Toneelhuis - jaarverslag 2008
INHOUD
Inleiding Artistieke werking 1. Productieve werking – eigen producties 1.1. Guy Cassiers 1.2. Josse De Pauw 1.3. Peter Missotten/De Filmfabriek 1.4. Olympique Dramatique 1.5. Wayn Traub 1.6. Lotte van den Berg 1.7. Benjamin Verdonck 1.8. Sidi Larbi Cherkaoui 2. Productieve werking: coproducties en samenwerking & netwerking met andere organisaties 3. Receptieve werking 4. Randactiviteiten 5. Kunsteducatieve werking 6. Publicaties 7. Creatieopdracht 8. Internationale werking (zie verkoop en spreiding) 9. Onderzoek en onderzoeksopdrachten 10. Publiekswerking en –werving 11. Evaluatie publiekscijfers 12. Verkoop en spreiding 13. Tournee Zakelijke werking 1. Doelstellingen 2. Realisatie doelstellingen 3. Toelichting bij de afrekening 31/12/2008 4. Beknopte toelichting bij producties/tournees
p. 4 p. 9 p. 10 p. 13 p. 16 p. 17 p. 20 p. 23 p. 25 p. 27 p. 28 p. 30 p. 31 p. 31 p. 31 p. 31 p. 32 p. 36 p. 38 p. 40
p. 48 p. 48 p. 54 p. 60
p. 2
INLEIDING 2008 is in alle opzichten een goed jaar voor Toneelhuis. Met zijn 611 evenementen speelt Toneelhuis in dat jaar voor 154 782 toeschouwers. Dat is een stijging van ruim 44 % in vergelijking met 2007. Die stijging is de vertaling van de groeiende appreciatie die Toneelhuis in 2008 te beurt valt: de formule Toneelhuis begint gekend en gewaardeerd te worden; de individuele projecten blijken én hun eigenheid te behouden én mee opgenomen te worden in de bredere verkoopsbeweging van Toneelhuis als geheel; het publiek vindt de weg over de verschillen tussen de makers heen, of blijkt net aangetrokken door die verschillen. Deze tendens merken we op zowel in het binnen- als in het buitenland: globaal bekeken tekenen binnenlandse toeschouwers voor 51 % en buitenlandse voor 49 % van het geheel der publiekscijfers. Toneelhuis kijkt daarmee terug niet alleen op een kwantitatief interessant jaar, maar vooral – en daar gaat het toch in de eerste plaats om – op een artistiek voldoening gevend jaar. De exploratie van de thematiek van de macht die Guy Cassiers aanzette in Mefisto for ever en even later verder uitwerkte in Wolfskers kende in 2008 een absoluut afsluitend hoogtepunt met Atropa. De wraak van de vrede, een tekst van Tom Lanoye. In binnen- en buitenland was men onder de indruk van de inhoudelijke en vormelijke reikwijdte van deze productie, met als absolute uitschieter de dubbele uitnodiging door het Festival van Avignon en het Parijse Théâtre de la Ville (waarna een intensieve tournee volgde). Met Nederlandstalig theater de Franse theaterbezoekers behagen, is geen alledaags gegeven. Daarmee sluit Guy Cassiers aan bij de grote buitenlandse tournees die het werk van Sidi Larbi Cherkaoui al enige tijd kent: ook in 2008 scoort de nieuwe productie van deze choregraaf, Origine, bijzonder goed. Ze vervoegt het intussen reeds internationaal toerende Myth. Maar ook alle andere Toneelhuismakers zetten elk op hun manier nieuwe stappen: Olympique Dramatique waagt zich na het zeer geslaagde De geruchten op een nieuw spoor met Kunstminnende heeren. In deze productie stellen ze de kunst en ook zichzelf op verregaande wijze in vraag. Het publiek heeft even tijd nodig om de wending te volgen, maar wij zijn ervan overtuigd dat die wending op termijn van cruciaal belang zal blijken. Peter Missotten/De Filmfabriek zet – na een verrassend locatieproject De zingende vergeetput – de handen aan de grote zaal. Samen met Peter Vandemeulebroecke turnt Missotten de Bourla om tot de perfecte locatie voor een Beckettiaanse trektocht door een versplinterd land, op weg naar … de redding. Benjamin Verdonck zet zijn pad consequent voort: hij bouwt verder aan zijn oeuvre van eigenzinnige theatervoorstellingen die hij samenbrengt in een goed lopende reeks REPERTOIRE. Daarin confronteert hij zijn eigen werk met dat van verwanten. Intussen bereidt hij een heel bijzondere serie van acties in de openbare ruimte voor (dat wordt KALENDER 2009). Lotte van den Berg bereidt tussen de touneebegeleiding door voor aan haar film Nature morte en aan de oprichting van haar nieuwe gezelschap OMSK in Dordrecht. Wayn Traub werkt in alle stilte aan het derde deel van zijn Wayn Wash trilogie en zoekt daarvoor het Verre Oosten op om er uitgebreid te filmen. Intussen draait het ondersteunend apparaat in Toneelhuis op volle toeren: na het moeilijke 2007 zet een financiële remonte zich door. Het financiële management legt zich met succes toe op de gezondmaking van de financies, de verhoging van de interne en externe transparantie, en houdt een strakke indeling van de budgetten aan (volgens het principe van min. 50 % voor creatie en spreiding, min 10 % voor publiekswerving/werking, max. 15 % voor omkadering en max. 25 % exploitatie Bourla). Ook inzake de optimalisering van het personeelsmanagement en de verbetering van de infrastructuur, met name de ingebruikneming van de kantoren annex verkoop/onthaal in de Orgelstraat, werden grote stappen gezet. We verwijzen daarvoor door naar deel twee van dit jaarverslag. Het optimisme dat door het jaar 2008 waait mag ons echter niet verblinden: het plan voor de financiële gezondmaking moet strak aangehouden worden; de verwachtingen naar publieksaantallen in de toekomst moeten realistisch gehouden worden. De bijzondere samenloop van een aantal grote tournees van het werk van Guy Cassiers en Sidi Larbi Cherkaoui valt niet elk jaar voor. En – belangrijker nog – het werk van alle makers moet op het eigen tempo kunnen groeien; ook de spreiding daarvan kan maar succesvol zijn op de lange termijn indien ze organisch kan verlopen en groeien. Om die reden willen wij de publieksprognoses voor 2009 enigszins temperen: wij schatten die in op een gemiddelde tussen 2007 en 2008. Wat wij geenszins willen temperen is ons vast verlangen om in de volgende jaren artistiek op hetzelfde peil te werken als in het jaar 2008, en waar mogelijk zelfs beter te doen.
p. 3
ARTISTIEKE WERKING 1. Productieve werking – eigen producties (Vooraf: de indeling verloopt per maker; we voegen aan de nieuwe producties van 2008 ook een evaluatie toe; we beperken ons voor de hernemingen tot een beschrijving van het project in kwestie, aangevuld met credits en evt. perscitaten.)
1.1. Guy Cassiers Na een erg productieve samenwerking tussen Guy Cassiers en Olympique Dramatique voor De Geruchten, vervolledigde Cassiers zijn erg gewaardeerde Triptiek van de macht met de creatie van Atropa. De wraak van de vrede. Intussen blijven Bezonken Rood en de eerder gemaakte delen van de Triptiek op repertoire. Ze toeren uitgebreid in binnen- en buitenland.
CREATIES De Geruchten (2008) Zie onder Olympique Dramatique
Atropa. De wraak van de vrede (2008) Atropa. De wraak van de vrede, is het sluitstuk van Guy Cassiers’ Triptiek van de macht. Tekst en voorstelling grijpen terug op de moeder aller oorlogen: de Trojaanse oorlog. Tom Lanoye en Guy Cassiers herwerkten in alle vrijheid de bekende Griekse tragedies. Ze concentreerden zich daarbij op Agamemnon, de Griekse opperbevelhebber, en de vrouwen die hij tot slachtoffer maakt. In een onverwacht en krachtig nieuw einde confronteren deze vrouwen Agamemnon met het ultieme failliet van zijn macht. Voor Agamemnons argumenten ging Lanoye te rade bij de speeches van George W. Bush en Donald Rumsfeld; de logique de guerre is immers van alle tijden. Meteen klinkt in de val van Troje, dat in de oudheid bekend stond als ‘de Stad van de Torens’, de echo door van de aanslag op Manhattan en de bombardementen op Bagdad en Basra. In de driedelige theatercyclus Triptiek van de macht concentreert Guy Cassiers zich op de complexe samenhang tussen kunst, politiek en macht. De drie delen kunnen als afzonderlijke voorstellingen bekeken worden, maar het geheel is meer dan een optelsom van de delen. Naarmate de triptiek zich ontvouwt, klinken er steeds meer echo’s mee. Mefisto for ever vertelt het verhaal van de (duivelse) verleiding door de macht. Wolfskers is het verhaal van de vergiftiging door de macht. Atropa. De wraak van de vrede tenslotte is het verhaal van de doodsstrijd van de macht. Ondanks het feit dat deze voorstelling een inspanning vraagt van het publiek, wordt ze bijzonder goed onthaald. Er is grote eensgezindheid bij pers en publiek, zowel over het gehalte van de tekst en het sublieme acteursspel, als over de slagkracht die de uitgepuurde scenografie heeft; een ‘klassieker pur sang’, is te horen, een ‘must voor iedereen die ambitie heeft’… De analyse van de macht en de oorlogslogica vanuit een vrouwelijk standpunt ontplooit zich – vooral dankzij bijzonder krachtig acteursspel – stap voor stap, argument voor argument, totdat uiteindelijk niets overblijft behalve een weerloze mens in eindeloze wereld die mogelijk een nieuw begin toelaat… Intussen maakt de Atropa, als onderdeel van Triptiek, een grote internationale tournee, en speelt de voorstelling in het voorjaar 2009 ook een lange reeks in Nederland en Vlaanderen. In het najaar presenteerde Toneelhuis in samenwerking met DeSingel de integrale Triptiek van de macht: Mefisto for ever, Wolfskers en Atropa. De wraak van de vrede. Daarna volgde een uitgebreide tournee in het najaar. Zo was Toneelhuis met de Triptiek van de Macht gedurende één maand te gast in Théatre de la Ville in Parijs. Zij openden hun seizoen met dit drieluik. De tripiek ging daarna op een uitgebreide Europese tournee.
p. 4
REGIE GUY CASSIERS /TEKST TOM LANOYE (VRIJ NAAR EURIPIDES, AISCHYLOS, GEORGE W. BUSH, DONALD RUMSFELD, CURZIO MALAPARTE) / BEWERKING GUY CASSIERS, ERWIN JANS, TOM LANOYE / DRAMATURGIE ERWIN JANS / SPEL KATELIJNE DAMEN, GILDA DE BAL, VIC DE WACHTER, ABKE HARING, MARLIES HEUER, ARIANE VAN VLIET / STIJLCONCEPT & VORMGEVING ENRICO BAGNOLI, DIEDERIK DE COCK, ARJEN KLERKX / KOSTUUMS TIM VAN STEENBERGEN / ZANG MARIANNE POUSSEUR / PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE THEATRE DE LA VILLE PARIS (FR) / FESTIVAL D’AUTOMNE À PARIS (FR), MC2 GRENOBLE (FR), LINZ09 CULTURAL CAPITAL (AT), DESINGEL ANTWERPEN (BE), FESTIVAL D’AVIGNON (FR), GRAND THEATRE DE LUXEMBOURG (LU), MAISON DE LA CULTURE D’A MIENS (FR)
Première Tournee
12 mei 2008 mei - november 2008
Overrompelend sluitstuk van Cassiers’ triptiek over de macht. Prachtig poëtisch en huiveringwekkend tegelijk. Karin Veraart – De Volkskrant (NL) Een prachtcast in een voorstelling die naar adem doet happen. Ongenadig hard, buitengewoon aangrijpend. Geert Sels – De Standaard Guy Cassiers clôt avec maestria son triptyque du pouvoir […] Un beau texte qui confronte Agamemnon, chef de l’armée grecque, à six femmes […] Cette pavane de mort à la beauté hiératique est portée par la magie formelle que déploie le théâtre de Guy Cassiers. Nombre de scènes sont d’une splendeur visuelle à couper le souffle. Fabienne Darge - Le Monde (FR)
p. 5
HERNEMINGEN Mefisto for ever (2006) Voor Mefisto for ever bewerkte schrijver Tom Lanoye de roman Mephisto van Klaus Mann. De roman die in 1936 verscheen is een (biografische) afrekening van Klaus Mann met een acteur- theaterdirecteur die collaboreerde met het nazi-regime. De voorstelling vertrekt vanuit een duidelijke historische situatie. Nadat extreem-rechts aan de macht komt, bezint een theatergezelschap zich over hoe het nu verder moet. Sommigen besluiten om weg te gaan, anderen blijven. Kurt Köpler besluit om de strijd van binnenuit te voeren. Schoonheid is het wapen van de kunstenaar. Maar hoe lang kan je dat volhouden? Waar eindigt de strategie en waar begint het fatale compromis? Guy Cassiers en Tom Lanoye werkten Mephisto om tot een eigentijdse fabel over kunst en politiek, integriteit en verraad, passie en opportunisme. Mefisto for ever mengt de satirische ernst van Tom Lanoye, de technologische theatraliteit van Guy Cassiers en een sterke cast tot een explosieve cocktail. Theater van nu over nu. REGIE GUY CASSIERS / TEKST TOM LANOYE / VRIJ NAAR KLAUS MANN / SPEL KATELIJNE DAMEN, GILDA DE BAL, JOSSE DE PAUW, VIC DE WACHTER, SUZANNE GROTENHUIS, ABKE HARING, DIRK ROOFTHOOFT, MARC VAN EEGHEM / DRAMATURGIE CORIEN BAART, ERWIN JANS / SCENOGRAFIE MARC WARNING/ STIJLCONCEPT/VORMGEVING ENRICO BAGNOLI, DIEDERIK DE COCK, ARJEN KLERKX / KOSTUUMS TIM VAN STEENBERGEN / MET DANK AAN KATELIJNE VERBEKE, ARIANE VAN VLIET, STEFAN PERCEVAL, PETER GORISSEN
Tournee september - december 2008 Mefisto for ever is toneel zoals we zelden te zien krijgen, gewoonweg prachtig om naar te kijken en verrassend bijtend actueel. Terwijl het over een brok voorbije geschiedenis gaat. Pol Arias - Radio 1
p. 6
Bezonken rood (2004) Bezonken rood, naar de gelijknamige roman van Jeroen Brouwers, is een rouwzang op de gestorven moeder en een herinnering aan de Jappenkampen tijdens WOII. Guy Cassiers ensceneerde dit harde en tegelijkertijd ontroerende verhaal over de onmogelijke herinnering en het evenzo onmogelijke vergeten met Dirk Roofthooft in een glansrol. Dirk Roofthooft speelt deze monoloog in het Nederlands, Frans , Engels en Spaans. Bezonken rood, de Nederlandstalige versie, was de vorige jaren te zien in Vlaanderen en Nederland en werd geselecteerd voor het Theaterfestival Vlaanderen 2005. Als Rouge décanté , de Franstalige versie, kende de voorstelling een succesvolle Franse première op het Festival van Avignon 2006, en speelde in een aantal Franse theaters en op het Festival TransAmériques 2007 in Montréal (CA). De Engelstalige versie Sunken Red ging in première op het Theater Spektakel van Zürich in 2005. In het najaar 2008 maakte Guy Cassiers zijn U.S. debuut met Sunken Red in New York. NAAR DE ROMAN VAN JEROEN BROUWERS / TEKSTBEWERKING CORIEN BAART, GUY CASSIERS, DIRK ROOFTHOOFT / REGIE GUY CASSIERS / SPEL DIRK ROOFTHOOFT / DRAMATURGIE CORIEN BAART, ERWIN JANS / DECOR-, VIDEO- & LICHTONTWERP PETER MISSOTTEN | DE FILMFABRIEK / KOSTUUMS KATELIJNE DAMEN / REALISATIE VIDEO ARJEN KLERKX / GELUIDSONTWERP DIEDERIK DE COCK / COPRODUCTIE TONEELHUIS & RO THEATER (NL)
Tournee april - oktober 2008 Soms is toneel hallucinerend. Een trip, een droom die je weghaalt uit je schouwburgstoel. Marian Buijs - De Volkskrant (NL)
p. 7
Wolfskers (2007) Voor het tweede deel van de trilogie baseert Guy Cassiers zich op drie films van de Russische cineast Aleksandr Sokurov over Lenin (Taurus), Hitler (Moloch) en Hirohito (The Sun). In Wolfskers snijdt Guy Cassiers, in samenwerking met schrijver Jeroen Olyslaegers, deze drie filmscenario’s door elkaar en volgt de drie hoofdfiguren gedurende een dag in hun leven. De enscenering van Cassiers toont de machthebber als perverse kunstenaar, maar op het ogenblik dat de façade reeds aan het afbrokkelen is. De drie hoofdfiguren zijn statisch. Het is hun ‘hofhouding’ die voortdurend in beweging is. De drie hofhoudingen worden door eenzelfde groep acteurs gespeeld: zij vormen het dynamische element van de voorstelling. Dominique Pauwels tekent opnieuw voor de muziek. Wolfskers toont hoe de macht als een sluipend gif werkt op zowel de machthebbers als hun omgeving. REGIE GUY CASSIERS TEKSTADVIES TOM LANOYE TEKST GUY CASSIERS, ERWIN JANS, JEROEN OLYSLAEGERS NAAR YURY ARABOV / ALEKSANDR SOKUROV SPEL GILDA DE BAL, VIC DE WACHTER, SUZANNE GROTENHUIS / VEERLE EYCKERMANS, JOHAN LEYSEN, MARC VAN EEGHEM, DRIES VANHEGEN, JOS VERBIST, MICHAËL VERGAUWEN MUZIEK DOMINIQUE PAUWELS STIJLCONCEPT/VORMGEVING ENRICO BAGNOLI, DIEDERIK DE COCK, ARJEN KLERKX ONTWERP VIDEOSCHERMEN PETER MISSOTTEN | DE FILMFABRIEK VIDEO IEF SPINCEMAILLE KOSTUUMS TIM VAN STEENBERGEN MET DANK AAN: CHRISTELIJKE MUTUALITEIT/THUISZORGWINKEL (ANTWERPEN) / PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE LOD
Tournee juli - november 2008 Wolfskers is een verrukkelijke kluif materiaal, dat een belangwekkend thema als politiek op de agenda brengt. Geert Sels over “Deel 2: Wolfskers” On retrouve avec plaisir, voire fascination, l’univers envoûtant de Cassiers, sa science de la pulsation lente et la délicatesse avec laquelle il dirige une troupe comme il en existe peu en Europe. Réné Solis over “Deel 2: Wolfskers”
p. 8
1.2. Josse De Pauw Josse De Pauw is een verwante maker par excellence in Toneelhuis: op geregelde tijden maakt en speelt hij er producties. Dat zal ook in de toekomst het geval zijn.
CREATIE De versie Claus (2008) In het voorjaar 2008 is Hugo Claus niet van de voorpagina’s weg te slaan: zijn strijd tegen de ziekte van Alzheimer en zijn zelfgekozen einde zijn een niet aflatende bron van publieke discussie. Droevig maar waardig hoogtepunt in deze saga is de begrafenisplechtigheid die – breed uitgemeten op vele tv-zenders – plaatsvindt in de Bourla, en een krachtig pleidooi is voor de autonome denker en literator Claus. Temidden van deze woelige tijden bereidt Josse De Pauw een nieuwe productie voor, De versie Claus, opgevat als een selectie uit de bundeling van de vele interviews die Claus gedurende vijftig jaar gaf. Deze bundeling – van de hand van Mark Schaevers - geeft een haarscherp beeld van de veranderende visies die Claus hanteert op het leven, op zichzelf en op de kunst, maar ze legt tegelijk de strategieën bloot die Claus inzet om de niet aflatende stroom aan interviewers te omzeilen. Zo dient zich in de voorstelling – ten huize Claus - de Interviewer aan: honderden keren heeft de schrijver het meegemaakt, maar normaler is hij het daarom nooit gaan vinden, die omsingeling, die onophoudelijke ondervraging: ‘Wie is Hugo Claus?’ Terwijl de schrijver principieel de leugen verdedigt, liegt hij oog in oog met de ondervrager toch een waarheid over zijn leven bij elkaar: de versie Claus. Wie ze niet lust, verzint maar een andere. Maar De versie Claus is niet verzonnen: ze berust op een sample van flarden uit zijn interviews en echo’s uit zijn oeuvre. De versie Claus is, het leven van de schrijver getrouw, een veelstemmige monoloog. Josse De Pauw slaagt erin om net genoeg fictie te creëren in de voorstelling waarin je meegenomen wordt op een trip doorheen het leven van een complex figuur: getalenteerde bohémien en levensgenieter, getormenteerd kunstenaar en zoeker… maar waarbij evenzeer ruimte is voor de echo’s van de echte Hugo Claus. Een bijzondere evenwichtoefening voor Josse De Pauw die ook door pers en publiek naar waarde geschat wordt. De voorstelling blijft ook in het seizoen 2008-2009 op het repertoire en zal dan ook in een Franstalige versie spelen.
REGIE JOSSE DE PAUW, AAN CHRIS WILLEMSEN / TEKST MARK SCHAEVERS / SPEL JOSSE DE PAUW / SCÈNEBEELD HERMAN SORGELOOS / PRODUCTIE TONEELHUIS / MET DANK AAN CHRIS WILLEMSEN
Première 3 april 2008 En uiteindelijk weet hij met alle Claus-bravoure van dien een gevoel van machteloosheid en onpeilbare melancholie over te brengen, die ook deel is geweest van dat mensenleven en dat zeker zo herkenbaar is. En dat komt aan. Karin Veraart – De Volkskrant (NL) Het zijn vlagen van kwetsbaarheid, in een voorstelling die, net als die tientallen interviewers, niet door het pantser van de publieke figuur Hugo Claus raakt, maar wel bulkt van rake aforismen en poëtische zinnen. Mark Cloostermans – De Standaard “De versie Claus” werkt dan ook vooral als een geslaagde hommage aan de overleden grootmeester. Karlien Vanhoonacker – Deredactie.be
p. 9
1.3. Peter Missotten/De Filmfabriek In 2008 verlegt Peter Missotten/De Filmfabriek voor het eerst zijn pad als theaterregisseur naar de grote theaterzaal en creëert er De wilde wilde weg. Intussen kennen zijn kleinere locatieprojecten een bescheiden maar niet onopgemerkte tournee, langs bijv. Holland Festival.
CREATIES De zingende vergeetput (2008) De Filmfabriek heeft in het verleden al vaker projecten gemaakt die een dialoog aangaan met de stad en haar bewoners. Zo verscheen vorig seizoen in het Albertpark nog een vreemde serre waarin zich elke avond een donker verhaal afspeelde, tot grote verbazing van de toevallige passant. Inspiratiebron voor De zingende Vergeetput is een nieuw fenomeen op internet: op het web verschijnen meer en meer anonieme biechtplekken, plaatsen waar mensen hun zonden kunnen opbiechten: anoniem maar extreem openbaar. Wat zou er gebeuren indien je zo’n biechtplek nu niet virtueel, maar net heel tastbaar aanwezig zou maken in de stad? En nog wel in de vorm van een soort aarden koker die als het ware met een reuzenkurkentrekker uit de bosgrond getrokken is en nu in hartje stad functioneert als een vergeetput. Een zingende vergeetput bovendien: de verzoekjes, wensen, gedachten die het publiek toevertrouwt aan de vergeetput worden meteen live omgezet door twee muzikanten van op de bodem van de put. Wie zijn gedachte toevertrouwt aan de put hoort een echo daarvan opborrelen vanuit de diepte van de put. Het publiek kan er anoniem terecht met verzoekjes, gedachten, muizenissen... Kleine gedachten weggerukt uit de drukte, kleine dingen die we niet graag horen, vertellingen aan onszelf.... De zingende vergeetput staat gedurende een goed deel van de maand juni op het plein voor de Bourlaschouwburg; tegenover deze mastodont doet de nochtans flink uit de kluiten gewassen aarden koker enigszins klein aan, maar net daardoor misschien des te benaderbaarder. We merken algauw dat het publiek de weg vindt naar de stelling bovenop de put (en meer dan eens boos is als de putbewoners toe zijn aan een korte pauze!); de verhalen die aan de put toevertrouwd worden blijken vaak verrassend ontroerend en persoonlijk. Bij momenten zijn dit haast therapeutische mini-sessies. Dit is een andere manier om het publiek te bereiken, te verrassen en even te doen halt houden, een ingreep in de publieke ruimte die zijn uitwerking niet gemist heeft. Intussen is er vanuit verschillende locatiefestivals interesse voor dit project. Wordt vervolgd.
EEN INSTALLATIE/PERFORMANCE VAN EN MET PETER VANDEMEULEBROECKE & WANNES DENEER / NAAR EEN IDEE VAN PETER MISSOTTEN / PRODUCTIE TONEELHUIS
Première 11 juni 2008 Voorstellingen juni 2008 (geen tournee) Verdrietig? Stort je hart uit aan De zingende vergeetput. De Standaard We kunnen geen problemen oplossen, maar wel opluchting verschaffen. Wilfried Eetezonne – De Morgen Klim het laddertje aan de Vergeetput op, en laat je neergeschreven zonden naar beneden dwarrelen. Ilse Dewever – Gazet van Antwerpen
p. 10
De wilde wilde weg. Een roadmovie doorheen land in ontbinding (2008) Na drie eerder kleinschalige projecten voor Toneelhuis, palmde De Filmfabriek in november voor het eerst de grote zaal van de Bourla in. Voor De wilde wilde weg vertimmerden Peter Missotten en Peter Vandemeulebroecke het Bourlatheater tot een grimmig-hilarische plek van onheil. “We doen de deuren open van de Bourla, gooien een paar handgranaten naar binnen en komen de volgende dag terug om te kijken naar ons decor”, aldus Peter Missotten enkele maanden voor de première. De wilde wilde weg is een komische en cynische fabel van twee figuren die door het noodlot tot elkaar veroordeeld zijn. Ze trekken weg uit een versplinterd land. Weg van de eindeloos ruziënde fracties, het getouwtrek, de rivaliserende politici met hun geheime agenda’s. Weg van De Diepe Crisis. Op weg naar het paradijs. Als Laurel en Hardy op zoek naar de Heilige Graal. Hun conversaties zijn vlijmscherp provocerend en bijzonder grappig tegelijk. Mede dankzij zijn snedige dialogen won de Amerikaans-Servische auteur Steve Tesich ooit de Oscar voor het beste, oorspronkelijke scenario. Maar net die goedgeschreven dialogen bleken soms een blok aan het been. Noch de regisseurs, noch de acteurs hadden veel zin om zich te laten dicteren door Tesich’ wellmade play. Ze gingen op zoek naar subtiele manieren om de bijwijlen erg Amerikaanse en moraliserende tekst onderuit te halen. Het acteursduo Dries Vanhegen en Benny Claessens bleek daartoe de perfecte combinatie: via Vanhegen kwamen de kwaliteiten van de tekst tot hun volle recht, terwijl Claessens meesterlijk was in het ironiseren en vervreemden.
CONCEPT, REGIE EN SCENOGRAFIE DE FILMFABRIEK, PETER MISSOTTEN, PETER VANDEMEULEBROECKE / TEKST ON THE OPEN ROAD, STEVE TESICH / VERTALING DRIES VANHEGEN / SPEL BENNY CLAESSENS, DRIES VANHEGEN, NIK VAN DEN BERG, JOOP KEESMAAT, JOOST STELTENPOOL, MIKE BRUYNINCKX / KOSTUUMONTWERP CKAREL VAN LAERE / DRAMATURGIE ELLEN STYNEN / PRODUCTIE TONEELHUIS
Première 26 november 2008 Voostellingen november - december 2008 (geen tournee) De wilde wilde weg stemt ongemakkelijk. Hier hebben we een volmaakte paradox: met een arrogant, extreem zelfbewust spektakel stelt De Filmfabriek de vraag of de kunstenaar zich niet eens wat bescheidener moet opstellen. Een explosieve vraag, want in de 21ste eeuw wordt van het theater relevantie, gemeenschapsvorming en participatiebevordering verwacht. Alleen al daarom: ga De wilde wilde weg niet uit de weg. Mark Cloostermans in De Standaard De heerlijk morsige regie die uit De wilde wilde weg spreekt, slecht met succes de kloof tussen elitaire en populaire cultuur. Gretig wordt gebruik gemaakt van de technische mogelijkheden van de grote zaal. Zo voert een rail boven de schans allerlei kitscherige beelden aan, des te katholieker naarmate de voorstelling vordert. Maar die drang naar het barokke beeld staat de absurd-symbolische lading van Tesichs stuk niet in de weg. Als na de pauze zelfs Jezus (Nik Van den Berg) en zijn bewaker (Joop Keesmaat) de weg naar het Beloofde Land versperren, levert dat de meest existentiële vragen op. “Waarom streven naar vooruitgang, als we toch allemaal dood gaan? Een antwoord levert Tesich niet, of het ligt in alle arbitraire moord en doodslag op scène. Maar in elk geval levert het smaakvolle samenspel tussen Verhegen en Claessens genoeg reden om vóór de dood toch nog eens van wat theater te proeven. Wat de een toevoegt aan overtuigende ernst, relativeert de ander meteen met ironische toonwissels en absolute melodramatiek. Het maakt van Al en Angel de ware verdedigers van elke uitwisseling tussen de intelligentsia en het volk. Voorbij elk populisme kunnen ze van elkaar best nog veel leren. Zo is ook De wilde wilde weg, met zijn rockattitude en zijn filosofietjes, met zijn thematisch bereik van ‘kunst’ tot ‘oorlog’ en ‘crisis’, een voorstelling voor alle publieken geworden. Wouter Hillaert in De Morgen De voorstelling schaaft en schuurt in vorm en inhoud. Je krijgt well made play in combinatie met brechtiaanse vervreemding in het eerste deel, maar na de pauze krijg je magisch-realistische onzin en vormelijk arm theater. Missotten en Vandemeulebroecke verliezen op den duur de teugels, misschien niet toevallig na de wederopstanding van Christus. Liv Laveyne in Knack
p. 11
HERNEMINGEN Kwartet (2006) De eindtijd treedt in. Müller schreef deze snijdende dialoog tussen Valmont en Merteuil als een eigentijdse versie van Les liaisons dangereuses van Laclos. Het werd een van zijn meest gespeelde teksten. Peter Missotten ontwierp voor Kwartet een kleine theaterkubus voor een tachtigtal toeschouwers. Met twee mannen die zweven boven de hoofden van het publiek. Als een losgeslagen ruimtetuig in het luchtledige van de geschiedenis. De installatie is een machine die eenzaamheid produceert en de acteurs tot afstandelijkheid dwingt, waardoor de onderhuidse passie als vanonder een dikke ijslaag beleefd wordt.
TEKST HEINER MÜLLER / REGIE PETER MISSOTTEN / KLANKDECOR SENJAN JANSEN / SPEL KAREL TUYTSCHAEVER, JONAS LEEMANS / VERTALING TEKST MARTIN HARTKAMP STEMMEN KATELIJNE DAMEN, MIEKE DE GROOTE / PRODUCTIE TONEELHUIS/ COPRODUCTIE SCHAUSPIELHAUS WIEN (AT)
Herneming mei 2008 Zelden zijn het formalisme en de afstandelijkheid van de macht, de kilte en de eenzaamheid van de twee levende doden zo indrukwekkend en zo eenvoudigweg complex geënsceneerd. Renate Klett - Theater Heute Kwartet is én een opwindend rollenspel én een clash tussen giganten. Het is de liefde op zijn grimmigst, die kapotbijt tot het op is en anderen fijnmaalt om zichzelf te vermaken.’— De Standaard
WeerSlechtWeer (2007) In Kwartet van Heiner Müller zweefden twee acteurs op een plexiglazen plaat boven het publiek. Als een losgeslagen satelliet, uitkijkend over het einde der tijden in een eeuwigdurende sneeuwbui. Bij WeerSlechtWeer zijn de rollen omgekeerd. Het publiek kijkt in een loden put waarin de acteurs aan alle trieste weersverschijnselen van ons Barre Land onderworpen worden. Alsof we met zijn allen in een afwasmachine gekropen zijn. Centraal staat de The Waste Land - het roemruchte gedicht uit 1922 van T.S. Eliot, in een nieuwe vertaling van Paul Claes. Het voelt als een rollercoaster op reis doorheen een regenbui. We glijden geruisloos maar kletsnat van de ene gedachtengang in de andere. Als we dan eindelijk stilstaan, doemt er een schim op uit de mist – hij zingt ons toe. En van dan af gaat alles beter.
TEKST T.S. ELIOT E.A. / CONCEPT & REGIE PETER MISSOTTEN / SPEL TEUN LUIJKX, JOOST STELTENPOOL, E.A. / DRAMATURGIE ELLEN STYNEN / REGIEASSISTENT THOMAS SCHOOTS / TECHNIEK HENK VANDECAVEYE/ PRODUCTIE TONEELHUIS
Herneming juni, december 2008 Louter licht en sound werken hier des te filmischer. Het zijn bijwijlen geniale ingrepen. Wouter Hillaert - De Morgen
p. 12
1.4. Olympique Dramatique De vier acteurs van Olympique Dramatique ondernemen in 2008 twee verregaande experimenten: ze werken in De Geruchten voor het eerst met een regisseur, Guy Cassiers, en in het najaar onderwerpen ze zichzelf en de kunst aan een bij momenten vernietigende analyse in Kunstminnende heeren.
CREATIES De geruchten (2008) Guy Cassiers / Olympique Dramatique Na drie jaar verschijnt René Catrijsse, deserteur uit een koloniale oorlog, opnieuw in zijn dorp Alegem. Het is het begin van een reeks vreemde incidenten met fatale gevolgen voor zowat iedereen die met hem te maken heeft. De pest trekt door Alegem: een mysterieuze ziekte zaait dood en verderf. Nog sneller verspreiden zich de geruchten. Het wordt onmogelijk om waarheid en leugen, feit en fictie, cafépraat en nieuwsbericht nog langer van elkaar te onderscheiden. Langzaam valt de dorpsgemeenschap uit elkaar in een bizarre verzameling van ontregelde individuen, geheime misdaden en wanhopige verlangens. Meesterlijk, met spot en mededogen, schetst Hugo Claus een grappig en ontstellend beeld van de onderbuik van Vlaanderen, met zijn verdrongen trauma’s en zijn onuitgesproken begeertes. Olympique Dramatique en Guy Cassiers maken van Alegem een Vlaamse Twin Peaks. De geruchten was de eerste samenwerking van Olympique Dramatique met een regisseur. In een eerste fase bewerkten ze, samen met Guy Cassiers, de roman van Claus. Aan de dialogen was weinig werk, maar om de korte hoofdstukjes in scènes te gieten, moest er serieus geknipt en geplakt worden. Dankzij het ingenieus gebruik van spiegels en elektronica (samples die door de acteurs op scène zelf bediend kunnen worden) sloegen Cassiers en Olympiqe Dramatique erin om de broeierige sfeer in de dorpsgemeenschap van Alegem tot leven te roepen.
NAAR HUGO CLAUS / VAN EN MET GUY CASSIERS, KATELIJNE DAMEN, TOM DEWISPELAERE, BEN SEGERS, LIESA VAN DER AA, MARC VAN EEGHEM, STIJN VAN OPSTAL, GREET VERSTRAETE / STIJLCONCEPT/VORMGEVING ENRICO BAGNOLI, DIEDERIK DE COCK, ARJEN KLERKX / KOSTUUMS ILSE VANDENBUSSCHE / MET DANK AAN GEERT VAN RAMPELBERG, THEATER ZUIDPOOL, KLEIN SEMINARIEROESELARE, LAIKA VZW-ANTWERPEN, NATIONALE BANK VAN BELGIË, CC MORTSEL / PRODUCTIE TONEELHUIS
Première 16 januari 2008 Tournee januari - september 2008 Claus, Cassiers en spelers laten met mededogen en humor een zowel kwetsbare als keiharde gemeenschap zien en de tijdloze, verwoestende kracht van geruchten. Karin Veraart – De Volkskrant (19 januari 2008) Ik kom woorden te kort. Letterlijk en figuurlijk: ik heb hier niet de ruimte om alle slimme ideeën van De geruchten te beschrijven. Slim is het woord voor dit stuk, dat de kijker met veel humor naar ontroerende en verwarrende scènes loodst. De mix van tragedie en komedie zie je ook in het spel: sommige acteurs zitten er opzettelijk over, anderen opzettelijk eronder. Subliem entertainment kortom, met hier en daar een angel. Mark Cloostermans – De Standaard (19 januari 2008)
p. 13
Hoe geestig Claus kan schrijven, tonen Olympique Dramatique en regisseur Guy Cassiers aan het publiek. Peter Haex – Gazet van Antwerpen (17 januari 2008) In de uitgepuurde setting komt de roman van Claus tot leven. Het resultaat is een sterke, afgewerkte voorstelling, klasse zoals we van Cassiers gewoon zijn. Acteurs als Ben Segers, Katelijne Damen, Marc Van Eeghem en Stijn Van Opstal zetten er puike prestaties in neer. Karlien Van Hoonacker – deredactie.be – VRT (24 januari 2008)
Kunstminnende heeren (2008) In Kunstminnende heeren stonden de vier spelers van Olympique Dramatique voor het eerst sinds lang nog eens met hun vieren op scène. Bovendien was het de eerste keer dat ze niet van een bestaande tekst vertrokken. De titel is ontleend aan het toneelstuk Wallenstein van Schiller, en vat vrij goed het uitgangspunt samen: voor Kunstminnende heeren dompelde Olympique Dramatique zich twee maanden onder in een kunstbad, en probeerde, in wat uiteindelijk een zeer absurde en fragmentarische voorstelling geworden is, alle indrukken en ontdekkingen met het publiek te delen. De losse rode draad zijn vier heren, kunstminners, die wekelijks samenkomen in een soort van zelfhulpgroep om ‘kunst te bedrijven’. In een aantal losse scènes zien we o.a. hoe de eerste bijeenkomst verloopt, hoe ze bestaande kunstwerken proberen te imiteren, hoe ze er niet in slagen om hun lievelingsgedicht of lievelingsmuziekstuk met het publiek te delen, hoe ze hun gal spuwen over het amateurisme in de kunsten en zelf hun plaats in de kunstwereld zoeken. Aan het einde van de voorstelling besluiten ze een reusachtig bootje te vouwen van de kartonnen vloerbedekking, maar die klus zullen ze nooit klaren. In plaats daarvan raken ze een voor een afgeleid door een gemotoriseerde speelgoedlibel die ze over het publiek laten cirkelen. Kunstminnende heeren eindigt in jongensachtige verwondering. Het repetitieproces was allesbehalve evident. Een enorme hoeveelheid kunstenaars en kunstwerken passeerde de revue, en het bleek geen sinecure om daar uiteindelijk een voorstelling uit te distilleren. De meningen liepen dan ook erg uiteen. Een deel van het publiek voelde zich aangesproken door de soms stuntelige pogingen van de kunstminnende heeren om zich aan de grote kunstenaars te meten, en door de humoristische situaties die daar onvermijdelijk mee gepaard gaan. Anderen zagen voornamelijk hoe de heeren zichzelf én de kunst belachelijk maakten, en stelden zich daar terecht vragen bij. In extremis werd beslist om naast de voorstelling ook een Kunstminnende heeren-website te maken, die – explicieter dan de voorstelling zelf – een beeld geeft op de veelheid van materiaal en het grillige parcours dat Olympique Dramatique deze keer heeft afgelegd.
VAN EN MET INGE BÜSCHER, TOM DEWISPELAERE, HUGO MOENS, BEN SEGERS, STIJN VAN OPSTAL, GEERT VAN RAMPELBERG / DRAMATURGIE ELLEN STYNEN / PRODUCTIE TONEELHUIS
Première 24 oktober 2008 Tournee oktober - december 2008
p. 14
De acteurs vertrouwen op hun kunde. Ze drijven op de vreugde van acteurs die tot entertainen overgaan. Stijn Van Opstal blijft in zijn typetje van stotteraar. Het is een beetje flauw, maar de declamatie van zijn Pessoa-gedichtje is niettemin onweerstaanbaar. De dronkemansrede van Tom Dewispelaere is puntgaaf gespeeld. Het probleem van deze voorstelling is de ontzagwekkende leegte. Ze is eigenlijk een sketchavond, die al redelijk snel niet kan verhullen dat de bodem van het vat in zicht komt. De stukjes worden korter en fletser. Een speelgoedlibelletje boven het publiek is het onverwachte einde. Door het volstrekte niets waar Kunstminnende heeren boven balanceert, valt des te duidelijker op hoe getalenteerd het viertal van Olympique Dramatique wel is. Als geen ander beheersen ze de technieken van het komisch acteren, weten ze pauzes te leggen en op het juiste moment toe te slaan. Hadden we deze voorstelling nodig om tot die slotsom te komen? Ik zou dat talent liever bezig zien in een productie die er toe doet. Volgende keer dan maar? Geert Sels in De Standaard Met veel precisie heeft Olympique Dramatique duidelijk de kracht van de kunst geanalyseerd, en weten ze ook perfect hoe die te ontkrachten. De mechaniek van het absurdisme hadden ze al langer onder de knie. Net als bij de makers van ‘Monty Python’ is het hen vooral te doen om het absurde van de situatie op zich. Een pun is nooit nodig, de fragmenten spreken allemaal voor zich. Terwijl de heren dus met veel schwung een gigantische kraanvogel in elkaar plooien, houden ze het plots voor bekeken en sturen ze een lichtgevende telegeleide libel de tribune in. Makkelijk gaat ook. De strijdkreet van Olympique Dramatique mag duidelijk zijn, en wij horen het de heren graag zeggen: ‘Onder invloed geschreven stukken zijn invloedrijke stukken.’ En laten we nu nét van invloedrijke stukken houden. Heerlijk toch, de kunst. Maar wat is kunst nu? Een selectie van de crème de la crème uit de kunstwereld opvoeren en daarmee zeventig minuten lang een volle zaal laten lachen? Ja, misschien is dát wel de definitie van kunst. Cédric Raskin in Cutting Edge Ben Segers, Tom Dewispelaere, Stijn Van Opstal en Geert Van Rampelberg spiegelen zich op de scène aan allerlei kunstwerken waar ze in hun lange voorbereiding op gestoten zijn. Van Benoît worden tekeningen verlevendigd, van Charles Ray een gekke foto overgedaan. Ook Sam Dillemans en Lars von Trier passeren de revue met hoge statements over wat kunst vermag. Op de klassieke academie zouden ze dat ‘imitatio’ noemen. Alleen verdedigen de Olympiquers niet hun fascinaties, maar laten ze die uitspreken door typetjes uit het artistieke hob byisme. Met stotteren, benepen stemmetjes en foute kapsels schilderen ze zo veeleer een absurd sociologisch portret dan een uitgesproken verhouding tot hun thema. Wij zijn niet zij, is de slotsom. Onbedoeld klinkt het net heel elitair, heel makkelijk ook. Naar splijtende eigen ‘creatio’ blijft het zoeken. Wouter Hillaert in De Morgen
p. 15
1.5. Wayn Traub Wayn Traub werkt in een rechte lijn aan het derde deel van zijn Wayn Wash trilogie dat in het voorjaar van 2009 zijn première zal kennen.
HERNEMING N.Q.Z.C. (2007) Een astronaut gaat in de ruimte op zoek naar zijn geliefde. Is hij een moderne Orpheus die zijn geliefde niet langer zoekt tussen de dode zielen in de onderwereld, maar tussen de dode sterren in het heelal? Of is hij een psychisch gestoorde man die een grote eenzaamheid probeert op te vullen? Welk trauma heeft hij opgelopen? Wat heeft hij verdrongen? Met de hulp van een psychologe probeert hij achter de waarheid te komen, maar hij loopt verloren in een spiegellabyrint van liefde, gemis en verlangen. In N.Q.Z.C. creëert Wayn Traub samen met zijn acteurs Simonne Moesen, Ludmilla Klejniak, Didier De Neck en JeanBenoit Ugeux (waarmee hij vorig seizoen werkte aan een experimentele theatervorm in het Arkiologi-onderzoek) opnieuw een persoonlijke en eigenzinnige wereld, ergens halfweg tussen soap en mythe, tussen middeleeuwse fabel en sciencefictionstory. Meer nog dan in vorige producties van Wayn Traub speelt muziek in N.Q.Z.C. een leidende en ritmerende rol. Verschillende verhalen, verschillende talen en verschillende acteerstijlen kruisen elkaar in een tegelijk archaïsch en surreëel universum. N.Q.Z.C. staat voor ’inquisitie’ en is een poëtische ondervraging van de opofferingszin van de liefde. De voorstelling speelt in het Frans en wordt in het Nederlands boventiteld.
CONCEPT, SCENARIO EN REGIE WAYN TRAUB / TEKST PAUL POURVEUR, SIMONNE MOESEN, LUDMILLA KLEJNIAK, DIDIER DE NECK, JEAN-BENOIT UGEUX / SPEL SIMONNE MOESEN, LUDMILLA KLEJNIAK, DIDIER DE NECK, JEAN-BENOIT UGEUX, WAYN TRAUB / MUZIEKCOMPOSITIES VOOR ORGEL EN KLASSIEKE INSTRUMENTEN RAF KEUNEN / RITMISCHE MUZIEK EN SOUNDSCAPES JAN VERSCHOREN / MUZIEK OUVERTURE JEROEN DE PESSEMIER / SCENOGRAFIE EN ATTRIBUTEN FREDY PORRAS / ASSISTENTIE ACCESSOIRES LEA BABEL / KOSTUUMS MIJEONG JEONG / ONTWERP ROBOTMASKER ALEXANDRA MEIN (EXECUTED BY BRUNO BRESSANUTTI) / PRODUCTIELEIDING EN REGIE-ASSISTENT ARNOUT ANDRÉ DE LA PORTE / STAGE REGIE-ASSISTENTE INGRID VRANKEN / LICHT PIERRE WILLEMS / GELUID OLIVER HOUTTEKIET / PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE THEATRE DE LA VILLE PARIS (FR), PRODUCTIEHUIS ROTTERDAM (ROTTERDAMSE SCHOUWBURG (NL)
Herneming maart, mei 2008 Vormelijk is Traub een kei. Hij beheerst zijn technieken en weet het podium naar zijn ontwerp in te richten. Geert Sels De standaard De effecten zijn knap, visueel is de voorstelling bij momenten zeer mooi en ook muzikaal is ze sterk. Eefje Rampart Gazet van Antwerpen Door de enen wordt hij verguisd door de anderen bejubeld, de theatervoorstellingen van Wayn Traub laten niemand onverschillig. Pol Arias - Radio 1 N.Q.Z.C. is één lange extase, één magistrale trip in de geniale droomwereld van Wayn Traub. Cédric Raskin - Cutting Edge
p. 16
1.6. Lotte van den Berg Lotte van den berg spitst zich in 2008 toe op een aantal actiepunten: de tourneebegeleiding van een aantal van haar producties, de voorbereiding van de film Nature morte (finalisering voorzien in 2010), en op de voorbereiding van haar nieuwe organisatie, OMSK, in het Nederlandse Dordrecht (opstart 1 januari 2009). In het najaar toont ze het resultaat van een Gasthuissessie die ze samen met Jetse Batelaan leidde.
CREATIE Gasthuissessie (2008) De Amsterdamse theaterwerkplaats Gasthuis, sinds kort gefuseerd met productiehuis en theater Frascati, heeft inmiddels een boeiende traditie opgebouwd van “sessies”, waarin een geselecteerde groep jonge makers samenwerkt met een inspirerend kunstenaar. Als inspirators voor deze sessie werden Lotte van den Berg en Jetse Batelaan (o.a. Broeders) uitgenodigd. Ze selecteerden een tiental kandidaten met wie ze twee weken aan de slag gaan in Amsterdam, rond het thema ‘het gesprek’. Ze gingen op zoek naar de zin en onzin van woorden. Naar zowel dadaïstische klankgedichten als ontluisterende gesprekken. Een perpetuum mobile van woorden. Het resultaat was te zien in Amsterdam en in Antwerpen. Na de voorstelling is er een nagesprek. ‘Eind november doe ik samen met Jetse Batelaan, goede vriend en regisseur, het grote experiment met de pratende mens op scene. Zoals velen van u waarschijnlijk wel weten hebben zowel Jetse als ik een nogal dubieuze verhouding met het gesproken woord. We zijn beide mensen die graag praten en veel beweren, en toch, of misschien juist daarom, zijn de personages die we opvoeren veelal zwijgend aanwezig. Samen met een aantal theatermakers doen wij onderzoek naar deze eigenschap in de hoop te komen tot het verlossende gesprek waarin alles gezegd wordt zonder schroom. Of zoals Jetse zegt: ‘Ik maak in mijn werk voortdurend omtrekkende bewegingen en kom nooit tot het moment dat mensen samen aan tafel gaan zitten en het gesprek werkelijk aangaan. Misschien moet het er nu eindelijk eens van komen.’ Lotte van den Berg Antwerpen, 22 november 2008
HERNEMINGEN Gerucht (2007) Op een doorgaande plek in de stad plaatst Lotte van den Berg een geluiddichte ruimte. Een van de wanden is van glas en geeft zicht op een uitsnede van de stad in beweging. Het publiek zit binnen en kijkt naar buiten. Vier acteurs begeven zich in de bedrijvige stad, en zoeken de beschutting op van de geluiddichte ruimte. Zij proberen zich te verhouden tot de veelheid om hen heen. Zij trachten hun indrukken en gedachten voor even te stillen. Nu en dan dringen de geluiden van de omgeving tot de binnenruimte door. Haastige hakken, flarden van gesprekken, een auto die optrekt en geruisloos verdwijnt in het kabaal van het verkeer. Totdat het suizen van de stad weer stilvalt. En je lijkt te kunnen kijken door de dingen heen.
REGIE LOTTE VAN DEN BERG / TEKST LOTTE VAN DEN BERG, ABKE HARING / SPEL CAROLA BÄRTSCHIGER, ABKE HARING, PETER SEYNAEVE, WARD WEEMHOFF, WANDA EYCKERMAN, ROEL SWANENBERG / SCENOGRAFIE THEUN MOSK / GELUIDSONTWERP CHARO CALVO, LIEVEN CALLENS / KOSTUUMONTWERP FREIJA WOUTERS / DRAMATURGIE JELLICHJE REIJNDERS / PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE FESTIVAL AAN DE WERF (UTRECHT) I.S.M. TTHEATERFESTIVAL BOULEVARD (DEN BOSCH / MET STEUN VAN IN SITU, EUROPEES NETWERK VOOR ARTISTIEKE CREATIE IN DE PUBLIEKE RUIMTE
Herneming april - september 2008
p. 17
Winterverblijf (2007) Winterverblijf is geïnspireerd op een reis die Lotte van den Berg maakte door Siberië en Mongolië. Daar is het in de winter te koud om de kerk te verwarmen. De dienst vindt plaats in de keuken. Tussen de gebeden door wordt er in de pap geroerd. Monniken zitten op een rij naast de straalkachel. Een jonge non uit Irkutsk zingt vals. Stuk voor stuk taferelen die laten zien hoe menselijk geloven is. Winterverblijf is een voorstelling over mensen die hopen te geloven. Over mensen die proberen hun niet-begrijpen vorm te geven, een gebed te zeggen, een lied te zingen. Misschien is iedere handeling die je met aandacht uitvoert een gebed en een poging je te verbinden met de wereld om je heen. Je eet een appel, loopt over straat, slaat een kruis en dekt de tafel. Hoe geef je dezelfde handeling steeds opnieuw betekenis? En wat doe je wanneer het je niet langer lukt je hoofd te buigen, je handen te vouwen, de woorden te vinden? Dirk Roofthooft, Marlies Heuer en Marij Verhaevert spelen. Judith Vindevogel en Sainkho Namtchylak zingen. Jan Joris Lamers ontwerpt het toneelbeeld. Suzanne Jaeschke en Dirk Seghers denken mee over dramaturgie en muziek. Een voorstelling van Lotte van den Berg.
REGIE LOTTE VAN DEN BERG / SPEL DIRK ROOFTHOOFT, MARLIES HEUER, MARIJ VERHAEVERT, JUDITH VINDEVOGEL, SAÏNKHO NAMTCHYLAK / SCENOGRAFIE JAN JORIS LAMERS / DRAMATURGIE SUZANNE JAESCHKE / MUZIEKDRAMATURGIE DIRK SEGHERS / PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE WALPURGIS
Herneming januari - februari 2008 Winterverblijf is een bijzonder stille, ingetogen, complexe en niet gemakkelijke, maar bijzonder interessante en schone theaterervaring. Peter Haex - Gazet van Antwerpen Concluderend moet evenwel gezegd dat Van den Berg met Winterverblijf een gedurfde en bijzondere voorstelling heeft gemaakt, een waarmee ze er niet voor terugdeinst iets te vragen van haar publiek, want qua ritme en concentratie is dit bepaald geen doorsneeproductie. Waarmee ze zich een regisseuse betoont wier talent het waard is om te koesteren. Karin Veraart - De Volkskrant
p. 18
Stillen (2006) Op de scène een oude man, een jong meisje, een jongen. Een oude vrouw, een jonge vrouw. Elk lichaam zijn eigen herinneringen. Elk lichaam op zoek. Stillen gaat over onrustige lijven, trillend en bevend. Over stelpen en zogen, over het lessen van dorst. Lichamen stoten tegen andere lichamen. Ze verliezen zich in elkaar en scheuren zich los. Deze onophoudelijke beweging van aantrekken en afstoten tussen lichamen — soms wervelend, soms dolend, soms teder, soms wreed — ziet u in Stillen. Een voorstelling over de troost van de aanraking. Over de pijn van steeds weer alleen.
REGIE LOTTE VAN DEN BERG / SPEL LUC BOYER, ANNALISA DEROSSI, HENDRIK AERTS, GERINDO KAMID KARTADINATA, LUCIA MEEUWSEN, EMMA SIMONS, FLO STEENO / DRAMATURGIE SUZANNE JAESCHKE / SCENOGRAFIE DRIES VERHOEVEN / LICHT JORG BITTNER / KOSTUUMS MAGDALENA MUSIAL / PRODUCTIE TONEELHUIS, SOPHIENSAELE (DE) / COPRODUCTIE PRODUCTIEHUIS ROTTERDAM (ROTTERDAMSE SCHOUWBURG (NL)
Herneming april - mei 2008
Het blauwe uur (2003) Ergens in de stad ontwaakt een straat. De toeschouwers zijn stille getuigen. Deze voorstelling werd eerder gespeeld door het Nederlandse Theater Artemis in 2003 (nominatie 1000WATT prijs) en wordt nu opnieuw gecreëerd in een Antwerpse straat. Het blauwe uur geeft het woord ontwaken een nieuwe definitie.De voorstelling dompelt de nog dromerige toeschouwer tijdens het blauwe uur onder in een wereld tussen dag en nacht en etaleert een ontwaken van beeld, locatie en geluid. Haast woordeloos en met sobere, theatrale middelen wordt een enorme rijkdom gepresenteerd. (uit: toelichting van de jury bij de nominaties 1000WATT 2003)
CONCEPT EN REGIE LOTTE VAN DEN BERG / DRAMATURGIE JELLICHJE REIJNDERS / KOSTUUMS JASMIJN VAN DEN BERG / TONEELBEELD NELL DONKERS / EDUCATIEVE OMKADERING HETPALEIS MET O.A. ROB BEUMER, WANDA EYCKERMAN, JOOST KONING, SARAH RINGOET, PETER SEYNAEVE, DO VAN STEK, VINCENT VERBEECK / COPRODUCTIE TONEELHUIS & HETPALEIS
Herneming mei 2008
p. 19
1.7. Benjamin Verdonck Benjamin Verdonck werkt verder op de drie sporen die zijn werk karakteriseren: de acties in de openbare ruimte (hij bereidt in 2008 een groot project voor in 2009 – KALENDER 09); de theaterprojecten die hij in het najaar bundelt in het initiatief REPERTOIRE. En tenslotte zijn beeldend werk dat in een tweetal tentoonstellingen publiek gaat. Al dit werk samen vindt een schriftelijke neerslag in de indrukwekkende publicatie Werk / Some work. Benjamin Verdonck wordt in de periode 2006-2009 ondersteund door Toneelhuis, KVS en Victoria/Nieuwpoort. Intussen heeft ook LLS 387, ruimte voor actuele kunst, zich als partner voor Verdoncks plastisch werk geëngageerd (met een tentoonstelling in het najaar 2008 als eerste wapenfeit). Toneelhuis toont werk dat in de andere huizen gemaakt wordt, meer bepaald Nine Finger en Global Anatomy, promoot mee de boekverkoop van WERK/SOME WORK dat geproduceerd werd door Victoria/Nieuwpoort, en geeft ondersteuning aan de tentoonstellingen. Uit respect voor de verschillende producenten vermelden we in dit jaarverslag bij creaties/hernemingen alleen die producties die integraal binnen Toneelhuis aangemaakt werden; alle andere voorstellingen van Benjamin Verdonck nemen we op bij Receptief werk.
CREATIE My house changed into a black swan and I flew away with it (2008) Het aanvankelijke plan voor deze productie om een grote kijkdoos te maken die overal mee naartoe kan en waarin verhalen van Italo Calvino’s Onzichtbare steden hun plek zouden kunnen vinden, wordt na verloop van tijd omgebogen naar een meer wendbaar project van een reeks avonden en activiteiten waarin Benjamin Verdonck in gesprek gaat met zijn publiek. Deze ‘avonden’ nemen verschillende vormen aan: soms stelt Benjamin Verdonck een zorgvuldige reeks videofragmenten samen die – gekaderd door commentaar van hemzelf - een nieuw licht werpen op zijn inspiraties en fascinaties. Soms gaat hij ook echt een verbond aan met wat zich in een bepaalde omgeving afspeelt, dat is bijvoorbeeld het geval in het onderstaande La Neve.
Toonmoment My house…. (2008)
1 en 2 mei -(atelier Van Diepenbeekstraat, Berchem)
La neve (2008) Benjamin Verdonck: we were invited by inteatro to make something in the streets of polverigi we were looking for something everybody knew we ended up finding something nobody knows anylonger once i was invited by jan bucquoy (a belgian cineast and provocateur) we were sitting in “les deux magots” in paris where he ordered carpaccio of beef once the food was served he stated: “anarchism is beefsteak for everyone” we will work from 2 till 5 july in Via Regina Margherita the work is called LA NEVE/ICECREAM FOR EVERYONE(who likes it)
CONCEPT BENJAMIN VERDONCK, VALENTINE KEMPYNCK MET ROZANNE KEMPINCK IN GESPREK MET GEERT OPSOMER, SÉBA HENDRICKX TECHNIEK KAREL CLEMMINCK / PRODUCTIE TONEELHUIS, KVS, CAMPO & INTEATRO FESTIVAL
2 juli 2008
TENTO Collectie – Kunstenfestival / Wiels Brussel: 9 mei tem 1 juni 2008 WERK/SOME WORK, LLS 387, Lange Leemstraat 387, Berchem: 4 september tem 29 november 2008 p. 20
HERNEMINGEN Repertoire/Kalender In het voorjaar 2008 werd beslist om de geplande nieuwe voorstelling van Benjamin Verdonck een andere invulling te geven. Hij presenteerde in september een overzicht van zijn werk in de Bourlaschouwburg en startte de voorbereiding van zijn Kalender-project, dat het volledige jaar 2009 zal beslaan. Onder de noemer REPERTOIRE herneemt Benjamin Verdonck vijf van zijn toneelvoorstellingen in de maanden september en oktober: Metamorphosen, gemaakt met Sara De Bosschere en Luc Nuyens van De Roovers, WEWILLLIVESTORM, gemaakt met Valentine Kempynck, Nine Finger, gemaakt met Fumiyo Ikeda en Alain Platel en 313/Misschien wisten zij alles en Global Anatomy gemaakt met Willy Thomas . Daarnaast maakt hij van de gelegenheid gebruik om verwante makers de mogelijkheid te bieden hun werk in de Bourla te tonen. Het zijn drie toneelvoorstellingen en een film die een sterke indruk op hem nalieten: Excavations van Marijs Boulogne, Propositie 1 van Miet Warlop, Globaal genomen van Mong Rosseel en Episode 1 van Renzo Martens. Op dezelfde avond speelt telkens een ‘repertoire’-voorstelling voorafgegaan of gevolgd door een uitgenodigde voorstelling, waardoor beide voorstellingen met elkaar in dialoog treden. Tenslotte is er een avond van...waarop Benjamin Verdonck dieper ingaat op zijn werk in de publieke ruimte. En er zijn twee avonden tijdens waarop hij teksten voorstelt die hij de afgelopen tijd geschreven heeft: I’m happy men, uitgevoerd met Sara De Bosschere en Ik ben een pegelhuis, uitgevoerd met Paul Koek. Het geheel vindt plaats in een gemoedelijke sfeer met koffie geschonken door een van de beste barista’s die Antwerpen rijk is en goede wijn. En de laatste avond een feestje opgeluisterd door Dennis Tyfus, begenadigd tekenaar en musicoloog. Bourla september, oktober 2008
WEWILLLIVESTORM (2005) Onderweg van ergens naar ergens anders Er zijn touwtjes en de dingen Dag en nacht en een donker bos Regen en dieren die spreken Een schip en een wit paard En de troosteloze gedachte dat een mens vier dingen bezit Die op aarde nutteloos zijn Een roer Een anker Riemen En de angst tenonder te gaan Dit ‘theatergedicht, opgetrokken uit nooit geziene beelden en nauwelijks na te vertellen’ blijft op het repertoire wegens groot succes.
p. 21
Hirondelle/Dooi vogeltje/The Great Swallow (2004) Op 1 mei 2004 verscheen op 32 meter hoogte tegen het administratief centrum van de stad Brussel een mansgroot zwaluwnest. Van daaruit ontvouwde zich zeven dagen lang een toneelvoorstelling over “een man die komt, ziet en in een poging zijn toeschouwers te omarmen, valt”. Deze voorstelling werd in mei 2005 gespeeld tegen de Rotunda-building in Birmingham (UK) en in mei 2008 op de WEENA-toren in Rotterdam (NL). Geen publiekscijfers opgenomen! Daily Telegraph van 21 mei 2008: “A man who has been “nesting” on the side of a skyscraper shocked passers-by today by appearing to fly. Benjamin Verdonck appeared to float for a few seconds before returning into his hand-built home attached to a tower in the Dutch city of Rotterdam. The equipment which kept him attached to the building was concealed from the crowd below. The Belgian performance artist appeared on the side of the Weena Tower in the heart of the city’s business district on Friday. Since then he has baffled onlookers by throwing feathers and straw out of his nest. A giant egg has also appeared on the street below. The stunt has received world-wide attention on YouTube. According to the Rotterdam theatre Toneelhuis representing the artist, Verdonck’s bird is a kind of personal portrait. “The performance represents the struggle of a man who wants to embrace the public, but in doing so must eventually fall out of the nest,” a spokeswoman said. His seven-day installation, named The Great Swallow, is due to end tomorrow. It is rumoured that the finale will see Verdonck appear to fall to the ground, with an ambulance in the street under the nest and chalk lines in the pavement. Known for his controversial and attention-seeking performances, Verndonck once said of his art: “I really long for small-scale actions and then preferably actions bordering on illegality.” A similar performance by Verdonck was staged in Birmingham in 2005.”
Rotterdam mei 2008
p. 22
1.8. Sidi Larbi Cherkaoui De choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui maakt voor Toneelhuis één creatie op jaarbasis. Met succes. Daarnaast creëert hij ander werk, o.m. voor De Munt en Sadler’s Wells, resp. het mooie Apocrifu en Sutra. Larbi bereidt tegen 2010 de oprichting van zijn eigen dansgezelschap Eastman voor. Eastman zal in residentie blijven bij Toneelhuis.
CREATIE Origine (2008) Choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui zoekt voor Origine een intimistische sfeer op met vier dansers. Hij koos deze dansers om gestalte te geven aan de vier windrichtingen die ook de grote culturele verhoudingen lijken te bepalen: noord versus zuid, oost versus west. Ijslandse sprookjes, Japanse robotica, Amerikaanse consumptie, Afrikaanse aarde. De vier elementen, met een houten pop als vijfde element dat bindt of transformeert. Dit alles wordt omgeven door twee vrouwenstemmen, een Arabische en een Scandinavische die hun eigen repertoire verbinden met onder meer de mystieke gezangen van Hildegard von Bingen. Opnieuw kiest Sidi Larbi Cherkaoui met Origine, en de samenstelling van zijn artistieke partners voor een aparte invalshoek op de muzikale overlevering. Met die muziek zet hij de grondtoon voor een choreografie die politiek actuele thema’s subtiel inviteert. Speels maar onmiskenbaar worden thema’s als immigratie, vervreemding en overmatig consumentisme aangeraakt om weer losgelaten te worden en te transformeren tot een meer abstract dansvocabularium.
REGIE EN CHOREOGRAFIE SIDI LARBI CHERKAOUI / ASSISTENTIE CHOREOGRAFIE NIENKE REEHORST, SATOSHI KUDO, CLAIRE CUNNINGHAM DANS / CHOREOGRAFIE KAZUTOMI KOZUKI, DAISY PHILLIPS, VALGEROUR RÚNARSDÓTTIR, SHAWN MOTHUPI MUZIEK HILDEGARD VON BINGEN, LIEDEREN UIT DE OOSTERSE CHRISTELIJKE TRADITIE (4DE-12DE EEUW), PSALMEN EN VROEGE POLYFONIE UIT HET SPAANSE MIDDELEEUWSE NONNENKLOOSTER LAS HUELGAS (13DE EEUW), GEWIJDE VROUWENLIEDEREN VAN HET ZWEEDSE PLATTELAND LIVE MUZIEK ENSEMBLE SARBAND ZANG FADIA TOMB EL-HAGE ZANG EN GOTHISCHE HARP MIRIAM ANDERSÉN MUZIKALE DIRECTIE, ARRANGEMENTEN, PERCUSSIE EN LUIT VLADIMIR IVANOFF KOSTUUMONTWERP ISABELLE LHOAS, FREDERICK DENIS LICHTONTWERP ENRICO BAGNOLI POPPENMAKER FILIP PEETERS BEELD GILLES DELMAS, PAUL VAN CAUDENBERG PROJECTMANAGEMENT VAN SIDI LARBI CHERKAOUI KARTHIKA NAIR PROMOTIE EN VERKOOP FRANS BROOD PRODUCTIONS / PRODUCTIE TONEELHUIS, MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT / COPRODUCTIE THEATRE DE LA VILLE PARIS (FR), TORINODANZA (IT), TANZHAUS NRW DUSSELDORF (DE)
Première 7 februari 2008 Tournee februari - december 2008 Origine weet het frivole en het beklemmende op ontwapenende wijze met elkaar te verzoenen. De grens tussen naïviteit en simplisme is bij Cherkaoui doorgaans niet altijd even duidelijk, maar de sobere, verstilde aanpak in Origine werkt. Bovendien is de muziek ronduit schitterend. Na Zero degrees is dit het beste wat Cherkaoui de voorbije drie seizoenen op de planken bracht. Danielle de Regt – De Standaard (11 februari 2008) Origine is een voorstelling die een breed publiek zal bekoren, door de verpletterend mooi uitgevoerde muziek, door de vier schitterende dansers, en door het podiumbeeld dat doet denken aan de kortfilm Flatlife van Jonas Geirnaert en herinnert aan 4x4 van dansgezelschap Hush Hush Hush. Peter Haex – Gazet van Antwerpen (11 februari 2008)
p. 23
HERNEMING Myth (2007) De voorstellingen van Sidi Larbi Cherkaoui zijn grote verhalenboeken met duidelijke verwijzingen naar de werkelijkheid. Met een compositietechniek vergelijkbaar met een schilderij van Brueghel creëert Myth een picturale encyclopedie van hoofdzakelijk westerse mythen en archetypen die driedimensionaal tot leven worden gebracht. Ook de hedendaagse beeldentaal van de Japanse manga is een bron van inspiratie. De scène lijkt een wachtzaal voor een grote poort, waarbij je niet weet of de mensen naar de hemel of de hel, naar een dokter of een god zullen gestuurd worden, of terug naar de wereld. De personages die in die tussenwereld belanden, zijn gespleten tussen een aardse en hemelse pool, tussen hun vrouwelijke en mannelijke zijde, tussen een oosters en een westers bewustzijn, tussen goed en kwaad. Ze worden bezocht en begeleid door hun schaduwzijde, door hun dierlijke natuur. Voor Myth brengt Cherkaoui veertien uitzonderlijke performers samen die intussen lotgenoten geworden zijn. Zangeres Patrizia Bovi, meester in de Italiaanse traditionele muziek, is (samen met haar ensemble Micrologus) Larbi’s muzikale bondgenoot op de scène.
REGIE / CHOREOGRAFIE SIDI LARBI CHERKAOUI ASSISTENT CHOREOGRAFIE NIENKE REEHORST MUZIKALE LEIDING PATRIZIA BOVI DANS / CHOREOGRAFIE IRIS BOUCHE, ANN DOCKX, DAMIEN FOURNIER, ALEXANDRA GILBERT, MILAN HERICH, DAMIEN JALET, PETER JASKO, SATOSHI KUDO, CHRISTINE LEBOUTTE, LAURA NEYSKENS, JAMES O’HARA, ULRIKA KINN SVENSSON, MARC WAGEMANS, DARRYL E. WOODS LIVE MUZIKANTEN ENSEMBLE MICROLOGUS:, MAURO BORGIONI, PATRIZIA BOVI, GOFFREDO DEGLI ESPOSTI, GABRIELE MIRACLE, GABRIELE RUSSO, SIMONE SORINI, LEAH STUTTARD SCENOGRAFIE WIM VAN DE CAPPELLE, SIDI LARBI CHERKAOUI KOSTUUMS ISABELLE LHOAS, FREDERICK DENIS LICHTONTWERP LUC SCHALTIN SPREIDING FRANS BROOD PRODUCTIONS /PRODUCTIE TONEELHUIS / COPRODUCTIE DESINGEL, THEATRE DE LA VILLE PARIS (FR), NATIONAL ARTS CENTER OTTAWA (CA), CONCERTGEBROUW BRUGGE (BE), GRAND THEATRE DE LUXEMBOURG (LU), SADLER’ S WELLS LONDON (GB), FONDAZIONE MUSICA PER ROMA (IT), THEATER IM PFALZBAU LUDWIGHAFEN (DE)
Tournee januari - oktober 2008 Cherkaoui brouwt uit acrobatie, oosterse vechtkunst, jazzballet en moderne dans een cocktail van amusante, intrigerende, verbluffende beelden. Het zotte, het ontroerende en het diepzinnige vallen hier samen in muziek en beweging. Dat wonder is de ware boodschap van dit verhaal. Pieter T’Jonck – De Morgen) Origine is een voorstelling die een breed publiek zal bekoren, door de verpletterend mooi uitgevoerde muziek, door de vier schitterende dansers, en door het podiumbeeld dat doet denken aan de kortfilm Flatlife van Jonas Geirnaert en herinnert aan 4x4 van dansgezelschap Hush Hush Hush. Peter Haex – Gazet van Antwerpen (11 februari 2008)
p. 24
2. Productieve werking : coproducties en samenwerking & netwerking met andere organisaties Samenwerking en netwerking met andere partners We delen onze diverse samenwerkingsverbanden op in drie delen: 1. samenwerkingsverbanden m.b.t. creatie en spreiding 2. samenwerkingsverbanden m.b.t. receptieve programmatie 3. samenwerkingsverbanden op organisatieniveau
1.
Samenwerkingsverbanden m.b.t. creatie en spreiding
GezelschapNaam Antwerpen Open Antigone Asko|Schönberg Campo De Bijloke De Tijd deBuren deSingel Festival aan de Werf Festival d’automne Festival d’Avignon Festival International Inteatro Festival Musica Grand Théâtre de Luxembourg Holland Festival Kaaitheater KunstenFESTIVALdesArts KVS La Comédie de Reims La Filature Le Volcan Linz 2009 LLS387 LOD Maison de la Culture d’Amiens MC2 Muntschouwburg Productiehuis R’dam (R’damse Schouwburg) ro theater Sophiensaele STUK tanzhaus NRW Düsseldorf Teatro de la Laboral Theater aan zee Theater der Welt Théâtre de la Ville Théâtre du Nord Lille Torino Danza
GezelschapStad Antwerpen Kortrijk Amsterdam Gent Gent Antwerpen Brussel Antwerpen Utrecht Paris Paris Polverigi Strasbourg Luxembourg Amsterdam Brussel Brussel Brussel Reims Mulhouse Le Havre Linz Antwerpen Gent Amiens Grenoble Brussel Rotterdam Rotterdam Berlin Leuven Düsseldorf Gijón (Asturias) Oostende Essen Paris Lille Torino
Productie Kalender Linoleum | speed House of the Sleeping Beauties Ondersteuning Benjamin Verdonck Origine Musilcyclus Falanx / Max Havelaar Atropa Gerucht Atropa / Volcano Atropa Kalender House of the Sleeping Beauties Atropa / House Musilcyclus Linoleum | speed Kalender / Musilcyclus Ondersteuning Benjamin Verdonck Volcano House of the Sleeping Beauties Volcano Atropa Werk van Benjamin Verdonck Wolfskers, Onegin, House… Atropa / Volcano Atropa / Volcano House of the Sleeping Beauties Stillen Bezonken rood Stillen Linoleum | speed Origine Maria-Magdalena Kalender Musilcyclus Origine / Volcano Volcano Origine
p. 25
2.
Samenwerkingsverbanden m.b.t. de receptieve programmatie
GezelschapNaam APGA Behoud de Begeerte De Koe De Roovers De Tijd deSingel DORDT Festival OO90 KVS Les Ballets c de la B MartHa!tentatief Moussem NTGent Skagen tgSTAN Transparant Tutti Fratelli
3.
GezelschapStad Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Dordrecht Antwerpen Brussel Gent Antwerpen Antwerpen Gent Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Samenwerkingsverbanden op organisatieniveau
GezelschapNaam Antwerps Kunstenoverleg (AKO) EDM KVS NTGent Overleg Kunstenorganisaties (OKO) Vti
GezelschapStad Antwerpen Hasselt Brussel Gent Brussel Brussel
p. 26
3. Receptieve werking Toneelhuis is in de eerste plaats een huis dat producties creëert en op repertoire houdt. Door die expliciete keuze is de receptieve werking eerder beperkt in omvang. Net daarom is het van het grootste belang ze rond bepaalde thema’s gebundeld is: op die wijze kan ze namelijk zo coherent mogelijk aangeboden worden aan een publiek. We onderscheiden in de receptieve werking de volgende clusters:
Huisruil
Tussen Toneelhuis, NTGent en KVS bestaat een akkoord om per seizoen elkaars werk gedurende één week te presenteren: de huizen ruilen als het ware van locatie en we hopen natuurlijk dat het publiek die confrontatie wil aangaan. Van KVS werden getoond: Singhet ende weset fro, Global Anatomy en 313 / Misschien wisten zij alles. Van NTGent werden getoond: Utopia GMBH / Hangende tuinen en Tien geboden deel 1.
Antwerpse Kleppers
Om tegemoet te komen aan de vraag van vele collega-theatergezelschappen uit Antwerpen om hun midden- tot grotezaalproducties ook af en toe te kunnen spelen op de Bourlascène werd besloten om gedurende één maand een festival van deze gezelschappen op te zetten, laconiek De Antwerpse kleppers genaamd. Het festivalkarakter van deze formule bleek meteen een schot in de roos; men heeft de kans om eindelijk elkaars werk te komen bekijken en dat gedurende één gebalde periode. Het feestelijke karakter ervan werkte ook op het publiek zeer aanstekelijk. Waren te gast: De Roovers, met Le Dindon, Transparant met Wolpe, TgSTan met OF/NIET, MartHa!tentatief & kristal & vanplastiek met Magic Palace, De Koe met De Miserie van de jonge Werthers, Glanzen en Publikumsbeschimpfung (3 verschillende producties), De Tijd met Omdat het niet anders kan.
Moussem
Met Moussem werkt Toneelhuis samen, maar in 2008 werd geen aparte activiteit opgezet.
Kunstenfestival 0090
De Turkse regisseuse Sahika Tekand opende het theaterluik van het Turkse kunstenfestival met een zeer verrassende productie, Euridice’s Cry. Deze samenwerking is structureel: Toneelhuis voorziet fees en opvang voor een productie die artistiek aangebracht wordt door 0090.
Behoud de Begeerte
Met deze in Antwerpen gebaseerde organisatie hebben we twee programmalijnen lopen: enerzijds organiseren Toneelhuis en Behoud de Begeerte twee avonden die thematisch gelieerd zijn aan de Toneelhuisproducties, i.c. een avond rond Atropa, en een avond rond Claus (cf.infra onder Randactiviteiten). Anderzijds tekenen we ook voor een gedeelte van hun receptieve aanbod, in dit geval ging het om Saint Amour, Koningsblauw en Woest.
Theaterfestival
Samenwerking voor drie voorstellingen met Theaterfestival: Roccoco (Hotel Modern), Global anatomy (KVS), Maybe forever (Damaged goods)
Voorplan
Aan Bert André werd postuum hulde gebracht in een organisatie van Voorplan en Toneelhuis.
p. 27
4. Randactiviteiten 4.1. De Avonden Elk kunstenaar bevindt zich in een web van andere kunstenaars. Er zijn nabije kunstenaars die meewerken aan producties, maar er zijn ook verre verwanten: collega-artiesten die worden bewonderd, zonder dat het ooit al tot een samenwerking is gekomen. Zo’n netwerk spreidt zich uit in de tijd en over de disciplines heen: een artiest uit een oudere generatie kan de verwondering wekken van een jongere maker; flarden uit film of tv-programma’s kunnen jaren blijven hangen; een tentoonstelling of een streep muziek kan vonken geven. Onder het motto ‘aan zijn verwanten kent men de maker’ stelt elke Toneelhuisartiest een bijzondere avond samen met een aantal gasten die bewonderd worden of die tot nieuwe inzichten prikkelen.
De avond van … Olympique Dramatique
De vier Olympiquers lezen voor uit hun lievelingsstukken en -boeken. Ze voeren een publieke discussie met z’n vieren. Zij draaien hun lievelingsmuziek. Ze tonen prachtige videofragmenten die hen inspireren en het publiek een meer dan verrassende inkijk bieden in leven en werk van vier gepassioneerde theatermakers, literatuur- film- en muziekliefhebbers. 22 januari 2008
De avond van … Sidi Larbi Cherkaoui
Op de ‘avond van Sidi Larbi Cherkaoui’ geeft de choreograaf u inkijk in het ontstaansproces van alvast één van zijn creaties, met name Zero Degrees, én brengt hij een aantal dansers uit Tempus Fugit voor het eerst sinds lang terug bij elkaar om samen een korte live act te doen op muziek van Szymon Brzóska. Met - naast Sidi Larbi - de dansers Ali Ben Lotfi Thabet, Lisi Estaras en Nicolas Vladyslav, en de muzikanten Szymon Brzóska en Olga Wojciechowska. 12 februari 2008
De avond van … Benjamin Verdonck
Benjamin kreeg de smaak van deze ‘avonden’ te pakken en presenteerde in de loop van een aantal varianten op dergelijke avonden, verschillende malen in de Bourla (o.m. in het kader van Repertoire (cf. infra) en een tweetal keren in zijn atelier in de Van Diepenbeekstraat in Antwerpen. Het laat hem toe zijn eigen werk te kaderen, te articuleren, en meteen ook het publiek daarop inkijk te bieden. 23 februari 2008 en 26 september 2008
De avond van… Guy Cassiers
Guy Cassiers verkoos een ‘trip down memory lane’ met boeiende beeldfragmenten van o.m. zijn vader Jef Cassiers, de productie Daedalus… en heel wat inspirerende film-, literatuur- en muziekfragmenten. Koen Vermesen begeleidde op de piano. Yasmina Boudia nam een aantal liederen voor haar rekening. 31 mei 2008
4.2. Thema-avonden met Behoud de Begeerte Hommage met oesters Herdenkingsplechtigheid Hugo Claus Samenwerking met Behoud de Begeerte
Behoud de Begeerte werkte een programma uit dat zich toespitste op enkele van de belangrijkste thema’s uit het werk van Claus. Met Frank Aendenboom, Tom Barman, Marijke Boon, Remco Campert, Hugo Camps, Veerle Claus, Jan Decleir, Jules Deelder, Bernard Dewulf, Els Dottermans, Steve Dujardin, Admiral Freebee, Jef Geeraerts, Rocco Granata, Stefan Hertmans, Tom Lanoye, Jef Lambrecht, Stijn Meuris, Erwin Mortier, Guy Mortier, Bart Moeyaert, Jan Mulder, Ramsey Nasr, Leonard Nolens, Connie Palmen, Piet Piryns, Pjeroo Roobjee, Arne Sierens, Transparant, Christophe Vekeman, Peter Verhelst, Simon Vinkenoog.
p. 28
Wie de hommage bijwoonde, zag meteen ook de nagenoeg voltallige top van de Nederlandstalige literatuur aan het werk. Deze zeer stijlvolle hommage die op elk moment van zeer hoog niveau was, was tevens rechtstreeks te volgen op Klara, de klassieke zender van de VRT. 13 april 2008
ColLITeral Damage Een avond met Begeerte de Begeerte rond Atropa Behoud de Begeerte en Toneelhuis brengen naar aanleiding van Atropa . De wraak van de vrede het programma ColLITeral Damage (Bourla, 20 mei, 20u.), een wellicht niet echt opbeurende maar daarom niet minder pregnante bloemlezing uit de oorlogsliteratuur. Rode draad doorheen het programma is het boek ‘Ik ben een deserteur: mijn vlucht uit het leger in Irak’ van Joshua Key. Oorlog is niet alleen het terrein van generaals en soldaten, maar ook van journalisten, filmmakers en schrijvers. Met de Ilias, een turf van 24 boeken van elk 800 verzen over het einde van de Trojaanse Oorlog, schreef Homeros al in de achtste eeuw v.C. een onverbiddelijke bestseller en een onoverwinnelijke klassieker. Tal van schrijvers, van Vergilius en Shakespeare over Tolstoj en Céline tot Mulisch en Claus, hebben bibliotheken vol over het thema oorlog geschreven. Uiteraard ontbreekt Tom Lanoye niet, de auteur van Atropa. Hij leest eigen teksten - keuze zat uit zijn toneel en gedichten: Ten Oorlog, Niemands Land, Overkant. Er is ook een primeur. Dimitri Verhulst leest voor het eerst een fragment uit zijn nieuwe roman (verschijnt in oktober): Godverdomse dagen op een godverdomse bol. Voornaamste thema van deze nieuwe roman: oorlog. Gefundenes Fressen voor ColLITeral Damage. 20 mei 2008
4.3. Bourla Beats 4 avonden partytime in Bourla. Gratis.
4.4. Inleidingen, nabesprekingen, rondleidingen… zie onder Publiekswerking/educatie
p. 29
5. Kunsteducatieve werking 5.1. Algemeen In 2008 zijn de nieuwe educatieve projecten gericht op de makers Olympique Dramatique en Guy Cassiers. We ontwikkelen nieuwe workshops bij De geruchten en Atropa. Er ligt een ruim aanbod voor het onderwijs vanuit de onderwerpen: macht, (Triptiek), zingeving, (NQZC, Winterverblijf, De wilde wilde weg), en Hugo Claus, (De geruchten en De versie Claus). Binnen het onderwijs hebben we dit jaar extra aandacht voor Technisch- en Beroepsonderwijs. De worskhop bij De geruchten leent zich voor deze groep en ook de bewegingsworkshop bij Origine lijkt interessant voor jongeren die eerder affectief en ervaringsgericht zijn ingesteld. De omkaderende projecten van 2008 zijn gericht op de vrijwilligerswerking van Toneelhuis en op de samenwerkingsverbanden. Bij de Antwerpse Kleppers zetten we een pool van vrijwilligers op die een weblog bijhouden, tijdens het festival, op de Toneelhuissite. Bij De geruchten werken we samen met KdG Hogeschool, afdeling Grafische vormgeving. Zij ontwerpen boekomslagen bij het boek ‘De geruchten’. Toneelhuis stelt deze tentoon in de inkomhal van de Bourla. Bij Kunstminnende heeren zetten we een samenwerkingsverband op met het PITO, (Provinciaal Instituut voor Technisch Onderwijs). De afdeling Sanitair, Lassen en Tuinbouw ontwerpen decorstukken en maken kunstwerken voor een tentoonstelling in de Bourla. Aan het totaal van activiteiten (Try Outs, Open Repetities, Inleidingen, Nabesprekingen, Workshops, Rondleidingen, en Overige activiteiten) hebben 5127 mensen deelgenomen. Het aantal jongeren dat tijdens groepsreservaties in de zaal zat bedraagt 2568. In het kader van de educatieve werking wordt ook ingezet op stagiairs: Manama theaterwetenschappen, Christoffel Hendrickx heeft van februari 2008 tot mei 2008 het omkaderende project bij Antwerpse Kleppers ondersteund. 2e jaars stagiaire van KdGHogeschool, Linne Apers, heeft van november 2008 tot februari 2009 het omkaderende project bij Antwerpse Kleppers 2 voorbereid. 4e jaars stagiaire van ArteZ, Hogeschool voor de kunsten, afdeling docent drama, Marijke Westerveen, ontwikkelt en geeft de workshop bij De geruchten. Hieronder volgt een opsomming van educatieve doelen en tools die we daartoe inzetten. Verkenning: - opzetten vrijwilligerswerking - contacten met technisch- en beroepsonderwijs - samenwerkingsverbanden in de stad Verdiepen: - workshop-aanbod ASO-scholen - contacten met KdGHogeschool afd. KuCu en ArteZ, Hogeschool voor de Kunsten, afd. docent drama. Verzelfstandigen: - contact met Apga, Antwerps platform voor generatie armoede, en met Tutti Fratelli. - focus op zelfstandig reserveren binnen ASO in plaats van groepsreservaties.
5.2. Evaluatie De educatieve projecten zijn inmiddels bekend binnen het onderwijs en worden voldoende afgenomen. We kunnen niet focussen op een groter aanbod want daarvoor zou een groter team van lesgevers beschikbaar moeten zijn. Vooralsnog is dit geen wens van Toneelhuis. De focus op technisch- en beroepsonderwijs blijkt moeilijker dan vooraf ingeschat. Men schat de bewegingsworkshop ingewikkelder in dan noodzakelijk. Er blijkt een grote kloof te overbruggen tussen de verwachtingen van de school en wat Toneelhuis daadwerkelijk biedt. Binnen de omkaderende activiteiten is deze kloof te dichten omdat we daadwerkelijk samenwerkingsverbanden aan kunnen gaan. De contacten met PITO waren dermate goed en op basis van wederzijds ‘kunnen’ hebben we het project kunnen uitbreiden tot een samenwerking met KMSKA in december 2008 waarbij alle kunstwerken officieel geveild werden voor het goede doel. Voor 2009 lijkt het interessant om, voortbouwend op deze ervaring, samenwerkingen aan te gaan met andere cultuurhuizen met als doelstelling uitwisseling van publieksgroepen. Een eerste aanzet is inmiddels gegeven binnen het Peter/ Meterproject van AKO-educatief. Om meer jonge mensen zelfstandig in de Bourla te krijgen focust Toneelhuis zich in 2009 op Hogescholen en kunstonderwijs. Daar waar potentieel geïnteresseerden aanwezig zijn, maar nog niet zelfstandig de weg hebben gevonden. p. 30
6. Publicaties 6.1. Tom Lanoye, Jeroen Olyslaeger, et al / Triptyque du pouvoir Textes des trois spectacles + Perspectives et réflexions: Tom Lanoye / Mefisto for ever 2000 ex Jeroen Olyslaegers / Wolfskers 1500 ex Tom Lanoye / Atropa 1500 ex Erwin Jans, Jeroen Olyslaegers, Tom Lanoye, Guy Cassiers / Triptyque du pouvoir: perspectives & réflexions 1500 ex (2008) (totale oplage: 6500 ex) – zijn allemaal verkocht tijdens de internationale tournee!
6.2. Janine De Rop / De rechter & de beul Theaterbewerking van Guy Cassiers, Erwin Jans en Marc Cosynsb (2009) 500 ex
7. Creatieopdracht Tom Lanoye ontvangt een schrijfopdracht vanuit Toneelhuis voor Atropa. We wraak van de vrede. (zie ook onder publicaties)
8. Internationale werking – zie verkoop en spreiding 9. Onderzoek en onderzoeksopdrachten Lotte van den Berg spendeerde een flink deel van haar tijd in 2008, naast het begeleiden van de tournees van haar producties, aan de voorbereiding van een film Nature Morte. Ze deed daarvoor een workshop, opgezet door haar toekomstig filmproducent Keyman Films, en werd intensief begeleid door scenarioschrijvers aangereikt door dezelfde filmproducent. Voor Onder de Vulkaan werd een samenwerking opgestart met het Platform Doctoraat in de Kunsten aan de VUB, in het bijzonder voor de filmopnames die Guy Cassiers in Mexico gaat maken. Voor het Musil-project loopt een onderzoeksopdracht in verband met de ontwikkeling van bepaalde visuele technologieën.met het EDM, Expertise centre for Digital Media, het researchinstituut van Universiteit Hasselt.
p. 31
10. Publiekswerking en –werving Vooraf bezorgen we een algemeen overzicht van doelstellingen, en de daartoe ingezette tools. Daarna volgt een bespreking in detail.
Informeren
Huisstijl en uitstraling affiches en flyers seizoensbrochure maandkalender website / nieuwsbrief trailer mediapartners (De Morgen, radio 1 en Knack)
Verbreden
database/publieksonderzoek inhoudelijke persinformatie educatieve mappen voor scholen en doelgroepen, website
Verdiepen
programma’s Toneelg(e)ruis website
Spreiden
Toneelhuis voor Dummies NL/FR/EN VerkoopsbrochureNL/FR/EN Vertalingen Verkoopsfilmpje
10.1. Informeren 10.1.1. Huisstijl en uitstraling
De logovervanging (oude naar nieuwe t-logo) wordt voortgezet. De signalisatie in de Bourla/64 wordt verder aangepast aan de huisstijl. Signalisatie van de buitenkant Bourla/64: moet verder worden uitgewerkt in 2009. Publiek moet Bourla en Toneelhuis meer met elkaar associëren. Tot nu toe is er vooral vanuit de maker gecommuniceerd.
10.1.2. Affiches / flyers / Electronische flyers
Affiches op A0 formaat voor verspreiding via billboards in de stad (oplage: 200 exemplaren per campagne) Affiche op A2 formaat voor verspreiding via de reisplekken (oplage: tss 500 en 2000 exemplaren per productie) Flyers voor elke nieuwe productie en voor de hernemingen op tournee. (oplage: tss 2000 en 10 000 exemplaren) Impact van affiches wordt in vraag gesteld. Een aanzienlijk stuk uit het communicatiebudget wordt geïnvesteerd in ontwerp, druk en verspreiding affiches. Voor Antwerpen zouden we deze middelen in het seizoen 2009-2010 op een andere manier willen inzetten. Voor de reisplekken zouden we de A2 affiches behouden.
10.1.3. Praktische brochure
De praktische brochure (oplage: 12 000) geeft een breed publiek een helder overzicht van het nieuwe seizoen. Brede verspreiding (lokaal, natinonaal): Post: aan iedereen die vorig jaar en/of dit jaar 2 of meer voorstellingen bij Toneelhuis heeft geboekt (eigen producties, receptieve en gastvoorstellingen). Cultuurmarkt In de loop van het seizoen via de reisplekken Bourla, bespreekbureau Praktische brochure is een belangrijke tool. In 2009 intenderen we nog betere lokale en nationale verspreiding.
p. 32
10.1.4. Maandkalender
De maandkalender geeft een maandelijks overzicht van de programmering van Toneelhuis. (oplage: 20 000 per maand) Lokale verspreiding: Eerste deel van 2008 werd de maandkalender geëcarteerd in de Zone 03 op een oplage van 100 000 exemplaren. Tweede deel van 2008 (seizoen 08/09) hebben we ervoor gekozen niet langer te encarteren in Zone 03 owv verschillende redenen: Erg hoge encartage kost bij de Zone 03 Effectiviteit van de encartage erg moeilijk aan te tonen Dat levert een besparing op in 2009 Gevolg: oplage van de maandkalender lag veel lager in de tweede helft van 2008. Verspeiding maandkalender gebeurde via eigen adressenbestand, cafés in Antwerpen en Aeolus (culturele plekken, bibliotheken, etc) Nationale verspreiding: Aeolus (culturele plekken in Vlaanderen) Flyeraars Reisplekken Verspreiding zou in 2009 breder moeten in Antwerpen. Belangrijk om nieuwe publieken aan te spreken en niet alleen het vast Toneelhuispubliek te informeren.
10.1.5. Digitaal
Website Op de homepage hebben we ervoor gekozen meer producties te pushen. Ook de carrousel op de homepage moest flexibeler. We kunnen promotieacties op de homepage aankondigen: nieuwe abonnementen aankondigen, etc. Er werd geïnvesteerd in de aanmaak video- en audiofragmenten. In 2009 willen we nog meer achtergrond geven bij de makers en de producties. Ook moet de bezoeker een beter totaalplaatje krijgen. Welke andere producties werden door deze maker gecreëerd? In welk jaar? Wat zijn de plannen voor dit en volgend seizoen? Nieuwsbrief Nieuwsbrief wordt tweewekelijks verstuurd. Gratis nieuwsbriefsysteem moet worden onderzocht. (oplage: 4000 ex. per nieuwsbrief) Nieuwsbrief bereikt vooral het bestaande Toneelhuispubliek. Sociale media Opvolgen van de nieuwe evoluties. Toneelhuis richtte een eigen Facebook op, was aanwezig met filmpjes op You Tube. Zorgen voor nieuwe netwerken die in het bijzonder een jong publiek aanspreken. Belangrijk om deze evoluties ook in 2009 op de voet te volgen en te investeren.
10.1.6. Trailer / Registratie (Verkoopsfilmpje zie spreiding) Trailer Van alle nieuwe producties werd een trailer gemaakt van 30’. De trailer dient ter promotie van de productie. Wordt op de website geplaatst en met de nieuwsbrieven meegestuurd. Wordt veelvuldig gebruikt van gemaakt door Toneelhuis maar ook door de reisplekken. Trailers worden via sociale media (facebook , you tube,…) rondgestuurd. Kunnen een groot bereik hebben (lokaal, nationaal en internationaal) Registratie Van elke nieuwe productie wordt een registratie gemaakt. Registratie wordt opgenomen in het archief. Vooral scholen maken er gebruik van.
10.1.7. Media & mediapartners De Morgen Aan het begin van de beleidsperiode van Guy Cassiers is geopteerd voor een meerjarige samenwerking met De Morgen als mediapartner (twv 73 000 euro). De mediaruil met De Morgen vertaalt zich in het bijzonder in de advertentieruimte in de krant (ruil) en in de twee encartages. Halverwege 2008 hebben we de ruil met 20 000 euro opgetrokken.
p. 33
Advertenties Per seizoen krijgt Toneelhuis advertentieruimte twv 50 000 euro bij De Morgen. Advertenties worden vooral ingezet voor het promoten van nieuwe producties en hernemingen met een grote tournee. Toneelhuismagazine encarteren Een ander deel van deze overeenkomst bestaat uit 2 encartages in de krant. (oplage afhankelijk van de oplage van krant. + 10 000 exemplaren overdruk) Via de krant hebben we een groot bereik (lokaal en nationaal). Samenwerking met De Morgen willen we graag voortzetten al is de kans reëel dat de overeenkomst in de toekomst voor een stuk betalend zal zijn. (20% van de ruil) Radio 1 De ruilovereenkomst levert Toneelhuis ons een 50tal radiospotjes op (twv 32 000 euro) In ruil schenken we regelmatig een aantal tickets weg voor voorstellingen via de radio1 programma’s. Samenwerking met Radio 1 willen we graag verder zetten in 2009. Advertentieruimte in nationale media is belangrijk en enkel betaalbaar in de vorm van een ruilovereenkomst. Gedeeltelijk nieuw publiek via de tickets die Radio 1 weggeeft. De spotje bij Radio 1 worden duurder. Voor een zelfde ruilbedrag zullen we in 2009 minder radiospotjes krijgen. Knack Halverwege 2008 is er beslist een overeenkomst met Knack aan te gaan. Toneelhuis krijgt advertentieruimte in Focus Knack. Knack lezers krijgen 2 avant-premières bij Toneelhuis. Een stuk van de overeenkomst is betalend. Deze samenwerking willen we graag in 2009 voortzetten. Advertentieruimte in nationale media is belangrijk en enkel betaalbaar in de vorm van een ruilovereenkomst. We boren ook een nieuw publiek aan via deze avant-premières.
10.2. Verbreden 10.2.1. Database / publieksonderzoek
Via het eigen ticketingsysteem onderzoeken we welke publieksgroepen er te onderscheiden zijn. Op bescheiden schaal werd al gebruik gemaakt van de tickethistorie die mensen hebben Op deze groepen bedenken we gerichte acties (uitnodigingen, wedstrijden). Ambitie blijft om nog veel meer gegevens van onze bezoekers te verzamelen en te gebruiken, als raster voor meer gerichte acties en meetbaarheid van doelen. Dit impliceert een groter onderzoek naar leeftijd, geslacht, woonplaats, opleidingsniveau, culturele bagage/interesse, etc.
10.2.2. Inhoudelijke persinformatie
Uitgebreide persmappen worden per productie aangemaakt. Geven procesinformatie over de maker. Te allen tijde moet per maker up-to-date achtergrondinformatie beschikbaar zijn 3 talen.
10.2.3. Educatieve mappen voor scholen en doelgroepen
Per productie kijken we of de noodzaak er is om een educatieve map te maken. Vaak wordt ook het programma (zie verder) als voldoende bevonden. Er is dus niet voor elke productie een lesmap voorhanden. Maar afhankelijk van het project wordt soms voor alternatieve vormen gekozen, bijv. een filmpje (cfr. Voor Atropa vertellen de acteurs over hun rol) of een verklarende woordenlijst (cfr. ABC bij Mefisto for ever). Zie hiervoor verder ronder educatieve luik.
10.2.4. Website
Naast informeren moet de website van Toneelhuis ook achtergrond- en procesinformatie over het huis en de makers aanbieden. Niet alle teksten werden totnogtoe op de site geplaatst. In 2009 voorzien we op de website een plaats waar achtergrondinformatie in verschillende talen en op een gestructureerde en overzichtelijke manier geraadpleegd kan worden.
p. 34
10.3. Verdiepen 10.3.1. Programma’s
Programma’s worden in Antwerpen en op alle reisplekken in Vlaanderen en Nederland uitgedeeld. Buitenland krijgt programmatekst per mail toegestuurd.
10.3.2. Toneelg(e)ruis
Geeft procesinformatie. Is niet gebonden aan premièredata. We hebben in 2008 onderzocht hoe we deze inhoudelijke brochure goedkoper kunnen maken. (oplage per exemplaar: 2500) We hebben in 2008 maar 1 Toneelg(e)ruis gemaakt. Voor 2009 voorzien we opnieuw 2 brochures.
10.4. Spreiden 10.4.1. Toneelhuis voor dummies
Dit is een eenvoudig vormgegeven brochure voor professionelen met: een algemene tekst waarin de ‘basics’ van Toneelhuis worden uitgelegd voor mensen die het huis nog niet kennen, samen met de bio’s van alle makers en fotomateriaal. Wordt aangemaakt in NL/EN/FR Is veelvuldig gebruikt in het buitenland (spreiding en promotie van Toneelhuis) Wordt in 2009 opnieuw aangemaakt.
10.4.2. Verkoopsbrochre NL/EN/FR
Een eenvoudig vormgegeven up-to-date informatie over het volgende seizoen. Wordt aangemaakt in NL/EN/FR Wordt in 2009 opnieuw aangemaakt.
10.4.3. Vertalingen teksten
Teksten uit Toneelg(e)ruis en uit de kleine brochure, recensies etc worden ten behoeve van de internationale spreiding vertaald.
10.4.4. Verkoopsfilmpje
Voor de spreiding wordt een 15 minuten montage gemaakt van elke productie. Al naargelang van de internationale ambities wordt die ondertiteld in EN/FR/… Is een investering maar een belangrijke tool voor verkoop.
p. 35
11. Evaluatie publiekscijfers 2008 was een goed jaar voor Toneelhuis met 154 782 toeschouwers voor alle Toneelhuiswerk samen (met niet minder dan 611 evenementen). Het aantal toeschouwers in 2008 stijgt daarmee met ruim 44 % t.a.v. 2007. Als we dit totaal verfijnen, zien we dat 53 736 personen (of 35 %) een voorstelling of evenement bijwoonden in de Bourla, of in een Antwerpse locatie door Toneelhuis opgezet; in de rest van België werden Toneelhuis-producties bekeken door 24 625 personen (16 %); in het buitenland waren er dat – verrassend genoeg – niet minder dan 75 105 (of 49 %). Toneelhuis zendt zijn zonen en dochters uit en dat wordt blijkbaar gewaardeerd.
11.1. Vergelijking met 2007 11.1.1. Eigen producties, coproducties & hernemingen
In absolute cijfers stijgen we voor de eigen producties, coproducties en hernemingen van eigen werk van 89 001 toeschouwers in 2007 naar 128 644 toeschouwers in 2008. Dat is een stijging van ruim 44 %. Enerzijds zien we een flinke stijging van de cijfers in Bourla: van 43 166 in 2007 naar 53 736 in 2008. (+24%) Anderzijds stellen we vast dat de groeiende interesse voor het project Toneelhuis zich elders in België en vooral in het buitenland effectief in kijkcijfers begint te vertalen. Het nieuwe project Toneelhuis is goed twee jaar onderweg, en het begint in 2008 de vruchten te plukken van de inspanningen die geleverd zijn op het vlak van verkoop en spreiding. Als we de cijfers meer in detail bekijken, zien we dat het vooral de grote tournees van het werk van Sidi Larbi Cherkoui en van Guy Cassiers die een flink deel van deze cijfers voor hun rekening nemen (resp. 34% en 32% internationaal). Zowel Myth als Origine doen het zeer goed in België en in de vele buitenlanden waar het speelt. Guy Cassiers heeft met De triptiek van de macht een uitzonderlijk project dat na Avignon een maand het Parijse Théâtre de la Ville inneemt en op extensieve tournee door Frankrijk trekt. Al deze projecten bespelen complexloos de grote zaal (met op een aantal plaatsen een capaciteit tot 1200 personen). Wat dat buitenland betreft, zien we dat de andere Toneelhuisartiesten ook een traject aan het uitzetten zijn: Wayn Traub deed dat al veel langer, Lotte van den Berg, Benjamin Verdonck en Peter Missotten doen dat nu ook, met specifieke projecten, die meer dan eens locatiegericht zijn en eerder kleinschalig van opzet. Globaal genomen zien we dat de verschillende Toneelhuismakers elkaar meetrekken in een groter internationaal verhaal (zie daarvoor specifiek onder spreiding). Tegelijk zijn er t.a.v. deze cijfers een aantal nuanceringen aan te brengen: in geen enkele van de eerstkomende jaren zal er zich opnieuw een samenloop van dergelijke grootschalige tournees voordoen: Sidi Larbi Cherkaoui sticht zijn eigen gezelschap en blijft in residentie bij Toneelhuis; maar we kunnen op dit moment niet met zekerheid zeggen dat zijn producties in aantal en speelbereik van dezelfde grootte-orde zullen blijven. Bij Guy Cassiers zal het duren tot 2012 vooraleer er opnieuw een triptiek op tournee kan vertrekken, met name de drie delen van het project De Man zonder Eigenschappen. Bovendien is het zo dat het werk van Olympique Dramatique pas in 2009 aan meer grootschalige tournees begint; voor het werk van de ‘nieuwkomers’ Abke Haring en Bart Meuleman begint ook het werk haast ‘ab ovo’. Het werk en de spreiding ervan moeten op hun eigen tempo kunnen groeien, los van publiekscijferdwang. Of met andere woorden: voor 2009, 2010 en 2011 verwacht Toneelhuis geenszins dergelijke hoge cijfers, maar eerder een gemiddelde tussen de cijfers van 2007 en 2008. Verder is er nog één ander aspect dat de vergelijking tussen 2007 en 2008 enigszins vertekent: in 2007 speelde een bepaald aantal producties voor een beperkte capaciteit, met een beperkte speelduur, zonder tournee. Typevoorbeeld daarvan is het succesvolle Een geschiedenis van de wereld in 10 ½ hoofdstuk, dat echter als locatieproject in de Bourla slechts veertien dagen voor 200 man per avond speelde. Daardoor werd er meteen ook een plafond gecreëerd voor de cijfers van 2007. Tenslotte stippen we als aparte categorie het project Repertoire aan, een festival- en overzichtsproject van Benjamin Verdonck dat deels receptief was en deels uit hernemingen van eigen producties bestond. Repertoire was goed voor 2 325 toeschouwers. Ondanks de kleine capaciteit per voorstelling werd dit festival zeer goed opgevolgd door het publiek dat een bundeling van verwant werk schijnt te appreciëren.
p. 36
10.1.2. Receptieve werking + omkaderende activiteiten
Een grote sprong wordt gemaakt binnen de receptieve werking: van 17 904 personen naar 26 138, wat een stijging is van 46 %. Dat heeft te maken met de keuze om in 2008 meer te werken met gebundelde formules zoals festivalformules. Deze formules worden door het publiek beter opgepikt dan programmatie die zich in losse avonden doorheen het aanbod van de eigen producties weeft. Vooral de eerste editie van de Antwerpse Kleppers deed het zeer goed met 4977 toeschouwers. Ook de nieuwe reeks van Avonden van… en de afsluitende feestavonden en Bourla Beats doen het zeer goed. We zijn ook erg blij met de stijging van de cijfers voor alle omkaderende activiteiten van 4087 in 2007 tot 11 036 in 2008 (+270%).
11.1.3. Stadsdagen/zaalhuur
Door de intensieve bespeling van de Bourla voor eigen producties en receptieve werking is het aantal stadsdagen/zaalhuur en het daarbijbehorend publiek ietwat teruggelopen van 5457 personen in 2007 naar 5092 personen in 2008.
11.2. 2008 Nationaal versus internationaal Als we het geheel van de aangeboden programmatie bekijken, dan ontvouwt zich het volgende patroon: Antwerpen is goed voor zo’n 35 % van het toeschouwersaantal (met Provincie A’pen goed voor een kleine 2 %), de rest van België is goed voor 14 %, het buitenland is goed voor 48 %. Nog anders gezegd: het totaal van alle bezoekers van Toneelhuisevenementen laat zich opdelen in 51 % binnenlandse toeschouwers, en 49 % buitenlandse toeschouwers. Als we inzoomen op de Toneelhuisproducties zelf, dan zien dat die 128 644 personen in binnen- en buitenland bereiken. Als we die som opdelen naar regio’s, zien we dat Antwerpen daarvan 28 453 personen voor zijn rekening neemt (of 23 %), de provincie Antwerpen zonder de stad Antwerpen is goed voor 3023 personen (of 2%), de rest van België tekent voor 21 602 personen (of 17 %). Tenslotte is de internationale scène goed voor 75 105 toeschouwers (of 58%). We verwijzen hier opnieuw naar de nuancering die in bovenstaande paragrafen werd gemaakt: de samenloop van de grote tournees van het werk van Sidi Larbi Cherkaoui en van een Triptiek van Guy Cassiers is een zeer uitzonderlijk gegeven, dat zich in de komende jaren naar alle waarschijnlijkheid niet meer op die wijze zal voordoen. Wij willen hier nogmaals waarschuwen voor onrealistische verwachtingen naar de volgende jaren, waar we ervan uitgaan opnieuw op een gemiddelde uit te komen tussen de cijfers van 2007 en die van 2008.
11.3. 2008 Vergeleken met de uitgezette ambities Als we de door ons uitgezette publieksramingen voor 2008 vergelijken met de effectieve cijfers van 2008, krijgen we zicht op het feit of we de beoogde ambities al dan niet gehaald hebben. Enkele feiten vallen hierbij op. Wat de eigen creaties betreft valt op dat we 112 035 personen geraamd hadden terwijl we er effectief 128 644 ontvingen, de raming werd dus met 15% overtroffen. In Antwerpen zelf werden 12% minder mensen ontvangen dan geraamd, buiten A’pen oversteeg het bezoekersaantal de raming met 11%. (buitenland + 17%). Het blijft met andere woorden moeilijk te voorspellen of een productie aan zal slaan of niet: zo overtreft De geruchten de ramingen (met resp. 63% algemeen en 51% in Antwerpen), terwijl de nieuwe weg die Olympique Dramatique ingeslagen is met Kunstminnende heeren op enige aarzeling werd onthaald, met verminderde publiekscijfers tot gevolg (een daling t.o.v. de raming met resp. 36% algemeen en 37% in Antwerpen). Ook voor NQZC vielen de cijfers lichtjes tegen. Verder blijken locatieprojecten die op het moment van raming vaak nog moeten geconcipieerd worden heel moeilijk inschatbaar: zo werd de Zingende Vergeetput uiteindelijk een mooi, maar eerder kleinschalig locatieproject (waar het publiek één per één de vergeetput/toren kon bestijgen); de raming die we daarvan maakten bleek niet realistisch. Bij het receptieve luik blijken de raming en de effectieve cijfers ongeveer samen te vallen: we deden het in 2008 lichtjes beter dan de raming (26 136 effectief versus 23 250 geraamd).
p. 37
12. Verkoop en spreiding 12.1. Algemeen De artistieke diversiteit van het Toneelhuis weerspiegelt zich in de spreiding van het Toneelhuisrepertoire. Die spreiding is maatwerk: van elk project wordt, in overleg met de maker, het toeren bepaald en uitgestippeld in het juiste circuit. Dat kan heel divers zijn, gaande van het grote zaal werk over locatieprojecten tot de kleine zaal. We bespelen daarmee zowel de circuits van de grote als van de kleine zaal, én het ‘hors les murs’ circuit. We houden voorstellingen over de seizoenen heen op het repertoire, waardoor ze een breder bereik krijgen. Het is Toneelhuis te doen om de ontwikkeling van het werk van de makers die het onderdak biedt. Daartoe zijn we van bij het begin op zoek gegaan naar langetermijnengagementen van de ontvangende huizen. Zowel in binnen- als in buitenland zijn we met een aantal huizen partnerships aangegaan. Zij engageren zich ertoe het werk van verschillende Toneelhuismakers over de seizoenen heen te volgen, te presenteren en (in sommige gevallen ook) te coproduceren. In het licht van die langetermijnengagementen promoten we bij de speelplekken het programmeren van langere reeksen van 2 tot 5 of meer voorstellingen aansluitend. Die keuze wordt steeds meer gehonoreerd door Belgische en buitenlandse theaters. Enkel in Nederland zien we een omgekeerde tendens. Binnen het Nederlandse theaterbestel moet het gesubsidieerde theater steeds meer wijken voor het commerciële. Naast de spreiding in Vlaanderen (België) en Nederland hebben we de afgelopen jaren actief aan een internationaal verhaal gewerkt. Dat verhaal werd ingegeven door het verlangen van de Toneelhuisartiesten, die allemaal hun werk willen toetsen aan andere culturen - en zich omgekeerd ook in hun werk willen laten ‘contamineren’ door andere culturen. In 2006 en 2007 kwam het er vooral op aan mogelijke internationale partners te informeren over het nieuwe Toneelhuisproject met zijn verschillende makers. Daartoe hebben we de nodige tools ontwikkeld en uitgebreid verspreid. Verder hebben we gebouwd aan een internationaal Toneelhuisnetwerk. Intussen kunnen we stellen dat de internationale interesse een grote vlucht genomen heeft, niet alleen voor individuele voorstellingen, maar ook voor het model Toneelhuis, voor de zoektocht naar herdefiniëring van een groot stadstheater, voor het ensemble van makers en de manier waarop de organisatie zich daar naar modelleert. Dat model wordt in het buitenland meer en meer opgepikt en als uniek betiteld. Dat de internationale Toneelhuistrein op snelheid is, heeft als prettig neveneffect dat de ene artiest de andere onder de aandacht brengt. Zo kwam in 2008 de nieuwe directeur van het Parijse Théâtre de la Ville bijv., die het werk van Sidi Larbi Cherkaoui, Wayn Traub en Guy Cassiers al presenteert en coproduceert, in de Antwerpse Sint-Andries wijk naar een voorstelling van Benjamin Verdonck kijken. Of een aantal Franse programmatoren boekten, door het succes van Guy Cassiers’ Triptiek van de macht, in Avignon ook een voorstelling als De geruchten (met Olympique Dramatique). Of nog: omdat het werk van Guy Cassiers in Avignon aanslaat, wordt hij met de Engelse versie van Bezonken rood uitgenodigd in BAM in New York.
12.2. In detail Spreiding 2008 – beknopt verslag Guy Cassiers
Terwijl Guy Cassiers in de eerste jaarhelft in Antwerpen Atropa maakt, toert zijn voorstelling Rouge décanté – de Franstalige versie van Bezonken rood - in Franstalig België en Frankrijk. Later op het jaar maakt Cassiers zijn debuut in de Verenigde Staten met de Engelse versie, Sunken Red, die uitgenodigd is door BAM in New York. Cassiers is in de zomer voor de derde keer op rij te gast bij het Festival van Avignon, met Wolfskers en Atropa. Hij wordt in het festivalprogramma geflankeerd door Toneelhuismakers Sidi Larbi Cherkaoui (Sutra) en Benjamin Verdonck (wewilllivestorm). In het najaar trekt de Triptiek van de macht (Mefisto for ever, Wolfskers en Atropa) voor vijf maanden op reis, van België naar Frankrijk, Spanje, Luxemburg en Oostenrijk.
Sidi Larbi Cherkaoui
Sidi Larbi Cherkaoui reist het hele jaar lang met Myth, dat het jaar voordien in wereldpremière ging in Antwerpen en meteen een internationale carrière aanvatte. Myth speelt in theaters en festivals in Europa, de Verenigde Staten en Canada. Intussen maakt Larbi Origine in de Bourla; na de premièrereeksen in Antwerpen en Gent gaat de voorstelling op reis door Europa. Sadler’s Wells in Londen brengt in mei Sutra uit, dat sindsdien een wereldtournee maakt – met Sutra is Larbi in de zomer onder meer te gast in Avignon, samen met Toneelhuismakers Guy Cassiers en Benjamin Verdonck. p. 38
Peter Missotten/De Filmfabriek
Peter Missotten/De Filmfabriek bouwt zijn installatie-performances op een aantal festivals: Kwartet gaat naar het Festival a/d Werf in Utrecht, terwijl WeerSlechtWeer als enige Vlaamse voorstelling te gast is op het Holland Festival in Amsterdam. WeerSlechtWeer staat ook nog in de KVS binnen onze huisruil. Missotten maakt intussen een grote locatievoorstelling in de Bourla, De wilde wilde weg, die niet op reis gaat.
Wayn Traub
Terwijl Wayn Traub Maria Magdalena (2009) voorbereidt, doet zijn voorstelling N.Q.Z.C een aantal grote zalen aan in België en Nederland. Verder reist hij niet met zijn voorstellingen maar trekt hij met een filmcrew naar (ondermeer) China om opnames te maken voor Maria Magdalena.
Lotte Van den Berg
De recente Toneelhuisvoorstellingen van Lotte Van den Berg blijven in 2008 op het repertoire, terwijl ze werkt aan haar film en haar eigen structuur in Dordrecht (OMSK). Ze reizen in verschillende circuits in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Noorwegen: Winterverblijf in de grote zaal, Stillen in de kleine zaal en Gerucht op locatie.
Benjamin Verdonck
Benjmamin Verdonck reist in het kleine zalencircuit met wewilllivestorm naar ondermeer Budapest, Salamanca, Szcecin en, net als Sidi Larbi Cherkaoui, en Guy Cassiers, het festival van Avignon. Zijn 7 dagen 24u durende voorstelling Hirondelle/dooi volgeltje/the great swallow hangt in mei 50 meter hoog aan de Weenatoren in Rotterdam. Op uitnodiging van het Inteatro festival in het Italiaanse Polverigi werkt hij aan de actie/performance La Neve/Icecream for Everyone. Verspreid over het jaar toert Verdonck met Global Anatomy (België, Nederland, Noorwegen) en Nine Finger (België, Portugal, Frankrijk, Duitsland, UK en Italië). Naast dit alles exposeert Benjamin Verdonck zijn beeldend werk in Brussel (WIELS/KunstenFESTIVALdesArts), Antwerpen (LLS 387 - daar wordt ook het boek Werk/Some Work gepresenteerd) en in Amiens ( Maison de la Culture).
Olympique Dramatique
Olympique Dramatique reist met de creaties De geruchten en Kunstminnende heeren uitgebreid naar Belgische en Nederlandse schouwburgen. In september spelen de Olympiquers De Geruchten met Franse boventitels in Tournee general (het tweetalige festival van KVS en Théâtre National); daarmee geven ze meteen de voorzet voor hun eerste buitenlandse tournee: drie weken Frankrijk in maart 2009.
p. 39
13. Tournee Atropa. De wraak van de vrede ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE ATROPA. DE WRAAK VAN DE VREDE
mei 12, 2008 mei 13, 2008 mei 14, 2008 mei 15, 2008 mei 16, 2008 mei 17, 2008 mei 21, 2008 mei 22, 2008 mei 23, 2008 mei 24, 2008 juli 11, 2008 juli 12, 2008 juli 13, 2008 juli 14, 2008 september 6, 2008 september 13, 2008 oktober 6, 2008 oktober 7, 2008 oktober 8, 2008 oktober 9, 2008 oktober 10, 2008 oktober 24, 2008 oktober 25, 2008 november 20, 2008 november 21, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Avignon Avignon Avignon Avignon Antwerpen Antwerpen Paris Paris Paris Paris Paris Brussel Brussel Grenoble Grenoble
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Festival d’Avignon Festival d’Avignon Festival d’Avignon Festival d’Avignon deSingel deSingel Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Kaaitheater Kaaitheater MC2 MC2
Mefisto for ever MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER MEFISTO FOR EVER
september 6, 2008 september 13, 2008 september 19, 2008 september 20, 2008 september 22, 2008 september 23, 2008 september 24, 2008 september 25, 2008 september 26, 2008 september 27, 2008 oktober 16, 2008 oktober 17, 2008 oktober 18, 2008 oktober 21, 2008 november 7, 2008 november 8, 2008 november 13, 2008 november 14, 2008 november 15, 2008 november 25, 2008 november 26, 2008 november 29, 2008 december 4, 2008 december 5, 2008 december 11, 2008 december 12, 2008 december 17, 2008 december 18, 2008 december 19, 2008
Antwerpen Antwerpen Paris Paris Paris Paris Paris Paris Paris Paris Bordeaux Bordeaux Bordeaux Brussel Reims Reims Grenoble Grenoble Grenoble Martigues Martigues Saint Quentin Barcelona Barcelona Charleroi Charleroi Orléans Orléans Orléans
Toneelhuis Toneelhuis Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) TnBA - Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine TnBA - Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine TnBA - Théâtre National de Bordeaux en Aquitaine Kaaitheater La Comedie de Reims La Comedie de Reims MC2 MC2 MC2 Théâtre des Salins-Scène Nationale Théâtre des Salins-Scène Nationale Théâtre de St.-Quentin-en-Yvelines Teatre Lliure Teatre Lliure Palais des Beaux Arts Palais des Beaux Arts Centre Dramatique National Olrléans Centre Dramatique National Olrléans Centre Dramatique National Olrléans
p. 40
Bezonken rood BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD BEZONKEN ROOD
april 8, 2008 april 9, 2008 april 11, 2008 april 12, 2008 april 15, 2008 april 23, 2008 april 24, 2008 april 27, 2008 april 30, 2008 mei 6, 2008 mei 7, 2008 mei 12, 2008 mei 16, 2008 juni 4, 2008 juni 5, 2008 juni 6, 2008 juni 7, 2008 oktober 7, 2008 oktober 9, 2008 oktober 10, 2008 oktober 11, 2008
Brussel Les Halles de Schaerbeek Brussel Les Halles de Schaerbeek Brussel Les Halles de Schaerbeek Brussel Les Halles de Schaerbeek Zwolle Theater de Spiegel Charleroi Palais des Beaux Arts Charleroi Palais des Beaux Arts Den Haag Koninklijke Schouwburg Den Haag Saint-Nazaire Le Fanal Nantes Cedex 1 Le Lieu Unique Nantes Cedex 1 Le Lieu Unique Le Mans L’Espal Dunkerque Le Bateau Feu Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis New York Brooklyn Academy of Music New York Brooklyn Academy of Music New York Brooklyn Academy of Music New York Brooklyn Academy of Music
juli 5, 2008 juli 6, 2008 juli 7, 2008 juli 8, 2008 september 5, 2008 september 12, 2008 september 30, 2008 oktober 1, 2008 oktober 2, 2008 oktober 3, 2008 oktober 4, 2008 oktober 23, 2008 november 18, 2008 november 19, 2008
Avignon Avignon Avignon Avignon Antwerpen Antwerpen Paris Paris Paris Paris Paris Brussel Grenoble Grenoble
Festival d’Avignon Festival d’Avignon Festival d’Avignon Festival d’Avignon deSingel deSingel Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Théâtre de la Ville Paris (FR) Kaaitheater MC2 MC2
april 3, 2008 april 4, 2008 april 5, 2008 april 9, 2008 april 10, 2008 april 11, 2008 april 12, 2008 april 22, 2008 april 23, 2008 april 24, 2008 april 25, 2008 april 26, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
Wolfskers WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS WOLFSKERS
De versie Claus DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS DE VERSIE CLAUS
De Zingende Vergeetput DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT
juni 11, 2008 juni 12, 2008 juni 13, 2008 juni 14, 2008 juni 15, 2008
p. 41
DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT DE ZINGENDE VERGEETPUT
juni 17, 2008 juni 18, 2008 juni 19, 2008 juni 20, 2008 juni 21, 2008 juni 22, 2008 juni 24, 2008 juni 25, 2008 juni 26, 2008 juni 27, 2008 juni 28, 2008 juni 29, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
november 26, 2008 november 27, 2008 november 28, 2008 november 29, 2008 december 2, 2008 december 3, 2008 december 6, 2008 december 9, 2008 december 10, 2008 december 11, 2008 december 12, 2008 december 13, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
mei 24, 2008 mei 25, 2008 mei 26, 2008
Utrecht Utrecht Utrecht
Festival aan de Werf Festival aan de Werf Festival aan de Werf
juni 11, 2008 juni 12, 2008 juni 13, 2008 juni 14, 2008 december 10, 2008 december 11, 2008 december 12, 2008 december 13, 2008
Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Brussel Brussel Brussel Brussel
Holland Festival Holland Festival Holland Festival Holland Festival KVS KVS KVS KVS
januari 16, 2008 januari 17, 2008 januari 18, 2008 januari 19, 2008 januari 23, 2008 januari 24, 2008 januari 25, 2008 januari 26, 2008 januari 28, 2008 januari 30, 2008 februari 1, 2008 februari 5, 2008 februari 6, 2008 februari 8, 2008 februari 9, 2008 februari 12, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Hasselt Haarlem Tongeren Leuven Leuven Dordrecht Aalst Brussel
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Cultuurcentrum Hasselt Toneelschuur CC De Velinx 30CC 30CC Schouwburg Kunstmin CC De Werf KVS
De wilde wilde weg DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG DE WILDE WILDE WEG
Kwartet KWARTET KWARTET KWARTET
WeerSlechtWeer WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER WEERSLECHTWEER
De geruchten DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN
p. 42
DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN DE GERUCHTEN
februari 13, 2008 februari 15, 2008 februari 16, 2008 februari 18, 2008 februari 22, 2008 februari 23, 2008 februari 25, 2008 februari 27, 2008 februari 28, 2008 maart 4, 2008 maart 5, 2008 maart 6, 2008 maart 7, 2008 maart 11, 2008 maart 12, 2008 maart 14, 2008 maart 19, 2008 maart 20, 2008 maart 21, 2008 maart 22, 2008 maart 25, 2008 maart 26, 2008 maart 27, 2008 september 16, 2008 september 17, 2008
Strombeek-Bever Beveren Waregem Breda Brugge Brugge Sint-Truiden Amsterdam Amsterdam Turnhout Turnhout Aarschot Sint-Niklaas Heusden-Zolder Mechelen Arnhem Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Gent Gent Gent Brussel Brussel
CC Strombeek CC Ter Vesten CC De Schakel Chassé Theater CC Brugge CC Brugge CC De Bogaard De Brakke Grond De Brakke Grond de Warande de Warande CC ‘t Gasthuis CC Sint-Niklaas CC Muze CC Mechelen Stadsschouwburg Arnhem Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis NTGent NTGent NTGent Théâtre National Théâtre National
Kunstminnende heeren KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN KUNSTMINNENDE HEEREN
oktober 24, 2008 oktober 25, 2008 oktober 28, 2008 oktober 29, 2008 oktober 30, 2008 oktober 31, 2008 november 1, 2008 november 3, 2008 november 5, 2008 november 7, 2008 november 12, 2008 november 21, 2008 november 22, 2008 november 24, 2008 november 25, 2008 november 26, 2008 november 27, 2008 december 3, 2008 december 4, 2008 december 5, 2008 december 6, 2008 december 9, 2008 december 10, 2008 december 11, 2008 december 16, 2008 december 17, 2008 december 18, 2008 december 19, 2008 december 20, 2008
Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Sint-Truiden CC De Bogaard Hasselt Cultuurcentrum Hasselt Heusden-Zolder CC Muze Leuven 30CC Aalst CC De Werf Aarschot CC ‘t Gasthuis Brugge CC Brugge Brugge CC Brugge Mechelen CC Mechelen Mechelen CC Mechelen Turnhout de Warande Tongeren CC De Velinx Strombeek-BeverCC Strombeek Strombeek-BeverCC Strombeek Beveren CC Ter Vesten Brussel KVS Brussel KVS Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis Antwerpen Toneelhuis
p. 43
N.Q.Z.C. N.Q.Z.C. N.Q.Z.C. N.Q.Z.C. N.Q.Z.C. N.Q.Z.C. N.Q.Z.C.
maart 14, 2008 maart 29, 2008 mei 22, 2008 mei 28, 2008 mei 29, 2008 mei 30, 2008
Rotterdam Gent Amsterdam Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Rotterdamse Schouwburg NTGent Stadsschouwburg Amsterdam Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
april 17, 2008 april 17, 2008 april 18, 2008 april 18, 2008 april 19, 2008 april 19, 2008 april 20, 2008 april 20, 2008 april 24, 2008 april 24, 2008 april 25, 2008 april 25, 2008 april 26, 2008 april 26, 2008 april 27, 2008 april 27, 2008 juni 6, 2008 juni 7, 2008 juni 7, 2008 juni 8, 2008 juni 8, 2008 september 18, 2008 september 19, 2008 september 20, 2008 september 21, 2008
Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Brussel Delft Delft Delft Delft Delft Paris Paris Paris Paris
Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Beursschouwburg Theater De Veste Theater De Veste Theater De Veste Theater De Veste Theater De Veste Parc La Villette Parc La Villette Parc La Villette Parc La Villette
Gerucht GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT GERUCHT
Winterverblijf WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF WINTERVERBLIJF
januari 4, 2008 Hamburg januari 5, 2008 Hamburg januari 6, 2008 Hamburg januari 9, 2008 Turnhout januari 12, 2008 Amsterdam januari 13, 2008 Rotterdam januari 18, 2008 Gent januari 19, 2008 Gent januari 23, 2008 Haarlem januari 25, 2008 Delft januari 28, 2008 Den Haag januari 30, 2008 Leuven februari 1, 2008 Groningen februari 13, 2008Brussel
Kampnagel Kampnagel Kampnagel de Warande Stadsschouwburg Amsterdam Rotterdamse Schouwburg Kunstencentrum Vooruit vzw Kunstencentrum Vooruit vzw Toneelschuur Theater De Veste Koninklijke Schouwburg Den Haag 30CC Stadsschouwburg Groningen KVS
Stillen STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN
april 4, 2008 april 5, 2008 april 10, 2008 april 11, 2008 april 12, 2008 april 16, 2008
Haarlem Haarlem Gent Gent Gent Leuven
Toneelschuur Toneelschuur Kunstencentrum Vooruit vzw Kunstencentrum Vooruit vzw Kunstencentrum Vooruit vzw STUK p. 44
STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN STILLEN
april 17, 2008 april 19, 2008 april 20, 2008 april 22, 2008 april 25, 2008 april 28, 2008 april 29, 2008 mei 2, 2008 mei 3, 2008 mei 4, 2008 mei 7, 2008 mei 9, 2008 mei 10, 2008 mei 11, 2008 mei 15, 2008 mei 16, 2008 mei 17, 2008 mei 20, 2008 mei 21, 2008
Leuven Kortrijk Kortrijk Breda Dordrecht Groningen Groningen Oslo Oslo Oslo Tilburg Antwerpen Antwerpen Antwerpen Maastricht Maastricht Maastricht Créteil Créteil
STUK CK * CK * Chassé Theater Schouwburg Kunstmin Grand Theatre Grand Theatre Black Box Teater Black Box Teater Black Box Teater Theaters Tilburg Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Theater aan het Vrijthof Theater aan het Vrijthof Theater aan het Vrijthof Maison des Arts Maison des Arts
mei 12, 2008 mei 14, 2008 mei 15, 2008
Maastricht Maastricht Maastricht
Theater aan het Vrijthof Theater aan het Vrijthof Theater aan het Vrijthof
juli 2, 2008 juli 3, 2008 juli 4, 2008 juli 5, 2008
Polverigi Polverigi Polverigi Polverigi
Festival International Inteatro Festival International Inteatro Festival International Inteatro Festival International Inteatro
Het blauwe uur HET BLAUWE UUR HET BLAUWE UUR HET BLAUWE UUR
La neve LA NEVE LA NEVE LA NEVE LA NEVE
Repertoire/Kalender WEWILLLIVESTORM WEWILLLIVESTORM 313 / misschien wisten zij alles 313 / misschien wisten zij alles de Anatomie Les Metamorphosen Metamorphosen Metamorphosen I’m happy men Grote Hoop / Berg: Propositie 1 Ik ben een pegelhuis Episode 1 GLOBAL ANATOMY GLOBAL ANATOMY Globaal genomen
september 26, 2008 september 27, 2008 september 24, 2008 september 25, 2008 september 19, 2008 september 18, 2008 september 19, 2008 september 20, 2008 september 18, 2008 september 20, 2008 september 27, 2008 oktober 2, 2008 oktober 3, 2008 oktober 4, 2008 oktober 3, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen
Antwerpen Antwerpen Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis
Origine ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE
februari 7, 2008 februari 8, 2008 februari 9, 2008 februari 13, 2008 februari 14, 2008 februari 15, 2008 februari 16, 2008 februari 28, 2008 februari 29, 2008
Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Antwerpen Düsseldorf Düsseldorf
Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis Toneelhuis tanzhaus NRW Düsseldorf tanzhaus NRW Düsseldorf p. 45
ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE ORIGINE
maart 4, 2008 maart 7, 2008 april 8, 2008 april 11, 2008 april 16, 2008 april 22, 2008 april 23, 2008 april 24, 2008 april 25, 2008 april 26, 2008 april 27, 2008 april 29, 2008 april 30, 2008 mei 14, 2008 mei 16, 2008 mei 17, 2008 mei 20, 2008 mei 21, 2008 mei 23, 2008 mei 24, 2008 mei 27, 2008 mei 28, 2008 juni 3, 2008 juni 5, 2008 juni 6, 2008 juni 7, 2008 juni 12, 2008 juni 13, 2008 juni 14, 2008 oktober 11, 2008 oktober 14, 2008 oktober 15, 2008 oktober 17, 2008 oktober 18, 2008 november 21, 2008 november 22, 2008 november 28, 2008 november 30, 2008 december 1, 2008 december 9, 2008 december 10, 2008 december 12, 2008 december 13, 2008
Breda Chassé Theater Linz POSTHOF- Zeitkultur am Hafen Groningen Stadsschouwburg Groningen Genk CC Genk Lörrach Burghof Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Paris Théâtre de la Ville Paris (FR) Leuven 30CC Leuven 30CC Istres Théâtre de L’Olivier Grasse Théâtre de Grasse Grasse Théâtre de Grasse Chambéry Espace Malraux Chambéry Espace Malraux Valence Comédie de Valence / Le Bel Image Valence Comédie de Valence / Le Bel Image Villeneuve d’Asq La Rose des Vents Villeneuve d’Asq La Rose des Vents Brussel BOZAR Gent De Bijloke Gent De Bijloke Gent De Bijloke Gent De Bijloke Gent De Bijloke Gent De Bijloke Girona Festival Temporada Alta La Rochelle Les Eclats Chorégraphiques La Rochelle Les Eclats Chorégraphiques Torino Torino Danza Torino Torino Danza Sète Scène Nationale de Sète Sète Scène Nationale de Sète Noisy-le-Grand Espace Michel-Simon Ljubljana Cankarjev Dom Ljubljana Cankarjev Dom Mulhouse Nouveau Théâtre CDN de Besançon Mulhouse Nouveau Théâtre CDN de Besançon Gijón (Asturias) Teatro de la Laboral Gijón (Asturias) Teatro de la Laboral
januari 29, 2008 januari 30, 2008 februari 2, 2008 februari 3, 2008 februari 5, 2008 februari 8, 2008 februari 9, 2008 februari 12, 2008 februari 13, 2008 februari 14, 2008 februari 16, 2008 februari 17, 2008 februari 22, 2008 februari 23, 2008 februari 29, 2008 maart 1, 2008
Groningen Stadsschouwburg Groningen Groningen Stadsschouwburg Groningen Lille Opéra de Lille Lille Opéra de Lille Lille Opéra de Lille Annecy Bonlieu - Scène Nationale Annecy Bonlieu - Scène Nationale Grenoble MC2 Grenoble MC2 Grenoble MC2 Brussel KVS Brussel KVS Luxembourg Grand Théâtre de Luxembourg Luxembourg Grand Théâtre de Luxembourg Ludwigshafen am Rhein Theater im Pfalzbau Ludwigshafen am Rhein Theater im Pfalzbau
Myth MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH
p. 46
MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH MYTH
maart 5, 2008 maart 6, 2008 maart 15, 2008 maart 16, 2008 maart 27, 2008 april 17, 2008 april 18, 2008 april 19, 2008 april 25, 2008 april 26, 2008 april 29, 2008 april 30, 2008 mei 2, 2008 mei 6, 2008 mei 16, 2008 mei 17, 2008 mei 20, 2008 mei 21, 2008 mei 29, 2008 mei 30, 2008 mei 31, 2008 juni 3, 2008 juni 4, 2008 oktober 7, 2008 oktober 8, 2008 oktober 10, 2008 oktober 11, 2008 oktober 17, 2008 oktober 18, 2008
Leuven STUK Leuven STUK Dijon Opéra Dijon Dijon Opéra Dijon Utrecht Stadsschouwburg Utrecht Glasgow Tramway Performing Arts and venues Glasgow Tramway Performing Arts and venues Glasgow Tramway Performing Arts and venues Strasbourg Le-Maillon Strasbourg Le-Maillon Rennes Théâtre National De Bretagne Rennes Théâtre National De Bretagne Rennes Théâtre National De Bretagne Rotterdam Rotterdamse Schouwburg London Sadler’s Wells London Sadler’s Wells Metz L’Arsenal Metz L’Arsenal Nice Théâtre National de Nice Nice Théâtre National de Nice Nice Théâtre National de Nice Nantes Cedex 1 Le Lieu Unique Nantes Cedex 1 Le Lieu Unique Ottawa National Arts Centre Ottawa National Arts Centre Montréal Danse Danse Montréal Danse Danse Los Angeles UCLA - Performing Arts Los Angeles UCLA - Performing Arts
p. 47
ZAKELIJKE WERKING 1. Doelstellingen Voor het zakelijk beleid hadden we voor 2008 volgende doelstellingen vooropgesteld: Financieel management: • Omkeren structurele operationele verliezen/ Eerste stappen in de gezondmaking van de financiën • Grotere interne en externe transparantie. Een maximale accountability naar de verschillende stakeholders zoals de overheden, publiek, artiesten en medewerkers. Een belangrijk instrument hiervoor is de kwartaalrapportering • De verdeling van ons budget volgens ons principe: minimum 50% voor creatie en spreiding, min. 10% voor publiekswerving/werking, max. 15% naar omkadering en max. 25% naar exploitatie van de Bourla. Personeelsmanagement: • Verdere optimalisering van de organisatiestructuur: grotere persoonlijke betrokkenheid van de medewerkers en de ontwikkeling van de noodzakelijke tools daartoe • Grotere aandacht naar permanente, persoonlijke trajectbegeleiding en vorming van medewerkers • Grotere aandacht voor de plaats, werkomstandigheden e.d. van de kunstenaar in huis. Infrastructuur: • Realisatie van de nieuwe kantoren in de Orgelstraat in functie van een grotere centralisering die een meer intense dialoog toelaat tussen de verschillende bedrijfsafdelingen.
2. Realisatie doelstellingen 2.1. Eerste stappen naar financiële gezondmaking Vooraf
In 2007 boekte Toneelhuis een tekort van ongeveer 685.000 euro. Omdat de reserves begin 2007 door de opeenvolgende operationele verliezen uit de voorgaande jaren nagenoeg opgebruikt waren, zorgde dat voor een negatief eigen vermogen bij Toneelhuis. De Raad van Bestuur besliste in het najaar 2007 om dit negatief vermogen in een periode van vier jaar (2008 – 2011) terug aan te zuiveren. Op die manier werd enerzijds het tekort onmiddellijk en binnen een overzichtelijke termijn aangepakt, zonder dat anderzijds het uitgezette artistieke traject al te zeer gehypothekeerd werd. Volgens de doelstellingen van de raad van bestuur moest er in 2008 een winst gerealiseerd worden van ongeveer 200.000€. Om dat te realiseren werd op twee manieren ingegrepen: 1. Een verdere stijging van de eigen inkomsten door een uitbreiding van het aantal reisvoorstellingen en meer bepaald door de keuze om de Triptiek van de Macht van Guy Cassiers in het najaar 2008 uitgebreid te laten reizen en hiervoor ook extra coproducties binnen te halen. Hierdoor zouden er 260.000 extra inkomsten zijn. 2. Anderzijds werd ook aan uitgavenzijde bekeken waar we konden ingrijpen. We zijn niet alleen nagegaan op welke uitgavenposten er nog kon bespaard worden, (de kaasschaafmethode), maar hebben ook beslist om Guy Cassiers geen nieuwe productie te laten maken in het najaar van 2008. In plaats daarvan hebben we ervoor geopteerd om uitgebreid te toeren met de Triptiek van de Macht. Aan de andere kant hebben we uit voorzichtigheid de begroting voor een aantal uitgavenposten aangepast aan de gewijzigde economische realiteit. We moesten nu éénmaal rekening houden met hogere energiekosten en stijgende loonkosten door snel opéénvolgende indexeringen. In totaal namen de uitgaven met 130.000 € toe. 3. Het saldo van deze twee bewegingen moest ons dus 130.000 € opleveren en dit gekoppeld aan het reeds in oorsprong voorziene overschot van 70.000 € , gaf ons een positief resultaat op de begroting van ongeveer 200.000 €
p. 48
Resultaat 2008
We boekten in 2008 totaal 10.172.369 € inkomsten, wat voor Toneelhuis historisch hoog is. Aan uitgavenzijde boekten we 9.822.272 € uitgaven. Dit betekent dus een jaarresultaat van 350.097 € of +157.097 € meer dan voorzien. Dit resultaat liet zich op basis van de kwartaalafrekeningen ook vermoeden. We hebben ons boekjaar verdeeld in gedetailleerde kwartaalbegrotingen en -afrekeningen die een juiste weerspiegeling zijn van het ritme in de vaste en variabele kosten. Het eindresultaat ligt helemaal in de lijn van de verwachtingen die we op basis van deze kwartaalresultaten voorspeld hadden. 2008
budget
resultaat
saldo
kwartaal 1
-287.966 €
-274.990 €
12.976 €
kwartaal 2
5.830 €
11.833 €
6.003 €
kwartaal 3
389.178 €
495.046 €
105.868 €
kwartaal 4
85.958 €
118.208 €
32.250 €
193.000 €
350.097 €
157.097 €
De cijfers zijn niet alleen in absolute termen zeer goed. Ook de verhoudingen tussen de verschillende kostensoorten ogen goed. De artistieke kosten nemen een steeds hoger aandeel van onze kosten in. In 2008 ging ruim 61% van onze middelen naar de artistieke werking. Dat is het hoogste percentage van de afgelopen 5 jaar. Aan inkomstenzijde zien we de eigen inkomsten relatief toenemen. In 2008 vormen zij ongeveer 35% van onze omzet. Dat is in vergelijking met vijf jaar terug nagenoeg een verdubbeling.
p. 49
Operationeel resultaat
Het operationeel verlies nam de afgelopen jaren stelselmatig toe. In 2007 nam het verlies voor het eerst niet toe, in 2008 kwam een echte kentering. We draaiden het operationeel verlies om tot een operationele winst van ruim 320.000€
Eigen Vermogen na resultaat
30/06/04
30/06/05
31/12/06
31/12/07
31/12/08
305.937 €
230.536 €
9.739 €
- 711.247 €
- 361.150 €
24.789 €
24.789 €
24.789 € - 736.036 €
Geplaatst kapitaal Overgedragen resultaat
337.521 €
194.436 €
175.532 €
- 52.217 €
Investeringstoelage
111.500 €
111.500 €
37.167 €
- €
- 143.084 €
- 75.401 €
- 227.749 €
- 683.819 €
350.097 €
Voorzieningen
702.949 €
401.451 €
238.781 €
263.351 €
234.312 €
groot onderhoud en herstellingen
600.921 €
339.866 €
201.866 €
242.883 €
227.703 €
Sociaal passief
102.028 €
61.586 €
36.915 €
20.468 €
6.608 €
631.987 €
248.520 €
- 447.895 €
- 126.838 €
Resultaat van het boekjaar
Totaal
1.008.886 €
Eénmalige ingrepen
131.993 €
Operationeel resultaat
- 376.477 €
- 376.899 €
385.000 €
- 816.740 €
- 696.415 €
321.057 €
Toneelhuis operationeel resultaat 400.000 € 200.000 € -
€
-200.000 € -400.000 €
2004 2005 2006 2007 2008
Toneelhuis operationeel resultaat
-600.000 € -800.000 € -1.000.000 €
p. 50
2.2. Grotere transparantie intern en extern Eén van de doelstellingen voor 2008 was om de inzichtelijkheid van het reilen en zeilen van onze organisatie bij de verschillende stakeholders zowel intern als extern te verhogen. Een tool die daarbij werd vooruitgeschoven was de kwartaalrapportering. We hebben per kwartaal een rapport gemaakt met aandacht voor telkens volgende items: • nieuwe producties • spreiding • toeschouwersaantallen • stand financies Intern werden deze rapporten werden telkens uitvoerig besproken op volgende vergaderingen: • beleidstaf • beheerstaf • dagelijks bestuur • ondernemingsraad • personeelsvergaderingen Extern werden deze besproken met elke subsidiënt zowel op administratief als op beleidsniveau. We menen te mogen zeggen dat we via deze intensieve en ook meer geformaliseerde rapportering op kwartaalbasis iedereen, zowel intern als extern, goed op de hoogte hebben gehouden van de recente ontwikkelingen in het huis. Het blijkt ook dat deze aanpak, en zeker ook het financiële luik, erg consistent was. De resultaten lagen mooi in het verlengde van de verwachtingen die we op basis van die kwartaalresultaten gesteld hadden. Op vlak van transparantie in de rapportering willen we op deze ingeslagen weg verder gaan.
2.3. Verdeling beschikbare budget Binnen het beleid van Toneelhuis wordt een verdeling van het beschikbare budget gehanteerd die er voor moet zorgen dat er voldoende middelen naar het artistieke werk gaan en erover moet waken dat de exploitatiekosten van de Bourla en de overheadkosten binnen de perken gehouden worden. Volgende verdeling wordt hierbij, zoals eerder beschreven, gevolgd: • • • •
minimum 50% naar creatie en spreiding minimum 10% naar publiekswerving en publiekswerking maximum 25% naar de exploitatie van de schouwburg maximum 15% naar omkadering
Voor 2008 is een analyse van onze rekeningen in deze optiek bijzonder goed: • • • •
creatie en spreiding: 61% publiekswerving en publiekswerking: 8% exploitatie schouwburg: 16% omkadering: 15 %
p. 51
2.4. Verdere optimalisering van de organisatiestructuur De tendens van de afgelopen twee jaren is er een geweest van een sterk gegroeide complexiteit in combinatie met een verruiming van de schaal waarop de organisatie opereert. We hebben daartoe twee jaar geleden ook de organisatiestructuur grondig omgegooid om aan deze gewijzigde situatie te kunnen beantwoorden en vooral om een passende aanpak per maker en per productie te verkrijgen. Volgende stappen zijn gezet in 2008: 1. Binnen de technische directie de opdeling tussen productie/tournee en de werkzaamheden in Bourla. Voorheen liepen deze twee sporen door elkaar in de takenpakketten en verantwoordelijkheid van de technisch directeur en de assistent technisch directeur. Nu wordt de technisch directeur verantwoordelijk voor de core business, nl productie en tournee en wordt er een technisch verantwoordelijke aangesteld voor de schouwburg. De functie van assistent technisch directeur verdwijnt. 2. Dezelfde aanpak doet zich voor bij de productie en planning. Het hoofd productie en planning focust op de core business, terwijl Koen Vermesen, voordien assistent planning en productie, nu productioneel verantwoordelijk is voor de werking in de schouwburg. We menen dat op deze wijze de plaats die de schouwburg in onze werking inneemt belangrijker wordt, maar vooral dat er een helderder coördinatie gebeurt in de schouwburg. 3. Binnen de technische ploeg is er tijdens de tweede jaarhelft verder gewerkt aan de samenstelling van kleine technische teams rond elke maker en dit in functie van zijn of haar artistieke programma. Een geheel van technici die switchbaar zijn tussen verschillende producties en makers, maken het toeren met producties te complex. Vandaar dat we overgeschakeld zijn naar dit nieuwe systeem van kleine vaste units. 4. Verder hebben we gepoogd om de verschillende informatie- en overlegmomenten vooral kwalitatief te verbeteren, wat ons zeker niet overal is gelukt. Dit moeten we absoluut als aandachtspunt meenemen naar 2009.
2.5. Aandacht voor permanente trajectbegeleiding en vorming van medewerkers Toneelhuis hecht veel belang aan de permanente vorming van haar werknemers. We proberen daarbij de aanwezige know-how maximaal te valoriseren, oudere werknemers geven een stuk van hun ervaring door aan jongere werknemers enerzijds, anderzijds introduceren nieuwe werknemers vaak nieuwe technieken en methodes in huis. Werknemers kunnen op elk moment voorstellen voor opleidingen overmaken. Op het jaarlijkse functioneringsgesprek wordt telkens afgetoetst welke opleidingsnoden of –wensen er zijn. Omgekeerd kan de afdelingsoverste de werknemer ook aansporen om bepaalde opleidingen te volgen.
Overzicht opleidingen buitenshuis
Contactdag “reizen met producties” EHBO conferentie Under Construction, cultuur in een netwerksamenleving Personeelsplanning Protools Rigging InDesign InDesign studiedag All Inclusive Personeelsbehoefteplanning in de praktijk EHBO klimaatconferentie Ecologische voetafdruk klimaatconferentie Ecologische voetafdruk
BASTT Rode Kruis (SFP) SMIT-VUB Amelior Pianofabriek SFP Executive Computer Executive Computer Brusselse Kunsten Kluwer Rode Kruis (SFP) Vti Vti
p. 52
2.6. Aandacht voor de plaats van de kunstenaar in huis De 7 makers vormen het hart van onze werking. Zij staan centraal in ons organogram en onze praktijk. Zij worden betrokken bij alle beslissingen die met hun artistieke praktijk te maken hebben. Het vierkantsoverleg speelt een centrale rol in ons overleg met de makers. Op zo’n overleg zitten de makers samen met mensen uit de financiële, productionele, communicatieve en technische staf. Beslissingen worden er collectief genomen. We proberen als organisatie een maximale, op maat gemaakte ondersteuning voor elke maker te bieden. We kiezen ervoor om hen maximaal te responsabiliseren. Met elke maker is een lange termijn traject uitgezet. Ze kennen hun budgetten voor de komen jaren en we overleggen samen hoe we die middelen kunnen aanvullen met middelen van partners of coproducenten als dat nodig blijkt. Door dat lange termijn perspectief kunnen we budgetbesprekingen zinvoller voeren dan de simpele is er al dan niet budget vraag. Ook op de andere vlakken, communicatie, plannen en technische ondersteuning kiezen we ervoor de makers zo veel mogelijk te betrekken. Die aandacht voor de kunstenaars vertaalt zich ook op zakelijk vlak. Om dat te bewaken hebben we onze kostenstructuur in vier delen opgesplist: creatie en spreiding, publiekswerking, bourla en omkadering. In 2008 maakten creatie en spreiding 61% van onze kosten uit. Dat is historisch hoog, in onze strategische doelstellingen hebben we bepaald dat minimaal 50% van onze uitgaven naar creatie en spreiding gaan.
2.7. Infrastructuur: realisatie van de kantoren in de Orgelstraat Dit pand aan de overzijde van de Bourlaschouwburg werd voorheen gebruikt als opslagplaats voor decorelementen en rekwisieten. Het gebruik ervan was absoluut beperkt. Met betrekking tot het probleem van de integratie van onze verschillende diensten bood dit echter een prima oplossing. We hebben ook de ticketverkoop hier ondergebracht zodat er ook hier een nauwere samenwerking ontstaat. Het gebouw aan de Orgelstraat behoort tot de concessieovereenkomst die we met de Bourlaschouwburg hebben en loopt over 30 jaar tot 2026. Voor de renovatie hebben we gekozen voor architect Jan De Vylder aangezien zijn visie op het project het best samenviel met onze verwachtingen en mogelijkheden namelijk om met beperkte middelen een zo geslaagd mogelijke reconversie van gebouwen te realiseren. Er was een investeringsraming van 585.000 € voorzien waarvan 100.000 € vanuit de voorziening zou lopen en 485.000 € via een kortlopende lening over twee jaar zou lopen. Gezien onze kasstroom is deze lening van belang. De bouwkosten, geraamd op 460.000 € worden over 10 tot 20 jaar afgeschreven. De uiteindelijke investering bedroeg ongeveer 540.000 € + 22.500 € inrichtingskosten. Op 6 juni 2008 zijn we met de administratie en productiemedewerkers verhuisd. Het is nu na maanden duidelijk dat we met deze reconversie inspelen op volgende punten: • Een plek voor de administratie in de directe omgeving van de Bourla, die de samenhang en onderlinge communicatie bevordert • Een project dat met beperkte middelen is gerealiseerd, met een kortlopende financiering • Vanaf 2009 zal dit ook besparingen opleveren • En tot slot de vaststelling dat een huis in transformatie ook nood heeft aan een fysieke ingreep om verandering gestalte te geven.
p. 53
3. Toelichting bij de afrekening per 31/12/2008 1. Administratiekosten (+35.413 €)
De administratiekosten zijn uiteindelijk een pak hoger uitgevallen dan begroot en blijven in globo toch hangen op het niveau van 2007 ondanks de vele inspanningen.
1.1. Administratiekosten •
• • •
De kosten voor telefoon liggen fors hoger dan begroot. Zij volgen voor een groot stuk de gestegen omzet. Bovendien brachten de intensieve internationale tournees extra telefoonkosten met zich mee. Dat het uiteindelijke bedrag hoger uitvalt dan we verwacht hadden na de eerste drie kwartalen, komt door een erg late factuur voor de huur van de telefooninstallatie. De kosten voor algemeen drukwerk zijn hoger dan begroot, omdat we omwille van onze verhuis ons briefpapier etc. hebben moeten aanpassen. We hebben ook meer geld voorzien voor de accountantscontrole. We gaan ervan uit dat onze meer intensieve rapportering deze kosten zal doen stijgen en hebben hier uit voorzichtigheid extra middelen voorzien. IT. De kosten voor IT liggen hoger dan begroot. Dat komt paradoxaal genoeg door de lagere prijzen voor computers. We hebben beslist om deze niet meer af te schrijven en ze direct in de kosten op te nemen. Daardoor vallen deze kosten hoger uit.
1.2. Raad van bestuur
De kosten voor de Raad van Bestuur liggen een stuk lager dan begroot. Dat komt omdat de onkostenvergoeding met ingang van 1 februari verlaagd werd. Bovendien gaan we bij de begrotingsopmaak uit van een volledige aanwezigheid.
1.3. Directie
De onkosten voor representatie liggen iets hoger, de materiële werkingskosten iets lager dan voorzien.
2. Huisvestingskosten (+69.356 €)
De kosten voor huisvesting vallen ongeveer 70.000 € hoger uit dan begroot. De belangrijkste afwijkingen ten opzichte van de begroting vinden we bij de energiekosten (+20.000 €), het poetsen (+15.000 €) en de onderhoudskosten/inrichting (+33.000 €).
2.1. Energiekosten
De energiekosten liggen ongeveer 10% hoger dan begroot. We gaan op dit ogenblik na of deze stijging te maken heeft met meer verbruik of te wijten is aan de stijging van eenheidsprijzen.
2.2. Poetsen
De poetskosten liggen hoger dan begroot. Dit heeft enerzijds met de extra indexeringen in 2008 te maken hebben. Anderzijds hebben we een regeling voor het poetsen op zondag aan de planning moeten toevoegen. Deze was niet begroot.
2.3. Onderhoudscontracten/inrichting
De kosten voor onderhoud van de Bourla vallen fors hoger uit dan begroot. Dat heeft vooral te maken met een aantal noodzakelijke grote herstellingen aan verwarmingsinstallatie, liften, voordeuren etc. Deze kosten werden niet geactiveerd aangezien het om herstellingen gaat. Overzicht belangrijkste onderhoudswerken Herstelling mobiele split unit Vervanging DC 9100-8154 Vervanging servomotor ketel
973,48 € 1.000,43 € 468,63 €
Herstellen koelmachine
2.954,48 €
Vervangen DC
3.973,39 €
Vervangen servomoteren Vervangen servomotoren foyer Vervangen drukregelaar
592,71 € 1.288,00 € 774,07 €
Werken goederenlift
1.198,55 €
Plaatsten split unit
2.850,01 €
Herstellen schaartafels
8.750,29 € 24.824,04 € p. 54
De laatste ingrijpende renovatie van de Bourla ligt ondertussen 15 jaar achter ons. Een aantal installaties zijn aan vervanging toe. Er wordt nu aan een inventarisatie gewerkt en nagekeken wat de beste opties zijn. Toneelhuis heeft echter niet de middelen om deze kosten/vervangingsinvesteringen verder te blijven dragen. Het wil dan ook snel de vooropgezette plannen voor renovatie van de Bourla in samenwerking met eigenaar Stad Antwerpen concreet maken.
3. Externe relaties (-33.135 €)
De kosten voor externe relaties liggen iets lager dan begroot. Dit heeft in hoofdzaak twee redenen: • De loonkost van één van de ontwerpers is nu ondergebracht bij de loonkost externe relaties aangezien betrokkene op onze loonlijst staat en niet zoals in het verleden factureerde al freelance (11.000 €). • Het resterende verschil heeft te maken met het feit dat het communicatiebudget per seizoen opgemaakt en besteed wordt en er dus ten opzichte van de afsluiting van ons boekjaar kleine verschuivingen kunnen optreden.
4. Receptieve werking (kosten -6.308 €, opbrengsten +19.800 €)
De kosten voor de receptieve werking liggen iets lager dan begroot. De opbrengsten liggen echter een stuk hoger doordat de inkomsten van de huisruilvoorstellingen met KVS en NTGent hier geboekt werden in plaats van de inkomsten van eigen producties zoals in de begroting voorzien.
5. Producties (kosten +20.833 €, opbrengsten +87.280 €) 5.1. Producties (kosten +14.976 €, opbrengsten + 87.280 €)
Het saldo van de Toneelhuisinbreng in de producties is sterk beter dan voorzien (73.000 €). Dat heeft enerzijds te maken met kostenbeheersing, maar anderzijds zijn ook de inkomsten uit coproducties iets hoger (+23.500 €). U vindt een detail met het overzicht van de verschillende producties in bijlage. Een groot deel van de hogere kosten en opbrengsten (+-65.000 €) hebben te maken met de kosten die we in 2008 al gemaakt hebben voor producties die pas in 2009 in première zullen gaan. Omdat deze kosten volgens onze waarderingsregels pas in 2009 geboekt kunnen worden, hebben we de productiekosten op de balans geboekt. De gemaakte loonkosten hebben we op vraag van onze accountant via een opbrengstenrekening tegen geboekt.
5.2. Diverse productiekosten (-19.776 €)
We noemen deze rubriek ook de toolbox. Dit is in wezen een buffer. Hiermee willen we marge voorzien voor die kosten die zich tijdens onze artistieke werking opdringen, maar die niet binnen de geijkte kaders vallen. We gaan hier erg spaarzaam mee om en proberen alle artistieke vragen in de budgetten voor producties of receptieve werking onder te brengen.
5.3. Auteursrechten (+25.384 €)
Hieronder boeken we de auteursrechten die we voor het presenteren van ons werk in de Bourla verschuldigd zijn. Deze worden berekend op basis van onze ticketinkomsten en volgen bijgevolg de stijging van deze inkomsten. De uiteindelijke afrekening van de auteursrechten door Sabam laat vaak een tijd op zich wachten. We hebben uit voorzichtigheid een hoge voorziening aangelegd voor de kosten die nog moeten komen.
6. Tournees (kosten +1.065.477 €, opbrengsten +1.090.410 €) 6.1. Reisvoorstellingen (kosten +1.085.206 €, opbrengsten + 1.090.410 €)
De omzet van de reisvoorstellingen ligt flink hoger dan in de begroting. Hiervoor zijn twee redenen: • Er is meer gereisd met voorstellingen dan bij de begrotingsopmaak was gepland. • De begroting houdt bovendien ook geen rekening met reis-, verblijf-, en transportkosten die wij maken en doorrekenen aan de organisatoren. Deze kosten zijn vooraf niet makkelijk in te schatten. Dit betekent natuurlijk dat de uiteindelijke kosten hoger liggen, maar anderzijds liggen hierdoor ook de inkomsten hoger. Het saldo van de reisvoorstellingen volgt echter de begroting. U vindt een detail van de verschillende producties op reis in bijlage. De meeste producties volgen de begroting. De voorstelling Myth valt uit de toon. We tekenen een verlies van 40.000 € op, in plaats van een verwachte winst van 20.000 € (anderzijds was er in 2007 hierop een overschot). Dit heeft te maken met de annulering van een voorstelling door ziekte en in de tweede jaarhelft bleek de reisperiode in Noord-Amerika erg verlieslatend.
p. 55
6.2. Internationale werking (-8.158 €) In deze rubriek boeken we de kosten die te maken hebben met onze internationale praktijk. Het zijn de kosten voor prospectie, reis- en verblijf, verzendingskosten. Deze kosten vielen lager uit dan begroot.
7. Technische kost (-8.658 €)
De technische kosten vielen iets lager uit dan begroot. We hadden dit op basis van de drie voorgaande kwartalen verwacht. We stipten daarbij steeds aan deze kosten niet evenredig over het boekjaar verdeeld zijn. Maar ook aan het eind van de rit liggen ze lager dan voorzien.
8. Eigen Horeca (kosten –7.346 €, inkomsten –951 €)
De omzet van de eigen horeca volgt de begroting, de kosten liggen lager dan verwacht. Dat heeft te maken met de nieuwe menuformules die iets meer dan een jaar geleden ingevoerd zijn.
9. Loonkosten 9.1. Algemene lonen (-25.000 €)
De algemene lonen liggen lager dan in de begroting, maar gezien de omvang van deze kost is deze afwijking marginaal. De belangrijkste verschillen liggen bij administratie en communicatie. Bij administratie werd de zwangerschapsrust van Ilse Muysers intern opgevangen, in communicatie vallen de kosten voor suppoosten lager uit dan voorzien. Dat heeft te maken met het feit dat we aan een efficiëntere bezetting sleutelen. De kosten van de technische directie liggen hoger dan voorzien. We hebben de opzegvergoeding van de adjunct technisch directeur, waarmee de samenwerking eind november stopgezet werd, helemaal in 2008 opgenomen.
9.2. Artistieke lonen (-147.854 €)
Binnen de artistieke lonen zijn er wel belangrijke verschillen. 9.2.1. Makers (+12.361 €) De loonkosten van de makers liggen iets hoger dan begroot. De ontslagregeling van Stefan Perceval was iets duurder dan begroot, de makers van Olympique Dramatique begonnen eind juni al aan de voorbereidingen van hun projecten in najaar 2008 en in voorjaar 2009. Bij de begrotingsopmaak gingen we er van uit dat ze het volledige tweede kwartaal buitenshuis actief zouden zijn. 9.2.2. Productie (+25.517 €) De kosten voor de productieleiding liggen 25.000 € hoger dan voorzien. Maar meer dan de helft van deze overschrijding werd gerecupereerd bij partners Cherkaoui (12.737 €) en KVS (6.031 €). De reële overschrijding van dit budget bedraagt dus ongeveer 7.000 €. Het grootste deel van dat verschil laat zich verklaren door de extra productieleider die we voor de tournee van NQZC gedurende één maand in dienst genomen hebben. 9.2.3. Techniek (–194.367 €) Het grootste verschil vormen de lonen van de technische ploeg. Deze liggen bijna een derde lager dan begroot. De begroting van deze loonkost is gebaseerd op de raming van de werklast voor de technische equipe in uren. Deze raming blijkt duidelijk te ruim. Wellicht was er uit voorzichtigheid een te grote marge genomen in de werklastbudgettering van de afzonderlijke projecten, anderzijds is het niet duidelijk of we de globale marge voor overlappende projecten wel effectief nodig hebben. We zullen in de komende maanden in detail nagaan waaraan deze afwijkingen te wijten zijn. Bovendien vertrekken we uit voorzichtigheid wellicht ook van een te hoge gemiddelde uurkost. Beide verklaren wellicht het grote verschil ten opzichte van de begroting. 9.2.4. Decoratelier en kostuumatelier De loonkosten voor decor- en kostuumatelier liggen iets lager dan begroot. Bij de begrotingsopmaak gingen we er van uit dat de ploeg van het decoratelier uit vier voltijdse medewerkers zou bestaan. Eén van hen werkt echter maar 4/5. Bij het kostuumatelier ging de coördinator (1/5 FTE) in zwangerschapsverlof, haar taken werden overgenomen door hoofd productie en planning. 9.2.5. Niet toegewezen De kosten voor internationale rsz krijgen we niet opgesplitst, daardoor zijn ze moeilijk toe te wijzen aan de producties of afdelingen. Het grootste deel van de internationale medewerkers zijn artistieke medewerkers, zodat deze kosten grotendeels bij de producties onderverdeeld zouden moeten worden. We hebben de internationale dienst van ons sociaal secretariaat gevraagd om deze kosten meer uitgesplitst te krijgen. p. 56
9.2.6. Overige personeelskosten De overige personeelskosten liggen iets lager dan begroot.
10. Afschrijvingen en voorzieningen (-21.592€)
De afschrijvingen liggen lager dan voorzien. De afschrijvingen voor de renovatie van de orgelstraat volgen wat we vooropgesteld hadden. Door onze krappe liquiditeitspositie hebben we voor het overige enkel de strikt noodzakelijke investeringen gedaan. Bovendien hebben we een aantal belangrijke herstellingen en investeringen in informatica niet afgeschreven. We voegen de afschrijvingstabel toe in bijlage.
11. Voorzieningen 11.1. Voorziening Orgelstraat (-47.070 €)
We stellen voor om de voorziening orgelstraat 100.884 € maar gedeeltelijk terug te nemen. De verbouwing van de orgelstraat was geconcipieerd als een tijdelijke overgangsfase, in afwachting van de verhuis naar de Studio Herman Teirlinck. Omdat we enthousiast zijn over onze nieuwe werkstek, en omdat een nieuwe locatie niet direct meer in het verschiet ligt, gaan we er van uit dat deze nieuwe plek niet langer tijdelijk is. In dat perspectief is het aangewezen om extra middelen te reserveren voor het werkcomfort. Zo kan de akoestische isolatie tussen de verschillende ruimtes nog beter en willen we de zolder tot vergaderplek inrichten. Bovendien moeten we nog een aantal verbouwingsactiviteiten die te maken hebben met de keuring van de brandweer/veiligheid laten uitvoeren. We stellen voor om 10% (53.000 €) van de investering in de orgelstraat voor die extra ingrepen te voorzien en nemen dus maar 47.000 € van de voorziening terug.
11.2. Voorziening btw-controle (-41.017 €)
De voorzieningen wijken af van de begroting omdat we, na de btw-controle, de voorziening voor btw die we hier eind 2007 uit voorzichtigheid aangelegd hebben, konden terugnemen. Bij die controle volgde de btw-administratie ons in onze aanpak en bij de berekening van het verhoudingsgetal. In de begroting van 2008 werd er vooropgesteld dat we met het nieuwe btw-regime zo’n 200.000 € zouden kunnen besparen. Dat zien we nu concreet worden.
11.3. Terugname voorziening sociaal passief (-13.860 €) Een overzicht van de nieuw aangelegde voorzieningen vindt u verderop.
12. Andere bedrijfskosten (+3.309 €)
Na de btw-controle werden voor ongeveer 8.000 € correcties geboekt.
13. Financiële kosten (-21.347 €)
De financiële kosten liggen lager dan begroot. Nochtans stond en staat onze liquiditeit onder druk, mede door het uitblijven van een nieuwe beheersovereenkomst met de Provincie Antwerpen.
14. Uitzonderlijke kosten (+71.743 €) Door te rekenen kosten
13.606,73 €
Nagekomen kosten 2007
13.650.10 €
Regularisatie
35.862,37 €
Dit zijn kosten die in principe niet voor Toneelhuis zijn en nog doorgefactureerd moeten.
Dit zijn kosten die eigenlijk in de rekening van 2007 moesten opgenomen worden, maar die we te laat ontvangen hebben.
Het grootste deel hiervan zijn loonkosten Origine 2007 die twee keer naar 2008 overgeboekt werden (27.806,64 €). Anderzijds werden de loonkosten van Versie Claus 2007 niet naar 2008 overgedragen. Daarnaast vinden we hier ook een aantal correcties openstaande klanten.
p. 57
Uitzonderlijke kosten 19.624,10 € Het hoofdaandeel hiervan zijn de auteursrechten Onegin. Deze staan al ruim een jaar op op te maken facturen. Maar het is niet duidelijk welk deel van de rechten en welk btw-regime we moeten hanteren. Omdat de voorstellingen ondertussen al een tijdje achter ons liggen hebben we deze opbrengsten uit voorzichtigheid afgeboekt. We proberen ze in 2009 wel nog te innen, maar als dat niet of slechts ten dele zou lukken, zal dat geen verder gevolgen meer hebben voor ons resultaat. Inrichtingskost 64
22.500 €
15. Onvoorziene marge (+195.000 €)
Toneelhuis kan zich geen financiële tegenvallers permitteren. We leggen daarom voor mogelijke betwistingen/tegenvallers voorzieningen aan.
15.1. Voorziening vakantiegeld (53.407 €)
De voorziening vakantiegeld die door het sociaal secretariaat berekend werd, ligt gevoelig lager dan onze eigen raming. We leggen uit voorzichtigheid een extra voorziening aan en zullen met het sociaal secretariaat nagaan of we in de toekomst het percentage dat maandelijks als voorziening vakantiegeld aangelegd wordt, niet moeten optrekken. .
15.2. Terugname Foi (24.200 €)
Toneelhuis nam de exploitatierechten van Foi (Sidi Larbi Cherkaoui) over van les Ballets C. de la B. We planden een heropname en tournee van deze voorstelling in 2009. Deze plannen zijn niet concreet, daarom nemen we deze voorziening uit voorzichtigheid nu al terug.
15.3. Voorziening rsz-bijdrage-opslagen (15.000 €)
De liquiditeitspositie van Toneelhuis is onder meer door het uitblijven van de beheersovereenkomst met de provincie precair. Uit voorzichtigheid hebben we een voorziening voor bijdrage-opslagen aangelegd. Uiteraard zullen we het nodige doen om deze zoveel mogelijk te vermijden of om ze te laten kwijtschelden, als ze het gevolg zijn van laattijdige subsidies of terugbetaling btw.
15.4. Voorziening bedrijfsvoorheffing buitenlandse artiesten (+30.000 €)
Bij de voorstelling van Myth gaat een Italiaans ensemble mee. Toneelhuis heeft de bedrijfsvoorheffing buitenlandse artiesten voor de prestaties in België betaald. Voor de voorstellingen in het buitenland zijn er landen waar het dubbelbelastingverdrag stelt dat deze bedrijfsvoorheffing in het land van de prestatie moet voldaan worden. In regel moet het theater daarvoor instaan. Voor de artiesten is dit een eindbelasting. In andere landen is er geen zo’n overeenkomst en moeten de belastingen in het land waarin de muzikanten verblijven betaald worden. Toneelhuis kan die belasting niet in België voldoen, en ze kan ze ook niet in Italië doorstorten. We gaan in de komende maanden met de muzikanten en de Belgische en Italiaanse belastingsdiensten na hoe we dit kunnen uitklaren. We voorzien hier extra kosten.
15.5. Voorziening btw-correcties (72.907 € )
Toneelhuis is gemengd btw-plichtig. We werken met een algemeen verhoudingsgetal. Dat verhoudingsgetal wordt telkens aan het begin van het jaar geraamd, op het einde van het jaar wordt het bedrag dan definitief berekend en wordt er een correctie geboekt. Toneelhuis berekende dat we door de uiteindelijke verhoudingsgetal 72.907 € extra kunnen recupereren. Die vinden we dan bij de uitzonderlijke opbrengsten. Omdat we maximaal voorzichtig willen zijn, hebben we een voorziening voor hetzelfde bedrag aangelegd. Op die manier kunnen we de btw-controle afwachten en het effect van het gecorrigeerde verhoudingsgetal in de rekeningen op het moment dat deze vast komen te staan.
16. Omzet 16.1 Ticketing eigen producties (+39.443 €)
De tickets uit de eigen producties liggen hoger dan begroot. Alle producties lieten mooie recettes zien, met als topper De Geruchten. Bovendien werd ook een herneming van Bezonken Rood georganiseerd.
16.2 Receptieve werking (zie receptief)
16.3 Inkomsten reisvoorstellingen (zie reisvoorstellingen)
p. 58
16.4 Coproducties (zie producties)
16.5 Recuperaties/diversen (+30.000 €)
We nemen deze twee posten samen. Per saldo hebben we iets meer dan begroot. Het zijn recuperaties voor telefoonkosten, gebruik wagenpark, tussenkomst elektriciteit foyer, …
16.6 Zaalverhuur (-9.158 €)
De zaalhuur lag lager dan voorzien. De mogelijkheden tot zaalverhuur zijn beperkt door onze eigen drukke programmering en de stadsdagen. Dat zal ook in de toekomst zo zijn, we willen wel nagaan of een bepaald type zaalverhuur (colloquia, academische zitting) meer mogelijkheden biedt.
17. Toelagen (– 26.217 €) 17.1. Vlaamse Gemeenschap (+16.000 €).
Bij de Vlaamse Gemeenschap was er een extra tussenkomst voor inflatie
17.2. Provincie (-50.000 €)
Bij de provincie hadden we het bedrag 400.000 € voorzien, maar het formaliseren van de nieuwe beheersovereenkomst laat op zich wachten. Bovendien bleek eind december dat de provincie i.p.v. de afgesproken 400.000 € (waar wij op basis van hun correspondentie en het ontwerp van de beheersovereenkomst van uitgingen) maar 350.000 € in hun begroting 2009 ingeschreven hadden. We hebben voorzichtigheidshalve daarom maar 350.000 € voor 2008 in onze rekeningen opgenomen. De administratie van de provincie maakt zich sterk dat deze fout met een begrotingswijziging rechtgezet zal worden.
18. Uitzonderlijke opbrengsten Doorgerekende kosten
1.195 €
Uitzonderlijke opbrengsten
7000 €
Nagekomen opbrengsten
2.959.10 €
Regularisatie
32.211 €
BTW correctie verhoudingsgetal
72.907 €
Dit is de tegenhanger van door te rekenen kosten.
Ondermeer een saldo van de leveranciersrekening van het ticketingsysteem.
Deze regularisaties bestaan voor de helft uit de auteursrechten Onegin, die al langere tijd op onze balans staan, maar waarvan de inning niet helder is. Daarnaast bestaat de andere helft uit Te ontvangen facturen kwartaalafrekeningen die we uit voorzichtigheid iets te hoog ingeschat hadden en die nu maar voor een deel teruggenomen waren.
Dit is de tegenhanger van de voorziening voor btw-betwistingen. Eind 2008 hebben we ons uiteindelijke btw-verhoudingsgetal voor 2008 berekend. Met dat verhoudingsgetal zouden zo’n 73.000 € extra btw kunnen recupereren. We opteren ervoor om naast deze uitzonderlijke opbrengst ook een voorziening voor hetzelfde bedrag aan te leggen. In 2009 zullen we de precieze herziening, na controle van de btw-administratie in de rekeningen opnemen.
p. 59
4. Beknopte toelichting bij producties/tournees 4.1. Toelichting producties Het saldo van de producties ligt gevoelig lager dan voorzien. We zijn erin geslaagd de productiekosten onder controle te houden en de coproductie-inkomsten liggen iets hoger dan voorzien. U vindt de details van de verschillende productiebudgetten in bijlage
NQZC – Wayn Traub
NQZC is de voorstelling die voortkwam uit het Arkiologi project van Wayn Traub. Dat project besloeg twee seizoenen, de kosten en opbrengsten moesten over drie boekjaren verdeeld worden. Uiteindelijk was het aandeel in 2008 kleiner dan voorzien.
Origine – Sidi Larbi Cherkaoui
De Toneelhuis-inbreng in Origine ligt iets lager dan begroot. Zowel de kosten als de inkomsten liggen hoger. Dat komt omdat bij de oorspronkelijke begroting de loonkost van één danser bij coproducent De Bijloke geplaatst werd. Uiteindelijk kwam die danser bij Toneelhuis in dienst en werd dat aan de Bijloke doorgerekend, zodat de coproductie-inkomsten hoger liggen dan begroot. De uitvoeringskosten lagen lager dan begroot, maar we moesten meer uitgeven aan reis- en verblijfkosten.
De Geruchten - Olympiqe Dramatique
De voorstelling bleef binnen het voorgestelde financiële kader. De loonkosten liggen iets lager dan voorzien, de huisvestingskosten iets hoger. Dat komt omdat met de stagiaires afgesproken werd dat wij in plaats van een stageonkostenvergoeding tussenkwamen in hun verblijfkost.
Guy Cassiers Atropa
De voorstelling Atropa bleef ruim binnen het vooropgesteld financiële kader. Dat komt omdat de kosten lager uitvielen dan begroot. De personeels- en uitvoeringskosten vielen lager uit. Aan inkomstenzijde liggen de coproductie-inkomsten iets hoger dan voorzien.
De Zingende Vergeetput
De Zingende Vergeetput bleef mooi binnen het vooropgestelde financiële kader.
De versie Claus
Ook De versie Claus bleef mooi binnen de financiële afspraken. Het grote verschil voor de personeelskosten laat zich verklaren doordat de loonkost van auteur Mark Schaevers al in 2007 in de kosten opgenomen werd.
De wilde wilde weg
De wilde wilde weg was lichtjes hoger dan begroot. De reiskosten liggen vrij hoog, doordat er in Bierbeek gerepeteerd werd. We moeten pro en contra van het gebruik van de filmfabriek-studio in de toekomst goed onderzoeken.
Repertoire Benjamin Verdonck
Benjamin Verdonck maakte geen nieuwe productie, maar bereidde zijn kalenderproject voor en hij presenteerde een overzicht van zijn werk in de bourla. Dat repertoire festival bleef binnen de begroting. Kunstminnende Heeren Productie- en tour van Kunstminnende Heeren werd analytisch niet uitgesplitst. Om met de begroting te kunnen vergelijken hebben we voor het productiegedeelte de vooropgesteld begroting gebruikt. Als we dat van het totaal aftrekken, dan stellen we vast dat het tourgedeelte beter was dan begroot.
p. 60
4.2. Reisvoorstellingen Het saldo van de reisvoorstellingen valt nagenoeg samen met de begroting. We verwachten een overschot van 140.000 € en we doen iets beter. De omzet lag wel ongeveer een 75% hoger dan begroot. Dat komt enerzijds omdat er meer voorstellingen gespeeld zijn dan we bij de begrotingsopmaak dachten. Anderzijds heeft die hogere omzet ook te maken met de séjours en de reis- en transportkosten. Deze worden doorgaans aan de ontvangende theaters doorgerekend. Bij de begrotingsopmaak houden we er veiligheidshalve geen rekening mee.
Winterverblijf – Lotte van den Berg
De tournee van Winterverblijf was iets lucratiever dan voorzien. De hogere loonkosten, die te wijten zijn aan de kosten voor een extra actrice en aan het feit dat acteur Dirk Roofthooft minder op vaste kern geboekt werd, worden ruimschoots gecompenseerd de hogere inkomsten. Die inkomsten vielen hoger uit omdat de reis- en verblijfskosten voor een groter aandeel dan voorzien door de ontvangende huizen gedragen worden.
De Geruchten – Olympique Dramatique
Ook de tournee van De Geruchten was lucratiever dan voorzien. Hier hadden we niet alleen hogere inkomsten dan voorzien, ook de kosten vielen iets lager uit. Ook hier hebben de verschillen te maken met de reis-, transport- en verblijfkosten.
Bezonken rood – Guy Cassiers
Bezonken rood benadert wat het resultaat betreft de begroting. De omzet ligt gevoelig hoger, dat komt ten dele omdat we hier een nettobegroting opmaken. Bij internationale voorstellingen worden de kosten voor reis- transport en verblijf doorgefactureerd. Omdat deze bij de begrotingsopmaak niet altijd eenvoudig te ramen zijn en de kosten en inkomsten elkaar opheffen, opteren we voor een netto-begroting. Daarnaast ligt de omzet hoger doordat de voorstellingen in NY initieel niet voorzien waren.
Origine – Sidi Larbi Cherkaoui
De tournee van Origine maakte ongeveer 58.000 € winst, een stuk hoger dan begroot. De personeelskosten vielen hoger uit dan begroot. De voorstelling vroeg meer theatertechnische ondersteuning dan voorziening, maar daar staan belangrijke extra inkomsten tegenover.
Myth- Sidi Larbi Cherkaoui
De tournee van Myth was kwa schaal een van de belangrijkste ooit voor Toneelhuis. Voor de tournee van Sidi Larbi Cherkaoui werd een winst van ongeveer 17.625 € ongeveer 3% begroot. Na de eerste jaarhelft kwamen we uit op een klein verlies –5.462 €. Dat verlies heeft onder meer te maken met de twee voorstellingen in Annecy die niet konden doorgaan door de ziekte van een deel van de dansers. Bovendien moest één zieke danser gedurende drie weken vervangen worden. De tournee in de tweede jaarhelft met voorstellingen in de VS en Canada bleek op financieel vlak problematisch. Toen we beslisten om op de uitnodiging van de Noord-Amerikaanse theaters in te gaan, gingen we ervan uit dat deze voorstellingen break-even zouden zijn. We tekenden er een deficit op van ongeveer 35.000 €. Dat verschil was te wijten aan hoge administratiekosten (visa, arbeidskaarten), hogere loonkosten en hogere reis- en transportkosten. In de toekomst moeten we ervoor zorgen dat we meer zekerheid inbouwen, als we beslissen om al dan niet op een geïsoleerde uitnodiging in te gaan.
Nest – Benjamin Verdonck
Het centrum voor Beeldende kunst in Rotterdam nodigde Toneelhuis uit om het Nest-project van Benjamin Verdonck daar te presenteren. Zij namen de kosten voor hun rekening. Omdat het een erg specifiek project is, werd bij de begroting marge ingebouwd, uiteindelijk bleek die niet nodig en hebben we een winst van zo’n 6.500 €. Bij deze herneming werd de structuur van het Nest herzien, zodat het in de toekomst makkelijker en goedkoper op reis kan gaan.
NQZC - Wayn Traub
De tournee van NQZC maakte een verlies van zo’n 8.000 €. Bij de begrotingsopmaak gingen we ervan uit dat deze break even zou draaien. De speelplekken konden de extra kosten bovenop de uitkoopsom niet dragen. We hebben daar toch mee ingestemd omdat dit verlies aan productiezijde gecompenseerd werd. NQZC was de voorstelling die mondde uit het onderzoeksproject Arkiologi, dat over drie seizoenen liep. Het aandeel van dit project in de begroting 2008 lag daar wel zo’n 17.000 € lager dan begroot.
Stillen – Lotte van den Berg
Stillen deed het ongeveer 18.000 € beter dan begroot. De uiteindelijke uitkoopsommen van de voorstelling in het buitenland Oslo en Créteil vielen hoger uit dan wij begroot hadden. Bovendien namen zij de reis-, transport- en verblijfkosten voor hun rekening.
p. 61
Gerucht – Lotte van den Berg
De locatievoorstelling Gerucht werd in de eerste jaarhelft uitgenodigd in Brussel, Den Bosch Delft, in de tweede jaarhelft in Parijs. De geplande voorstellingen in Straatsburg werden geannuleerd, omdat het theater de nodige vergunningen voor dit locatieproject niet tijdig rond kreeg. . De voorstelling had in de eerste jaarhelft met een klein verlies te kampen. Dat had vooral te maken met de technische ondersteuning. Dat verlies werd met de voorstellingen in Parijs ingelopen. Uiteindelijk was er een overschot van zo’n 8.000 €..
Wewilllivestorm – Benjamin Verdonck
Toneelhuis houdt de voorstelling Wewilllivestorm van Benjamin Verdonck op het repertoire. De voorstelling ging niet alleen op reis naar Haarlem, Oslo, Salamanca en Boedapest, ze maakte ook een wereldtournee door de Antwerpse culturele centra. Hoewel deze voorstelling aan een zeer lage uitkoopprijs verkocht wordt, realiseerden we hier toch een winst van zo’n 5.000 €.
Het blauwe uur – Lotte van den Berg
Toneelhuis hield Het blauwe uur van Lotte van den Berg op het repertoire. Doelstelling is om de voorstelling kostendragend te spelen. Dat is ongeveer gerealiseerd.
Weer slecht Weer – Filmfabriek
Weerslechtweer werd uitgenodigd op het Hollandfestival. De voorstelling draaide ongeveer breakeven, we hebben een klein beetje geïnvesteerd in het decor om het bij nieuwe aanvragen efficiënter te kunnen opbouwen.
Kwartet – Filmfabriek
De kosten van de heropname lagen hoger dan begroot. We hebben de voorstelling immers ook in de Bourla hernomen. Bovendien werd er bij de begrotingsopmaak van uit gegaan dat de kosten voor techniek door de vaste technische equipe gedragen zouden worden, maar uiteindelijk hebben we beslist om deze kosten aan het project toe te wijzen, wat het verlies van ongeveer 3000 € verklaart.
Triptiek van de Macht / Mefisto for ever
In het najaar toerde Toneelhuis met Mefisto for ever en met de Triptiek van de macht. Wat omvang betreft was dit één van de meest ambitieuze projecten uit onze geschiedenis. De vooropgestelde winst werd nagenoeg volledig gerealiseerd. De omzet ligt hoger doordat ook de reis- en transportkosten, die aan de theaters doorgerekend worden, hierin opgenomen werden.
Kunstminnende heeren
We gaven hierboven al aan, dat we voor deze voorstellingen productie- en tournee niet analytisch uitgesplitst hebben. We hebben voor een vergelijking met de begroting het productiebudget van de totale kosten en opbrengsten afgetrokken. In dat geval is er een serieus overschot op de reisvoorstellingen.
p. 62
