Inhoud
1 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4 1.3.5 1.3.6 1.3.7
Introductie Ontwikkelingspsychopathologie Vroeger en later Een dynamisch gezichtspunt Een uniek individu met unieke ervaringen Opbouw van het boek Opbouw van de hoofdstukken Inleiding Normale ontwikkeling Kenmerken van stoornissen Maatschappelijke en culturele invloeden op een stoornis Risico- en beschermingsfactoren Hulpverlening: preventie en behandeling Informatiebronnen
15 16 18 18 20 21 21 23 23 23 24 28 31 31
2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5 2.6
Classificatie, diagnostiek en epidemiologie Inleiding Classificatie Definitie van classificatie Een categoriale benadering van classificatie: DSM-IV Een dimensionale benadering van classificatie Vergelijking tussen categoriaal en dimensionaal classificeren Classificatie in dit boek Diagnostiek Diagnostische methoden en instrumenten Vier diagnostische methoden Betrouwbaarheid en validiteit bij classificatie en diagnostiek Betrouwbaarheid van de informanten Epidemiologie Samenvatting
33 33 34 34 36 39 41 42 44 46 47 50 52 55 56
3 Theorieën over ontwikkeling 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2
Inleiding De sociaal-ecologische analyse Ontwikkelingsopgaven Vooronderstellingen bij de theorie over de ontwikkelingsopgaven Omschrijvingen van ontwikkelingsopgaven en opvoedingstaken
Jakop Rigter - Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen - © Uitgeverij Coutinho
59 59 59 65 66 67
3.3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.5 3.6 3.7
Extra ontwikkelingsopgaven Risico- en beschermingsfactoren Groeps- en individueel niveau Indeling van risicofactoren Indeling van beschermingsfactoren Effecten van risico- en beschermingsfactoren Ontwikkelingstrajecten Preventie Samenvatting
4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.6
De invloed van zwangerschap en geboorte op de ontwikkeling van het kind Inleiding Ontwikkeling tijdens zwangerschap Stadia tijdens zwangerschap Erfelijk materiaal De groei van de hersenen Bewegingen van de foetus Omgevingsinvloeden voor de geboorte Kwaliteit van eicel en zaadcel Ondervoeding van de moeder Middelengebruik van de moeder tijdens de zwangerschap Stress tijdens de zwangerschap Leeftijd van de moeder De geboorte Inleiding Het geboorteproces Effecten van de geboorte op de moeder Geboorte en culturele normen Prematuriteit en dysmaturiteit Definities en cijfers over premature en dysmature baby’s Gevolgen van prematuriteit en dysmaturiteit Voorkómen van problemen bij premature kinderen Samenvatting Informatiebronnen
89 89 90 90 90 94 95 95 96 96 97 98 101 101 101 101 102 105 107 108 109 111 112 113
5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.3
Slaapstoornissen en slaapproblemen Inleiding Wat is slaap? Slaapstadia Kenmerken van REM- en NREM-slaap Biologische klokken Lengte van de slaap en verhouding REM- en NREM-slaap Individuele verschillen Slaapstoornissen
115 115 115 116 117 118 118 120 120
Jakop Rigter - Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen - © Uitgeverij Coutinho
68 69 69 71 76 80 82 84 86
5.3.1 5.3.2 5.4 5.5 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5 5.7
Dyssomnieën Parasomnieën Culturele en maatschappelijke invloeden Risico- en beschermingsfactoren Preventie en behandeling van slaapstoornissen Preventie Registratie en diagnostiek Behandeling van insomnie: de extinctieprocedure Medicatie bij slaapproblemen Interventies bij pavor nocturnus en slaapwandelen Samenvatting Informatiebronnen
122 127 133 136 137 137 139 140 142 142 144 145
6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.3.5 6.3.6 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.5 6.6 6.6.1 6.6.2 6.7
Voedings- en eetstoornissen bij het jonge kind Inleiding De normale ontwikkeling van voeding bij baby’s en jonge kinderen De zoogfase De overgangsfase Mee-eten met wat de pot schaft Voedings- en eetstoornissen Algemeen Voedingsstoornissen op zuigelingenleeftijd Ruminatiestoornis Pica Chronische voedselweigering Differentiaaldiagnose en co-morbiditeit Culturele en maatschappelijke invloeden De grote melkoorlog De sociale betekenis van voedsel Kunnen kinderen zelf beslissen wat ze moeten eten? Risico- en beschermingsfactoren Preventie en behandeling van voedings- en eetstoornissen op jonge leeftijd Pedagogische adviezen voor preventie van eetproblemen Behandeling Samenvatting Informatiebronnen
147 147 148 148 151 152 155 155 156 157 157 158 160 160 160 161 162 163
7 7.1 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3
Gehechtheid en hechtingsstoornissen Inleiding Normale ontwikkeling van gehechtheid Kenmerken van gehechtheid Hechtingsprocessen voor de geboorte en in de eerste twee levensjaren Gehechtheid na het tweede jaar: toenemend belang van cognitieve vermogens
Jakop Rigter - Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen - © Uitgeverij Coutinho
167 167 169 172 173 175 175 175 175 177 183
7.3 7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.3.5 7.4 7.5 7.6 7.6.1 7.6.2 7.7
Indelingen van gehechtheid en hechtingsstoornissen Indelingen van gehechtheid De reactieve hechtingsstoornis Geen-bodem-syndroom Differentiaaldiagnose Beloop van de stoornis Culturele en maatschappelijke invloeden Risico- en beschermingsfactoren Preventie en behandeling van onveilige gehechtheid en hechtingsstoornissen Preventie Behandeling Samenvatting Informatiebronnen
198 198 201 203 204
8 8.1 8.2 8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4 8.3.5 8.3.6 8.4 8.5 8.6 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.7
Autisme en aanverwante stoornissen Inleiding De normale sociaal cognitieve ontwikkeling in de eerste vijf jaren Autistische stoornissen Algemeen Autistische stoornis Syndroom van Asperger Niet specifieke pervasieve ontwikkelingsstoornissen Aan autisme verwante stoornissen Differentiaaldiagnose Culturele en maatschappelijke invloeden Risico- en beschermingsfactoren Ondersteuning en begeleiding bij kinderen met autisme Inleiding Begeleiden en adviseren van het gezin Praktische adviezen voor ondersteuning bij opvoeding Samenvatting Informatiebronnen
207 207 208 211 211 219 219 221 222 224 225 226 227 227 228 231 235 236
9 9.1 9.2 9.3 9.3.1 9.3.2 9.3.3 9.3.4 9.4 9.5 9.6 9.6.1
Zindelijk worden en zindelijkheidsstoornissen Inleiding Normale ontwikkeling van zindelijkheid Zindelijkheidsstoornissen Inleiding Enuresis: zindelijkheidsstoornis bij urine Encopresis: zindelijkheidsstoornis bij ontlasting Differentiaaldiagnose en samenhang met andere stoornissen Culturele en maatschappelijke invloeden Risico- en beschermingsfactoren Preventie en behandeling van zindelijkheidsstoornissen Preventie
239 239 239 241 241 242 243 245 245 248 254 254
Jakop Rigter - Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen - © Uitgeverij Coutinho
184 184 189 191 191 193 194 195
9.6.2 Behandeling
Jakop Rigter - Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen - © Uitgeverij Coutinho
256
