Kinderopvang Humanitas
In tijden van storm Jaarve r s l a g 2012
[ Voorwoord ]
Krimpende markt Dit wordt geen vrolijk jaarverslag. Het gaat namelijk niet goed met de kinderopvang. Dat lezen we iedere dag in de kranten. De Tweede Kamer organiseerde begin juni zelfs een hoorzitting. Hoe redden we de kinderopvang? Ook voor Kinderopvang Humanitas was in 2012 de vraag: hoe loodsen we de organisatie zo goed mogelijk door deze moeilijke jaren. En dan was 2012 eigenlijk nog niet eens zo heel slecht. Hoewel de vraag al afnam, bleven we financieel nog in de zwarte cijfers. Dat komt omdat onze bedrijfsvoering goed op orde is. Bovendien hebben we bij de eerste signalen van krimp al maatregelen genomen. Anticiperen op krimp is niet leuk. Wij bouwen liever op dan dat we af moeten breken. En afbreken, dat is hoe het in deze jaren voelt. Tijdelijke arbeidscontracten konden we niet verlengen en we moesten daarom afscheid nemen van mensen die we graag hadden willen houden. We voegden locaties samen en dat maakt ouders, pedagogisch medewerkers en kinderen niet blij. Ons ook niet. Maar we bestaan nog. We zijn nog steeds een solide organisatie en dat kun je in deze tijd van veel kinderopvangorganisaties niet zeggen. Onze takken zwiepen in deze storm weliswaar heftig op en neer, maar de boom is stevig geworteld. In dit jaarverslag leggen we uit wat we daarvoor gedaan hebben en hoe we dat de komende jaren blijven doen. Daarnaast laten we zien hoe we in deze tijd blijven doen wat u van ons verwacht: goede kinderopvang bieden. Raad van Bestuur Frans Vinke Anja Hol
[ interview ] Truus Dekker, hoofd Personeel & Organisatie
Van werk naar werk Vraaguitval vraagt om flexibiliteit
Kinderopvang Humanitas heeft in 2012 veel gevraagd van haar medewerkers. En niet alleen van de medewerkers die moesten overstappen naar de Flexpool. Ook voor de anderen was het een onrustige tijd waarin ze geacht werden flexibel te zijn. Ze raakten vertrouwde collega’s kwijt; groepen moesten soms samengaan; locaties sluiten. Roosters veranderden in sommige gevallen. Wie altijd gewend was om op maandag en dinsdag te werken, kon opeens weleens ingezet worden op dinsdag en donderdag. Minder kinderen op de groep betekent dat ze meer taken in groepstijd moeten uitvoeren. Voorheen stonden hier extra uren voor. Kortom, van iedereen in de organisatie wordt een extra inspanning verwacht, vertelt Truus Dekker. ‘En de ene medewerker kan daar gemakkelijker mee omgaan dan de andere.’
Trend: vraaguitval zet door
Het jaar 2012 was niet gemakkelijk, 2013 wordt dat ook niet. De vraaguitval zet ook dit jaar door. Met name in Limburg-Zuid en Oost-Gelderland, regio’s waarin veel locaties van Kinderopvang Humanitas gevestigd zijn. Naast de teruglopende kinderopvangtoeslag, waar heel Nederland mee te maken heeft, heeft dat nog een aantal andere oorzaken. De werkeloosheid is in deze regio’s groter dan in de rest van het land. Daar komt bij dat de terugloop van het aantal geboorten hier sterker is dan elders. Bovendien zijn de sociale netwerken in dit deel van het land sterk. Bij stijgende kosten kunnen ouders dus gemakkelijker een beroep doen op familie. Kinderopvang Humanitas zal daarom ook in 2013 personele aanpassingen moeten doen.
Medewerkers namen afscheid van Kinderopvang Humanitas en dat deed zeer. Daarom liep Truus Dekker zich het vuur uit de sloffen voor een goede nieuwe werkplek. Vaak lukte dat. Bijna geen jaar was er zo druk voor Truus Dekker, hoofd P&O van Kinderopvang Humanitas, als dit jaar. En niet prettig druk. Haar werk stond in 2012 in het teken van afvloeiingsregelingen, sociale plannen, overleg met ondernemingsraad, UWV en vakbonden. Dat is heel anders dan de afgelopen jaren waarin haar aandacht ging naar het aannemen van goede mensen, naar bijscholing en naar pedagogische zaken. Eigenlijk kwamen de eerste signalen van krimp al in 2011 binnen, vertelt Truus. ‘Ik weet nog dat Anja Hol op de studiedag van dat jaar al een vraaguitval van wel dertig procent voorspelde voor de komende jaren. Vanaf dat moment zijn wij daarom ook al kritisch gaan kijken naar onze arbeidscontracten. Salarissen vormen in de kinderopvang namelijk zo’n 70 procent van de kosten. Nieuwe medewerkers kregen niet meer automatisch een vast contract. We hebben een flexibele schil gecreëerd, met medewerkers die flexibel inzetbaar zijn.’ Kinderopvang Humanitas heeft in de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in een goed managementinformatiesysteem. Dat levert nu zijn geld op, zegt Truus. ‘Daardoor weten we waarop we moeten sturen.’ Dat nam niet weg dat Truus Dekker in 2012 147 mensen moest melden dat ze boventallig waren. ‘Dat is iets anders dan ontslagen worden. Het contract van deze mensen is ontbonden, maar ze konden er voor kiezen om in de flexpool te gaan werken. Dan krijgen deze medewerkers een ander contract, met een gemiddeld aantal uren. Sommige mensen wilden dat, andere niet. Zo’n zeventig mensen hebben besloten om echt te vertrekken.’ Het sociaal plan van Kinderopvang Humanitas bestaat eruit dat de organisatie nog maximaal een jaar lang de WW-uitkering aanvult. Maar ook heeft Truus Dekker talloze gesprekken gevoerd met grote zorginstellingen om te kijken of mensen daar aan het werk zouden kunnen. Truus: ‘Onze mensen met een mbo3-opleiding waren gewild in de zorg. Je ziet dat de zorg steeds meer differentieert tussen helpenden/verzorgenden en verpleegkundigen. De competenties die onze medewerkers hebben, waren veel gevraagd. Die match liep dus goed. Een aantal mensen heeft in de zorg een goede plek gevonden. En de lijntjes tussen ons en de zorginstelling zijn inmiddels ook zodanig dat we goed kunnen bemiddelen. Wel zie je ook in de zorg op dit moment krapte in budgetten en dus steeds minder ruimte om mensen aan te nemen.’ n
[ interview ] Anja Hol, voorzitter Raad van Bestuur
Groepsstabiliteit is allerbelangrijkste Goede kinderopvang is goed voor kinderen. Dat blijkt steeds weer uit wetenschappelijk onderzoek. Maar kun je in tijden van crisis de kwaliteit garanderen. Anja Hol staat pal voor de kwaliteit van Kinderopvang Humanitas, maar maakt zich ook zorgen. De discussie over kwaliteit wordt in de kinderopvang voortdurend gevoerd. En dat is goed, vindt Anja Hol, voorzitter van de Raad van Bestuur van Kinderopvang Humanitas. Haar hele werkzame leven in de kinderopvang, en dat zijn al heel wat jaren, maakt zij zich hard voor goede kinderopvang. Bij Kinderopvang Humanitas zelf, maar ook branchebreed. Ze is lid van allerlei landelijke werkgroepen met maar één doel: ervoor zorgen dat jonge kinderen het best mogelijke aanbod krijgen. Dat het in deze tijd zo slecht gaat in de kinderopvang betreurt ze zeer. ‘Het allerbelangrijkste criterium voor goede kinderopvang is groepsstabiliteit. Kinderen zijn gebaat bij rust, bij vaste medewerkers en vaste kinderen op de groep. Regelmatige wisseling van medewerkers is niet goed voor de groepsstabiliteit. Wisseling van groepsgenootjes ook niet. Je ziet in deze tijd dat kinderen minder dagen komen. Ze gaan een dagje extra naar opa en oma of een dagje naar de buurvrouw. Dat wil zeggen dat vriendjes elkaar steeds minder treffen op de groep. Dat maakt het onrustig. Wat vinden we goede kinderopvang? Dat is de vraag die we ons moeten stellen. En dan lijkt het wel of we in twee werelden leven. Aan de ene kant schroeft de overheid de kwaliteits- en veiligheidseisen voortdurend op, aan de andere kant verlaagt ze de toeslag waardoor ouders andere keuzen gaan maken. Daardoor kun je steeds moeilijker voldoen aan die kwaliteitseisen die er echt toedoen.’ Kwaliteit behouden Wat Kinderopvang Humanitas kan doen om de kwaliteit te waarborgen, doet ze. Anja: ‘We investeren nog steeds volop in scholing, in spelmateriaal, in onderhoud van gebouwen, in overlegtijd. We hebben pedagogen in dienst en locatiemanagers die onze pedagogisch medewerkers aansturen, zodat we de kwaliteit leveren die we willen leveren. Maar wat niet in onze macht ligt, is groepsstabiliteit. Dat is een soort vicieuze cirkel. Ouders vinden het prettig als ze de kinderen en de pedagogisch medewerkers kennen. Als er veel
Toekomstbeeld
Hoe zien de komende jaren eruit voor Kinderopvang Humanitas? De organisatie is gezond en heeft een goede financiële positie. Het kwaliteitsprogramma HKZ is op orde en managementsystemen zijn up to date. De organisatie is wendbaar en heeft financiële armslag om tegenslag aan te kunnen. De verwachting is dat deze crisis in de kinderopvang dit jaar nog niet voorbij is. Dat betekent dat Kinderopvang Humanitas kritisch kijkt naar haar activiteiten. Heeft deelname aan een brede school of integraal kindcentrum (IKC) toegevoegde waarde of kost het alleen maar geld? In dat laatste geval laten we het liever aan ons voorbij gaan. Ook dienen er zich regelmatig overnamekandidaten bij ons aan. Soms zijn ze een aanwinst voor de organisatie, soms gaat een overname gepaard met hoge kosten. Kinderopvang Humanitas gaat niet voor groei vanwege de groei. We gaan voor een financieel gezonde organisatie die op al haar locaties goed kinderopvang aanbiedt. Dat maakt ons op alle vlakken kritisch.
kinderen weggaan, zullen ze zelf ook eerder minder dagen af gaan nemen etc.’ Hoe belangrijk vinden ouders kwaliteit eigenlijk? Dat vraagt ze zich wel eens af. Ze ziet het gebeuren dat ouders hun kinderen van het kindercentrum halen om naar een andere organisatie te gaan. Een organisatie die op dat moment hip of iets goedkoper is. Anja: ‘Maar goede kinderopvang zit niet in gouden deurknoppen. En organisaties die met uurtje factuurtje werken, zijn misschien goed voor de portemonnee, maar zijn kinderen gebaat bij flexibele opvang? En zelfs voor de portemonnee maakt het niet veel uit, want neem je minder uren af dan betaal je per uur een hoger bedrag.’ Ook bij Kinderopvang Humanitas is het mogelijk om halve dagen af te nemen, te ruilen of extra dagen te komen. Maar het belang van de kinderen staat bij ons voorop, zegt Anja. Het komen en gaan van ouders en kinderen op verschillende momenten van de dag, geeft veel onrust en onderbreekt het dagritme. Kinderen die later komen, eerder opgehaald worden of op wisselende dagen komen, vinden het moeilijk om zich onderdeel te voelen van de groep, om actief mee te doen aan activiteiten en zich te hechten aan kinderen of pedagogisch medewerkers. Anja Hol: ‘Ouders vragen meer flexibiliteit, maar willen ook kwaliteit. Dat gaat moeilijk samen. Kwaliteit is een genuanceerd verhaal. Het is meer dan extra training en coaching on the job van de pedagogisch medewerkers. Het is meer dan een extra taalcursus of nieuw spelmateriaal. Ouders zelf hebben er ook een rol in.’ n
[ interview ] Regiomanager Erna de Koster
Strenge Amsterdamse eisen De overheid stelt steeds zwaardere eisen aan de kinderopvang. De Amsterdamse zedenzaak heeft bij de inspectie alle seinen op rood gezet. Soms letterlijk. Vooral in Amsterdam is het moeilijk om aan alle (vooral papieren) eisen te voldoen. Erna de Koster is regiomanager Midden-Nederland. Zij heeft locaties van Leusden en Almere tot Amsterdam. Er is een groot verschil tussen Amsterdam en de rest van Nederland, constateert ze. ‘In bijvoorbeeld Leusden en Huizen vindt de inspectie dat wij het zeer goed doen. In Amsterdam komen we maar niet van code oranje af. En daar werken we echt niet anders dan op andere locaties in de regio.’ Eigenlijk is Kinderopvang Humanitas het braafste meisje van de klas, zegt Erna de Koster. ‘De inspectie zegt zelf: “Dat zien we zelden zo”. We hebben prachtige werkinstructies, duidelijke protocollen. Maar het nadeel daarvan is dat je bij een aanpassing ook gemakkelijk wat vergeet vast te leggen. Zo gebruiken we al jaren geen desinfecterende middelen meer. Maar het staat nog wel in onze huisregels. Daar heeft iemand overheen gelezen. Dat is inderdaad niet goed, maar voor de praktijk heeft het geen consequenties. Toch is dat voor de GGD-inspectie al voldoende voor een aanwijzing.’ Gelukkig begrijpen Amsterdamse ouders en de oudercommissies heel goed hoe de inspectie werkt en dat de daadwerkelijke opvang bij Kinderopvang Humanitas wel goed zit. Erna: ‘Maar het is wel eens zuur. Omdat je in het hele dikke pak papier van de risico-inventarisatie een wc’tje bent vergeten, krijg je een code oranje. Vanwege een wc’tje waar niets mis mee is. Terwijl je weet dat bij de concurrenten soms ongediplomeerde medewerkers op de groep staan.’ ‘Begrijp me niet verkeerd: ik vind het absoluut noodzakelijk dat er strikt gehandhaafd wordt. Maar wel op de goede punten. Anders schiet handhaving haar doel voorbij. We willen graag op de inhoud beoordeeld worden.’ n
[ OR ]
Hectisch jaar voor Ondernemingsraad Het werk van de Ondernemingsraad spitste zich in 2012 toe op twee belangrijke thema’s: peuterspeelzaalwerk en reorganisatie. Peuterspeelzalen Het peuterspeelzaalwerk is landelijk behoorlijk in beweging. Gemeenten verstrekken minder of geen subsidie en in krimpregio’s loopt het aantal kinderen terug. Overigens is er in 2013 op veel plaatsen weer een stijging te zien. Als namelijk de kosten van kinderdagverblijven stijgen, neemt de vraag naar een plaats op de peuterspeelzaal toe. Peuterspeelzaalwerk en kinderdagverblijven blijken steeds weer twee communicerende vaten. Dat was nog niet in 2012. Helaas leidden de ontwikkelingen in een aantal gevallen tot sluitingen van peuterspeelzalen. Op sommige plaatsen werd de peuterspeelzaal omgevormd tot peuteropvang. Peuteropvang valt namelijk wel onder de Wet kinderopvang en daarom krijgen ouders een bijdrage in de kosten. De Commissie Peuterspeelzalen van de Ondernemingsraad heeft samen met P&O alle ontwikkelingen binnen het peuterspeelzaalwerk begeleid. Vraaguitval Het reorganisatieplan Vraaguitval is ook een belangrijk dossier voor de Ondernemingsraad. De Ondernemingsraad voerde uitvoerig overleg met de Raad van Bestuur, hoofd P&O en externe deskundigen. De meeste regels rondom ontslag liggen wettelijk vast en daarom beoordeelt naast de Ondernemingsraad ook het UWV Werkbedrijf het reorganisatieplan. Soms zijn er discussiepunten. Bijvoorbeeld over de vraag wat een bedrijfsvestiging is waarbinnen gekeken moet worden wie er boventallig is: is dat een locatie, een regio of zelfs de gehele organisatie. Kinderopvang Humanitas heeft er bewust voor gekozen om op locatieniveau af te spiegelen. Zou je dat op bijvoorbeeld regioniveau doen dan heeft dat een enorme stoelendans tot gevolg. Dat betekent dat kinderen en ouders onnodig hun vertrouwde en vaste pedagogisch medewerker(s) kwijtraken. Daarmee tast je de kwaliteitseisen onnodig zwaar aan. Bovendien bezorg je medewerkers, met vaak een parttime baan, onevenredig veel reistijd. Afspiegelen houdt in dat boventalligheid per leeftijdscategorie bekeken wordt. n
[ RvT ]
Raad van Toezicht Natuurlijk is 2012 ook voor de Raad van Toezicht geen jaar om tevreden op terug te kijken. Door het gewijzigde overheidsbeleid en de opgelegde bezuinigingen binnen de kinderopvang is er sprake van een grote vraaguitval in de hele sector. Helaas ook bij Kinderopvang Humanitas. Ook de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur zijn daarom intensief bezig geweest met het reorganisatieplan. De Raad van Toezicht kwam in 2012 vijf keer in een reguliere vergadering bijeen en belegde ook een strategische tweedaagse sessie. De Raad van Toezicht is onder meer verantwoordelijk voor de arbeidsvoorwaarden en de beoordeling van de Raad van Bestuur. Daarom vinden er jaarlijks beoordelingsgesprekken plaats en midterm-reviews met de leden van de Raad van Bestuur. Ook op eigen functioneren is de Raad van Toezicht kritisch. Met ondersteuning van het bureau Governance Support evalueerde zij in 2012 het functioneren van de individuele toezichthouders. Natuurlijk wil de Raad van Toezicht ook voeling houden met de rest van de organisatie. Daartoe diende de jaarlijkse terugkerende themabijeenkomst tussen de Ondernemingsraad, de Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur, met als thema good governance. Wijziging in de samenstelling Mevrouw drs. A. van den Eikhof en de heer R. Koch MSc namen eind 2012 afscheid als leden Raad van Toezicht. Zij zijn opgevolgd door mevrouw drs. G. Prins en de heer A. Troost. Helaas heeft de heer Troost wegens ziekte moeten besluiten om de Raad van Toezicht te verlaten per 1 april 2013. Overige leden zijn: drs. S. Slager (voorzitter), drs. W. van Hulsenbeek, mr. drs. Th. Van Schie. n
[ Financiën ]
Bedrijfsopbrengsten Na een aantal jaren van forse groei zag Kinderopvang Humanitas in 2011 de groei stagneren. In 2012 kende de organisatie door de verdere bezuinigingsmaatregelen van de overheid en de aanhoudende recessie zelfs een forse daling van de omzet en dit is een absolute trendbreuk met de afgelopen jaren. Voor 2013 verwachten wij een verdere omzetdaling van ongeveer 15% ten opzichte van 2012 met grote verschillen per regio. 2012 2011 Daling Bedrijfsopbrengsten eur eur % Kinderopvang 0-4 jaar 57.106.000 Buitenschoolse opvang 27.211.000 Bijdrage kinderopvang 84.317.000 Bijdrage peuterspeelzalen 3.098.000 Bijdrage ouders gastouderopvang 1.463.000
62.222.000 30.156.000 92.378.000 2.875.000 1.557.000
-8 % -10 % -9 % 8% -6 %
Netto omzet
96.810.000
-8 %
88.878.000
De combinatie van een efficiënte bedrijfsvoering en onze behaalde schaalvoordelen blijft een van de belangrijkste redenen voor het gerealiseerde resultaat (zie onderstaande tabel). De afname van het resultaat na belastingen is beduidend lager dan in 2011 en is voornamelijk een gevolg van de omzetdaling.
Verdeling van de kosten Procentueel t.o.v. de netto omzet
2012
2011
Bedrijfslasten Personeelskosten Huisvestingskosten Afschrijvingskosten Overige kosten
71,9 69,0 13,8 12,9 3,8 2,4 7,5 7,9 97,0 92,2
Operationeel resultaat Financiële baten en lasten Vennootsschapsbelasting Resultaat na belasting
3,0 7,8 0,2 0,3 -0,8 -2,0 2,4 6,1
Het resultaat 2012 (ná belastingen) is toegevoegd aan ons eigen vermogen en hiermee is de solvabiliteit verder toegenomen. De solvabiliteit is de mate waarin een organisatie in staat is op lange termijn aan haar verplichtingen te voldoen. De gerealiseerde kasstroom is gebruikt om verder te herinvesteren in de kinderopvang. Voor 2013 verwachten wij een verdere afname van de vraag en inherent hieraan een verlies te zullen leiden. Desondanks heeft Kinderopvang Humanitas besloten om ook in 2013 de kostenstijgingen niet volledig door te belasten naar onze klanten, om hiermee voor de ouders de door de overheid veroorzaakte kostenstijgingen enigszins te compenseren. Kinderopvang Humanitas blijft bovenal een solide organisatie en betrouwbare partner in de opvoeding van uw kinderen.
[ Bezetting ]
Bezettings-/ capaciteitsgegevens Aantal bezette kindplaatsen* Kinderopvang 0-4 jaar Buitenschoolse opvang Peuterspeelzalen Koppeling gastouderopvang
2012
2011
mutatie
3.199 2.822 267 2.041
3.538 3.132 321 2.167
-10 % -10 % -17 % -6 %
* Gemiddeld over het betreffende boekjaar
Capaciteit Locaties Opvangplaatsen Kinderdagverblijven 94 4.682 Buitenschoolse opvang 154 6.506 Peuterspeelzalen 35 1.668
Bezettingspercentage 74,7%
68,3% 48,0%
KDV n 2011 n 2012
BSO
43,4%
