Inhoud. Inleiding. Taalcontexten meertaligen. Taalsyste(m)en bij tweetaligen. Taalcontexten meertaligen. Fonologische stoornissen bij meertaligen

14‐11‐2014

Inhoud 1. Inleiding

Fonologische stoornissen bij meertaligen

2. Taalsystemen bij tweetaligen 3. Fonologie in andere en meerdere talen 4. Casus Salih

Drs. Naz Çavuş, Klinisch Linguïst / Logopedist Unit Specialistische Zorg

-

Achtergrondgegevens, diagnostiek, interventie

5. Suggesties Alle Taal Centraal 13-11-2014

6. Vragen 13 november 2014

Inleiding

Fonologische stoornissen bij meertaligen_Alle Taal Centraal _Naz Çavuş

2

Taalcontexten meertaligen

Fonologische ontwikkeling: Verwerving van het klanksysteem van de moedertaal

T1 /

T2 /

niet-Nederlands

Bij tweetaligen twee (moeder)talen

Nederlands

Fonologische stoornis: Problemen met de verwerving van het klanksysteem van de moedertaal (talen) = verstaanbaarheidsproblemen Bij tweetaligen waarneembaar in verschillende taalcontexten (thuis / buitenshuis) 13 november 2014


Taalcontexten meertaligen

3

Taalsyste(m)en bij tweetaligen 1. Unitary System Model (Volterra & Taeschener, 1978)

T1 / niet-Nederlands

T

T2 / Nederlands

T-a

Ta

13 november 2014

T-b

Tb


6

1

14‐11‐2014

Taalsystemen bij tweetaligen

Taalsystemen bij tweetaligen

2. Dual System Model (Genesee, 1989)

3. Interactional Dual System

(Paradis, 2001)

(Dynamische interactie tussen taalsystemen)

T-b

T-a

13 november 2014

T-a

7


Fonologische contrasten en segmenten

13 november 2014

T-b

8


Fonologische contrasten en segmenten 1. [contrast] wel of niet aanwezig (zoals affricaat in het Turks) 2. Klank wel of niet aanwezig (zoals de /x/ in het Nederlands)

Wel of geen foneem

kenmerken van klanken / contrasten zijn

BETEKENIS ONDERSCHEIDEND! dak – tak [contrast stemhebbend /d/ – stemloos /t/]

13 november 2014

9


Klanksystemen: fonemen tov allofonen

[contrasten]

Nederlands

Turks

13 november 2014

10


Fonemen van het Turks en het Nederlands

Hindi Turks

[d - t] [stem – stemloos]

/d/ /dak/ /t/ /tak/

/d/ /dam/ (dak) /t/ /tam/ (heel)

fonemen

fonemen

/z/ /s/

[stem – stemloos]

allofonen

/z/ /zil/ (bel) /s/ /sil/ (veeg) fonemen

[p - p ͪ ]

/p/ /p ͪ /

/p/ /p ͪ /

[wel-niet geaspireerd]

allofonen

allofonen

[z - s]

/zand/- /sand/

13 november 2014


Nasalen Plosieven Fricatieven Affricaten Liquidae

/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/)

/x/

/l/ /r/ /ʋ/ /j/

/p/ /p ͪ / fonemen 11

13 november 2014


2

14‐11‐2014

Casus Salih

Casus Salih: anamnestische gegevens

Verloop onderzoek, zorg en onderwijs:

Taalaanbod:

1. AC Kentalis, Spraak- Taal spreekuur mei 2011 en herhalingsonderzoeken in oktober 2011.

• Thuis va. geboorte tot heden: 90% Turks, 10% Nederlands. • 2;6 jaar start peuterspeelzaal 2 dagdelen

2. Diagnose-behandelgroep Kentalis november 2011 –

• na 2;10 jr. peuterspeelzaal 4 dagdelen

maart 2013. • 3;8 jaar Kentalis Diagnose- en behandelgroep, 5 dagen 3. Taalbrug, april 2013 tot heden.

13 november 2014


13

13 november 2014


Casus Salih: anamnestische gegevens

Casus Salih: onderzoeksgegevens

Taalontwikkeling:

Logopedie: Mei 2011 (Spraak- en Taalspreekuur / AC Kentalis):

14

Dynamische diagnostiek

• Eerste woorden in het Turks rond 12 maanden (3 woorden),

daarna nauwelijks uitbreiding (5 woorden rond 2;6 jaar)

PPVT-III-NL

WBQ: 63

Schlichting

TBQ: 72 WQ: 62

• Ouders maken zich zorgen

Verstaanbaarheid zeer zwak; twijfels over de fonologische ontwikkeling

Verwijzing Audiologisch Centrum Kentalis

Turks doelwoord:

Uitspraak van Salih:

-

Araba (auto)

- awa

-

Ev (huis)

- xxx

-

Ajakkabi (schoen)

- apta

-

Aji (beer)

- xxx

-

Sandalye (stoel)

- sanda

Anahtar (sleutel)

- atta

13 november 2014


15

13 november 2014




Audiometrie:

(Neuro-) psychologie:

16

• Oktober 2011: SON-R 2 ½-7 IQ 95 (PS: 100, RS: 90)

• Augustus 2011: lichte basgeleidingsverliezen. Blokkentest

• Mei 2012: SON-R 2 ½-7 IQ 98 (PS: 96, RS: 101)

lukt niet.

K-ABC II: Auditief Korte Termijn Geheugen (KTG) zeer zwak

• Mei 2012: beiderzijds normale toondrempels.

• Nov. 2012: Auditieve aandacht en auditief KTG en LTG laag / zwak

Spraakverstaan met plaatjes aanwijzen lukt niet.

Visuele aandacht, visuele KTG en LTG gemiddeld

Onderzoek naar aud. discriminatie lukt niet.

Observaties: communicatief ingestelde, enthousiaste jongen met zeer korte aandachtspanne m.n. bij auditieve taken. 13 november 2014


17

13 november 2014


18

3

14‐11‐2014

Klinisch linguïstisch onderzoek

Foneeminventarisatie Salih (3;10 jr.)

Turks


/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/)

/x/

/l/ /r/

Turks


/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/)

/ʋ/ /j/

13 november 2014

/ʋ/ /j/


13 november 2014

Turks

/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/


Verloop interventie Salih

Foneeminventarisatie Salih (3;10 jr.)


/x/

/l/ /r/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/)

/x/

/l/ /r/ /ʋ/ /j/

Liquidae

Dorsalen 13 november 2014


13 november 2014

Foneeminventarisatie Salih (4;5 jr.) Nl.

22


% contrasten voormeting


/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /l/ /r/ /ʋ/ /j/

Dorsalen 13 november 2014


/x/

Percentage correcte realisatie

Vorming dorsaal en fricatief Salih Turks

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

3;10

Dorsaal TR voormeting 33

4;5

3;10

Dorsaal NL 47

Fricatief TR 30

4;5

Fricatief NL 38

3;10

4;5

Liquidae Liquidae TR NL 23 25

Liquidae 13 november 2014


24

4

14‐11‐2014

Materialen: /s/ afbeelding internet

Materialen fonologische therapie Turks Behandelmaterialen Logo-ART Concreet materiaal Prentenboeken Verzonnen verhaaltjes

13 november 2014

25


13 november 2014

26


Woorden met de /k/

Materialen fonologische therapie Turks

Köstebek (mol) Kaka (poep) Kafa (kop/hoofd) Keçi (geit) Köpek (hond) Yok (niet)

13 november 2014

27


Foneeminventarisatie Salih voormetingen

Turks


/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

13 november 2014

Foneeminventarisatie Salih nametingen

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/ /s/ (/z/) (/h/) /l/ /r/

28


/x/

Turks


/g/ /ʃ/ /tʃ/ /dӠ/

Nederlands

/m/ /n/ /t/ /d/ /k/ /p/ /b/ /f/*) /s/ (/z/) (/h/)

/x/*)

/l/*) /r/

/ʋ/ /j/

/ʋ/ /j/ *) /f/ Tr. 1x /x/ Nl 1x /l/ Tr niet verworven

13 november 2014


13 november 2014


5

14‐11‐2014

Fonologische interventie bij twee-taligen

% contrasten voormeting - nameting

Percentage correcte realisatie

Realisatie contrasten dorsaal, fricatief en liquidae 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

1. Articulatie therapie (interdentaliteit /s/) Holm & Dodd (2001) effect 2. Fonologische therapie: contrasten / minimale paren (vorming s-clusters) Holm& Dodd (2001) geen effect

Ray (2002) Hindi-Gujarati-Engels effect

3. Fonologische therapie: Core-vocabulary (bij kind met inconsistente 3;10 4;8

Dorsaal TR voormeting 33 nameting 57

13 november 2014

Interventie in T2 = transfer naar T1?

4;5

5;7

Dorsaal NL 47 70

3;10 4;8

Fricatief TR 30 60

4;5

5;7

Fricatief NL 38 78

3;10 4;8

4;5

5;7

producties) Holm& Dodd (1999) effect

Liquidae Liquidae TR NL 23 25 47 50


31

Fonologische interventie bij twee-taligen

Meer onderzoek nodig 13 november 2014


Suggesties voor logopedisten

Interventie in T2 én in T1

•Beoordelen Verstaanbaarheid in de moedertaal (The

1. Gildersleeve-Neumann & Goldstein, 2014

Intelligibility in Context Scale, anamnesegesprek).

- Kind met fonologische stoornis 5;8 jaar

•Beoordeel de fonologie in Nederlands (indien mogelijk)

- Kind met fonologische stoornis en spraakmotorische planning en coördinatieproblemen, 5;6 jaar

•Verzamel informatie over de klanksystemen.

Interventie in T2 gehad (~ 6 / ~ 8 maanden): onvoldoende vooruitgang

•Beoordeel fonologie in moedertaal (bij. benoemen van

Conclusie na bilinguale interventie:

plaatjes in moedertaal), zoek hulp.

bilingual therapy for SSDs targeting phonological representation, articulation,

•Breng gezamenlijke en niet-gezamenlijke klanken /

and metaphonological skills can be effective in improving the child ’ s overall sound system. 13 november 2014


32

33

The Intelligibility in Context Scale

contrasten in kaart. 13 november 2014


34

Suggesties voor logopedisten •Directe interventie in het Nederlands (klanksysteem andere taal mee laten wegen; gezamenlijke segmenten). •Auditief bombardement minimale paren in de moedertaal. •Versjes en rijmpjes in moedertaal (via ouders) •Samenwerken met meertalige logopedisten

11 april 2014

Fonologische diagnostiek en behandeling in de talen van het kind_Naz Çavuş_Simea Congres

35

13 november 2014


36

6

14‐11‐2014

Samenwerken met meertalige logopedisten Meertalige Logopedisten Nederland

Bedankt voor uw aandacht

1. Turks

11. Baseldütsch

2. Marokkaans-Arabisch

12. Duits

3. Marokkaans-Berbers

13. Engels

4. Portugees

14. Spaans

5. Servo-Kroatisch

15. Koerdisch

6. Urdu

16. Farsi

7. Punjabi

17. TeoChew (Chinees dialect)

8. Hindi

18. Mandarijn

9. Pools

19. Italiaans

10. Egyptisch Arabisch

20. Bangla

www.meertaligelogopedie.nl 13 november 2014


37

Referenties

Referenties

Gildersleeve-Neumann & B.A. Goldstein, Cross-linguistic generalization in the treatment of two sequential Spanish – English bilingual children with speech sound disorders. International Journal of Speech-Language Pathology, 2014.

The Intelligibility in Context Scale includes seven communicative partners identified in the International Classification of Functioning, Disability and Health: Children and Youth Version (ICF-CY; WHO, 2007) http://www.csu.edu.au/research/multilingual-speech/ics

Goldstein, B. A. & Fabiano, L. Assessment and Intervention for Bilingual Children with Phonological Disorders. The ASHA Leader, 2007. McLeod, S. (2012). Summary of 250 cross-linguistic studies of speech acquisition. Bathurst, NSW, Australia: Charles Sturt University. Retrieved month day, year from http://www.csu.edu.au/research/multilingual-speech/speech-acquisition McLeod, S. & Goldstein , B. (eds) Multilingual Aspects of Speech Sound Disorders in Children. Multilingual Matters, 2012. Paradis, J., Geneseee, F. & Crago, M. Dual Language Development & Disorders A Handbook on Bilingualism & Second Language Learning, Second Edition, Brooks, 2011 Topbaş. S.& M. Yavaş, Phonological Development and Disorders in Children; a multilingual perspective, ed. Zhu Hua & Barabara Dodd, 2006 The Intelligibility in Context Scale includes seven communicative partners identified in the Fonologische stoornissen bij meertalige kinderen_Kennismiddag USZ_Naz Children Çavuş 30-09-2014 International Classification of Functioning, Disability and Health: and Youth Version (ICF-CY; WHO, 2007)

39

30-09-2014

Fonologische stoornissen bij meertalige kinderen_Kennismiddag USZ_Naz Çavuş

40

7

Inhoud. Inleiding. Taalcontexten meertaligen. Taalsyste(m)en bij tweetaligen. Taalcontexten meertaligen. Fonologische stoornissen bij meertaligen

Recommend Documents