INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND

INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND MET HET LEVENSEINDE

1/14 Informatiebundel in verband met het levenseinde

Colofon

Samenstelling Inbreng gemeentelijke diensten T 016 85 30 20

Spoorwegstraat 6 3020 Herent www.herent.be

Redactie Burgerzaken T 016 85 30 20 [email protected]


Verantwoordelijk uitgever Lien Wauters

Inhoudstafel

Inhoudstafel ................................................................................................................ 3 Inleiding ...................................................................................................................... 5 Levenseinde .....................................................................................................................5 Registratie ........................................................................................................................5 Geldigheid ........................................................................................................................5 Leifkaart............................................................................................................................5 Informatie en voorbeelddocumenten ................................................................................6

1. Registratie van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie ................................. 7 Wettelijk kader ........................................................................................................ 7 Opmaken van de verklaring .................................................................................... 7 Registratie ........................................................................................................................7 Getuigen ...........................................................................................................................7 Vertrouwenspersoon ........................................................................................................7 Registratie voor een fysiek niet bekwaam persoon ..........................................................7 Ondertekening ..................................................................................................................8

2. De voorafgaande negatieve wilsverklaring ............................................................. 9 Wettelijk kader ........................................................................................................ 9 Opmaken van de negatieve wilsverklaring.............................................................. 9 Tijdstip ..............................................................................................................................9 Vertegenwoordiger ...........................................................................................................9 Geldigheid ........................................................................................................................9

3. Orgaandonatie...................................................................................................... 10 Wettelijk kader ................................................................................................................10 Opting-outsysteem .........................................................................................................10 Opmaken van een verklaring voor orgaandonatie..........................................................10

4. Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling ................................................ 11 Keuze .............................................................................................................................11 Uitvaartcontract ..............................................................................................................11 Opmaken van de verklaring............................................................................................11 Registratie ......................................................................................................................11

5. Lichaam schenken aan de wetenschap................................................................ 12 Keuze .............................................................................................................................12 Enkele feiten...................................................................................................................12 Procedure .......................................................................................................................12 Na overlijden...................................................................................................................12

6. Palliatieve zorg ..................................................................................................... 13 Voor wie en waarom?.....................................................................................................13 Wat is palliatieve zorg?...................................................................................................13

7. Informatie en documentatie betreffende het levenseinde ..................................... 14 Palliatieve zorg en euthanasie........................................................................................14 Orgaandonatie................................................................................................................14 Levenseinde ...................................................................................................................14



Inleiding

Levenseinde De overheid staat ieder van ons toe een aantal keuzes te maken in verband met ons levenseinde. Een officiële verklaring hiervan afleggen en laten registreren, bespaart uw nabestaanden kopzorgen op een moment dat ze al zoveel emoties moeten verwerken. U bent nooit verplicht dit te doen. Er bestaan 5 documenten betreffende het levenseinde: de voorafgaande wilsverklaring euthanasie de voorafgaande negatieve wilsverklaring de verklaring voor orgaandonatie de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling het document betreffende het lichaam schenken aan de wetenschap U kan 1 of meerdere documenten invullen, niets van dit alles is verplicht. U maakt deze bij voorkeur op in meerdere exemplaren, die u aan de betrokken partijen (bijvoorbeeld familieleden, vertrouwenspersonen, enz.) en de behandelende arts geeft. Zij kunnen dan op het bestaan ervan wijzen wanneer u dat niet meer zelf kan.

Registratie 3 van bovenstaande documenten zijn registreerbaar op de gemeente: de voorafgaande wilsverklaring euthanasie de verklaring voor orgaandonatie de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling 2 van deze documenten zijn niet registreerbaar op de gemeente: de voorafgaande negatieve wilsverklaring het document betreffende het lichaam schenken aan de wetenschap. Let op: alle 5 de opgestelde documenten zijn rechtsgeldig, met of zonder registratie. Registratie is dus niet verplicht of noodzakelijk.

Geldigheid Een verklaring kan altijd herroepen, gewijzigd of ingetrokken worden op uw eenvoudig verzoek. Een wilsverklaring euthanasie moet elke 5 jaar hernieuwd worden. Vergeet niet met uw huisarts en uw naasten in gesprek te gaan over uw en hun wensen of bezorgdheden. Een begrafenisondernemer kan u ook begeleiden bij bepaalde elementen van uw keuze. Kinderen tot 16 jaar kunnen geen verklaringen op dit vlak afleggen (voor een wilsverklaring euthanasie moet je meerderjarig zijn), hun ouders kunnen dat in hun naam wel doen. Kinderen vanaf 16 jaar kunnen zelf een verklaring afleggen of de verklaring die hun ouders in hun naam deden herroepen.

Leifkaart De geplastificeerde LEIFkaart heeft het formaat van een bankkaart met daarop de melding van de wilsverklaringen die u verklaart te bezitten. De kaart is bedoeld om in uw portefeuille te bewaren. Ze biedt een bijkomende garantie dat artsen en hulpverleners op de hoogte zijn van uw wettelijke


wilsverklaringen en dat ze rekening kunnen houden met de documenten aangaande uw voorafgaande zorgplanning. U kan deze kaart kosteloos aanvragen via www.leif.be of via de LEIFlijn op 078 151 155 of [email protected]. De LEIFkaart maakt deel uit van het LevensEinde InformatieForum. Het LEIFproject is een open initiatief en bestaat uit mensen en verenigingen die streven naar een menswaardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil van de patiënt voorop staat. Informatie en voorbeelddocumenten Naast wat uitleg over de verschillende wilsverklaringen, kan u in deze bundel ook informatie over palliatieve zorg vinden. Verder kan u bij deze bundel (voorbeelden van) alle hierboven beschreven documenten ontvangen. U kan deze gebruiken om uw wensen betreffende uw levenseinde vast te leggen. Zoals eerder vermeld bent u niet verplicht deze verklaringen te laten registreren bij de gemeente, het kan wel voor de verklaringen inzake euthanasie, orgaandonatie en wijze van teraardebestelling. Voor meer informatie of hulp bij het opstellen van uw verklaringen, kan u aan het einde van deze bundel nog enkele contactgegevens vinden.


1. Registratie van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie

Wettelijk kader Vanaf 1 september 2008 kan u een wilsverklaring betreffende euthanasie laten registreren. Volgens de euthanasiewet van 2002 kan een handelsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige in een schriftelijke wilsverklaring zijn wil te kennen geven dat een arts euthanasie toepast indien hij niet meer bekwaam is (omdat men in een coma is). De euthanasie kan dus enkel maar bij patiënten die in een coma liggen en (nog) niet bij patiënten met een andere vorm van wilsonbekwaamheid, zoals een hersentumor of dementie. De federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en leefmilieu heeft een duidelijke informatiefolder over euthanasie en de wilsverklaring inzake euthanasie samengesteld. U kan deze vinden in pdf-versie op onze website (zoekterm ‘wilsverklaring euthanasie’ of bij de producten van burgerzaken) of afgedrukt aan het onthaal van De Kouter.

Opmaken van de verklaring Registratie De registratieprocedure is facultatief. Dat wil zeggen dat een wilsverklaring ook geldig is wanneer ze niet geregistreerd werd. Voor de registratie van een wilsverklaring betreffende euthanasie, kan u gebruik maken van het formulier (zie bijlage). Aan de hand van dit formulier kan u ook een wilsverklaring herbevestigen, herzien of intrekken. De wilsverklaring kan op ieder ogenblik worden herzien of ingetrokken en blijft geldig voor een periode van 5 jaar vanaf de datum van verklaring. Getuigen Voor de registratie van uw wilsverklaring heeft u twee meerderjarige getuigen nodig, die het document mee ondertekenen. Minstens een van deze getuigen mag geen materieel belang hebben bij het overlijden van de patiënt. Door hun ondertekening bevestigen de getuigen dat u de wilsverklaring vrijwillig heeft opgemaakt, beschikkend over al uw verstandelijke vermogens (m.a.w. dat u wilsbekwaam bent). Zij worden verder niet betrokken bij mogelijk overleg. De aanwijzing van twee getuigen is verplicht. Vertrouwenspersoon U kan ook de gegevens van een vertrouwenspersoon invullen, die onmiddellijk op de hoogte wordt gebracht indien u zich in een toestand bevindt waarin de wilsverklaring van toepassing zou kunnen zijn. De functie van vertrouwenspersoon is enerzijds de behandelende arts op de hoogte te brengen van de wil van de patiënt en anderzijds de spreekbuis van de arts te zijn naar de familie. Een vertrouwenspersoon heeft geen inspraak in een mogelijke beslissing! De aanwijzing van een vertrouwenspersoon is niet verplicht. Registratie voor een fysiek niet bekwaam persoon U kunt een wilsverklaring laten registreren voor uzelf, maar er is ook een mogelijkheid voorzien dat u een wilsverklaring opstelt en aanbiedt ter registratie voor een persoon die fysiek niet bekwaam is om


een wilsverklaring op te stellen en/of te ondertekenen. Er dient dan een ondertekend en gedateerd medisch getuigschrift van de behandelende arts te worden toegevoegd dat de precieze reden vermeldt waarom betrokkene de wilsverklaring niet eigenhandig kan schrijven. Ondertekening De wilsverklaring wordt ondertekend door: uzelf (of de persoon die daartoe werd aangewezen in uw plaats) de twee getuigen de eventuele vertrouwenspersoon of vertrouwenspersonen. Iedere ondertekenaar zet de datum bij de handtekening en ook zijn of haar hoedanigheid: verzoeker, getuige, vertrouwenspersoon. Iedere ondertekenaar krijgt een origineel exemplaar, plus de behandelende arts en één voor eventuele registratie. Registratie is niet verplicht en geeft geen juridische meerwaarde. Het verkleint wel de kans dat een arts niet op de hoogte is van het bestaan van een wilsverklaring. Opgelet: de voorafgaande wilsverklaring euthanasie is niet hetzelfde als een schriftelijk verzoek om euthanasie. Het schriftelijk verzoek is voorzien voor de andere situaties, namelijk wanneer de patiënt niet in een coma is. Wanneer u aan uw arts om euthanasie vraagt, moet u dat schriftelijk doen. Dit kan op gelijk welk stukje papier en moet eigenlijk enkel deze tekst bevatten: ‘Ik, voornaam en familienaam, vraag om euthanasie.’, met de datum van het verzoek en uw handtekening. Zodra de volledige euthanasieprocedure rond is, kan u, de patiënt, bepalen wanneer de euthanasie gebeurt. Deze aanvraag kan dus niet een hele tijd vooraf gebeuren.


2. De voorafgaande negatieve wilsverklaring

Wettelijk kader De negatieve wilsverklaring heeft in principe helemaal niets te maken met de regelgeving betreffende euthanasie, maar wel met de wet op de patiëntenrechten. Het gaat hier om het recht om behandelingen te weigeren. Bedoeld wordt o.a. het niet meer opstarten (of staken) van levensverlengende medische behandelingen wanneer je wilsonbekwaam zou worden. In tegenstelling tot de wilsverklaring euthanasie geldt de negatieve wilsverklaring in alle omstandigheden van wilsonbekwaamheid (niet alleen coma, maar ook dementie, hersentumor, …).

Opmaken van de negatieve wilsverklaring Tijdstip Het opmaken van het document gebeurt best samen met uw behandelende arts, zodat u voldoende geïnformeerd bent en de juiste keuzes voor u persoonlijk kan maken. U bent dan ook zeker dat uw arts weet welke overwegingen aan de basis liggen van uw keuzes. Vertegenwoordiger U kunt ook een vertegenwoordiger aanduiden die – wanneer u wilsonbekwaam zou zijn – de wettelijke bevoegdheid krijgt namens u te handelen en als dusdanig uw wil te vertolken. Opgelet: verwar de vertegenwoordiger niet met de “vertrouwenspersoon” op de wilsverklaring euthanasie. Deze laatste staat in voor de bekendmaking van het document en kan dus als spreekbuis optreden, maar heeft geen inspraak. De vertegenwoordiger heeft dat wel. Van een vertegenwoordiger verwacht men dan ook een heel ander engagement dan van een vertrouwenspersoon. Het is wel mogelijk dat u dezelfde persoon aanduidt voor de twee rollen. Het is niet nodig bij een negatieve wilsverklaring om getuigen te hebben. Geldigheid De negatieve wilsverklaring is onbeperkt geldig in de tijd (in tegenstelling tot de wilsverklaring euthanasie die 5 jaar geldig is). Het is wel verstandig ze regelmatig te herbevestigen (of te herzien). De voorafgaande negatieve wilsverklaring kan enkel bij privéorganisaties geregistreerd worden en niet bij de gemeente. De inhoud van de verklaring is in elk geval wettelijk afdwingbaar: dat wil zeggen dat de artsen er rekening mee moeten houden (een arts kan daarentegen wel weigeren op een wilsverklaring euthanasie in te gaan).


3. Orgaandonatie

Wettelijk kader Sinds 13 juni 1986 regelt een wet het wegnemen en transplanteren van organen in België. Deze wet is van toepassing op het wegnemen van organen of weefsels bij een persoon, de donor, met het oog op het transplanteren van organen of weefsels als medische behandeling bij een andere persoon, de ontvanger. De Belgische wet onderstreept dat orgaandonatie niet het voorwerp kan zijn van financiële vergoedingen. Opting-outsysteem Voor orgaandonatie na het overlijden opteert de wet voor het opting-outsysteem. Dit houdt in dat elk bekwaam persoon, ingeschreven in het bevolkingsregister of sinds meer dan zes maanden ingeschreven in het vreemdelingenregister, bij wet verondersteld wordt in te stemmen met orgaandonatie met het oog op transplantatie na zijn overlijden, behalve wanneer hij bij leven zijn verzet uitdrukt. Voor wie niet of minder dan zes maanden in België gedomicilieerd is, is de uitdrukkelijke toestemming vereist. Opmaken van een verklaring voor orgaandonatie De wetgever heeft voorzien in een procedure voor weigering of toestemming tot orgaandonatie na overlijden (registratie in het nationaal register via het gemeentebestuur), maar aanvaardt ook andere mogelijkheden (verbaal, notariële akte), wat inhoudt dat de familieverwanten worden geconsulteerd voor elke procedure tot het wegnemen van organen. De Belgische wet verduidelijkt eveneens dat het wegnemen van organen moet uitgevoerd worden met eerbied voor het stoffelijk overschot van de overledene en de gevoelens van de familie. De begrafenis moet zo snel mogelijk plaats vinden zodat de familie zo snel mogelijk de laatste eer kan bewijzen aan de overledene.


4. Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling

Keuze De laatste wilsbeschikking of de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling, maakt het mogelijk nog voor uw overlijden te kiezen voor: een bepaald type van teraardebestelling, de gemeente waar men wenst begraven te worden en het type van uitvaartplechtigheid. Deze keuze(s) kan u best op papier zetten in de vorm van een verklaring betreffende de wijze van teraardebestelling. Uitvaartcontract In deze verklaring kan u ook het bestaan van een uitvaartcontract vermelden. Een uitvaartcontract is een contract afgesloten tussen uzelf enerzijds en een notaris, een begrafenisonderneming, een verzekeringsmaatschappij of een andere daartoe gemachtigde instantie anderzijds. Een dergelijk geregistreerd contract biedt u, wanneer u alleen komt te staan en niet de zekerheid hebt dat familieleden zich om uw begrafenis zullen bekommeren, garanties dat uw laatste wilsbeschikking zal worden gerespecteerd. Aangezien het contract is opgenomen in de wilsbeschikking moet het ook worden gerespecteerd. Opmaken van de verklaring Voor het opmaken van de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling heeft u geen getuigen, noch vertrouwenspersonen nodig. Het is echter aangeraden uw verklaring beschikbaar te maken (door het bijvoorbeeld bij de andere documenten betreffende uw levenseinde te voegen). Registratie U hebt de mogelijkheid deze keuze(s) te laten registreren bij uw gemeentebestuur. Maar ook zonder registratie moet uw wilsbeschikking gerespecteerd worden. Opgelet: tijdens het weekend is de gemeentelijke administratie gesloten. Begrafenisondernemers hebben geen inzage in het bevolkingsregister waarin uw wilsbeschikking is opgenomen. Wanneer u op vrijdagmiddag of in het weekend komt te overlijden, zouden uw nabestaanden in dat geval dus tot maandagmorgen moeten wachten tot er duidelijkheid is over uw wilsbeschikking (en eventueel een uitvaartcontract). De uitvoering van uw uitvaart zal daardoor niet onmiddellijk van start kunnen gaan. Om dit soort schrijnende toestanden te voorkomen, raden wij u aan ervoor te zorgen dat uw familie, andere nabestaanden of uw vertrouwenspersoon een kopie van uw wilsbeschikking en uw uitvaartcontract in hun bezit hebben.


5. Lichaam schenken aan de wetenschap

Keuze Iedere wilsbekwame Belg kan beslissen om zijn lichaam of delen ervan na zijn dood af te staan voor wetenschappelijk onderzoek. Dit is noodzakelijk voor de vorming van toekomstige artsen en voor onderzoek naar nieuwe technieken en medische behandelingen. Enkele feiten Vanaf de leeftijd van 18 jaar kan u uw lichaam aan de wetenschap schenken. In principe dient u zich voor lichaamsafstand te richten tot de geografisch dichtstbijzijnde universitaire instelling, maar u bent vrij te kiezen. Hou wel rekening met bijkomende vervoerskosten. Voor het schenken van uw lichaam aan de wetenschap mogen wettelijk geen vergoedingen worden voorzien. Een schenking brengt normaliter geen extra kosten mee. De kosten verbonden aan uw overlijden blijven ten laste van uw nabestaanden. Procedure U neemt contact met de medische faculteit van een universiteit naar keuze. Hier krijgt u inlichtingen over wat u moet doen en ontvangt u een document (testament) - als voorbeeld - om te kunnen overgaan tot de schenking. Dit testament moet handgeschreven, gedateerd en ondertekend worden door u, de schenker. Het houdt ook de modaliteiten in over wat er achteraf met uw lichaam moet gebeuren (begrafenis of crematie, samen met de familie of in anonimiteit). U krijgt vervolgens een kopie van uw testament - dat u best ook aan een vertrouwenspersoon overdraagt - en een kaartje dat u bij uw identiteitskaart bewaart. Na overlijden Na het overlijden moet een begrafenisondernemer het lichaam ophalen en bezorgen aan de universiteit. Na een periode van onbepaalde duur - meestal 1 tot 2 jaar - zal de universiteit volgens de wettelijke bepalingen het lichaam vrijgeven - rekening houdend met de wilsbeschikking van de overledene.


6. Palliatieve zorg

Voor wie en waarom? Palliatieve zorg is een intensieve persoonlijke zorg voor zieken in hun laatste levensfase als er geen middelen meer voorhanden zijn om de zieke te genezen. Palliatieve zorg is een totaalzorg met aandacht voor: het lichamelijk comfort: bestrijden van pijn en hinderlijke symptomen, het inschakelen van de gepaste hulpmiddelen,… de beleving door de zieke en zijn omgeving: gevoelens van angst, kwaadheid, verdriet, ontreddering, hoop, verbondenheid,… de sociale relaties: aandacht voor de privacy en de veranderende sociale situatie, ondersteuning bij groeiende afhankelijkheid,… de levensbeschouwelijke zingeving: een luisterend oor voor het levensverhaal en de levensvragen, ethische overwegingen,…

Wat is palliatieve zorg? De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat palliatieve zorg een actieve totaalzorg is voor patiënten wier ziekte niet meer te genezen is. De levensverwachting wordt niet specifiek aangehaald. Pijn- en symptoomcontrole - samen met de aanpak van de psychische, de sociale en de spirituele noden van de patiënt en zijn onmiddellijke omgeving - zijn essentieel. Het doel is de best mogelijke kwaliteit van leven te bieden aan beide groepen. Deze zorg kan, wanneer nodig, ook voortgezet worden tijdens de rouwperiode.


7. Informatie en documentatie betreffende het levenseinde

Palliatieve zorg en euthanasie Vzw Panal is een vzw die palliatieve zorg biedt in Herent: Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven vzw Waversebaan 70 3001 Heverlee [email protected] T 016 239 101 F 016 238 173 www.panal.be

Federatie Palliatieve zorg vzw Toekomststraat 36 1800 Vilvoorde [email protected] T 02 255 30 40 www.palliatief.be F 02 255 30 41 [email protected] www.delaatstereis.be

T 02 255 30 46 F 02 255 30 41

Orgaandonatie en euthanasie FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Cel ‘Organen, embryo’s en bio-ethiek’ Eurostation II Victor Hortaplein 40, bus 10 1060 Brussel T 02 524 97 97 Orgaandonatie

Euthanasie

[email protected] www.beldonor.be

[email protected] www.euthanasiewilsverklaring.be

Levenseinde Recht op Waardig Sterven Secretariaat Lange Gasthuisstraat 45 2000 Antwerpen [email protected] T 03 272 51 63

Postadres Lange Gasthuisstraat 35-37 2000 Antwerpen

www.rws.be

LevensEinde InformatieForum (LEIF) J. Vander Vekenstraat 158 1780 Wemmel [email protected] T 078 151 155 www.leif.be

Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging vzw Lange Leemstraat 57 2018 Antwerpen [email protected] T 03 233 70 32 www.h-vv.be F 03 233 55 13


INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND

Recommend Documents