodlot toe wanneer Phaedra verliefd wordt op haar stiefzoon Hippolytus. Haar liefde en de wetten van de staat zijn onverzoenbaar. Phaedra trekt zich terug in haar eigen wereld van fantasie en seksueel verlangen tot Hippolytus haar afwijst en haar zorgvuldig gekoesterde hoop aan flarden scheurt. Haar ontroostbaarheid krijgt de vorm van een blinde vergelding. Aan het einde van het stuk, na de dood van Hippolytus en de zelfdoding van Phaedra blijft de vorst Theseus achter in een ontzield paleis. Niet de jarenlange oorlog aan het front maar het kortstondig opflakkerende vuur van een verboden passie thuis dwingen hem finaal op de knieën. In de stukken die Toneelgroep Amsterdam toont, wordt niet alleen de spanning tussen individu en samenleving op scherp gesteld maar ook dat andere eeuwenoude thema verkend: de mens die voortdurend zijn grenzen wil verleggen en leert leven met zijn eigen angsten en verlangens. peter van kraaij
halina reijn, la voix humaine, antwerpen, 2009 | 46
47 |
Mijn meest geslaagde vlucht is die naar een nieuw leven,
weg uit mijn geboorteland naar de stad Amsterdam!
alwin pulinckx
scènes uit een huwelijk, wenen, 2007 | 48
49 |
I
n Scènes uit een huwelijk van Ingmar Bergman volgen we een echtpaar op de lange, grillige weg van hun relatie die uiteindelijk leidt naar tederheid.
Bergman schreef Scènes uit een huwelijk als een serie van zes televisiedrama’s, die hij daarna bewerkte tot een film en uiteindelijk tot een toneelstuk. Hij kon daarbij putten uit bijna dertig jaar huwelijkservaring met vijf opeenvolgende echtgenotes. Bergman voelde zich sterk verbonden met zijn personages Johan en Marianne. Zij lijken het perfecte echtpaar, maar scène na scène wordt dit mooie beeld systematisch ontmanteld. Halve waarheden, leugens en bedrog leiden tot een pijnlijk verloop van hun huwelijk. Ze zijn nerveus, gelukkig, egoïstisch, dom, vriendelijk, wijs, opofferend, aanhankelijk, kwaad, lief, sentimenteel, onuitstaanbaar en beminnelijk. Toch kunnen zij elkaar niet los laten. En wat begint als een hel, verandert in een zoektocht naar onvoorwaardelijke en belangeloze liefde. Scènes uit een huwelijk gaat over gespeelde onkwetsbaarheid en klein menselijke behoeften, tussen het verlangen anderen te behagen en ongemakkelijk eigenbelang, tussen het geloof in een maakbare wereld en de aanvaarding van het eigen falen. Scènes uit een huwelijk is een bijzondere theaterervaring voor het publiek. Johan en Marianne worden gespeeld door drie acteurskoppels van verschillende leeftijden, waardoor men ziet hoe een koppel vroeger misschien was of in de toekomst zou kunnen worden. Scenograaf Jan Versweyveld transformeert de schouwburg tot een intieme ruimte. Het publiek verplaatst zich per scène op het podium en maakt zo deel uit van de grillige wereld waarin Johan en Marianne zich bevinden. Door de hoge mate van intimiteit krijgt de bezoeker de sensatie van een vergrootglas waardoor hij alle fases ziet waarin het ontwrichte huwelijksleven zich beweegt.
scènes uit een huwelijk
Scènes uit een huwelijk ging in februari 2005 in première in de Stadsschouwburg Amsterdam. Celia Nufaar won de Colombina, prijs voor beste vrouwelijke bijrol.
‘Van Hoves vernieuwende theatertaal dwingt als altijd respect af.’ Het Parool
‘De confrontaties vinden plaats op slechts enkele meters afstand van het publiek, dat als het ware in de huiskamer van Johan en Marianne is neergestreken. Die setting maakt de beleving nog indringender.’ De Telegraaf
van ingmar bergman regie ivo van hove met charlie chan dagelet, helene devos, roeland fernhout, janni goslinga, hugo koolschijn, hadewych minis, celia nufaar, alwin pulinckx, leon voorberg e.a. vertaling karst woudstra dramaturgie bart van den eynde scenografie jan versweyveld coproductie kaaitheater bij deze voorstelling engelstalige boventiteling | internationale tournee
r | 50
e
p
r
i
s
e
jan, feb, mrt, apr, mei11
speellijst p. 114
‘Deze productie verveelt geen moment door een ongemeen beklijvende vertolking. Om als regisseur zo een briljante voorstelling te kunnen maken, moet je wel een heel grote afkeer hebben van het huwelijk.’ De Tijd 51 |
rabozaal
‘De dynamiek van het repeteren en theater maken in huis zorgt voor extra energie in de Stadsschouwburg. Door het gebouw letterlijk met elkaar te delen, wordt het onderlinge vertrouwen alleen maar groter. Je komt elkaar ’s ochtends tegen aan het koffieapparaat en ’s avonds bij Stanislavski. Opeens ben je niet meer louter gastheer, maar hoor en zie je zelf hoe er gezwoegd wordt om de première te halen. Ik verheug me nu al op de vijf premières die zullen volgen en op deuren open-dag in mei waarin we samen met Toneelgroep Amsterdam de deuren wagenwijd open zetten voor iedereen die net als wij wil genieten van deze mooie plek aan het Leidseplein.’
melle daamen directeur Stadsschouwburg
opbouw opening night, amsterdam, 2009 | 52
53 |
N
a Opening Night, Maeterlinck en Oresteia verenigden Toneelgroep Amsterdam en NTGent opnieuw de krachten. Johan Simons bracht de wereldberoemde film La grande bouffe over het vrijwillige, genotvolle sterven op toneel.
De Frans-Italiaanse film La Grande Bouffe van Marco Ferreri veroorzaakte bij zijn première in Cannes (1973) een golf van protest en verontwaardiging. Sommige critici noemden het de meest afschuwelijke en decadente film in de geschiedenis van de Franse film, anderen prezen juist de rauwe, radicale aanval op het bourgeois establishment. Vier gezonde, succesvolle mannen hebben besloten te eten totdat ze erbij neervallen. In een villa geven ze zich over aan het orgastische genoegen tot de dood erop volgt. Vergezeld door een prostituee die het lichamelijke genot moet verhogen en een onderwijzeres die hen de laatste uren van hun leven liefdevol bijstaat, gaan zij doelbewust hun vrijwillig verkozen, onvermijdelijke einde tegemoet; zonder conflict, zonder discussie, zonder ophef en juist daardoor verontrustend. Is het de ultieme decadentie om aan overvloed te willen sterven, omdat de mens niet meer in staat is betekenis aan zijn eigen leven te geven? Of is het de meest fundamentele manifestatie van de vrije wil waarmee de mens zich van het dier onderscheidt? Om beide mogelijkheden te onderzoeken, situeert Johan Simons de voorstelling in een atelier waar twee vrouwelijke kunstenaars het verhaal reconstrueren in een poging de vrijwillige dood te bevatten. Zij wekken de mannen tot leven en kiezen beiden hun rol om zo intens mogelijk getuige te zijn van de fysieke consequenties van het vrije wilsbesluit van de mannen. De mentale wereld komt in beeld door de projectie van werken uit de beeldende kunst die de complexiteit van hun gedachten en gevoelens weerspiegelen.
la grande bouffe naar marco ferreri regie johan simons met elsie de brauw, jacob derwig, chris nietvelt, wim opbrouck, steven van watermeulen e.a. bewerking tom blokdijk dramaturgie paul slangen beeldconcept anna tilroe productie toneelgroep amsterdam / ntgent
r | 54
e
p
r
i
s
e
mrt, apr11
speellijst p. 120
La grande bouffe ging in februari 2010 in Amsterdam in première.
‘superieure acteerprestaties’ Trouw ‘La grande bouffe steekt ingenieus in mekaar en is door een efficiënte combine van beeldende en theatrale kunst een streling voor oog en oor.’ Knack**** ‘Simons geeft zijn geweldige acteurs de vrije hand om eindeloos tussen de hompen te dweilen, te giechelen en te neuken. […] De toeschouwer raakt vervuld van bodemloos verdriet.’ NRC Handelsblad**** 55 |
Ik vlucht naar zee.
leon voorberg
ubu, essen, 2010 | 56
57 |
G
lengarry Glen Ross van David Mamet is een zwarte komedie over elementair kapitalisme en de strijd tussen werkende mannen. Over angst en hebzucht en het aansmeren van vastgoed aan mensen die het niet kunnen betalen.
Vier verkopers van een noodlijdend makelaarskantoor verleiden potentiële kopers met onweerstaanbare verkooppraatjes. Onbeduidende stukken vastgoed worden voorgesteld als paradijsjes. Maar in tijden van recessie stagneert de verkoop. Om de crisis het hoofd te bieden, schrijft de directie een competitie uit: de twee beste verkopers krijgen een bonus, de anderen worden ontslagen. Vanaf dat moment regeren angst, afgunst, haat en wantrouwen dit mannendomein. Zoetgevooisde verkooppraatjes worden overlevingsstrategieën, makelaars worden verkoopjunks, een geslaagde deal een laatste kans. David Mamet, Amerikaanse schrijver en regisseur, staat bekend om zijn spitsvondige dialogen en fascinatie voor mannelijkheid. Hij baseerde het stuk op zijn eigen werkervaring bij een makelaarskantoor in de jaren zestig in Chicago. Voor Glengarry Glen Ross (1983) ontving Mamet de Pulitzer Prize en een nominatie voor een Tony Award. Hij schreef bovendien het scenario voor de succesvolle gelijknamige film met Al Pacino en Jack Lemmon in de hoofdrollen. Eric de Vroedt schrijft en regisseert geëngageerde voorstellingen over brandende actuele kwesties. In de moderne klassieker Glengarry Glen Ross ziet hij parallellen met onze huidige economische crisis. Verworven vrijheden van onze tijd leiden niet allen tot een grotere welvaart en persoonlijke groei, maar ook tot sociale problemen. Oude zekerheden hebben plaatsgemaakt voor hebzucht en competitie, angst en wantrouwen. Glengarry Glen Ross houdt ons een spiegel voor, waarin we de waarden van het kapitalisme terugzien; een economisch systeem dat zowel het beste als het slechtste in ons naar boven haalt.
glengarry glen ross
Glengarry Glen Ross ging in september 2009 in première in de Toneelschuur in Haarlem en werd in het kader van TA-2 gecreëerd. In 2010, wegens groot succes, in reprise.
‘Energieke, geestige voorstelling over macho-makelaars in crisistijd wordt steeds net niet al te gek. De dreigende ondertoon verstomt nooit.’ de Volkskrant**** ‘Een pijnlijk doch haarscherp beeld van het failliet van onze maatschappij.’ De Telegraaf
van david mamet regie/vertaling eric de vroedt met barry atsma, janni goslinga, fedja van huêt, noel s. keulen, hugo koolschijn, alwin pulinckx, leon voorberg dramaturgie willemijn barelds scenografie maze de boer kostuums lotte goos licht casper leemhuis muziek florentijn boddendijk, remco de jong coproductie toneelschuur producties r | 58
e
p
r
i
s
e
feb, mrt, apr11
speellijst p. 118
‘Fedja van Huêt is briljant als amorele ‘winner’.’ Trouw ‘Eric de Vroedt regisseert Glengarry Glen Ross als een testosteronbom.’ Het Parool 59 |
Spanje. Op m’n achttiende nam ik de trein naar Madrid. In gedachten neem ik ‘em nog regelmatig.
janni goslinga antigone-kreon-oidipous, amsterdam, 2009 | 60
61 |
E
en ode aan het leven in vijf uur hartbrekend toneel, waarin diepe tragiek en humor elkaar versterken en leiden tot een unieke theaterbelevenis die nog lang nazindert.
Angels in America is het fel bejubelde stuk van Tony Kushner over twee New Yorkers die ieder op een volstrekt eigen manier omgaan met de dodelijke ziekte die hen treft. Wanneer bij de ex-dragqueen Prior aids wordt vastgesteld, slaat zijn partner Louis op de vlucht om een relatie te beginnen met Joe, een Mormoon die zijn homoseksualiteit maar niet onder ogen wil zien en vergeefs probeert om zijn huwelijk met de labiele Harper in stand te houden. Roy Cohn, de gevreesde ultrarechtse advocaat en vertrouweling van Reagan, probeert zijn ziekte voor de buitenwereld verborgen te houden en ziet zijn machtig netwerk dag na dag afbrokkelen tot hij uiteindelijk eenzaam en door het virus gesloopt, sterft. Angels in America gaat over liefde, over keuzes, over de angst voor de dood en de hoop op verandering. Het is een briljante tekst vol humor, emotie en drama waarvoor Tony Kushner de Pulitzerprize won. Het stuk wordt beschouwd als één van de hoogtepunten van het Amerikaanse toneelrepertoire. De voorstelling ging in première op 8 maart 2008 en werd meteen een hit. Sindsdien speelt Angels in America voor volle zalen in binnen- en buitenland.
angels in america van tony kushner regie ivo van hove met barry atsma, roeland fernhout, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting, hadewych minis, alwin pulinckx, eelco smits vertaling carel alphenaar dramaturgie peter van kraaij scenografie jan versweyveld kostuumontwerp wojciech dziedzic bij deze voorstelling engelstalige boventiteling
r | 62
e
p
r
i
s
e
mei11
speellijst p. 119
Voor zijn rol van Roy Cohn ontving Hans Kesting de Louis d’Or als beste acteur.
‘Zelden heeft dit ensemble zo gedreven, bijna bezeten toneelspel laten zien.’ de Volkskrant*****
‘Hoogtepunt van het theaterseizoen.’ NRC Handelsblad*****
‘Ongekend indrukwekkend.’ Gaykrant 63 |
barry atsma
Mijn toevlucht: de vlammen van een goed fikkie. Liefst buiten
bij schemer met een tikkie koud weer. Hoe wispelturiger de vlammen hoe rustiger ik word.
oom wanja, amsterdam, 2004 | 64
65 |
internationaal N
aast het stadsgezelschap van Amsterdam is TA ook een internationaal georiënteerd gezelschap dat met veel succes voorstellingen toont op podia in Europa en Amerika, coproductieverbanden aangaat met theaters in België en Duitsland en gerenommeerde regisseurs uitnodigt om met het ensemble te werken.
In het recente verleden regisseerden Krzystof Warlikowski (Droomsporen, Madame de Sade), Robert Woodruff (Iphigeneia in Aulis) en Sebastian Nübling (Ubu) voorstellingen bij ons gezelschap. Dit seizoen zijn Thomas Ostermeier en Grzegorz Jarzyna te gast. Een aantal voorstellingen wordt alleen in het buitenland hernomen: zo staat het groots opgezette Antonioni Project op uitnodiging van het Barbican Centre in London, is Opening Night te zien op het Melbourne International Arts Festival en de Wiener Festwochen en wordt Ubu hernomen in Bochum. Toneelgroep Amsterdam zoekt bewust naar een ruimer publiek en artistieke geestverwanten buiten de landsgrenzen. Elke internationale ontmoeting bevestigt steeds weer opnieuw de verwantschap en de verschillen en wapent ons om ook in de toekomst het theater te maken dat ons voor ogen staat: open, zoekend en met de vinger aan de pols van deze tijd.
chico kenzari, romeinse tragedies, zurich, 2009 | 66
67 |
T
ijdens het Holland Festival 2009 ging Antonion Project in première, een theaterbewerking van Michelangelo Antonioni’s filmtrilogie uit de jaren ’60. De films schetsen een portret van de moderne mens vervreemd van zichzelf en zijn omgeving. De drie verhalen worden in de voorstelling ingenieus in elkaar gevlochten. In L’Avventura weet een jonge vrouw zich na de verdwijning van haar beste vriendin geen raad met de avances van de achtergebleven minnaar. In La Notte beleven een man en een vrouw tijdens een mondain nachtelijk feest in een villa de teloorgang van hun huwelijk. In L’Eclisse tenslotte flirten een succesvolle beursmakelaar en een jonge vrouw met elkaar zonder zich dieper te engageren en de liefde als een groots avontuur toe te laten. De personages zijn voortdurend op hun hoede, angstig om zichzelf te verliezen in de ander. Antonioni Project maakt gebruik van live camera’s en bluescreen techniek om de personages los te weken uit hun vertrouwde omgeving en letterlijk te projecteren in een wereld die ze zelf niet meer sturen of beheersen. De multimedia voorstelling met live muziek is als een vivisectie van de moderne mens: ronddolend, vervreemd en hunkerend naar liefde. De voorstelling staat dit seizoen op uitnodiging van het Barbican Centre in London en in deSingel in Antwerpen.
antonioni project naar michelangelo antonioni naar de films l’avventura, la notte, l’eclisse regie ivo van hove met jacob derwig, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, eelco smits/chico kenzari, karina smulders/charlie chan dagelet, leon voorberg scenografie/licht jan versweyveld bewerking/dramaturgie bart van den eynde video tal yarden kostuums an d’huys muzikale adviezen roeland fernhout muziek the trumpack!: eef van breen, kris goessens, philip harper, vincent kuiper, ben schröder internationale tournee r | 68
e
p
r
i
s
e
okt10, feb11
speellijst p. 119
‘zowel een feest van herkenning als een totaal nieuwe ervaring’ De Groene Amsterdammer ‘Superregie, klassespel en toptechniek komen hier samen zoals het dit seizoen in geen ander stadstheater in de Lage Landen vertoond is.’ De Standaard ‘Vrijwel eindeloos kun je je vergapen aan de bewonderenswaardige beeldtaal, waarin het hoogstaande spel van het ensemble niet wordt weggedrukt maar juist wordt uitvergroot.’ NRC Handelsblad 69 |
I
n Opening Night naar de gelijknamige film van John Cassavetes uit 1977 volgen we een ouder wordende actrice die in de aanloop naar een zoveelste première in een diepe crisis belandt en het hele toneelgezelschap meesleurt in een spiraal van twijfels en conflicten. Het is een ontroerend portret van een vrouw in een midlife crisis die in haar rol als actrice en het spelen voor een publiek terug de zin vindt in haar leven. Een ode aan de verbeelding. Opening Night werd na de première in 2006 juichend ontvangen en speelt sindsdien voor uitverkochte zalen in binnen- en buitenland. Het stuk oogstte ondermeer staande ovaties in Parijs, Budapest en New York. In 2006 ontving Elsie de Brauw voor haar rol als Myrtle de Theo d’Or. Jacob Derwig werd onderscheiden met de Arlecchino voor zijn rol als Maurice. Opening Night wordt net als La voix humaine op televisie uitgezonden in het kader van Toneel op 2.
opening night van john cassavetes regie ivo van hove met elsie de brauw, jacob derwig, daan van dijsseldonk, fred goessens, lien de graeve, servé hermans, hans kesting/fedja van huêt, chris nietvelt, hadewych minis, lien wildemeersch, eelco smits vertaling sam bogaerts, gerardjan rijnders dramaturgie koen tachelet scenografie/licht jan versweyveld kostuums an d’huys geluid marc meulemans video erik lint productie toneelgroep amsterdam / ntgent
‘Meer dan virtuoos’ Elsevier ‘Acteurs schakelen met geweldige souplesse tussen theater en echte wereld (...) toneelconfrontaties zijn razend spannend en geestig.’ Vrij Nederland ‘Fantastisch ensemblestuk, waarin acteurs schitteren.’ Het Parool
internationale tournee
r | 70
e
p
r
i
s
e
okt10, mei11
speellijst p. 119
‘Pakkende voorstelling waarin spel en werkelijkheid in elkaar overlopen.’ De Telegraaf 71 |
fedja van huêt
Vluchten doe ik in overmatig cafébezoek.
opening night, gent, 2006 | 72
73 |
U
bu is een grensoverschrijdende en meertalige productie over macht en recht; een nieuwe bewerking van de stukken van Alfred Jarry in combinatie met een nieuwe tekst van Simon Stephens.
De vraatzuchtige en machtsbeluste Ubu wordt door zijn vrouw aangespoord om door grof geweld de troon te veroveren. Zijn staatsgreep, die als een kinderlijk revolutiespelletje begint, ontaardt gaandeweg in een genadeloos en onberekenbaar terreurregime. Het absurdistische verhaal van de oorlogsmisdadiger Ubu, krijgt een hedendaags vervolg als Ubu berecht wordt door een internationaal strafhof. Ubu wordt beschuldigd van misdaden tegen de menselijkheid. Maar welke misdaden werden feitelijk gepleegd en hoe kunnen deze worden bewezen? Alfred Jarry schreef op jonge leeftijd verschillende stukken over het personage Ubu, waarvan de bekendste Ubu Roi is. Jarry bedacht Ubu aan het einde van de 19e eeuw als studentengrap: een persiflage van zijn leraar Latijn, geïnspireerd op Macbeth. Van de verschrikkingen in de eeuw die voor hem lag, wist hij niets, terwijl Ubu toch veel wegheeft van de despoten van latere tijden. Simon Stephens is als schrijver in toenemende mate een belangrijke stem in het Engelse theater. Hij schreef, een bloedige eeuw na Jarry, speciaal voor deze internationale coproductie een rechtzaak-drama waarin hij minutieus onderzoekt hoe misdaden op grote schaal bestraft kunnen worden. Is ons geciviliseerde rechtssysteem toereikend? Is taal in staat de kern van het kwaad voor iedereen verstaanbaar uit te drukken? Sebastian Nübling is een veelgevraagde regisseur bij de grote huizen in Duitsland. Hij oogst succes met een theatertaal die de traditie van het wereldrepertoire verbindt met een eigenzinnige, fysieke acteerstijl. Zijn regies kenmerken zich door veel personages op het toneel, figuren die zich verdubbelen, teksten en emoties die vorm krijgen in een ruimtelijke dynamiek. Op deze manier maakt hij structuren voelbaar die mensen onbewust met elkaar verbinden.
ubu
Ubu is de eerste samenwerking van Toneelgroep Amsterdam en Schauspiel Essen en wordt gespeeld door acteurs van beide gezelschappen.
van alfred jarry, simon stephens regie sebastian nübling met roeland fernhout, nicola mastroberardino, hadewych minis, frieda pittoors, alwin pulinckx, roland riebeling, dimitrij schaad, werner strenger, leon voorberg, judith van der werff dramaturgie corien baart, thomas laue scenografie/kostuums muriel gerstner muziek lars wittershagen productie toneelgroep amsterdam / schauspiel essen internationale tournee
r | 74
e
p
r
i
s
e
okt, nov10
speellijst p. 119
‘Een vitale, soms onnavolgbaar maffe voorstelling [...] Overrompelend acteerwerk en een reeks originele en verrassende momenten en vondsten nemen je keer op keer in voor dit bijzondere project.’ de Volkskrant**** ‘Ubu oogst zowel een vrolijke schaterlach als koude rillingen van afschuw en herkenning.’ De Telegraaf**** 75 |
frieda pittoors
Ooit zocht ik mijn toevlucht in de armen van mijn moeder.
romeinse tragedies, wroclaw, 2009 | 76
77 |
I
n samenwerking met de Toneelschuur in Haarlem en Frascati in Amsterdam wordt er sinds 2007 werk gemaakt van het ontwikkelen van regietalent. Aan jonge regisseurs wordt de kans geboden om beroep te doen op de expertise van Toneelgroep Amsterdam bij het maken van voorstellingen die hun weg helpen effenen naar de grote zaal. De voorbije jaren hebben Thibaud Delpeut, Eric de Vroedt en Joachim Robbrecht in dit kader opmerkelijke voorstellingen gemaakt. Dit seizoen vinden twee voorstellingen (Antigone-Kreon-Oidipous en Glengarry Glen Ross) voor het eerst hun weg naar de grote zaal en maakt Thibaud Delpeut met Al mijn zonen zijn derde TA-2 project. Ook de komende jaren blijft TA investeren in regietalent: TA-2 als kweekvijver voor de regisseurs van de toekomst.
fedja van huêt, glengarry glen ross, haarlem, 2009 | 78
79 |
A
l mijn zonen (1947) van Arthur Miller is een familiedrama waarin het verdrongen oorlogsverleden van een vader diepe sporen trekt in de levens van zijn naasten.
Joe Keller is een succesvol ondernemer, rijk geworden met de levering van vliegtuigonderdelen voor de oorlogsindustrie. Nadat zijn oudste zoon Larry vermist raakte tijdens de oorlog, heeft hij zijn hoop gevestigd op zijn jongste zoon Chris. Aarzelend vertelt Chris hem over zijn huwelijksplannen met Ann, de vroegere verloofde van zijn vermiste broer. Vader en zoon beseffen dat de huwelijksaankondiging door moeder Kate zal worden gezien als het definitief opgeven van alle hoop op Larry’s terugkeer. Wanneer Anns broer Georges zijn opwachting maakt, raken de gemoederen verder verhit. Hij is net teruggekeerd van een bezoek aan zijn vader, die als ex-zakenpartner van Joe veroordeeld werd voor de levering van beschadigde vliegtuigonderdelen tijdens de oorlog. Het wordt al snel duidelijk dat de rechtszaak zal worden heropend en de schuldvraag opnieuw gesteld. Naarmate de uren verstrijken, worden Joe en Kate gedwongen de ware toedracht van het overlijden van hun zoon en van talloze andere jongens gesneuveld voor het vaderland onder ogen te zien. Net als in Dood van een Handelsreiziger en Van de brug af gezien klaagt Arthur Miller in Al mijn zonen de excessen aan van een blind nagevolgde American Dream waarin geldgewin en het recht van de sterkste elke morele overweging uithollen.
al mijn zonen
Al mijn zonen is een hartverscheurend portret van een familie die ontwaakt uit de nasleep van de oorlog. De illusies en leugens van de Kellers hebben een web gecreëerd waaruit ontsnappen bij leven niet meer mogelijk lijkt. Na Britannicus van Racine en Antigone-Kreon-Oidipous naar Sofokles regisseert Thibaud Delpeut opnieuw een familietragedie waarin thema’s als schuld en verantwoordelijkheid diep verankerd liggen.
van arthur miller regie/muziek thibaud delpeut met eline ten camp, roeland fernhout, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, alwin pulinckx, leon voorberg vertaling marcel otten dramaturgisch advies peter van kraaij, joris van der meer scenografie roel van berckelaer licht casper leemhuis kostuums wojciech dziedzic productie toneelgroep amsterdam / toneelschuur producties t | 80
a
2
p
r
e
m
i
è
r
e
dec10
speellijst p. 114 81 |
Acteren? Dra
nk? Sex, dru
gs en
rock ’n roll,
waar elk ton
eelstuk over
gaat?
fred goesse ns
rocco en zijn broers, bochum, 2008 | 82
83 |
alliantie
Onder de naam TA-alliantie ondersteunt Toneelgroep Amsterdam de onafhankelijke en maatschappelijk betrokken theatermakers Eric de Vroedt/mightysociety en Adelheid Roosen/Female Economy.
nazmiye oral, de gesluierde monologen, amsterdam, 2009 | 84
85 |
adelheid roosen / female economy
‘D
e grondslag en het podium van mijn werk is feitelijk een deurmat met het woord Welkom erop geschreven. Op die deurmat kan het ontroerende gevecht zich afspelen van de omhelzing of die van de afwijzing. Het binnenlaten en het binnen gelaten worden is voor mij niet de vraag, maar de gekozen attitude.’ Adelheid Roosen bij het in ontvangst nemen van de Amsterdamprijs 2009. Roosen volgt haar hart en de actualiteit waardoor er wonderlijke projecten ontstaan. Zo struint ze als toerist door eigen land met in haar buidel Mam, de poëtische documentaire over haar aan Alzheimer lijdende moeder. Als ambassadeur huiselijk geweld belandt ze in het Toevluchtsoord Groningen waar ze zich twee weken liet adopteren en met vrouwen werkt aan een project over mannen die geweld tegen hen plegen. In Alkmaar stuit ze in de wijk Overdie op een spraakverwarring tussen wijkbewoners en dienstverleners en ontwikkelt een theatrale sleutel om deze Gordiaanse knoop te ontwarren. In de Amsterdamse wijken vond ze twaalf vrouwen uit verschillende culturen die als Wijkjury hun keuze aan het Nederlands Theater Festival 2010 toevoegen.
Verder speelt Roosen mee in Seks van Merel de Groot, maakt ze een nieuwe editie van Rijkdom van Nederland i.s.m. Ella Vogelaar en reist ze naar OostJeruzalem voor het Al Quds Underground project van Merlijn Twaalfhoven. Met De Veenfabriek van Paul Koek gaat ze een coproductie aan, met Zina* trekt ze de straat op en Les Monologues Voilés, de Franstalige versie van De Gesluierde Monologen (coproductie Théatre de Poche) staat op het festival in Avignon en in Parijs. Female Economy zijn Adelheid Roosen (artistiek leider), Dirkje Houtman (artistiek bureau) en Frenny de Frenne (bureau manager). *Zina is een kunst en cultuur platform voor zachtmoedige confrontatie van het dagelijkse, soms rauwe maar wonderschone leven en werd opgericht voor nieuwe, jonge makers tussen 8 en 80 jaar. Als nomaden trekken zij door de wijken van een stad om samen met de bewoners verhalen op te rapen uit Oosterse en Westerse culturen. Zina is een initiatief van Adelheid Roosen, Myriam Sahraoui, Nazmiye Oral en Elly Ludenhoff.
de koopman van venetië, amsterdam, 2002 | 86
87 |
eric de vroedt
M
ightysociety is de succesvolle reeks voorstellingen van Eric de Vroedt over brandend actuele kwesties. Tien meeslepende verhalen over de staat van het land in het eerste decennium van de 21e eeuw. Sinds de start in 2004 kwamen onderwerpen als mediacratie, terrorisme, globalisering en de oorlog in Afghanistan aan bod. Met vlijmscherpe teksten, veel zwarte humor, uitstekende acteurs en een bijzondere vormgeving weet mightysociety steeds te verrassen en prangende discussies in het theater aan de orde te stellen.
mightysociety8
mightysociety9
mightysociety8 is een anti-musical over Joop, Geert en de tsunami aan entertainment die dit land overspoelt. Onder het motto ‘Joop plaveide de weg voor Geert’ wordt de aanval geopend op de wereld van het massaamusement en op politieke populisten van deze tijd. Met deze anti-musical zal mightysociety de grootste entertainment-multinational van dit land op speelse wijze stalken en bestrijden met haar eigen middelen. Zingend en dansend zullen vijf personages het ware gezicht onthullen van de wereld van het massa-amusement. Een wereld vol opportunistische acteurs, cynische b-figuren en naïeve extra’s. Een wereld die ook de voornaamste inspiratie lijkt te zijn voor de hedendaagse politiek.
Deel negen is een fictieve reconstructie van de Probo Koala-affaire. Het schip van miljardenfirma Trafigura verlaat in juli 2006 de haven van Amsterdam met tonnen giftig afval aan boord, dat een paar weken later ligt verspreid op tien stortplaatsen in de Ivoriaanse stad Abidjan. Gevolg: tien doden, ernstige milieuvervuiling en duizenden mensen met gezondheidsklachten. In een meeslepende thriller toont de Vroedt hoe Westers afval, casino-kapitalisme en ecologisch opportunisme op een vergeten continent een dodelijk mengsel vormen. Inspiratiebron daarbij is een van de beroemdste tragedies uit de geschiedenis, Medea van Euripides. mightysociety9 toont hoe de verwoestende wraak van een vernederde vrouw de onvermijdelijke uitkomst wordt van een zenuwslopend ecologisch schaakspel.
regie eric de vroedt tekst joeri vos met mariana aparicio torres, catrien van boxel, noel s. keulen, isil vos, joeri vos scenografie maze de boer kostuums lotte goos muziek florentijn boddendijk, remco de jong coproductie TG 42 powered by toneelgroep amsterdam
tekst/regie eric de vroedt met mariana aparicio torres, bram coopmans, hein van der heijden, romana vrede scenografie maze de boer kostuums lotte goos muziek florentijn boddendijk, remco de jong powered by toneelgroep amsterdam
p r e m i è r e
okt, nov 10 speellijst p. 120
p r e m i è r e
apr, mei 11 speellijst p. 120
hugo koolschijn, alwin pulinckx, leon voorberg, glengarry glen ross, haarlem, 2009 | 88
89 |
karina smulders Vluchten doe ik in een boek.
antonioni project, amsterdam, 2009 | 90
91 |
ta-extra O
nze extra’s zijn net zo divers als ons publiek. De ene zoekt de verdieping, de ander heeft nood aan een verhelderend gesprek, sommigen worden graag vermaakt, terwijl u misschien diegene bent die graag betrokken wilt worden bij de realisatie van een voorstelling. Hierbij alvast een beknopt overzicht van onze randprogrammering. Voor de up-to-date invulling, verwijzen we u naar www.tga.nl.
halina reijn, fred goessens, hans kesting, het temmen van de feeks, amsterdam, 2006 | 92
glengarry glen ross, haarlem, 2009 93 |
nagesprek op woensdag en inleiding op vrijdag U geniet meer van de voorstelling na een dramaturgische inleiding? Of praat u liever informeel na met de regisseur, dramaturg, scenograaf, acteurs en de rest van het publiek als u de voorstelling bezocht heeft? Een kaartje voor de voorstelling geeft gratis toegang tot de inleidingen en nagesprekken. Reserveren is niet nodig.
sterren kijken op zaterdag Arie Boomsma kwam naar Teorema, Jort Kelder naar Zomertrilogie en kok Caspar Burgi zat bij La grande bouffe, … Hoe kijkt een ‘ster’ naar een TA-voorstelling? Voor en na de voorstelling praten we over zijn/haar theaterervaring en reikt hij/zij een aantal sterren uit.
openbare repetitie Bij elke nieuwe productie bieden we u een blik recht in het hart van het gezelschap: de repetitie. Op de site kondigen we bijtijds aan waar en wanneer deze plaats zullen vinden. De plaatsen zijn beperkt, dus snelheid is geboden om van Hove, Ostermeier en Jarzyna van dichtbij aan het werk te zien. Openbare repetities kosten € 4, maar zijn gratis voor TA-minnaars.
engelstalige boventiteling Vanaf dit seizoen worden meerdere van onze voorstellingen in het Engels boventiteld zodat uw vrienden, familieleden of collega’s die de Nederlandse taal niet machtig zijn, eindelijk ook naar TA kunnen.
uitmarkt in augustus en deuren open in mei Voor wie nog nooit onze toneelbibliotheek gezien heeft waarin het ensemble in een uur tijd een vooruitblik op het seizoen speelt of achter de schermen van de Stadsschouwwburg Amsterdan wil kijken, raden we op zaterdag 28 augustus de uitmarkt en op zaterdag 7 mei deuren open aan. Twee dagen om nu al in uw agenda aan te kruisen.
‘wish you were here’ in december La voix humaine, Phaedra, Nooit van elkaar… allemaal vrouwen met een intens verlangen naar een liefhebbende man. In december brengen we deze drie stukken samen in een reeks verrassende avonden waarin de diepte niet geschuwd wordt: een filmvertoning, een prikkelend debat, een diner met speciale gasten, een avond muziek… intieme winteravonden waar we u nu alvast op willen attenderen.
hans kesting, barry atsma, angels in america, amsterdam, 2008 | 94
95 |
cursussen in amsterdam Samen met Crea en de Volksuniversiteit organiseren we diverse cursussen voor iedereen die in theater geïnteresseerd is. Variërend van twee avonden gecombineerd met voorstellingsbezoek tot dertien weken lang spelen, kijken en analyseren onder begeleiding van TA-acteurs en een theaterdocent. Kijk voor meer informatie op www.crea.uva.nl, www.volksuniversiteit.nl.
workshops Door zelf als acteur, regisseur of ontwerper toneel te maken, ontdekken leerlingen en studenten het theater van binnenuit. Hier maken ze een unieke ervaring mee, die gaat over zichzelf en de wereld waarin ze leven. Bij de afdeling educatie kan men terecht voor de volgende workshops:
workshop spel - door zelf aan scènes te werken, bekijk je de voorstelling met andere ogen. Deze workshop wordt aangeboden bij: Antigone - Kreon - Oidipous, Angels in America, Phaedra, Glengarry Glen Ross, Scènes uit een huwelijk, La voix humaine en A fucking sales story.
workshop spel en film – door een filmscène te ensceneren, ontdek je de verschillen tussen toneel en film (o.a. bij Angels in America).
workshop theatertaal Ivo van Hove – de regies van
Ivo van Hove worden op basis van exclusief beeldmateriaal geanalyseerd en onderzocht.
Alle workshops zijn te combineren met twee praktische CKV-lessen en een informatieve dvd over Toneelgroep Amsterdam.
theaterdag - leerlingen kiezen voor het onderdeel schrijven, spelen, vormgeving, techniek of publiciteit en gaan hiermee praktisch aan de slag. Aan het eind van de dag presenteren ze het resultaat in het theater. rondleiding - in combinatie met een workshop is een rondleiding door de Stadsschouwburg Amsterdam mogelijk. Een theaterdocent vertelt over de rijke geschiedenis van de schouwburg en ondertussen neem je een kijkje in de kleedkamers en op het toneel, achter de schermen van de nieuwe zaal en op alle andere plekken waar je als ‘gewone’ bezoeker nooit mag komen. spelen in het toneelbeeld - een selecte groep leerlingen krijgt dit seizoen de kans in het decor van Toneelgroep Amsterdam te spelen.
Alle extra activiteiten zijn gekoppeld aan het bezoek van een voorstelling. Kijk voor advies over de voorstellingen en extra activiteiten op www.tga.nl of neem rechtstreeks contact op via
[email protected] of (020) 795 99 41.
dennis van scheppingen, romeinse tragedies, wroclaw, 2009 | 96
97 |
kitty courbois Ik ben altijd op de vlucht,
voor alles en iedereen.
kitty courbois, cas enklaar, barmhartige samaritanen, amsterdam, 2002 | 98
99 |
‘Eerst dacht ik dat toneel heel anders was, dat het heel serieus was en dat je er niet echt lol in kon hebben.’ Yunus (15) ‘Ik leer door toneel voor mezelf op te komen en emoties te laten zien.’ Jerney (14) fred goessens, deelnemers workshop, tamtam, amsterdam 2010 | 100
101 |
J
aarlijks zijn er honderden Amsterdamse middelbare scholieren betrokken bij onze juniorproducties. Van Noord tot de Bijlmer, van Nieuw-West tot Oud-Zuid werken ze onder begeleiding van professionals uit het gezelschap en het onderwijs aan hun eigen(tijdse) variant op onze repertoirevoorstellingen.
a fucking sales story Glengarry Glen Ross is een echt mannenstuk, daarom wordt de juniorversie: A fucking sales story een echt jongensstuk met dertig jonge mannen tussen de dertien en achttien jaar. Een voorstelling over mannenzaken en jongens dingen, over onweerstaanbare verkooppraatjes, over naar boven likken en naar beneden trappen, over targets halen, leads stelen, more sales en sushi lunch. Over moordende concurrentie met 138 keer het woord: fuck! Kortom: A fucking very fairy tales sales story over dat wat we later worden. naar glengarry glen ross tekst david mamet vertaling eric de vroedt regie maartje ghijsen, victor mentink p r e m i è r e mrt, apr11 speellijst p. 121
zonderlingen Kijk mee door de ogen van jonge Amsterdammers naar de theatrale installatie Zonderlingen, geïnspireerd op Kinderen van de Zon van Maxim Gorki. naar kinderen van de zon tekst maxim gorki, regisseurs en spelers regie karlijn benthem, rosa fontein p r e m i è r e dec10 speellijst p. 121
ta-junior spelers, feest van het grote geld, amsterdam 2010 | 102
103 |
Toevlucht? Beter ontvlucht: een dag mijn telefoon uit.
roeland fernhout
othello, amsterdam, 2003 | 104
105 |
tableau directeur ivo van hove ensemble barry atsma, kitty courbois, jacob derwig, roeland fernhout, fred goessens, janni goslinga, marieke heebink, fedja van huêt, chico kenzari, hans kesting, hugo koolschijn, hadewych minis, chris nietvelt, celia nufaar, frieda pittoors, alwin pulinckx, halina reijn, gijs scholten van aschat, eelco smits, karina smulders, leon voorberg gastacteurs isis cabolet, elsie de brauw, wim opbrouck, chris thijs, lien wildemeersch, thomas ryckewaert, eline ten camp, servé hermans, daan van dijsseldonk, lien de graeve, charlie chan dagelet, helene devos, noel s. keulen, steven van watermeulen, schauspiel essen: nicola mastroberardino, roland riebeling, dimitrij schaad, werner strenger, judith van der werff acteurs mightysociety mariana aparicio torres, catrien van boxel, bram coopmans, hein van der heijden, noel s. keulen, isil vos, joeri vos, romana vrede musici eef van breen, ruben cooman, yves goemaere, kris goessens, philip harper, jennifer de keersmaecker, ward de ketelaere, joyce kuipers, vincent kuiper, ine kuypers, hannes nieuwlaet, ben schröder, floris uytterhoeven, camera thorsten alofs, suzanne arts, rick aussems (stage), judith hofland, bart de kleyn, jarl pieper, menke visser auteurs michelangelo antonioni, ingmar bergman, john cassavetes, jean cocteau, eric de vroedt, marco ferreri, jon fosse, maksim gorki, henrik ibsen, alfred jarry, tony kushner, tom lanoye, david mamet, arthur miller, jean racine, simon stephens, sofokles, joeri vos regisseurs thibaud delpeut, ivo van hove, grzegorz jarzyna, sebastian nübling, thomas ostermeier, adelheid roosen, johan simons, eric de vroedt dramaturgen corien baart, willemijn barelds, peter van kraaij (hoofd), thomas laue, alexander schreuder, paul slangen, koen tachelet, bart van den eynde,
joris van der meer, marius von mayenburg, ellen walraven bewerkers/vertalers carel alphenaar, tom blokdijk, sam bogaerts, janine brogt, judith herzberg, tom kleijn, peter van kraaij, laurens spoor, halina reijn, gerardjan rijnders, alexander schreuder, eric de vroedt, karst woudstra scenografie roel van berckelaer, maze de boer, muriel gerstner, magdalena maciejewska, jan pappelbaum, jan versweyveld licht casper leemhuis, julian maiwald, erich schneider, jacqueline sobiszewski, jan versweyveld kostuums lies van assche, wojciech dziedzic, muriel gerstner, lotte goos, an d’huys, wim van vliet, nina wetzel, rebekka wörmann video erik lint, bartek macias, tal yarden muziek & geluid florentijn boddendijk, eef van breen, roeland fernhout, jacek grudzien, richard janssen, piotr dominski, remco de jong, marc meulemans, nils ostendorf, wim selles, eric sleichim, bram de sutter, lars wittershagen castingadviezen hans kemna assistentie regie remi beelprez, thibaud delpeut, florian hellwig, jorinde keesmaat, katelijne laevens, lucas de man, matthias mooij, casper vandeputte assistentie scenografie roel van berckelaer, ramón huijbrechts, pascal leboucq artistiek bureau bert edelenbos, lea gscheidel, viktorien van hulst (hoofd), wouter van ransbeek (coördinator internationalisering) hoofd ensemble peter eversteijn hoofd techniek & productie wolf-götz schwörer coördinator productie willemijn hofman productieleiders annetje van dijk, edith den hamer, angelina kroft technische planning & voorbereider henk bergsma (hoofd), joris mittelmeijer eerste inspiciënten tim maks van den broek, reyer meeter, arist richartz inspiciënten thorsten alons, suzanne arts, marc bender, valentijn berkhout, emile bleeker, niko bovenberg,
wouter breepoel, sander van elteren, daan van oene, karl klomp, david logger, timo merkies, joris mittelmeijer, hans pieksma, peter pieksma, pieter roodbeen, dennis van scheppingen, hugo stolwijk, menke visser, ruud de vos, marten de wijs, theunis zijlstra gast-inspiciënten judith hofland, anthony olthof, nicky stolker, bernie van velzen, peter zwart boventiteling erik borgman kap- & grime-atelier roswitha evenwel, david verswijveren kostuumatelier margriet beentjes, farida bouhbouh, inge van den ende, micheline d’hertoge, wim van vliet (hoofd) marketing & publiciteit ingrid deddes, marlene kenens (hoofd), marleen koens, pauline van kordelaar, remco van rijn, wietske van soolingen vormgeving ramón huijbrechts, roddy mac mahon, jan versweyveld (hoofd) fotografie sanne peper, jan versweyveld educatie rosa fontein, sabine pater, anouk rutten, wilma smilde (hoofd) theaterdocenten & juniorregisseurs karlijn benthem, rosa fontein, maartje ghijsen, lizet huizing, janna de lathouder, daan lazonder, victor mentink, erik willems financiën winfred voordendag (hoofd) financiële administratie marian bakker, margot nanninga, inge krijl (hoofd) personeelsfunctionaris diana martens secretariaat & receptie annick fransen (bureau-coördinator), loes de graaf, maike hendriks, vera hendriksen systeembeheer bert middelweerd interne dienst ingrid mulder, andré tabak (hoofd) female economy frenny de frenne, dirkje houtman, adelheid roosen coproducenten bl!ndman, desingel Antwerpen, holland festival, kaaitheater brussel, monty, muziektheater transparant, ntgent, schauspiel essen, toneelschuur producties raad van toezicht tineke bahlmann, roger dassen, rutger koopmans (voorzitter), ruud nederveen, jan zoet
colofon toneelgroepamsterdam marnixstraat 427 - 1017 pk amsterdam t (020) 795 99 00 / f (020) 795 99 01
[email protected] www.tga.nl
redactie corien baart ingrid deddes marlene kenens pauline van kordelaar peter van kraaij wietske van soolingen
fotografie jan versweyveld roel van berkelaer p. 60 chris van der burgt p. 44, 86, 98, 104, 110 kurt van der elst p. 64 sanne peper p. 8, 58, 78, 88 sylvia slort p. 102 sandra de witte p. 100
vormgeving roddy mac mahon, jan versweyveld
druk ssp amsterdam
subsidiënten en fondsen Gemeente Amsterdam Ministerie van OCW Nederlands Fonds voor Podiumkunsten Amsterdams Fonds voor de Kunst Mondriaanstichting Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oud-Zuid
sponsor Rabobank wijzigingen voorbehouden
kreten en gefluister, parijs, 2009 | 106
107 |
Vluchten kan niet meer.
marieke heebink
zomertrilogie, amsterdam, 2009 | 108
109 |
kalender snaren, amsterdam, 2002
| 110
111 |
hedda gabler do vr za di wo do vr za di wo do vr za
19 20 21 24 25 26 27 28 31 1 2 3 4
aug aug aug aug aug aug aug aug aug sep sep sep sep
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
inleiding
nagesprek inleiding uitmarkt / speciale editie nagesprek inleiding
antigone-kreon-oidipous wo do vr za di wo do vr za di wo vr za
8 9 10 11 14 15 16 17 18 21 22 24 25
sep sep sep sep sep sep sep sep sep sep sep sep sep
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam groningen groningen arnhem arnhem
20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:15 20:15 20:15 20:15
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg groningen stadsschouwburg groningen stadsschouwburg arnhem stadsschouwburg arnhem
do vr za zo wo do vr za di wo vr wo vr za ma
4 5 6 7 10 11 12 13 16 17 19 24 26 27 29
nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam groningen leeuwarden rotterdam tilburg utrecht utrecht den haag
20:30 20:30 20:30 16:00 20:30 20:30 20:30 20:30 20:15 20:30 20:15 20:15 20:00 20:00 20:15
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg groningen stadsschouwburg de harmonie rotterdamse schouwburg theaters tilburg stadsschouwburg utrecht stadsschouwburg utrecht koninklijke schouwburg
nagesprek inleiding sterren kijken nagesprek inleiding
phaedra
| 112
try-out try-out try-out première nagesprek inleiding sterren kijken
di vr za di wo do za zo wo do vr za di wo do
30 3 4 7 8 9 11 12 15 16 17 18 21 22 23
nov dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec
den haag maastricht maastricht breda antwerpen antwerpen eindhoven eindhoven amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
20:15 20:15 20:15 20:30 20:00 20:00 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30
koninklijke schouwburg theater aan het vrijthof theater aan het vrijthof chassé theater desingel desingel parktheater parktheater stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
do vr za zo wo do vr za di wo do vr za di wo vr za di wo vr za ma di vr za zo wo do wo do vr za di wo
25 26 27 28 1 2 3 4 7 8 9 10 11 4 5 7 8 11 12 14 15 17 18 21 22 23 26 27 16 17 18 19 22 23
nov nov nov nov dec dec dec dec dec dec dec dec dec jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan feb feb feb feb feb feb
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam maastricht maastricht rotterdam rotterdam utrecht utrecht eindhoven eindhoven groningen groningen gent gent gent gent gent gent gent gent gent brussel brussel
20:00 20:00 20:00 16:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:15 20:15 20:15 20:15 20:00 20:00 20:30 20:30 20:15 20:15 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam theater aan het vrijthof theater aan het vrijthof rotterdamse schouwburg rotterdamse schouwburg stadsschouwburg utrecht stadsschouwburg utrecht parktheater parktheater stadsschouwburg groningen stadsschouwburg groningen ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg kaaitheater kaaitheater
nagesprek inleiding
nagesprek
kinderen van de zon try-out try-out try-out première nagesprek boventiteling inleiding / boventiteling sterren kijken
nagesprek boventiteling inleiding / boventiteling
113 |
al mijn zonen za di wo do vr za di wo do vr za di wo
4 7 8 9 10 11 14 15 16 17 18 21 22
dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec dec
haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem haarlem
20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30
toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur toneelschuur
try-out try-out try-out première
la voix humaine ma za zo zo ma wo do vr za zo ma di do vr di wo do vr za
4 16 17 19 20 2 3 4 5 3 4 5 12 13 24 25 26 27 28
okt okt okt dec dec mrt mrt mrt mrt apr apr apr mei mei mei mei mei mei mei
st. petersburg turijn turijn amsterdam amsterdam toronto toronto toronto toronto amsterdam amsterdam amsterdam gent gent amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
20:30 20:30
20:00 20:00 20:00 20:30 20:30 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00
baltic house teatro stabile teatro stabile stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam harbourfront centre harbourfront centre harbourfront centre harbourfront centre stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam ntgent schouwburg ntgent schouwburg stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
boventiteling cultuurbox
boventiteling
nagesprek boventiteling inleiding / boventiteling sterren kijken
scènes uit een huwelijk vr za zo do vr za zo do vr | 114
7 8 9 13 14 15 16 20 21
jan jan jan jan jan jan jan jan jan
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam heerlen tiel
19:00 19:00 16:00 19:00 19:00 19:00 16:00 19:00 19:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam theater heerlen agnietenhof
inleiding sterren kijken
inleiding
di wo vr wo do vr di vr do vr za wo do vr za vr za zo
25 26 28 9 10 11 15 18 10 11 12 27 28 29 30 6 7 8
jan jan jan feb feb feb feb feb mrt mrt mrt apr apr apr apr mei mei mei
tilburg tilburg den bosch amsterdam amsterdam amsterdam gouda alkmaar créteil créteil créteil athene athene athene athene amsterdam amsterdam amsterdam
19:15 19:15 19:00 19:00 19:00 19:00 19:00 19:00
16:00
theaters tilburg theaters tilburg theater aan de parade stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam goudse schouwburg theater de vest maison des arts et de la culture maison des arts et de la culture maison des arts et de la culture onassis arts centre onassis arts centre onassis arts centre onassis arts centre stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
do vr za zo do vr za zo zo ma di wo ma di wo do
3 4 5 6 10 11 12 13 17 18 19 20 16 17 18 19
feb feb feb feb feb feb feb feb apr apr apr apr mei mei mei mei
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam antwerpen antwerpen antwerpen antwerpen amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
20:00 20:00 20:00 16:00 20:00 20:00 20:00 15:00 16:00 20:30 20:30 20:30 20:00 20:00 20:00 20:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam desingel desingel desingel desingel stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
do vr za zo di wo di wo do vr za
24 25 26 27 1 2 8 9 10 11 12
feb feb feb feb mrt mrt mrt mrt mrt mrt mrt
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
20:00 20:00 20:00 16:00 20:00 20:00 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
19:00
nagesprek inleiding
inleiding deuren open / speciale editie
nooit van elkaar
spoken
openbare generale try-out try-out try-out première
première
nagesprek
nagesprek
try-out try-out try-out première nagesprek nagesprek boventiteling inleiding sterren kijken 115 |
Ik zoek mijn toevlucht al heel mijn leven in: dagdromen op hoog niveau.
Alles wat ik naar alle waarschijnlijkheid nooit zal bereiken, maar altijd zal nastreven.
chico kenzari
tim maks van den broek, karl klomp, valentijn berkhout, nicky stolker, chico kenzari, romeinse tragedies, wroclaw, 2009 | 116
117 |
vervolg spoken di 15 mrt utrecht wo 16 mrt utrecht vr 18 mrt breda za 19 mrt den bosch vr 25 mrt antwerpen za 26 mrt antwerpen ma 28 mrt den haag di 29 mrt den haag vr 1 apr rotterdam di 5 apr leeuwarden wo 6 apr groningen vr 8 apr maastricht za 9 apr maastricht di 12 apr amsterdam wo 13 apr amsterdam do 14 apr amsterdam vr 15 apr amsterdam za 16 apr amsterdam di 19 apr eindhoven wo 20 apr eindhoven vr 22 apr amsterdam za 23 apr amsterdam di 26 apr amsterdam wo 27 apr amsterdam do 28 apr amsterdam vr 29 apr amsterdam vr 6 mei gent za 7 mei gent zo 8 mei arnhem
20:00 20:00 20:30 20:00 20:00 20:00 20:15 20:15 20:15 20:30 20:15 20:15 20:15 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:30 20:30 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:30 20:30 20:15
stadsschouwburg utrecht stadsschouwburg utrecht chassé theater theater aan de parade desingel desingel koninklijke schouwburg koninklijke schouwburg rotterdamse schouwburg stadsschouwburg de harmonie stadsschouwburg groningen theater aan het vrijthof theater aan het vrijthof stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam parktheater parktheater stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam ntgent schouwburg ntgent schouwburg stadsschouwburg arnhem
do wo vr wo do vr za zo za wo do vr za wo do vr za di wo
20:15 20:00 20:15 20:00 20:00 20:00 20:00 16:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:00 20:30
theaters tilburg goudse schouwburg theater de vest stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam theater aan de parade stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amstelveen parktheater
| 118
feb mrt mrt mrt mrt mrt mrt mrt mrt mrt mrt apr apr apr apr apr apr apr apr
tilburg gouda alkmaar amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam den bosch amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amstelveen eindhoven
groningen zwolle
20:15 20:15
stadsschouwburg groningen theater de spiegel
vr 13 mei za 14 mei zo 15 mei
amsterdam amsterdam amsterdam
18:00 18:00 16:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
inleiding / boventiteling sterren kijken / boventiteling boventiteling
do vr za zo wo do vr za
16 17 18 19 22 23 24 25
jun jun jun jun jun jun jun jun
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
19:00 19:00 19:00 16:00 19:00 19:00 19:00 19:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
try-out try-out try-out première nagesprek
za do vr za di wo do vr za
2 7 8 9 1 2 3 4 5
okt okt okt okt feb feb feb feb feb
antwerpen antwerpen antwerpen antwerpen londen londen londen londen londen
19:00 20:00 20:00 20:00
desingel desingel desingel desingel barbican centre barbican centre barbican centre barbican centre barbican centre
wo do vr za di wo do
20 21 22 23 24 25 26
okt okt okt okt mei mei mei
melbourne melbourne melbourne melbourne wenen wenen wenen
melbourne international arts festival melbourne international arts festival melbourne international arts festival melbourne international arts festival wiener festwochen wiener festwochen wiener festwochen
vr za zo za
29 30 7 13
okt okt nov nov
bochum bochum bochum bochum
schauspielhaus bochum schauspielhaus bochum schauspielhaus bochum schauspielhaus bochum
angels in america de russen! nagesprek boventiteling inleiding sterren kijken
inleiding
nagesprek boventiteling inleiding
glengarry glen ross 24 2 4 16 17 18 19 20 26 30 31 1 2 6 7 8 9 12 13
di 19 apr wo 20 apr
nagesprek inleiding sterren kijken
nagesprek inleiding nagesprek cultuurbox inleiding
inleiding sterren kijken
antonioni project opening night ubu
119 |
la grande bouffe wo do vr za vr za vr
2 3 4 5 8 9 15
mrt mrt mrt mrt apr apr apr
gent gent gent gent antwerpen antwerpen delft
20:30 20:30 20:30 20:30 20:00 20:00 20:15
ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg ntgent schouwburg desingel desingel theater de veste
mightysociety8 di wo do vr za di wo do vr za wo do vr za wo do vr za wo do vr za do vr za
19 20 21 22 23 26 27 28 29 30 3 4 5 6 10 11 12 13 17 18 19 20 25 26 27
okt okt okt okt okt okt okt okt okt okt nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov nov
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam utrecht utrecht utrecht utrecht den haag den haag den haag den haag groningen groningen groningen groningen rotterdam rotterdam rotterdam
wo do vr za
27 28 29 30
apr apr apr apr
antwerpen antwerpen antwerpen antwerpen
locatie via theater frascati try-out locatie via theater frascati try-out locatie via theater frascati première locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater frascati locatie via theater kikker locatie via theater kikker locatie via theater kikker locatie via theater kikker locatie via korzo theater locatie via korzo theater locatie via korzo theater locatie via korzo theater locatie via stadsschouwburg groningen locatie via stadsschouwburg groningen locatie via stadsschouwburg groningen locatie via stadsschouwburg groningen locatie via rotterdamse schouwburg locatie via rotterdamse schouwburg locatie via rotterdamse schouwburg
mightysociety9 | 120
20:30 20:30 20:30 20:30
monty monty monty monty
try-out première
di wo do vr za di wo do vr za wo do vr za di wo do vr za
3 4 5 6 7 10 11 12 13 14 18 19 20 21 24 25 26 27 28
mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei mei
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam tilburg eindhoven haarlem haarlem almere dordrecht den bosch zwolle breda
20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30 20:30
theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati theater frascati de nieuwe vorst plaza futura toneelschuur toneelschuur corrosia! schouwburg kunstmin verkadefabriek dommerholtzaal chassé theater
zonderlingen wo do vr di wo do vr za
1 2 3 7 8 9 10 11
dec dec dec dec dec dec dec dec
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
16:00 18:30 20:00 18:30 16:00 18:30 20:00 18:30
stadsschouwburg amsterdam try-out stadsschouwburg amsterdam try-out stadsschouwburg amsterdam première stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
wo do do vr vr za wo wo do vr za za
30 31 31 1 1 2 6 6 7 8 9 9
mrt mrt mrt apr apr apr apr apr apr apr apr apr
amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam amsterdam
16:00 13:00 16:00 13:00 16:00 20:00 16:00 20:00 20:00 20:00 16:00 20:00
stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam première stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam stadsschouwburg amsterdam
a fucking sales story
121 |
hadewych minis Ik heb altijd m’n toevlucht gezocht in muziek en doe dat nog steeds. Muziek troost me, tilt me op en is het altijd met me eens. Het is balsem voor de ziel.
opening night, amsterdam, 2009 | 122
123 |
praktisch pieter ploeg, tal yarden, bernie van velzen, kreten en gefluister, antwerpen, 2009 | 124
125 |
abonnementen
M
et onze nieuwe abonnementen bent u zeker van de beste en meest voordelige plaatsen in de Stadsschouwburg Amsterdam. Kies het abonnement dat het beste bij u past.
keuze-abonnement: vijf kaarten voor de prijs van vier* Bij aankoop van vijf kaarten, is de goedkoopste kaart gratis. U bespaart tot € 39,00.
madiwozo-abonnement: extra voordeel op maandag, dinsdag, woensdag en zondag* Koop voor drie voorstellingen 1e rangskaarten en betaal slechts de 2e rangsprijs. Een korting tot € 6,00 per kaart.
try-out-abonnement:
bespaar € 17,50 en wees er als eerste bij
Betaal slechts € 80,00 voor de try-out’s van Phaedra, Kinderen van de Zon, Nooit van elkaar, Spoken en de Russen!
première-abonnement: exclusiviteit voor de happy few Niet meer dan 75 uitverkorenen kunnen voor € 295,00 de besloten premières bijwonen van Phaedra, Kinderen van de Zon, Nooit van elkaar, Spoken en de Russen! in de Stadsschouwburg Amsterdam. Op de aansluitende première-recepties nipt u uw champagne met cast en crew.
TA-minnaarschap Voor alle voordelen, kijk op pagina 130.
TA/SSBA-pas
Voor € 17,50 bent u in het bezit van de TA/Stadsschouwburg-pas en ontvangt u een vaste korting van € 3,50 op alle voorstellingen.
groepskorting* Komt u met 10 personen of meer, dan ontvangt u € 3,50 korting p.p.
karina smulders, het temmen van de feeks, amsterdam, 2006 | 126
kortingen
sprintpas De sprintpas is gratis voor iedereen jonger dan 27 jaar. Hiermee kunt u vanaf 30 minuten voor aanvang van de voorstelling kaarten kopen voor slechts € 10,00. (*) Niet geldig voor try-out, première of i.c.m. met andere kortingen of de TA/Stadsschouwburg-pas.
127 |
Ik zoek mijn toevlucht in humor. Door mensen en situaties tot in het absurde te vergroten,
houd ik perspectief. Humor maakt het leven dragelijk.
hans kesting
rocco en zijn broers, bochum, 2008 | 128
129 |
ta-minnaars • ontvangen een vaste korting van € 3,50 op alle voorstellingen in de Stadsschouwburg Amsterdam • brengen op zondag voor € 10,00 hun introducé(e) mee naar een TA-voorstelllng in de Stadsschouwburg Amsterdam • worden tijdens het repetitieproces van Kinderen van de Zon en de Russen! door Ivo van Hove uitgenodigd om een besloten repetitie bij te wonen • krijgen korting op de cursussen die we organiseren i.s.m. Crea, de Volksuniversiteit en de Stadsschouwburg Amsterdam • betalen helemaal niets voor de openbare repetities die aan onze nieuwe producties voorafgaan • ook als TA op tournee is, ontvangt een minnaar geregeld korting in het plaatselijke theater • worden 4x per jaar bijgepraat via de TA-minnaarmail • hebben een aparte minnaaromgeving op de vernieuwde site waar: - het ensemble liefdesverklaringen voor hen achterlaat (en vice versa) - ze sneak previews krijgen van onze nieuwe posters, foto’s, filmpjes, … - minnaars afspreken om samen naar TA te gaan - ze reacties en recensies achterlaten die alleen voor andere minnaars zichtbaar zijn - hun mening gevraagd en op prijs gesteld wordt • en kunnen volgend seizoen als eersten een abonnement bestellen (mét de beste stoelen!).
‘Je bent nooit de vriend van een vrouw als je haar minnaar kan zijn.’ Honoré de Balzac
Uw minnaarschap kost € 25,00 per seizoen. Heeft u al een TA/Stadsschouwburg-pas voor dit seizoen gekocht? Dan kunt u zich voor € 7,50 ‘upgraden’ via www.tga.nl of www.ssba.nl.
d’asko, chico kenzari, teorema, bochum, 2009 | 130
131 |
Controle.
Ik drink niet en gebruik geen drugs. Controle is mijn vlucht.
Op het toneel is altijd controle: de werkelijkheid is daar voorspelbaar.
halina reijn
rocco en zijn broers, bochum, 2008 | 132
133 |
kaartverkoop Kassa Stadsschouwburg Amsterdam Leidseplein 26 - 1017 PT Amsterdam kassa geopend van ma t/m za, 12:00 -18:00 of tot aanvang voorstelling. Op zonen feestdagen vanaf twee uur voor aanvang voorstelling. Betalen kan contant, met creditcard, pin of theater- en concertbon. telefonisch: (020) 624 23 11, ma t/m za, 12:00 - 18:00. Telefonisch kopen middels een eenmalige machtiging of creditcard is mogelijk tot een week voor de voorstelling. Uw kaarten worden thuisgestuurd. Stadsschouwburg Amsterdam berekent € 3,50 per bestelling. online kaarten kopen en zelf uitprinten kan via www.ssba.nl of www.tga.nl
ticketshop Leidseplein 26 / hoek Lijnbaansgracht ma t/m za 10:00 - 19:30; zo 12:00 -19:30
uitburo www.uitburo.nl
info
extra bijdrage
www.tga.nl is vernieuwd, biedt informatie over het huidige seizoen en bevat een uitgebreid archief van alle producties sinds 1987. Biografieën van alle acteurs en (gast)regisseurs, achtergrondartikelen, recensies, interviews, trailers, repetitie- en scènefoto’s, het laatste nieuws en natuurlijk de reacties van het publiek zijn er te vinden.
U kunt ook een extra bijdrage doen ten behoeve van het werk van Toneelgroep Amsterdam door een bedrag over te maken op rekening 11.63.64.084, onder vermelding van uw naam en adres.* * Toneelgroep Amsterdam heeft van de Belastingdienst de erkenning ‘ANBI’ gekregen en is daarmee vrijgesteld van schenkings- en successierecht. Wat u schenkt is aftrekbaar van de
Check www.tga.nl ook voor eventuele programmawijzigingen.
inkomstenbelasting.
eelco smits, angels in america, amsterdam, 2008 | 134
135 |
karina smulders, fedja van huêt, antonioni project, amsterdam, 2009
phaedra kinderen van de zon nooit van elkaar spoken de russen! hedda gabler antigone - kreon - oidipous la voix humaine scènes uit een huwelijk la grande bouffe glengarry glen ross angels in america antonioni project opening night ubu al mijn zonen zonderlingen a fucking sales story mightysociety8 mightysociety9
