N a t i o n a l e Pa r kbeulnletin o
inf
Stimuleringsplannen Natuur, Bos en Landschap De Limburgse uitwerking voor gebiedsgericht natuurbeleid
Rijks- en provinciaal beleid
In dit nummer Nationale Parken Zuidoost-Nederland
• Stimuleringsplannen Natuur, Bos en Landschap
Nationaal Park
De Groote Peel • Buitenschoolse jeugdactiviteiten
Nationaal Park
De Meinweg Deze uitgave is gedrukt op milieuvriendelijk papier
• Grensoverschrijdende natuurontwikkeling
Nationaal Park
De Maasduinen • Zie ze vliegen
Het Nederlandse natuurbeleid richt zich op de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS is een samenhangend stelsel van bestaande en te ontwikkelen bos- en natuurgebieden, beheersgebieden en ecologische verbindingen daar tussen. De Provinciale Ecologische Structuur (PES) is de nadere uitwerking van de EHS. Nieuw is de aandacht voor de kwaliteit van de natuur in PES. Daarom richt de overheid zich nu op de realisatie van vooraf opgestelde natuurdoelen. De natuurstreefbeelden worden gebruikt om de doelen van het provinciale natuurbeleid gebiedsgericht voor bos, grasland, veen, etc. aan te geven. Ze zijn beschreven aan de hand van het voorkomen van kenmerkende planten en dieren en kenmerkende milieuvariabelen. De natuurdoelen staan gebiedsgericht aangegeven in de Stimuleringsplannen Natuur, Bos en Landschap. Deze vormen een nadere uitwerking van de PES en worden door Gedeputeerde Staten vastgesteld. De provincie Limburg heeft negen Stimuleringsplannen opgesteld: 1. Noordelijk Maasdal 2. Noord-Limburg Oost 3. Noord-Limburg West 4. Peelvenen 5. Midden-Limburg West 6. Midden-Limburg Oost 7. Zuid-Limburg Noord 8. Zuid-Limburg Zuid 9. Grensmaas Voor het plan voor de Grensmaas en het Noordelijk Maasdal moeten de procedures nog worden doorlopen.
worden de natuurdoelen aangegeven. Deze natuurdoelen worden, samen met de streefbeelden voor beken met een specifieke ecologische functie, uitgebreid beschreven in het “Handboek Streefbeelden voor Natuur en Water in Limburg”. Dit handboek is verkrijgbaar via de bibliotheek van het Gouvernement (telefoon 043 - 389 73 82; e-mail
[email protected]). Het boek kost f 12,50, exclusief verzendkosten.
Doelen van de stimuleringsplannen Gebiedsgerichte aanpak Elk Stimuleringsplan is opgedeeld in regio’s. Per regio wordt aangegeven welke ontwikkeling de provincie voor natuur, bos en landschap nastreeft. Deze ontwikkelingsrichting is de basis voor de toewijzing van natuurdoeltypen. De regio’s zijn onderverdeeld in deelgebieden. Per deelgebied
Met het opstellen van de stimuleringsplannen worden door de provincie de volgende doelen nagestreefd: • Een heldere formulering van natuurdoeltypen per deelgebied waardoor een gerichte invulling gegeven kan worden aan gebiedsgericht natuuren landschapbeheer
infobulletin
01
11
2003
Het nationaal park De Meinweg In het centrale deel van De Meinweg, ten noorden van de spoorlijn, wordt gestreefd naar een begeleidnatuurlijk heide- en boslandschap. In begeleidnatuurlijke landschappen blijft de menselijke invloed beperkt tot het scheppen van een goede uitgangssituatie. Denk hierbij aan inrichtingsmaatregelen. Natuurlijke processen nemen vervolgens het werk over. Van oorsprong hoort in Limburg ook begrazing door grote grazers bij natuurlijke processen. Een gebied, waar grazers voor een gevarieerd landschap met veel ontwikkelingssituaties zorgen, moet minstens 500 hectare groot zijn. De Meinweg heeft één begrazingsgebied in het heidegebied en één in het bosgebied. De gebieden die gevoelig zijn voor overbegrazing (adderbiotopen) zijn niet opgenomen binnen de begeleid-natuurlijke begrazingseenheden.
Het nationaal park De Groote Peel Voor De Groote Peel wordt een halfnatuurlijke strategie voorgesteld waarbij de natuurwaarden kunnen worden ontwikkeld op basis van blijvende beheersingrepen. Deze menselijke ingrepen zijn gericht op het tegengaan van boomopslag en het verwijderen van voedselstoffen middels kappen, maaien, afvoeren en begrazen. Op deze wijze wil men het klassieke beeld van de Peel handhaven en versterken. Dit beeld wordt gekenmerkt door grootschalige voedselarmoede, vochtigheid en openheid. Het gaat hierbij vooral om moerassen en plassen, vochtige en droge heide en schraalgraslanden. • Bronnen: Beheers en Inrichtingsplannen nationale parken zuidoost Nederland, • Stimuleringsplan Midden-Limburg-West & De Maasplassen, • Handboek Streefbeelden voor Natuur en Water in Limburg. • Het stimuleren van een actieve rol van nietnatuurbeschermingsorganisaties om een bijdrage te leveren aan natuurbelangen • Het geven van richtlijnen aan andere provinciale plannen • Het bieden van een toetsingskader voor de toekenning van provinciale subsidies voor natuur, bos en landschapbeheer
Nationale parken op internet
Meer informatie over stimuleringsplannen en subsidiemogelijkheden (korte samenvatting) is aan te vragen bij de provincie Limburg, afdeling Groen (tel.: 043 - 389 99 44).
www.nationaal-parkdemaasduinen www.nationaal-parkdemeinweg www.nationaal-parkdegrootepeel
Het nationaal park De Maasduinen
Opmerkingen kunnen naar IVN Consulentschap Limburg:
[email protected]
Voor dit nationaal park is het streven een begeleidnatuurlijk beheer. Dit betekent terughoudendheid in het beheer en de inzet van extensieve begrazing in grote eenheden. Het uiteindelijk doel is de Maas met haar uiterwaarden in verbinding te stellen met het rivierduinengebied en uiteindelijk met natuurgebieden in Duitsland. Op deze manier kan een groot aaneengesloten natuurgebied ontstaan.
De Groote Peel In het nationaal park De Groote Peel kunnen kinderen van 6 tot 13 jaar gebruikmaken van de avonturentochten. Deze avonturentochten zijn ontwikkeld en worden begeleid door de jeugdnatuurbegeleiders van nationaal park De Groote Peel. De tochten zijn bedoeld om kinderen op speelse wijze natuur te laten beleven. Deze tochten moeten van te voren gereserveerd worden en de kosten bedragen H 20 per gids (maximaal 10 kinderen) en H 35 per 2 gidsen (maximaal 20 kinderen).
Buitenschoolse activiteiten in nationaal park De Groote Peel De heksentocht
Bill de kikkertocht
De heks in de Groote Peel wordt al ouder en is op zoek naar hulpgidsen. Kinderen van 6-8 jaar oefenen onder leiding van de peelheks of ze hiervoor geschikt zijn. Een hulpheks moet natuurlijk goed kunnen kijken, horen en een heksenbezem leren maken. Na afloop gezellig zelfgemaakte brandnetelsoep drinken.
In de Peel komen we vaker dezelfde kikker tegen, groter en luidruchtiger dan de andere kikkers. Zijn naam is Bill. Bill is zoek en middels een tikspelletje en een memoriespel komen de kinderen bij de zoekplek naar Bill. Hier gaan ze waterdiertjes scheppen en misschien zit er wel een kikker bij. Avonturentocht voor kinderen van 6-12 jaar.
Spelen met bomen Een aantal boomspelen en dierenspelen brengen kinderen van 6-10 jaar in contact met de boom en het leven in en rond de boom. In de bomentocht zitten zes opdrachten verweven die allemaal te maken hebben met het thema “boom”. Het omvat o.a. een estafettespel en kleurenspel.
Het vossenpad Kinderen van 8-10 jaar kruipen in de huid van een vos. Wat eet een vos? Hoe goed ziet, ruikt en hoort een vos? Aan de hand van o.a. een voedselpiramidespel, voelopdrachten en bodemdiertjesopdracht kunnen kinderen ontdekken of ze net zo gewiekst zijn als een echte vos.
Op pad met Victor Veenlijk Een zintuigentocht voor kinderen van 6-10 jaar. Victor Veenlijk kent de Peel als geen ander. De kinderen ontmoeten hem en horen zijn levensverhaal. Daarna gaan ze een tocht vol opdrachten beginnen. Er wordt gericht gekeken naar onze wegwerpflora, bodemdiertjes gezocht, ruikopdrachten, geblinddoekt een boom bevoelen, kortom de natuur ervaren.
De herfsttocht Tijdens deze tocht leren kinderen door middel van spellen te kijken naar herfstverschijnselen zoals mooi gekleurde bladeren, spinnenwebben, vruchten en paddestoelen. Er zijn twee tochten: een voor kinderen van 6-9 jaar en voor kinderen van 10-12 jaar.
De Peelreustocht Een fotospeurtocht voor kinderen van 10-13 jaar. De kinderen gaan aan de hand van foto’s de route van de reus zoeken. Onderweg zijn er verschillende opdrachten waaronder een stilte-luisteropdracht, stiltekijkopdracht en een ruik-proefopdracht.
De Meinweg Binnen het Grensoverschrijdend Ecologisch Basisplan (GEB) voor het grenspark Maas-Swalm-Nette werden voorstellen gedaan voor grensoverschrijdende natuurontwikkeling tussen het nationaal park De Meinweg en het natuurgebied Brachter Wald.
Grensoverschrijdende natuurontwikkeling Het nationaal park De Meinweg, het Swalmdal, het Naturschutzgebiet “Elmpter Schwalmbruch” en het Naturschutzgebiet “Brachter Wald” (voormalig munitiedepot Brüggen-Bracht) zijn belangrijke kerngebieden binnen de grensoverschrijdende ecologische structuur. Kenmerkend voor dit grensgebied tussen Venlo, Roermond en het westelijk deel van Kreis Viersen, is het afwisselende landschap met een grote diversiteit aan leefgebieden en bijbehorende diersoorten. De organisaties die verantwoordelijk zijn voor natuurbescherming hebben zich ten doel gesteld dit landschap tussen de Maas, de Swalm en de Nette grensoverschrijdend te beheren en te ontwikkelen.
Interregionale subsidies Met behulp van subsidie uit het INTERREG I-programma van de euregio Rijn-Maas-Noord is in 1994 voor het grenspark Maas-Swalm-Nette het GEB opgesteld. In het plan wordt het landschap uitgebreid geanalyseerd en gewaardeerd. Daarnaast worden er voorstellen gedaan voor het duurzaam in stand houden van waardevolle biotopen. In een later stadium is, in het kader van de recreatieve aantrekkingskracht van het gebied op de bevolking uit de directe omgeving, een grensoverschrijdend concept voor natuurbelevenisgebieden uitgewerkt. Dit project werd gesubsidieerd in het kader van het INTERREG II-programma van de euregio. Belangrijke natuurgebieden kunnen zich nu ongestoord ontwikkelen door sturing van het recreatief gebruik. Ook worden de drukst bezochte gebieden enigszins ontlast door het opwaarderen van de recreatieve functie van andere subgebieden. Het INTERREG III-project (“grensoverschrijdende biotoopontwikkeling”) biedt thans mogelijkheden om maatregelen te treffen ten behoeve van de verbetering van de leefomstandigheden van inheemse planten- en diersoorten. Tevens maakt de goede grensoverschrijdende samenwerking het mogelijk om geïsoleerd gelegen biotopen aan de Duitse en Nederlandse grens met elkaar te
verbinden. Het geven van een natuurbeschermingsstatus garandeert ook na afloop van de Interreg III periode een doorgaande bescherming van de leefgebieden van beschermde soorten. Het toekomstig beheer van de gebieden is via het Biologisch Station Krickenbecker Seen en Staatsbosbeheer veilig gesteld.
Grensoverschrijdende natuurontwikkeling van 2002 tot 2007 Gezamenlijk wordt gewerkt aan behoud en ontwikkeling van de heide, de schraalgraslanden en de aan kwel gebonden natuurwaarden tussen De Meinweg en het Brachterwald. Concreet betreffen het onderstaande maatregelen: • bestaande natuur in het Swalmdal en het Meinweggebied opwaarderen • verwijderen van verharde wegen in het voormalig munitiedepot Brachterwald • omvormen van circa 9 hectare gemeentegrond tot natuur ten oosten van Asenray • verkeersluw maken van wegen in de omgeving van Roermond Oost ten behoeve van de recreatie en van het verbinden van leefgebieden voor beschermde diersoorten. Het samenwerkingsverband binnen dit Interreg III project bestaat uit Kreis Viersen, Nordrhein-Westfalen, gemeente Swalmen, gemeente Roerdalen, gemeente Roermond, Staatsbosbeheer, provincie Limburg en Rijkswaterstaat.
Maatregelen in het nationaal park De Meinweg In het kader van grensoverschrijdende natuurontwikkeling is het nationaal park beheer mede gericht op het herstel van de heide, het verbeteren van adderbiotopen en het vergroten van de natuuren belevingswaarden van de Melickerheide. Dit gebeurt door het openhouden van landschappen, uitbreiding van de begrazingseenheid in het dal van de Rode Beek, het kappen van landschappelijke en ecologisch storende grove dennen, het verwijderen van Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik, door bospaden te verbreden en door venachtige laagten aan te brengen. Middels folders en andere communicatiemiddelen wordt de herkenbaarheid van het gehele project binnen de euregio gestimuleerd.
De Maasduinen Vogelgebieden Vogels zie je overal: thuis, in bermen, boven vuilnisbelten en op industrieterreinen. Maar vogels zijn het meest indrukwekkend in de natuur, in echte vogelgebieden waar veel soorten voorkomen die je niet iedere dag ziet. De grote verscheidenheid aan biotopen in het nationaal park De Maasduinen biedt voor vele vogelsoorten een goede leefomgeving. Het wemelt dan ook van de ‘echte’ vogelgebieden in het nationaal park.
Zie ze vliegen in het nationaal park De Maasduinen De Maasduinen: een eldorado voor vele vogelsoorten Verscheidenheid in biotopen De bossen, heide, vennen en moerasachtige gebieden zijn in alle seizoenen zeer aantrekkelijk voor allerlei soorten vogels. Ze komen om te broeden, om uit te rusten, om te eten. Het beheer van deze gebieden is onder andere gericht op het in stand houden en ontwikkeling van de genoemde biotopen waardoor de vogelpopulatie wordt beschermd en behouden.
Vogels vliegen in de bossen
Aalscholver
De meeste bossen zijn rond 1900 aangeplant. Voor het grootste gedeelte bestaan zij uit naaldbomen. Het accent van het bosbeheer ligt op natuurlijke ontwikkeling. Dit gebeurt door natuurlijke verjonging met eik, berk en grove den en door het vergroten van het aandeel dood hout. Hierdoor wordt het bos aantrekkelijker voor vogels als de kuifmees, het goudhaantje en de algemene soorten zoals kraaien en Vlaamse gaaien. Roofvogels zoals de sperwer en de havik kun je ook tegenkomen. Loofbossen zijn er op landgoed De Hamert en langs het Gelderns Nierskanaal. In deze afwisselende en kleurrijke bossen leven vooral zangvogels waaronder de nachtegaal en de wielewaal. Vanuit zijn uitkijkpost langs de oever van het Gelderns Nierskanaal kan de ijsvogel supersnel wegvliegen op zoek naar zijn prooi in het water. De ijsvogel is één van de kleurrijkste vogels en bouwt zijn nest in steile oevers. Het beheer richt zich ook op de omvorming van monotone naaldbossen naar natuurlijke gemengde bossen. Deze bossen bestaan naast naaldbomen uit loofbomen en hebben een gevarieerde en structuurrijke opbouw: grote en kleine bomen, oude, jonge
en dode bomen. Er is (zon)lichtinval en er is plaats voor mossen, kruiden en struiken. De variatie trekt veel meer dieren aan dan in een eentonig naaldbos. Voor onder andere het goudhaantje, de kuifmees, de grote bonte specht, de groene specht en de gekraagde roodstaart is het hier heerlijk vertoeven.
Vogels van de heide De heideterreinen zijn uitstekende biotopen voor een aantal karakteristieke vogelsoorten zoals de boomleeuwerik, de boompieper en de geelgors. De Bergerheide en landgoed De Hamert hebben een grote aantrekkingskracht op bijvoorbeeld de
nachtzwaluw en de roodborsttapuit. Heidevelden worden op een speciale manier beheerd. In het verleden is er geplagd. Hierdoor ontstond er een goede voedselarme uitgangssituatie. Deze situatie wordt in stand gehouden door het begrazen met schapen, runderen en geiten. Op de heide zijn ook altijd wel een paar roofvogels aan het jagen. Er bestaat een goede kans om een buizerd, een kiekendief of een boomvalk tegen te komen.
De Maasduinen Kijken naar watervogels
Colofon Dit infobulletin is een gezamenlijke uitgave van de werkgroepen educatie en voorlichting van: Nationaal Park
De Groote Peel Bezoekerscentrum Mijl op Zeven Telefoon 0495-64 14 97
Het Reindersmeer is een natuurgebied in ontwikkeling. Vanuit de vogelkijkhut ten oosten van het Reindersmeer kun je de vogels die dit waterrijke gebied bezoeken, uitstekend bekijken. In de oevers bouwt de oeverzwaluw zijn nest. Naast diverse eenden- en ganzensoorten wordt ook de visarend soms gesignaleerd. Vennen die in het verleden tot landbouwgronden zijn ontgonnen door ontwatering, worden weer vernat. De grootste herstelprojecten zijn het Driessenven en het Heerenven. Dit geeft veel broedmogelijkheden voor moerassoorten zoals de geoorde fuut, de grauwe gans en de blauwborst. Het Eendenmeer biedt onder andere plaats aan dodaars, waterral en wintertaling. Een aantal van deze soorten is ook aangetroffen in het Zevensboomven en de Duuvelskuul.
www.nationaalparkdegrootepeel Nationaal Park
Kraanvogel (J.v.d. Kam)
De Maasduinen Het logo van het nationaal park De Maasduinen
www.nationaalparkdemaasduinen
De kraanvogel maakt in het voor- en najaar dankbaar gebruik van de rust en het voedsel dat in De Maasduinen te vinden is. De reden dat deze vogel in het logo van het nationaal park voorkomt is het feit dat De Maasduinen een pleisterplaats is voor deze vogel tijdens zijn voor- en najaarstrek.
Nationaal Park
De Meinweg Bezoekerscentrum De Meinweg Telefoon 0475-52 85 00 Aan dit nummer werkten mee: A. Hinssen, M. Straver
Nationale parken Limburg toegankelijk voor IEDEREEN
Eindredactie M. Straver Druk en lay-out Ars Grafische Producties & Communicatie, Roermond Fotografie
In alle drie de nationale parken zijn rolstoeltoegankelijke routes. In het nationaal park De Maasduinen zijn er zelfs twee, namelijk rondom het Eendenmeer en in het landgoed De Hamert. Een derde route in het noordelijk deel van het nationaal park (Afferden) is in de maak.
Meer informatie: IVN Consulentschap Limburg tel.: 0475 - 38 64 60 e-mail:
[email protected]
Grenspark Maas-SwalmNette, Provincie Limburg IVN Consulentschap Limburg, G. Verrijdt J. Bogaerts Oplage 1000 exemplaren Redactieadres IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond telefoon 0475-38 64 60
[email protected] www.nme-limburg.nl.
november 2003
In alle drie de nationale parken zijn speciaal opgeleide gidsen die met mensen met een handicap op stap kunnen gaan. Veel aandacht gaat uit naar natuurbeleving en actief in en met de natuur bezig zijn. De excursies zijn gratis en worden op maat aangeboden. Tijdens de excursie kan een keuze worden gemaakt uit diverse natuurbelevingsactiviteiten zoals: • een fotospeurtocht • het memoriespel ‘draai om de boom’ • een zintuigenpad • een doe-wandeling • aangepaste werkzaamheden en knutselen met natuurlijke materialen Op bezoek in het bezoekerscentrum De Meinweg
