IX
Inhoud 1 Organisaties en soorten instellingen ����������������������������������������������������������������������������������������� 1 1.1 Kenmerken van een organisatie������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 2 1.1.1 Definitiekwesties��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 2 1.1.2 Indelingscriteria����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 5 1.2 Profit: winst als doel������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7 1.2.1 De rol van de markt ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8 1.2.2 Rechtsvormen voor ondernemingen ������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9 1.3 Non-profit en not-for-profit: ideëel doel��������������������������������������������������������������������������������������������� 11 1.3.1 Het commerciële bedrijf als lichtend voorbeeld����������������������������������������������������������������������������������� 12 1.3.2 Not-for-profit? ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 13 1.4 Rechtsvormen van een ideële organisatie ����������������������������������������������������������������������������������������� 14 1.4.1 De stichting������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 15 1.4.2 De vereniging��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 17 1.5 Professionalisering van dienstverlenende organisaties��������������������������������������������������������������� 18 1.6 Organisatieleer en organisatiekunde��������������������������������������������������������������������������������������������������� 20 1.6.1 Organisatieleer������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 20 1.6.2 Organisatiekunde������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 21 2 De instelling als sociaal systeem ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 25 2.1 De kenmerken van een systeem������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 26 2.2 De keten van input, transformatie, output en feedback��������������������������������������������������������������� 27 2.3 De input������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 30 2.3.1 Personeel����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 30 2.3.2 Huisvesting������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 32 2.3.3 Hulpmiddelen�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 32 2.3.4 Geld��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 33 2.3.5 Richtlijnen en informatie������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 34 2.4 De transformatie: taakverdeling en samenwerking als middel������������������������������������������������� 34 2.4.1 Taakverdeling en samenwerking��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 34 2.4.2 Coördinatie en sturing����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 36 2.4.3 Communicatie ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 37 2.5 De output��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 38 2.6 De feedback����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 39 2.7 De grens tussen organisatie en omgeving����������������������������������������������������������������������������������������� 40 2.8 De levensfasen van een organisatie ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 41 3 De doelen van instellingen ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 45 3.1 Het kenmerk van een doel������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 46 3.2 Externe doelen����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 46 3.3 Interne doelen ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 48 3.4 Doelbepalers��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 49 3.4.1 Interne doelbepalers ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 50 3.4.2 De rol van de maatschappij������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 50 3.4.3 De rol van de overheid����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 51 3.4.4 De wensen van klanten��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 51
X
Inhoud
3.5 Hulpverlening als hoofddoel ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3.5.1 De statuten������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3.5.2 De missie���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3.6 Hulpverlening als nevendoel������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3.6.1 Ingebouwd werk�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3.6.2 Behoud van zelfstandigheid ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3.7 Feitelijke doelen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3.7.1 Doelgroepen���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3.7.2 Werkwijzen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 3.7.3 Resultaten�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3.8 Jouw motieven en doelen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
53 53 54 56 56 57 58 58 59 59 60
4 Organisatiestructuren�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.1 Kenmerken van een structuur���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.2 Taakverdeling in de organisatie ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 4.3 De organisatiestructuur���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.3.1 Functies ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 4.3.2 Afdelingen en teams ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 4.4 De leiding�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.5 De horizontale of platte organisatie���������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.6 De verticale of lijnorganisatie ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.7 De functionele of stafstructuur�������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.8 De lijn-stafstructuur������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 4.9 Divisies: blokken-, cluster- of kolommenstructuur (F, P, G, M)�������������������������������������������������� 4.10 Horizontale en verticale dwarsverbanden���������������������������������������������������������������������������������������� 4.10.1 De matrix���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.10.2 De zuivere projectgroep of ‘taskforce’����������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.11 De organisatiestructuur volgens Mintzberg ����������������������������������������������������������������������������������� 4.12 De professionele organisatie����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4.13 Het organisatieschema of ‘organogram’ ������������������������������������������������������������������������������������������� 4.14 Formeel en informeel �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
63 64 64 65 65 66 67 68 71 72 74 76 78 78 81 83 85 85 86
5 Personeel����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 91 5.1 Deelnemers aan duurzame samenwerking ������������������������������������������������������������������������������������� 92 5.2 Solliciteren����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 92 5.2.1 Informatie verzamelen��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 93 5.2.2 Sollicitatiebrief en cv����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 93 5.2.3 Het sollicitatiegesprek��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 94 5.3 Inwerkperiode en begeleiding ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 95 5.4 Plaatsbepalende factoren����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 96 5.5 Motivatie en arbeidssatisfactie������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 98 5.5.1 Motivatie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 98 5.5.2 Arbeidssatisfactie ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 100 5.6 Samenwerking��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 102 5.7 Teams en teamrollen��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 103 5.7.1 De teamrollen van Belbin��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 104 5.7.2 De roos van Leary����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 106 5.7.3 Heterogeniteit ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 107 5.8 Zelfsturend team����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 109
Inhoud
XI
6 De rechtspositie van personeel����������������������������������������������������������������������������������������������������� 111 6.1 Rechten en plichten����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 112 6.1.1 Vakbonden en werkgeversorganisaties������������������������������������������������������������������������������������������������� 112 6.1.2 Elementen van een arbeidsovereenkomst ������������������������������������������������������������������������������������������� 114 6.2 Variatie in rechtspositie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 115 6.2.1 De collectieve arbeidsovereenkomst (cao)������������������������������������������������������������������������������������������� 115 6.2.2 Het ambtenarenreglement������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 116 6.2.3 De individuele arbeidsovereenkomst����������������������������������������������������������������������������������������������������� 117 6.3 Arbeid op contractbasis��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 117 6.3.1 De flexibele arbeidsovereenkomst ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 117 6.3.2 De oproepovereenkomst ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 118 6.3.3 De detachering ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 118 6.3.4 De uitzendovereenkomst��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 119 6.3.5 De stageovereenkomst������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 119 6.3.6 Het vrijwilligerscontract ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 120 6.4 Arbeidsomstandigheden������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 121 6.4.1 Formele en feitelijke werkzaamheden��������������������������������������������������������������������������������������������������� 122 6.4.2 Bescherming door de Arbowet����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 122 7 Communicatie in de organisatie��������������������������������������������������������������������������������������������������� 125 7.1 Communicatie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 126 7.1.1 Mondelinge communicatie ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 126 7.1.2 Schriftelijke communicatie������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 128 7.1.3 E-mail en sociale media������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 130 7.2 Loopbaangesprekken������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 131 7.2.1 Ondersteunende gesprekken������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 131 7.2.2 Functioneringsgesprek������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 133 7.2.3 Beoordelingsgesprek����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 134 7.2.4 Salarisgesprek������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 134 7.2.5 Slechtnieuwsgesprek����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 135 7.2.6 Exitgesprek����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 136 7.3 Interculturele loopbaangesprekken��������������������������������������������������������������������������������������������������� 136 7.4 Werkoverleg en commissievergaderingen��������������������������������������������������������������������������������������� 137 7.5 Omgaan met kritiek����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 138 7.5.1 Soorten kritiek����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 138 7.5.2 Kritiek geven��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 139 7.5.3 De alarmklok luiden������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 140 8 Organisatiecultuur ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 145 8.1 De kenmerken van een cultuur������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 146 8.1.1 Regels��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 146 8.1.2 Normen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 147 8.1.3 Waarden����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 148 8.1.4 Cultuuruitingen��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 149 8.1.5 Gebruiken en rituelen ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 150 8.2 Cultuur aanleren ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 151 8.3 Cultuurtypen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 153 8.3.1 Indeling naar risico en reactiesnelheid��������������������������������������������������������������������������������������������������� 153
XII
Inhoud
8.3.2 De Griekse goden van Handy ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 154 8.3.3 Mens- of organisatiegericht����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 155 8.3.4 ‘Zieke organisaties’��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 156 8.4 Cultuur en structuur����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 156 8.5 Werken in een multiculturele samenleving������������������������������������������������������������������������������������� 157 8.5.1 Hoffman����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 158 8.5.2 Hofstede����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 160 8.5.3 Pinto ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 161 8.5.4 Schermer��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 163 8.6 De multiculturele organisatie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 164 8.7 Cultuurverandering����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 165 9 Macht en besluitvorming ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 167 9.1 Macht, invloed en gezag ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 168 9.1.1 Soorten invloed��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 168 9.1.2 Bronnen van macht, invloed en gezag��������������������������������������������������������������������������������������������������� 169 9.1.3 Netwerken van macht en invloed ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 170 9.1.4 De ondernemingsraad (or)������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 173 9.2 Besluitvorming��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 174 9.2.1 Besluit met meerderheid van stemmen������������������������������������������������������������������������������������������������� 175 9.2.2 Besluit bij unanimiteit��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 176 9.2.3 Besluit bij delegatie ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 176 9.2.4 Besluit door een autoriteit������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 177 9.2.5 Besluit door loting����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 177 9.2.6 Besluit bij consensus ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 178 9.3 Conflicten������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 178 9.3.1 Soorten conflicten����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 178 9.3.2 Conflictverloop ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 181 9.4 Het aanpakken van conflicten��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 181 9.4.1 Strategieën ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 181 9.4.2 Persoonlijke stijlen van conflictoplossing��������������������������������������������������������������������������������������������� 183 9.4.3 Interventierollen als ‘derde partij’ bij conflicten����������������������������������������������������������������������������������� 184 9.4.4 Gevolgen van conflicten����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 186 10 Management��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 189 10.1 Het kenmerk van management������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 190 10.2 Lagen in het management ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 191 10.2.1 Het strategisch of topmanagement��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 191 10.2.2 Het tactisch of middenmanagement ����������������������������������������������������������������������������������������������������� 193 10.2.3 Het operationeel of lager management������������������������������������������������������������������������������������������������� 193 10.3 Functioneel management����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 194 10.4 Multicultureel management������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 194 10.5 Span of control en depth of control ��������������������������������������������������������������������������������������������������� 196 10.6 De linking-pin����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 198 10.7 Soorten leiderschap����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 199 10.7.1 Taakgericht leiderschap������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 199 10.7.2 Mens- of groepsgericht leiderschap������������������������������������������������������������������������������������������������������� 201 10.7.3 Democratisch leiderschap ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 203
Inhoud
XIII
10.7.4 Participatief leiderschap����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 203 10.7.5 Onzeker leiderschap������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 204 10.8 Type organisatie en leiderschap����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 205 10.8.1 Situationeel leiderschap����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 205 10.8.2 Persoonlijke kwaliteiten ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 206 10.9 Coördinatie en begeleiding ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 208 10.10 Wisseling van de leiding��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 209 10.11 De managementmythe����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 209 11 Beleid ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 215 11.1 De noodzaak van beleid��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 216 11.2 Effectiviteit en efficiëntie������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 217 11.3 Functioneel beleid ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 218 11.3.1 Marketing/voorlichting������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 218 11.3.2 Personeelsbeleid������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 219 11.3.3 Huisvestingsbeleid��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 219 11.3.4 Financieel beleid������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 220 11.3.5 Kwaliteitsbeleid��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 221 11.4 Strategisch beleid: organisatieontwikkeling����������������������������������������������������������������������������������� 221 11.4.1 Geleidelijke veranderingen ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 221 11.4.2 Schoksgewijze veranderingen ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 222 11.4.3 Fasen van groei ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 223 11.4.4 Missie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 224 11.4.5 De SWOT-analyse������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 224 11.4.6 De marktpositie��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 226 11.4.7 Het politieke spel������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 228 11.5 Tactisch beleid ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 229 11.6 Operationeel beleid����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 230 11.7 Kwaliteitsbeleid������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 230 11.7.1 Kwaliteit van goederen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 231 11.7.2 Kwaliteit van diensten��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 231 11.8 Ontwikkeling van het kwaliteitsdenken ������������������������������������������������������������������������������������������� 231 11.8.1 Crosby��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 232 11.8.2 Deming������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 232 11.8.3 Senge ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 233 11.9 Kwaliteitssystemen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 233 12 De financiën van een instelling����������������������������������������������������������������������������������������������������� 237 12.1 De financiële stukken ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 238 12.2 Begroting en budget��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 238 12.2.1 Inkomsten������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 239 12.2.2 Uitgaven����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 240 12.3 De jaarrekening������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 243 12.4 De balans ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 244 12.4.1 Activa ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 246 12.4.2 Passiva�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 246 12.4.3 Eigen vermogen�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 246 12.5 Het jaarverslag��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 247
XIV
Inhoud
13 Organisatietheorieën ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 251 13.1 Soorten organisatietheorieën��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 252 13.1.1 Ideologieën����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 253 13.1.2 Mensbeelden ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 253 13.1.3 Maatschappijvisies��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 255 13.1.4 Wetenschappelijk onderzoek ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 255 13.2 Macrotheorieën������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 257 13.2.1 Welzijn ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 257 13.2.2 De verzorgingsstaat als moderne samenleving����������������������������������������������������������������������������������� 258 13.2.3 De weg naar de verzorgingsstaat������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 259 13.2.4 De middeleeuwen����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 261 13.2.5 De verlichting������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 261 13.2.6 De arbeidersbeweging ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 261 13.2.7 De verzorgingsstaat������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 263 13.2.8 Varianten van de welvaartsstaat��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 264 13.3 Mesotheorieën��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 265 13.3.1 Organisatietypen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 265 13.3.2 Organisatiemetaforen��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 265 13.4 Microtheorieën��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 268 13.4.1 Taylor: scientific management (ca. 1900)����������������������������������������������������������������������������������������������� 269 13.4.2 Fayol: general management (ca. 1900)��������������������������������������������������������������������������������������������������� 269 13.4.3 Weber en Blau: de bureaucratie (ca. 1900) ������������������������������������������������������������������������������������������� 270 13.4.4 Mayo: human relations (ca. 1930-1955)������������������������������������������������������������������������������������������������� 271 13.4.5 Argyris: revisionisme (ca. 1955)����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 271 13.4.6 Total Quality Management (ca. 1980-heden)��������������������������������������������������������������������������������������� 272 13.4.7 Human resource management (1985-heden) ������������������������������������������������������������������������������������� 272 13.4.8 Senge: de lerende organisatie en de reflexieve professional (1990-heden)������������������������������� 274 13.5 Organisatieadvies en training��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 274 13.5.1 Adviezen ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 274 13.5.2 Trainingen������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 276
Literatuur����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 279
Register��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 285
http://www.springer.com/978-90-368-0361-8