Infomap Gezond wonen
Als vervolg op de demowoning ‘Gezond (t)Huis’ bieden we je een handleiding over het thema gezond wonen. In de handleiding vind je toegankelijke info om bewoners te sensibiliseren over gezond woon gedrag. De kwaliteit van een woning hangt namelijk ook af van het gedrag van de bewoners. Een aantal kleine veranderingen kunnen de kwaliteit van de leefomgeving opmerkelijk verbeteren. In deze handleiding beperken we ons tot vijf thema’s: 1. 2. 3. 4. 5.
ventileren en verluchten schimmel huisstofmijt CO (koolstofmonoxide) alternatieve schoonmaakmiddelen
Om de herkenbaarheid te verhogen, komen de aandachtspunten per kamer aan bod. Het deel over de alternatieve schoonmaakmiddelen behandelen we apart. . We geven ook tips die aangeduid zijn met Aanvullend kan je de placemats en vragenkaartjes gebruiken om de deelnemers te prikkelen.
2 Gezond wonen
De woonkamer
Gezond wonen 3
Ventileren en verluchten Wie zorgt voor frisse lucht in de woning? Toon de foto van het raam op een kier en het ventilatierooster.
Voor elke woning geldt hetzelfde: ventileren en verluchten is belangrijk. Waarom ventileren en verluchten? Om vochtige lucht te vervangen door droge lucht. Droge lucht vraagt minder energie om op te warmen. Ventileren: continu verversen van lucht. Hoe?
Raam op een kier Ideaal: 24 uur op 24
Plak geen ramen of ventilatieroosters af
4 Gezond wonen
Roosters open
Verluchten: in korte tijd alle lucht verversen. Hoe?
Raam en/of deur wijd openzetten. Hoeveel kan je het best verluchten? Enkele keren per dag 15 minuten.
Verluchten is altijd belangrijk, ook als je aan een drukke weg woont. Hou dan rekening met: • het tijdstip (op rustige momenten) • de plaats waar je verlucht (weg van de straat) Verluchten is altijd belangrijk, ook als het buiten koud is!
Hoeveel vocht komt er dagelijks in een gemiddelde woning vrij? 15 liter!
Hoe? Door te zweten, ademen, koken, was binnen te laten drogen, strijken, douchen … Je merkt dat er te veel vocht in je woning is door: • vochtplekken • schimmel • insecten • condensatie (vocht op ramen) • muffe geur Door continu te ventileren en voldoende te verluchten, kan je het vocht in je woning beperken.
Gezond wonen 5
Schimmel Te veel vocht in je woning zorgt voor schimmel. Schimmel is ongezond.
Gelukkig kan je schimmel verwijderen.
6 Gezond wonen
Hoe verwijder je schimmel?
Pak altijd eerst de oorzaak van de schimmel aan. Verwijderen heeft geen zin als je de oorzaak niet aanpakt.
Stap 1: Pak eerst de bron van het vochtprobleem aan, vóór je de schimmel v erwijdert. • Als je onvoldoende ventileert, stapelt vocht zich op, waardoor schimmel ontstaat. Een waterlek kan bijvoorbeeld schimmel (mee) veroorzaken. Afhankelijk van het probleem neem je de bron van het vocht weg. Dat kan bijvoorbeeld door meer te ventileren en/of een lek te herstellen.
• Verlucht de ruimte terwijl je de schimmel opkuist. Zet ook het raam volledig open en de verwarming af. Gevoelige personen (kinderen, allergische of zieke personen) mogen geen schimmel verwijderen en zijn tijdens de reiniging beter niet in de kamer aanwezig. Denk eraan, draag handschoenen terwijl je kuist.
Stap 2: Maak het oppervlak schoon met allesreiniger of sodakorrels. • Reinig het oppervlak met een spons. Meng het water met allesreiniger of sodakorrels. Als de schimmel terugkomt, is de oorzaak onvoldoende aangepakt. Zorg in dat geval voor een oplossing van het vochtprobleem. Hou je woning schimmelvrij door: • vocht in de woning te beperken • voldoende te ventileren en verluchten • lekken onmiddellijk te herstellen • te verwarmen in de winter (meer dan 14° Celsius binnen)
Gezond wonen 7
Huisstofmijt
Wat is huisstofmijt?
Huisstofmijt is een klein spinnetje dat niet met het blote oog te zien is. Het leeft van dode huidschilfers en haren. In de woonkamer vind je het beestje in tapijten, dekens en knuffelbeesten.
Wie heeft er last van?
Sommige mensen zijn allergisch aan huisstofmijt. Zij moeten niezen, hebben een dikke keel, verstopte neus en prikkelende ogen.
• • • • • • •
Hoe kan je huisstofmijt vermijden? Was dekens en knuffels regelmatig. Wassen op 60° Celsius doodt de mijt. Poets regelmatig en stof goed af met een vochtige doek. Ventileer en verlucht voldoende. Zet bij koude temperaturen de ramen wijd open want dat doodt de huisstofmijt. Verlicht voldoende en trek de gordijnen open want de huisstofmijt houdt niet van licht. Beperk gordijnen in je woning. Vermijd tapijten.
8 Gezond wonen
CO (koolstofmonoxide) CO of koolstofmonoxide is het meest voorkomende giftige gas in huizen. Het kan ontstaan waar vlammen aanwezig zijn. Het gas komt vrij bij een onvolledige verbranding door gebrek aan zuurstof. Het komt wel voor bij verwarming met: • gas • stookolie • hout • kolen • petroleum Het komt niet voor bij elektrische verwarming.
Butagaz- / propaangaskachel
Gaskachel
Butagaz
Petroleumvuurtje
Gezond wonen 9
Kan je CO ruiken? Nee!
Je ruikt het niet
Je ziet het niet
Je proeft het niet
Je voelt het niet
Gevaar van CO: het is een stille moordenaar.
Proef Welke kaarsjes gaan uit? Welk kaarsje blijft branden?
Geen lucht binnen of buiten.
Lucht kan binnen. Rookgassen kunnen niet buiten.
Geen lucht binnen. Lucht kan binnen. Rookgassen kunnen Rookgassen kunnen buiten. buiten.
Blijft de kaars met de doorstroom branden? Dan is er voldoende aanvoer van lucht en afvoer van rook gassen. Tips voor de woonkamer: • Onderhoud de kachel goed. • Zorg voor voldoende verse lucht. • Gebruik geen verplaatsbare verwarmingstoestellen.
10 Gezond wonen
De keuken
Gezond wonen 11
Ventileren en verluchten Zorg ook in de keuken voor permanente ventilatie en regelmatige verluchting! (Toon de foto’s nog een keer.)
Door welke activiteiten komt vocht in de keuken? Koken, poetsen … Wie heeft zijn wasmachine en/of droogkast in zijn keuken staan? Wie strijkt in zijn keuken?
Hoe kan je het vocht in de keuken beperken?
• Door een gepast deksel te gebruiken terwijl je kookt.
• Door een dampkap met afvoer te gebruiken terwijl je kookt.
• Door permanent te ventileren.
• Door regelmatig te verluchten, zeker bij activiteiten waar vocht vrijkomt, zoals koken, poetsen, strijken, een raam openen …
12 Gezond wonen
Schimmel Ook in de keuken kan schimmel ontstaan door te veel vocht.
Hoe kan je het vocht in de keuken beperken?
• Door voldoende te ventileren en te verluchten. • Door de oorzaak van het vochtprobleem aan te pakken. In de GFT-bak kunnen schimmels groeien op groenten- en fruitafval. Sluit die bak!
Reinig je koelkast om ook daar schimmelvorming te voorkomen. Verwijder etensresten en reinig met een vochtige doek.
Gezond wonen 13
CO (koolstofmonoxide) Geen gevaar bij een elektrisch toestel.
Laat de foto’s zien en vraag wat er fout is.
Afvoer naar beneden en met twee bochten Roet op het plafond boven het toestel Door een slecht aangesloten afvoer kunnen gassen (ook CO) in de woning komen. Zorg voor een goed aangesloten afvoer boven het toestel! Afvoer naar boven Afvoer met maximaal 1 bocht naar boven
Ook de kleur van de vlam is belangrijk. Welke kleur moet de waakvlam hebben?
De waakvlam moet blauw zijn.
14 Gezond wonen
Een oranje vlam wijst op een onvolledige verbranding.
De slaapkamer
Gezond wonen 15
Ventileren en verluchten Ook in de slaapkamer komt vocht vrij.
Hoe komt vocht in de slaapkamer?
Door te zweten en te ademen, door was binnen te drogen.
Hoe kan je dat vocht beperken?
Vocht in de slaapkamer beperk je door: • regelmatig te verluchten, zeker nadat je opgestaan bent
• het bed open te leggen
• geen was binnen te drogen, droog zoveel mogelijk buiten. Kan dat niet, ventileer dan de kamer waarin je de was droogt.
Schimmel Ook in de slaapkamer zorgen te weinig ventilatie en/of waterlekken voor een vochtige omgeving waardoor schimmel kan ontstaan.
Je geeft schimmel minder kans als je de slaapkamer dagelijks lucht. Doe dat een keer voor en een keer nadat je geslapen hebt.
16 Gezond wonen
Huisstofmijt De slaapkamer is de lievelingsplek van de huisstofmijt. Ze zitten in de lakens, dekens, matras, tapijten, knuffels … Hoe kan je huisstofmijt in de slaapkamer vermijden? Wie heeft tips?
• Was beddengoed elke week op 60° Celsius.
• Laat de lakens open liggen. • Verlucht.
• Open de gordijnen. De huisstofmijt houdt niet van licht.
• • • •
Verwarm niet te veel, 17° Celsius is de ideale slaaptemperatuur. Poets met nat. Leg geen tapijt op de grond. Reinig de matras met een licht vochtige, in azijn gedrenkte doek. Of ga met een strijkijzer in de heetste stand (zonder stoom) over de matras om de huisstofmijt te doden.
Gezond wonen 17
CO (koolstofmonoxide) Bij een verwarmingstoestel op petroleum of gas zonder afvoer bestaat het risico op CO-gevaar. Die toestellen gebruiken de zuurstof uit de kamer. Gebruik die toestellen niet!
Heb je geen centrale verwarming en wil je de ruimte wat verwarmen? Gebruik dan een elektrisch vuurtje. Een elektrisch vuur produceert geen CO maar heeft wel een hoog energieverbruik.
18 Gezond wonen
De badkamer
Gezond wonen 19
Ventileren en verluchten Door de grote hoeveelheid vocht in de badkamer is het zeer belangrijk om ook daar te ventileren en te verluchten. • Plak de ventilatieroosters niet af. Door ventilatie vervang je de vochtige lucht door droge lucht.
• Verlucht voldoende. Zet tijdens of na je douche het raam 15 minuten open.
Schimmel Een vochtige omgeving is de perfecte plaats voor schimmel. Zorg daarom voor voldoende ventilatie en pak lekken onmiddellijk aan zodat schimmel geen kans krijgt.
20 Gezond wonen
Hoe kan je het vocht in de badkamer beperken? Wie heeft tips?
Beperk het vocht in de badkamer door: • handdoeken op te hangen zodat ze kunnen drogen
• het douchegordijn open te hangen
• de douchewand na gebruik droog te maken met een aftrekker • te ventileren • te verluchten
CO (koolstofmonoxide) CO is een groot probleem in de badkamer. Daar vallen de meeste slachtoffers. • Gasgeiser met krom afvoerkanaal: door een slecht aangesloten afvoer kunnen gassen (ook CO) in de woning komen.
Hoe moet het afvoerkanaal van de gasgeiser zijn?
Omhoog met maximaal 1 bocht. • Let ook op de kleur van de vlammen. Oranje wijst op een onvolledige verbranding waarbij CO kan vrijkomen.
Welke kleur van de vlam wijst op een goede verbranding?
Blauw! Gezond wonen 21
Alternatieve schoonmaakmiddelen Welke producten gebruik je om te poetsen?
Er zijn heel veel verschillende schoonmaakproducten. Voor elke poetsklus lijkt er een ander product te bestaan: afwas, poets, ruiten … Die producten kosten vaak veel en een aantal ervan zijn zeer agressief. Sommige zijn zelfs schadelijk voor het milieu en onze gezondheid. De aanwezigheid van symbolen op de verpakking verduidelijkt dat het om een gevaarlijk product gaat.
Giftige stoffen
Gezondheidsgevaar op lange termijn
Schadelijke stoffen
Oxyderende stoffen
Ontvlambare stoffen
Schadelijk voor het milieu
Ontplofbare stoffen
Bijtende stoffen
Houder onder druk
Wie kent goedkopere en minder gevaarlijke producten? Waarvoor gebruik je ze?
Veel poetswerk kan je doen met de combinatie van een paar goedkope producten: soda, bruine zeep en azijn.
22 Gezond wonen
Soda Wie kent soda? Gebruik je het? Als je het gebruikt, waarvoor dan?
Soda is een milieuvriendelijk en goedkoop zout. Het is beschikbaar in twee vormen: schoonmaaksoda in korrels
zuiveringszout of baking soda
Schoonmaaksoda kan je gebruiken als allesreiniger, ontstopper, schuurmiddel, bleekmiddel, ontgeurder en zilverpoets. Het heeft een licht desinfecterende werking. Gebruik het niet bij poreuze stenen, alumi nium en delicate stoffen.
Afwassen met soda
Vul de afwasbak met warm water, voeg 2 lepels soda toe, was af en spoel met proper water.
Gootsteen ontstoppen
Doe een schep schoonmaaksoda in de afvoer en overgiet het met heet water. Laat het 15 minuten intrekken en spoel het daarna met water. Gezond wonen 23
Aangebrande potten schoonmaken met soda
Vul de vuile pot met warm water.
Giet er 1 tas soda bij.
Zet de pot met deksel op het vuur.
Laat 10 minuten koken.
Was de pot af.
Proper.
Stinkende schoenen proper maken
Giet 2 tassen soda in de schoenen en laat 1 nacht staan.
Giet de soda weg in de wc.
Ook het toilet kan je poetsen met soda. Giet er 2 tassen in. Laat dat een nacht staan zonder door te spoelen. Poets het toilet met de wc-borstel en spoel door. Soda is een goed middel om een aantal gevaarlijkere producten te vervangen.
24 Gezond wonen
Groene of bruine zeep
Wie kent het? Gebruikt je het? Als je het gebruikt, waarvoor dan?
Het is een zeep die gemaakt is van planten. Die zeep gebruikten ze vroeger heel veel. Je kan ze gebruiken als: allesreiniger voor vloeren en ramen
handzeep
wasmiddel Doe 1 lepel zeep in het vakje voor het wasmiddel.
verwijderaar van vlekken op kleren Smeer de vlek in met bruine zeep en was ze in de was machine.
Doe 2 lepels groene zeep in een emmer lauw water en meng goed. Dat mengsel kan je ook gebruiken om vlekken te verwijderen, bijvoorbeeld uit stoffen zetels.
Gezond wonen 25
Azijn Wie kent het?
Gebruikt iemand het als poetsproduct? Als je het gebruikt om te poetsen, waarvoor dan precies?
Azijn is een goedkoop product dat je in de keuken voor verschillende klusjes kan gebruiken. • Ontkalken van waterkoker, kraan en strijkijzer Doe 3 lepels azijn in de waterkoker en voeg 9 lepels water toe. Kook het mengsel en laat 1 uur staan. Giet weg, vul terug met water en kook nogmaals. Maak een doek nat met azijn. Doe die rond de kraan en wacht 1 nacht.
Vul het strijkijzer met een mengsel van water en azijn. Zet het strijkijzer aan en laat het stomen. Laat het 1 uur staan, giet het daarna leeg en spoel het meermaals met water.
• Azijn als wasverzachter Giet azijn in het vakje voor wasverzachter.
• Ramen wassen met azijn Doe 1 tas azijn in een emmer lauw water. Poets de ramen en droog ze met trekker en zeemvel. Ga erover met krantenpapier.
26 Gezond wonen
Nota ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................
Gezond wonen 27
2014061_gc • V.U. Marc De Bens, Lange Gasthuisstraat 33, 2000 Antwerpen
De illustraties zijn een product van Logo Antwerpen vzw, Samenlevingsopbouw Antwerpen stad en Wijkgezondheidscentrum ’t Spoor. Gebruikte afbeeldingen: Met toestemming van Ecohuis, LOGO Antwerpen, Vlaamse LOGO’s, Antigifcentrum, Vigez en Sclera
OCMW-infopunt tel. 03 338 28 28
[email protected] www.ocmw.antwerpen.be
