INBUSINESS Antea Relatiemagazine Zeventiende jaargang, nummer 2, juli 2015
De Bovenbazen De RvC van fonds VII stelt zich voor PAG 6 - 9
Babyboomers kunnen eindelijk stoppen PAG 10 -11
Internationaal zakendoen Hoe Amsterdam Capital Trading de wereld verovert PAG 16 -17
Roelant Scheepens ‘Zelf investeren is een stuk spannender dan bankieren’ LEES MEER OP PAGINA 4-5
1
2
33
VOORWOORD
INHOUD Voorwoord PA GI N A 3
Nieuwe gezichten bij Antea PA GI N A 4 -5
RvC Antea VII PA GI N A 6 -9
Stand van de overnamemarkt PA GI N A 1 0 -1 1
Plaatsing Antea VII PA GI N A 1 1
Kennismaking participanten PA GI N A 1 1
Participatie Zonneveld PA GI N A 1 2 -1 4
Tennisclinic PA GI N A 1 5
Internationaal zakendoen PA GI N A 1 6 -1 7
Column PA GI N A 1 8 -1 9
PA RT N E R INBUSINESS Antea is actief als nooit tevoren. Er is volop beweging in het midden- en kleinbedrijf. Ondernemers zijn na de crisisjaren weer positief en kijken naar investeringen, groei, overname en de babyboomers naar opvolging. Antea staat midden in deze ontwikkelingen. Met het onlangs gelanceerde zevende participatiefonds kan weer nieuw kapitaal worden verstrekt aan veelbelovende bedrijven en vormen de deelnemende Informal Investors een klankbord voor MKB-ondernemers die hun dromen willen realiseren. Antea is de ideale partner in business. InBusiness is dan ook de nieuwe naam van ons magazine. Na ruim 16 jaar de nieuwsbrief Antea A tot Z te hebben uitgegeven, is het tijd voor een nieuwe formule. Meer achtergrond, meer foto’s en meer informatie over deelnemingen, partners en ontwikkelingen in de markt. Dit alles in een nieuw relatiemagazine met een eigentijdse vormgeving. Maar ook vertrouwde onderwerpen komen terug in InBusiness. Zo vindt u nog steeds een kijkje in de keuken van nieuwe deelnemingen en interviewen we regelmatig participanten. Ook mijn column mocht gelukkig blijven. De Antea-website hebben we ook aangepast aan de eisen van deze tijd. Voor actuele ontwikkelingen op het gebied van onder andere deals en deelnemingen, kunt u terecht op www.antea.nl. Het is zeker de moeite waard om regelmatig een kijkje te nemen op de site om op de hoogte te blijven van het meest actuele Antea-nieuws. Ik wens u veel lees- en kijkplezier en ben benieuwd naar uw reacties op InBusiness. Ik hoop dat we met InBusiness iets van onze passie voor het MKB aan u kunnen overbrengen. Als Partner in business waarderen wij uw betrokkenheid bij Antea. Ik hoop dat dit magazine bijdraagt aan deze betrokkenheid en de transparantie die wij nastreven. Communicatie is cruciaal bij zakendoen. Robert De Boeck
4
55
Wat zie je als belangrijkste uitdaging de komende tijd? ”Zonder twijfel het vinden van goeie bedrijven. Dat zullen deels bedrijven zijn die zelf nog niet weten wat een investeerder als Antea voor ze kan betekenen. Antea ziet veel proposities vanuit het netwerk van fusie- en overname-adviseurs. Mijn uitdaging is om bedrijven zelf op te sporen voordat ze op de markt komen. Ik wil daar ook het netwerk van participanten bij betrekken. Iedere participant is ondernemer of oud-ondernemer die ongetwijfeld mooie bedrijven in hun omgeving kennen. Aan mij de taak om die samen met onze Informal Investors te verleiden om zaken met ons te doen.” Laurens, je komt uit de optiehandel, een hele andere sector dan de Private Equity-wereld. Wat spreekt je zo aan in Private Equity? “Tijdens mijn studie liep ik al stage bij een participatiemaatschappij, bij de GIMV. Het boeiende is het contact met ondernemers. Je kijkt naar de echte business in plaats van naar aandelenmarkten wat minder inhoudelijk en minder diepgaand is. Bij Private Equity gaat het veel meer om de reële economie.”
De nieuwkomers bij Antea: Laurens den Herder en Roelant Scheepens
Antea groeit... Antea breidt haar organisatie verder uit. De omvang van het nieuwe fonds Antea Participaties VII is reden om nieuwe mensen aan te trekken. Roelant Scheepens (39 jaar) is toegetreden als Partner. Roelant heeft 12 jaar ervaring bij ING waar hij diverse commerciële en management-functies heeft vervuld. In zijn laatste functie was hij Regiodirecteur Overnamefinanciering in Zuid-West Nederland. Roelant heeft Bedrijfskunde en Rechten gestudeerd in Rotterdam. Hij zal zich bij Antea met name bezighouden met de acquisitie van nieuwe investeringsproposities.
Laurens den Herder (25 jaar) is gestart als Business Analist. Laurens heeft tijdens zijn Economie-studie in Rotterdam stage gelopen bij Royal Bank of Scotland en bij GIMV. Vervolgens heeft hij bij optiehuis Optiver gewerkt als Risk Manager. Laurens zal zich bezighouden met de selectie van investeringsaanvragen, waardebepalingen en modellering en ondersteunen bij het beheer van de portefeuillebedrijven. Roelant, waarom na 12 jaar ING de overstap naar Antea? “ING is voor mij een geweldige opleiding geweest op weg naar de volgende stap in mijn carrière. De rol van investeerder is een hele logische vervolgstap. Het zelf investeren is een stuk spannender dan bankieren. Bewust heb
ik hierbij gekozen voor Antea. Een kleine speler als Antea is flexibel, dynamisch en ondernemend. En met fantastische collega’s natuurlijk. ” Je was al aanwezig op de eerste Aandeelhoudersvergadering van fonds VII. Wat viel je daarbij op? “Wat ik heel erg voelde was de persoonlijke betrokkenheid van participanten. De meeste grote Private Equity-spelers werken met geld van institutionele beleggers. Daar is die persoonlijke betrokkenheid niet aan de orde. Bij Antea ligt dat anders, waardoor je je als Partner echt verantwoordelijk voelt. Je investeert met het geld van die mensen. Ik merkte een enorm enthousiasme bij de participanten. Zij hebben er evenveel zin in als ik.”
Je had diverse aanbiedingen van participatiemaatschappijen, waarom heb je voor Antea gekozen? “Ik had meteen een goeie klik met Robert en Pieter, dat is natuurlijk heel belangrijk. Het voordeel van Antea is dat het een zodanige omvang heeft, dat je snel een bijdrage kan leveren. Verder spreekt het MKB me erg aan. Je hebt daar te maken met echte ondernemers. Bij grotere bedrijven zijn het meer managers dan ondernemers. Tot slot heb ik gekozen voor Antea vanwege haar generieke karakter. Anders dan sommige andere investeerders is zij niet op een één sector gericht. Ik ga veel verschillende bedrijfstakken en bedrijven zien en in deze fase van mijn carrière vind ik deze breedte van belang.” De nieuwe aanwinsten kunnen direct volop aan de bak. Laurens den Herder: “Op mijn eerste dag viel ik gelijk met mijn neus in de boter. We hadden direct een commissarisvergadering van fonds VII waar we een nieuwe investering bespraken.” Roelant Scheepens: “Wat me opvalt is de enorme hoeveelheid proposities die we op dit moment in de pijplijn hebben. Ondernemers denken weer na over groei, investeren en opvolging. Vooral dit laatste is volop aan de orde. Ik zie in de huidige dealflow van Antea veel Management Buy-Ins. Veel DGA’s hebben gedurende de crisis hun verkoopplannen even in de ijskast gezet. Nu het weer aantrekt worden deze er weer uit gehaald. We zijn met een aantal mooie bedrijven in gesprek, ook uit mijn eigen netwerk. Het zou me niet verbazen als we in de rest van dit jaar nog een aantal nieuwe investeringen bekend kunnen maken.” ■ Met deze uitbreiding is Antea klaar voor een verdere groei van haar investeringsportefeuille. Gezien de marktvooruitzichten wordt de komende jaren een forse toename verwacht.
‘De belangrijkste opdracht is het vinden van goeie bedrijven’
F O N D S
6
V I I
7
DE BOVENBAZEN
De aandeelhouders van het nieuwe Antea-fonds Antea Participaties VII hebben hun keuze bepaald. Tijdens de eerste aandeelhoudersvergadering zijn Erik van Kessel, Peter van Dobben de Bruyn, Robert Vaneman en Paul Overakker benoemd tot commissaris van het fonds. Een kennismaking met vier ervaren ondernemers, bestuurders en investeerders. De vier commissarissen van het fonds hebben één ding gemeen: het zijn stuk voor stuk succesvolle ondernemers die hun sporen hebben verdiend in het MKB of in grotere bedrijven. Daar waar de meerderheid ervaring heeft met het eigen ondernemerschap heeft Paul Overakker ervaring als directeur bij vooral grotere ondernemingen. Overakker, die een technische achtergrond heeft, is directeur geweest bij Rank Xerox, Varel Security, GTI, Tyco en Heijmans. Thans is hij directeur van Alstom Power in Duitsland. Toen hij gevraagd werd commissaris te worden bij fonds VII zei hij direct ja: “Ik vind het vreselijk leuk om op deze manier in het MKB actief te zijn. Je zit als commissaris dicht bij de bron en hebt inspraak in alle deals. De RvC fungeert als Investment Comittee.”
Spreiding De voorzitter van het bestuur Zweder van Hövell tot Westerflier: “Bij de voordracht hebben we onder meer gekeken naar spreiding over sectoren, disciplines en leeftijden, affiniteit met het MKB en ondernemerschap en ervaring met commissariaten. Verder hebben we de wens geuit dat één van de vier commissarissen ervaring heeft als bestuurder in grotere ondernemingen: een corporate-achtergrond geeft naast drie ondernemers een aparte invalshoek. Tot slot vinden we het van belang, dat het merendeel nog actief is en hebben we een te hoge leeftijd willen vermijden. Gezien de looptijd van het fonds van circa 10 jaar vinden we begin zestig de maximale leeftijd.”
Veel belangstelling Er bleek onder participanten een ruime interesse te bestaan om commissaris van het fonds te worden. Er is aan alle participanten gevraagd wie belangstelling heeft in deze functie. Maar liefst 27 participanten toonden hier belangstelling voor. Het bestuur van de Stichting Prioriteit Antea Participaties, die een voordracht doet aan de aandeelhouders, had een zware dobber aan de selectie.
Track record Van Hövell is tevreden met de keuze: “Het zijn stuk voor stuk mensen met een goed track record, die een ruime ervaring hebben en veel hebben gezien bij uiteenlopende snelgroeiende bedrijven. Dat komt goed van pas in een commissariaat bij een participatiefonds. We hebben bewust gekozen voor een gemêleerde samenstelling.
Uiteenlopende ervaring Robert Vaneman is het type entrepreneur. Paul Overakker is de allrounder/generalist met een ruime bestuurlijke ervaring en affiniteit met strategisch management in een (internationale) corporate-omgeving. En Erik van Kessel vertegenwoordigt gezien zijn CFO-ervaring de financieeleconomische component binnen de Raad. Peter van Dobben de Bruyn heeft een mix van ondernemerschap en corporate achtergrond en een zeer uiteenlopende ervaring.” Management Buy-In Peter van Dobben de Bruyn, die door de andere commissarissen is gekozen tot voorzitter: “Mijn eerste ervaringen lagen in het bankwezen (ABN), Consultancy (Krekel van der Woerd en Wouterse) en private equity (Gilde) en heb daarna de overstap gemaakt naar het bedrijfsleven, met directiefuncties bij Buhrmann-Tetterode, Samas, Nyloplast en AXA Stenman. In 2007 vond ik het tijd voor het eigen ondernemerschap en heb me ingekocht via een Management BuyIn bij Arbo Support, een typisch MKBbedrijf.” > >
Paul Overakker:
De Raad van Commisarissen van Antea Participaties VII vlnr. Erik van Kessel, Peter van Dobben de Bruyn, Robert Vaneman en Paul Overakker
‘Antea wordt gezien als marktleider in MKB-private equity fondsen’
8
9
‘Antea gaat bewust niet mee in de schaalvergroting in de participatiebranche’
Robert Vaneman, Lid RvC Antea Participaties VII
Focus
Concurrentie
>> Alle vier commissarissen zijn zelf ook participant in het fonds. Terugkijkend op de plaatsing hebben zij zich niet verbaasd over de grote belangstelling. Peter van Dobben de Bruyn (directeur/aandeelhouder van Arbo Support, adviesbureau op het gebied van arbeidsveiligheid in de industrie): “Antea heeft kwaliteit in haar DNA zitten. Zij straalt in alles professionaliteit uit. Je ziet dat ook bijvoorbeeld terug in de opstelling van het prospectus en in de gedegen voorbereiding van de introductie van zo’n fonds.”
Op de vraag of zij niet vrezen voor de toegenomen concurrentie van nieuwe fondsen die zich richten op het MKB en de grote hoeveelheid kapitaal dat beschikbaar is in de markt, antwoorden zij allen hetzelfde. “Antea wordt gezien als marktleider in MKB-private equity fondsen. Dat voordeel moet je kunnen benutten. Antea staat altijd op de shortlist van een MKB-bedrijf dat groeifinanciering zoekt, een oplossing zoekt voor een opvolgingsprobleem of een pre-exit nastreeft”, aldus Paul Overakker.
Bedrijfseconoom Robert Vaneman, die in het verleden een MBO heeft gedaan van de witgoedactiviteiten van Ceteco in Zuid-Amerika en nadien daar een keten van meubelwinkels heeft opgezet, vult hem aan: “De positionering van Antea is altijd dezelfde gebleven. Het verhaal is altijd consistent en Antea kiest er bewust voor om niet mee te gaan in de schaalvergroting in de participatiebranche, maar gericht te blijven op het MKB. Die focus spreekt aan.” Voor Erik van Kessel, die een grote ervaring heeft als CFO bij uiteenlopende bedrijven, waaronder bij het eigen familiebedrijf in projectinrichting, is Antea Participaties VII een eerste kennismaking met Antea. “Bij veel bedrijven waar ik CFO was heb ik zelf ook geparticipeerd. Zo ook bij mijn laatste bedrijf, Minkels International, waar we behuizingen voor datacenters, zogenaamde serverracks, maken. Dit bedrijf is verkocht aan de Franse multinational Legrand. Ik ben daar eind 2014 gestopt en was op zoek naar een mogelijkheid te participeren in een MKBinvesteringsfonds. Op datzelfde moment kwam ik met Antea in contact en was direct gecharmeerd van hun redelijk unieke propositie. Er zijn weinig partijen met zo’n professionele organisatie en tegelijkertijd een relatief lage toetredingsgrens met een minimumdeelname van € 150.000.”
Peter van Dobben de Bruyn: “Antea heeft een uitstekend langjarig track record en heeft zich altijd geprofileerd als een betrouwbare business-partner voor MKB-bedrijven. Nieuwkomers kunnen daar nooit aan tippen. Je kijkt als bedrijf wel uit om met een ééndagsvlieg in zee te gaan.” Erik van Kessel is niet bang voor concurrentie omdat de markt voor MKB-fondsen ook toeneemt. “Het aantal babyboomers dat zijn bedrijf wil verkopen zal de komende jaren toenemen en private equity wordt steeds bekender in het MKB. De deal-flow voor Antea zal daarom alleen maar stijgen de komende jaren. Daar komt bij, dat het in het MKB gaat om meer dan geld alleen. In het MKB is de gunfactor heel belangrijk. Antea is in staat naast kapitaal ook een klankbord te bieden aan MKB-bedrijven via haar netwerk van Informal Investors. Dit netwerk is met dit nieuwe fonds weer behoorlijk uitgebreid.” Het laatste woord is voor Robert Vaneman: “Antea is al vele keren uitgeroepen tot Beste Participatiemaatschappij van Nederland. Wij zullen er als commissarissen van fonds VII alles aan doen om die titel te behouden in de toekomst. Ik heb er het volste vertrouwen in dat dat gaat lukken.” ■
10
N I E U W S
Babyboomers
kunnen eindelijk stoppen Maarten Vijverberg van Clifton Finance
Veel DGA’s die de afgelopen crisisjaren gewacht hebben met verkoop van hun bedrijf komen de overnamemarkt op nu de prijzen weer aantrekken. “Ik verwacht dat veel babyboomers de komende tijd eindelijk kunnen stoppen. Het wordt druk op de golfbaan.” Het positieve economische klimaat laat de fusie- en overnamemarkt niet onberoerd. Er vinden veel transacties plaats. “Je merkt aan alles dat ondernemers in het MKB weer vertrouwen hebben. En vertrouwen leidt tot meer overnames. Veel DGA’s die de afgelopen jaren hun verkoopplannen in de ijskast hadden gezet, gaan weer actief op zoek naar een koper. We hebben het in jaren niet zo druk gehad”, aldus Tim van der Meer, partner bij Marktlink een gespecialiseerd bureau dat ondernemers adviseert bij verkoop van hun bedrijf. Hans Minnaar van Florijnz Corporate Finance verklaart de drukte op de overnamemarkt uit de grotere beschikbaarheid van diverse soorten van financiering: “Naast banken
die weer meer naar buiten gericht zijn zijn ook alternatieve vormen als private equity, crowdfunding en achtergestelde leningen beschikbaar. Er is steeds meer sprake van gestapeld financieren en een combinatie van financieringsinstrumenten.” Minnaar die tevens voorzitter is van de DCFA (Dutch Corporate Finance Association), een netwerkorganisatie van 200 adviseurs die betrokken zijn bij fusies- en overnames, ziet bij de aangesloten leden dat heel veel DGA’s zich sinds begin van dit jaar melden met verkoopplannen. “De pijplijn is overal goed gevuld. Ik verwacht een record aantal transacties in de tweede helft van dit jaar.” Nestor Maarten Vijverberg, met 25 jaar ervaring bij Deloitte en BoerCroon en nu Clifton Finance dat zich richt op DGA’s en Familiebedrijven, nuanceert dit enthousiasme enigszins: “Alle signalen staan inderdaad op groen, maar ik vind niet dat bij alle bedrijven sprake is van een goeie timing. Het resultaatherstel is in sommige gevallen nog te pril om verkoopklaar te zijn. Eén zwaluw maakt nog geen zomer.” Behalve verkopers begeven zich ook steeds meer kopers zich op de overnamemarkt. Tim van der Meer:
“Er is vanuit twee kopersgroepen duidelijk meer vraag dan in het recente verleden. Meer private equityspelers zijn actief op zoek naar mooie bedrijven voor hun portefeuille en ook bij strategische partijen bestaat veel interesse in groei door overnames. En meer vraag leidt tot een hogere prijs”. Maarten Vijverberg: “Ook de lage rente draagt bij aan een opwaartse tendens op waarderingen, al zie je dat vooral bij grote transacties en vooral in de pharmacie- en ICT-sector.
‘Alle signalen staan op groen’ Bij meer traditionele sectoren in het MKB zie ik nog niet echt hogere multiples. Daar zie je toch dat het gezond verstand overheerst en niet het hype-denken. Wij hebben als overname-adviseurs de taak om DGA’s met verkoopplannen realistische prijsverwachtingen te bieden.” Maarten Vijverberg komt veel ondernemers tegen die een deel willen verkopen: “Ik zie meer transacties waarbij niet 100 % van de aandelen van de DGA overgaat
in andere handen, maar waarbij een deelbelang in handen komt van een investeerder. Zo’n investeerder kan met zijn netwerk en kennis de ondernemer ondersteunen bij het realiseren van groei en bij de verkoop van de gehele onderneming op termijn. Voor veel ondernemers gaat het bij de keuze van een investeerder om meer dan geld alleen. Het gaat ook om het helpen bij het verder uitbouwen van een bedrijf. Antea kan zich met haar netwerk van Informal Investors hierbij goed onderscheiden van andere investeerders. ”De babyboomers die wel 100% willen verkopen zoeken niet alleen een koper, maar ook een opvolger die het management kan overnemen. De verwachting is dat dit opvolgingsprobleem in het MKB zal leiden tot meer Management Buy-Ins de komende jaren. DCFAvoorzitter Hans Minnaar ziet vooral in dit segment een verandering in de markt. “De traditionele MBI-er met 10 jaar ervaring bij Unilever in een corporate-omgeving komt steeds minder aan bod. Zij maken steeds meer plaats door wat mij noemen OBI’s: een Ondernemers Buy-In. Ondernemers die eerder hun onderneming hebben verkocht en zich weer willen inkopen in een bedrijf. Deze groep heeft een veel betere klik met verkopende DGA’s in het MKB dan de corporate Buy-In Manager.” De managers/ondernemers die een OBI willen doen zal sterk toenemen. “Ik zie veel jonge ondernemers veel bewuster bezig zijn met een exit dan vroeger. Ondernemers hebben een steeds kortere horizon. Al bij de start van een bedrijf houden ze rekening met de exit. Hoeveel bedrijven worden er nog gestart met de naam van de oprichter erin? Die verkopers zijn veel te jong om stil te zitten en willen na verloop van tijd weer een bedrijf hebben. Voor veel DGA’s met een opvolgingsprobleem is dat een interessante kopersgroep. Veel babyboomers die al jaren willen stoppen zullen de komende jaren eindelijk verkopen. Het wordt druk op de golfbaan”, aldus Tim van der Meer. ■
11
Plaatsing Antea Participaties VII groot succes In januari jl. introduceerde Antea haar zevende private equity-fonds voor Informal Investors, Antea Participaties VII. De belangstelling in deelname was bijzonder groot. Binnen anderhalve maand na de introductie heeft Antea de inschrijving voortijdig gesloten. Totaal is voor een bedrag van € 24 miljoen toegewezen. Behalve de omvang van het fonds is de Directie van Antea uiterst tevreden over de kwaliteit van de kring van participanten. Robert De Boeck: “We hebben een groot aantal topondernemers in dit fonds die echt een toegevoegde waarde kunnen bieden aan de bedrijven waarin we investeren. Ook zijn we blij met de uitbreiding van ons netwerk. In dit fonds doen veel nieuwe relaties mee. Veertig procent van het aantal participanten in fonds VII neemt deel in eerdere fondsen en zestig procent is nieuw.” Antea heeft inmiddels de eerste investering gedaan vanuit dit nieuwe fonds. In ingenieursbureau Zonneveld in Rotterdam neemt Antea deel voor 42 % (zie pagina 12 t/m 14 van InBusiness). Antea Participaties VII richt zich op Nederlandse MKB-bedrijven met een ondernemingswaarde tussen € 3 miljoen en € 30 miljoen.
Kennismaking participanten
Aansluitend op de eerste aandeelhoudersvergadering van Antea Participaties VII op 22 april jl. werd door Antea in het Crowne Plaza Promenade Hotel een diner aangeboden. Doel hiervan was een onderlinge kennismaking van de participanten. Totaal maakten 70 participanten van deze uitnodiging gebruik en hadden zij de gelegenheid in een sfeervolle ambiance en bij een culinair hoogstaand menu te netwerken en kennis met elkaar te maken. Tijdens het diner hield Robert De Boeck van Antea een korte toespraak waarin hij iedereen bedankte voor het vertrouwen. Gezien de enthousiaste reacties is dit initiatief voor herhaling vatbaar.
D E A L F L O W
12
Op
13
hoog
De eerste investering van het nieuwste Antea-fonds is een feit. Een belang werd genomen in Zonneveld ingenieurs in Rotterdam. Een kennismaking met Frans van der Linde en Jan van der Windt, de DGA’s van deze specialist in hoogbouw. De Maastoren in Rotterdam, De Oval Tower in Amsterdam, de Ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken in Den Haag, de European Patent Office in Rijswijk. Zomaar een paar voorbeelden van gebouwen waar Zonneveld aan de wieg heeft gestaan. “Wij adviseren over de constructie van een gebouw. Een architect houdt zich bezig met de buitenkant van het gebouw. Wij doen het skelet. Wij maken een gebouw bestand tegen invloeden van buitenaf: storm, zwaartekracht, aardbevingen en terroristische aanslagen. Wij bepalen de bouwmethode”, aldus Frans van der Linde die samen met collega Jan van der Windt sinds 1990 eigenaar is van deze parel in de ingenieurssector. “Wij doen alleen ingewikkelde projecten, met name hoogbouw in binnenstedelijke gebieden. Techneuten kun je binden met leuke projecten. Iemand vindt het leuker om op een verjaardag te zeggen dat-ie zich bezig houdt met het hoogste gebouw van Nederland dan met tien ééngezinswoningen in Lutjebroek”, aldus Jan van der Windt.
niveau
Deze focus legt de onderneming geen windeieren. De DGA’s van Zonneveld claimen het ingenieursbureau te zijn met de hoogste winstgevendheid per medewerker. Van der Linde: “We hebben bewust voor deze niche gekozen. Een specialist verdient ook meer dan een huisarts”. Ook in de crisisjaren in de bouw is Zonneveld goed winstgevend geweest. Van der Windt: “Frans en ik staan nu 25 jaar aan het roer en we hebben in die periode drie crises in de bouw meegemaakt. We zijn alle drie ongeschonden doorgekomen. In de niche waarin wij zitten is de neergang veel minder geweest. De overheid en semi-overheid, die voor ons een belangrijke opdrachtgever is, is ook in de crisis doorgegaan met investeren. Nieuwe stadskantoren, rechtbanken en spoorwegstations zijn volop gebouwd de afgelopen jaren.” Doorlooptijd Frans van der Linde: “Daar komt bij dat de projecten waar wij bij betrokken zijn vaak lang duren. Veertig procent van de omzet op een project ontstaat gedurende de bouw. De doorlooptijd is soms 5 tot 10 jaar. Ik zeg weleens: hoogbouw komt voor de val. In economisch goede tijden worden dit type hoogbouwprojecten ontwikkeld. Als er dan een crisis uitbreekt is onze orderportefeuille zo goed gevuld en de doorlooptijd van projecten vaak zo lang, dat je nog volop werk hebt gedurende de crisis. Als de crisis dan weer voorbij is dienen zich weer volop nieuwe projecten aan.
Dat zie je nu gebeuren.” Eén van de specialismen van Zonneveld is om gebouwen bestand te maken tegen bijzondere belastingen van buiten als aardbevingen en terroristische aanslagen. “Dit doen we nu ruim 10 jaar. Na de aanslagen van 9/11 kwamen er steeds meer vragen van opdrachtgevers om gebouwen bestand te maken tegen explosies, aanrijdingen met tankauto’s e.d. We hebben daarvoor een berekeningsmethode ontwikkeld die moet voorkomen dat een gebouw instort in geval van zo’n calamiteit. Steeds vaker is dit van belang bij het ontwerp van een gebouw. Of dit nu een kantoorpand is, een spoorwegstation of een Ministerie”, aldus Van der Windt, de nestor van de twee. Groningen Deze kennis komt goed van pas bij de aardbevingen-problematiek in Groningen. Van der Linde: “We doen inmiddels veel werk voor de NAM. We beoordelen alle nieuwbouwplannen in het gebied op aardbevingsbestendigheid. We hebben jaren geleden een aantal projecten op dat vlak in Griekenland gedaan en nu kunnen we deze kennis gebruiken in eigen land. De NAM is verplicht om in 2015 3.000 woningen aardbevingbestendig te maken. Met onze geavanceerde software en eigen ontwikkelde algoritmen kunnen wij de effecten van een aardbeving simuleren en bepalen welke voorzieningen nodig zijn om deze woningen veilig te maken.” “Op termijn moeten 60.000 woningen in het centrumgebied>>
Frans van der Linde en Jan van der Windt
13
14 1 4
E V E N T S
15
Tennis-Clinic Antea druk bezocht
‘Hoogbouw komt voor de val’ De prijswinnaars: Pieter van den Berg (Sophista), Pedro Mol (Aeternus), Peter Joosten (Aeternus), Kees Slump (EY) en Bas van Benten (NIBC).
Frans van der Linde
>> versterkt worden, dus als we het goed doen zit er nog veel meer werk in de pijplijn”, zo vult collega Van der Windt aan. Ook om andere redenen zien beide ingenieurs de toekomst rooskleurig tegemoet. Jan van der Windt: “De vastgoedcrisis pakt positief voor ons uit. Beleggers en ontwikkelaars richten zich steeds meer op binnenstedelijke locaties en stationslocaties die de voorkeur hebben boven de periferie. Op dat soort locaties gaat het vaak om hoogbouw met veel complexiteit, juist ons specialisme. Niet voor niets zijn we nu bezig met drie panden op de Zuid-As in Amsterdam. Ook de demografische ontwikkeling waarbij je ontvolking ziet op het platteland en een trek naar de grote steden is gunstig voor Zonneveld.” Frans van der Linde: “De grote leegstand in de kantorenmarkt noopt eigenaren tot herontwikkeling. Oude kantoren worden omgebouwd tot collegezalen, hotels of studentenhuisvesting. Bij zo’n herbestemming moet altijd het skelet van het gebouw opnieuw worden bekeken. Gezien onze goede naam komen projectontwikkelaars, ontwikkelende aannemers en overheidsinstanties dan snel bij ons
uit. Goed voorbeeld van zo’n project is het oude Ministerie van Justitie aan de Wijnhaven in Den Haag. Dit pand wordt omgebouwd tot studentenwoningen en ook de Universiteit van Leiden gaat er haar Internationaal Recht-afdeling vestigen.” Vrijheid Deze ondernemende ingenieurs leggen tenslotte uit waarom ze deze transactie met Antea hebben gedaan. Frans van der Linde: “Tegelijk met de participatie door Antea zijn ook twee
management teamleden aandeelhouder geworden.Het is een goede stap om onze potentiële opvolgers te laten participeren. Het bedrijf moet minder afhankelijk van ons worden. We kunnen de continuïteit daarmee beter waarborgen. Antea kan ons in die overgang goed ondersteunen zonder onze vrijheid te beperken. We hebben ons goed verdiept in Antea. Het is een partij die het management veel vrijheid biedt. Een investeerder moet ons niet hinderlijk voor de voeten lopen.” ■
Het is een traditie bij Antea Participaties. Sportbijeenkomsten organiseren voor fusie- en overname-adviseurs. Gezien het grote succes van de laatste Tennisclinic was dit keer opnieuw gekozen voor de tennissport. Op 9 juni jl. vond bij tennisclub Leimonias in Den Haag voor een groep van 50 Corporate Finance-adviseurs de Antea TennisClinic plaats. Leimonias, een club van 125 jaar oud, beschikt over een prachtige locatie in Den Haag, een groene oase in een wereldstad als Den Haag. Gestart werd met een Clinic waarbij de volley, smash en service werden geoefend. Daarna werden drie dubbels gespeeld. Na de prijsuitreiking en een kort praatje van Robert De Boeck waarbij hij stilstond bij de ontwikkeling van Antea en zijn nieuwe collega’s voorstelde (zie pagina 4) vond aansluitend een buffet plaats. Tussen de gerechten door werd stil gestaan bij de huidige situatie op de fusie- en overnamemarkt. Iedereen ervaart een duidelijke opleving in het aantal transacties sinds eind vorig jaar en ziet de rest van het jaar positief tegemoet. Antea kan weer terugkijken op een geslaagd sportevenement voor deze groep intermediairs, die belangrijk is voor haar deal-flow.
FA C T S & F I G U R E S ZONNEVELD INGENIEURS • ENGINEERING VAN HOOGBOUW IN BINNENSTEDELIJKE GEBIEDEN • GEBOUWEN BESTAND MAKEN TEGEN AARDBEVINGEN EN TERRORISTISCHE AANSLAGEN • OPGERICHT IN 1982 DOOR JAAP ZONNEVELD • 1990: MANAGEMENT BUY-OUT • OMZET € 5 MILJOEN • 35 MEDEWERKERS • BELANG ANTEA VII: 42 % WEBSITE: WWW.ZONNEVELD.COM
Ondanks de verwoede strijd zat de stemming er goed in.
D E E L N E M I N G
116 6
17
Internationaal
Zakendoen
Veel bedrijven in het MKB willen internationaal groeien. Het klinkt zo simpel, maar mislukkingen liggen op de loer. We vroegen Jaap Janssen en Bram Bastiaansen van Anteadeelneming Amsterdam Capital Trading hoe zij dit aanpakken. Bij het vorige bedrijf waar we werkten hebben we van dichtbij gezien hoe het niet moet. Daar werden in korte tijd heel veel kantoren geopend met enorme investeringen. Wij zijn meer van de stap-voor-stap aanpak”, aldus Bram Bastiaansen die samen met Jaap Janssen in 2009 Amsterdam Capital Trading (ACT) oprichtte. ACT is een sales- en tradinghuis op het gebied van environmental products als bijvoorbeeld CO2-emissierechten en groencertificaten.
‘We willen ons in de VS niet positioneren als de Wall Street-boys’ Bram Bastiaansen en Jaap Janssen
Fiscale voordelen Jaap Janssen: “Wij zijn van origine al heel internationaal gericht. Negentig procent van onze business is internationaal. Vanuit ons kantoor in Amsterdam bedienen we klanten in heel Europa. Onze medewerkers komen uit vele landen, omdat we er in geloven dat je een land moet bewerken met iemand die de taal spreekt en de cultuur kent. Mensen komen uit het buitenland graag naar Nederland vanwege de fiscale voordelen die wij expats kunnen bieden. We doen dat heel bewust vanuit één kantoor in Amsterdam waar we een dealingroom hebben. Op die manier kun je een sfeer en mentaliteit creëren en kun je kennis aan elkaar overdragen. Daar komt nog bij, dat het ook de kosten drukt. Deze aanpak is natuurlijk veel goedkoper dan in alle landen een kantoor openen.”
De vraag rijst waarom ACT dan zojuist een kantoor in San Francisco heeft geopend. Bram Bastiaansen: “Wij zien ook buiten Europa duidelijke groeikansen. Er zijn landen die net zoals in Europa al het geval is de CO2uitstoot willen terugdringen via een systeem van CO2-emissierechten. In Europa worden emissierechten toegewezen aan energieproducerende en –consumerende bedrijven. Heeft een bedrijf haar plafond bereikt dan zal zij emissierechten moeten bijkopen van bedrijven die een overschot hebben. Wij handelen in die CO2-emissierechten. Amerika is bijvoorbeeld zo’n land waar sommige staten al een CO2emissierechtensysteem als in Europa hebben. Van een aantal landen die wij interessant vonden sprong Amerika er wel bovenuit. Gezien de taal kun je vanuit één locatie een enorme markt bedienen. Waar vind je 300 miljoen mensen die dezelfde taal spreken?” ACT-mentaliteit Mede-oprichter en –directeur Jaap Janssen vult hem aan: “Zo’n enorm land is niet vanuit Amsterdam te bedienen. Als er 6 tot 9 uur tijdsverschil is is er geen andere keuze dan daar een kantoor te openen. Voordat we startten hebben we eerst 25 potentiële klanten gesproken. Uit die gesprekken kregen we voldoende vertrouwen om de stap te wagen. Maar wel weer op onze manier: dus met locale mensen. Die hebben allen een training van vier maanden in Amsterdam gehad om zich de ACT-sfeer en –mentaliteit eigen te maken.” San Francisco De keuze was snel op San Francisco gevallen. “Californië is de meest groene staat van de VS. Zij hadden als eerste staat een emissie-handelssysteem. Voor onze reistijd hadden we beter in New York kunnen zitten, maar we willen ons
in de VS niet positioneren als de Wall Street-boys. De markt waarin wij actief zijn heeft een hoog knuffelgehalte. Het heeft toch met milieu te maken. Daar komt bij, dat je een stad moet kiezen waar medewerkers het prettig vinden om te wonen. San Francisco is booming en biedt een aantrekkelijk leefklimaat”, aldus Bram Bastiaansen. Grip houden Een groot afbreukrisico bij internationale groei is het gebrek aan controle. Aan deze twee jonge succesvolle ondernemers de vraag hoe zij grip houden op de operatie in Amerika. Bram Bastiaansen: “Je moet iemand hebben die het kantoor runt die je vertrouwt. Bij ons is dat Paul die al drie jaar bij ons werkt . Verder zit de hele back-office in Amsterdam. De geldstromen en de administratie vinden centraal vanuit Amsterdam plaats.” “En last but-not least, Bram en ik zitten ieder één week per maand in San Francisco. Je moet er zelf bovenop zitten”, aldus Jaap Janssen die een dag na het interview alweer naar San Francisco vertrekt. Hillary Clinton De beide heren gaan met interesse de komende presidentsverkiezingen in Amerika volgen. “De potentie in Amerika is vooral afhankelijk van de politiek. In Europa geldt het huidige emissierechten-systeem tot 2020. Niets wijst erop, dat dit niet verlengd gaat worden. De ambitie in Europa is om in 2050 de CO2-uitstoot met 80 % te hebben verminderd. Het zou geweldig zijn als Amerika een zelfde systeem gaat invoeren. Een milieubewuste president kan een impuls aan de Amerikaanse markt geven. Als Hillary Clinton wordt gekozen dan trekken wij een flesje champagne open”, aldus deze Nederlandse MKB-ondernemers die hun eerste stap hebben gezet op weg naar verovering van Amerika. ■
118 8
C O L U M N
19
Bonus
in Bakkum
‘Wat heb ik het toch goed. Van de zomer heerlijk naar de camping in Bakkum’
Raar volkje die Hollanders. Duizenden mensen worden afgeslacht in Nigeria, Syrië en Kenia en waar maken wij ons druk om? Om een salarisverhoging voor 5 bankmannetjes van ieder een ton. Chapeau voor de commissarissen van ABN AMRO voor hun rechte rug. Ondanks alle kritiek vanuit het personeel, de pers en vakbonden: ze bleven bij hun standpunt. Ze hadden hier immers vooraf goed over nagedacht. Pas toen ik een beslissing moest nemen waar ik het creditgeld van Antea Participaties VII zou stallen gingen ze overstag en maakten zij de verhoging ongedaan. Mijn Accountmanager had Gerrit Zalm, de Grote Smurf van De Bank, net op tijd bericht: “De Boeck gaat a.s. maandag beslissen.” En op zondag volgde het bericht dat de heertjes het met de € 600.000 moeten doen. Ik vind die € 600.000 trouwens wel meevallen als ik dat vergelijk met enkele andere beloningen in de publieke sector. € 600.000 is gelijk aan dat van vier afvallige Tweede Kamerleden. Van die nutteloze charlatans als Johan Houwers die vanwege fraude uit de fractie worden gezet, en als beloning hun salaris fors verhoogd zien worden omdat ze nu fractieleider zijn. Van een éénmansfractie. Of neem iemand als Jack van Gelder. € 400.000 voor het brengen van nieuws over het kindje van Wes en Yo, het Gebit met borsten. Je verwacht dat Jack na de dramatische wedstrijd tegen Turkije Wesley stevig aan de tand voelt, maar nee. Jack neemt Wesley op schoot en feliciteert hem met de komst van een klein gebitje. Jack kan zo Shownieuws gaan presenteren als de NOS straks de Champions League-rechten kwijt is. Het meest gebruikte argument voor een salarisverhoging is altijd de
internationale arbeidsmarktsituatie. Met andere woorden, Joop Wijn moet er een ton bij omdat-ie anders naar de Londense City vertrekt. Als ik commissaris van ABN AMRO zou zijn, zou ik er niet zo bang voor zijn. Net zo min als Mark Rutte moet toegeven aan de salariseisen van Willem-Alexander als deze dreigt Koning van Engeland te worden. Ik zie het al voor me. Koning Willy tegen Rutte tijdens diens wekelijkse kopje koffie: “Mark, ik heb m’n salaris eens vergeleken met dat van Prins Charles van Engeland (hij dacht laat ik het voorzichtig aanpakken en me niet gelijk met Elizabeth vergelijken). Hij verdient € 25 miljoen per jaar. Dus het lijkt mij redelijk als je mijn jaarsalaris van € 823.000 maar iedere maand aan me overmaakt, vind je ook niet?” Rutte, die uit zijn ooghoek op de salontafel de folder van de nieuwe speedbotenzomercollectie ziet liggen, wil net antwoord gaan geven als Maxima uit de keuken roept: “En een beetje snel graag Mark, die Porsche 918 Spyder (kosten € 780.000) heeft best een lange levertijd en ik wil hem nog aan m’n vader laten zien.” Rutte denkt bij de formulering van zijn antwoord aan zijn collega Dijsselbloem en antwoordt: “Koninklijke Hoogheid, ik wil u waarschuwen voor de maatschappelijke onrust die dit met zich mee zal brengen. U hebt zelf gezien wat de reacties waren op uw hek in Griekenland, de kosten van de verbouwing van Huis ten Bosch en de aanschaf van uw vorige speedboot. Moreel moet ik het verwerpen. Maar als u het echt wilt, dan zal ik me er sterk voor maken. Juridisch kan het namelijk.” Ik heb besloten solidair te zijn met de bankiertjes en heb mijn bonus
ingeleverd. De Quote had mij een dertiende maand gegeven. Omdat ik altijd netjes op tijd mijn stukkies inlever en uit angst dat ik naar de concurrentie zou gaan of sterker nog, naar het buitenland. Toen de locale kranten hier in Den Haag schande spraken over deze bonus, Mirjam van den Broeke op moest draven in de Gemeenteraad en vele Quote-lezers dreigden hun abonnement op te zeggen leek het mij beter om mijn bonus van €400 terug te geven. Gelukkig had ik het bonnetje nog van de Hermès-sjaal die ik mevrouw De Boeck cadeau had gedaan. Het leed van mijn vrouw valt nog mee als ik dat vergelijk met dat van mevrouw Blok. Haar Eelco moest zijn extra bonus van € 425.000 inleveren na alle commotie die daarover ontstond. De ene week loopt ze nog op de Second Home-beurs om een leuk derde huisje in Italië uit te zoeken, de week erop komt Eelco thuis en zegt: “Annemarie, ga even zitten. Ik moet je wat vertellen.” Haar reactie is die van een typische oerdegelijke Hollandse vrouw: “Maakt niet uit schat. Ik hou toch wel van je.” Ze stapt vervolgens in haar Porsche Macan en geeft gas op weg naar campingwinkel De Vrijbuiter. Als ze op de autoradio hoort dat er in Nigeria 200 vrouwen zijn ontvoerd door Boko Haram, denkt ze: “Wat heb ik het toch goed. Van de zomer heerlijk naar de camping in Bakkum.” ■
Robert De Boeck Directeur Antea Nu ook te volgen op Twitter.com/RobertDeBoeck
20
Antea Participaties, Stadhouderslaan 100, 2517 JC Den Haag, Nederland. Tel. 070-311 59 59, Fax. 070-311 59 50, E-mail:
[email protected], Internet: www.antea.nl
