In het Oog van de Orkaan: van consument naar prosument Jan Rotmans Capelle a/d IJssel, 20-02-2013
www.twitter.com/janrotmans
We leven niet in )jdperk van verandering
maar in een verandering van )jdperken
Herman Verhagen
Diepste Wortels van Crisis we lenen en geven geld uit dat er niet is
financiële onbalans
economisch tekort = 3%
we lenen van de aarde maar betalen niet terug
ecologische onbalans
ecologisch tekort = 35% [5 triljoen dollar]
Stapeling van Crises
tot 2020: financieel-‐economische crisis
na 2020: ecologische crises
grondstoffen
energie
klimaat
Grondstoffen Crisis
9jd van makkelijk winbare grondstoffen is over 17 kri9sche aardmetalen worden schaars
scandium, neodymium, dysprosium, gadolinium, lanthanium
windmolens, elektrische auto’s, smartphones, zonnecellen
verwachte groei van deze metalen is > 1000% China heeF 97% kri9sche aardmetalen in handen
komende decennia periode van crises
en dat is een zegen voor de economie
Crisis = Zegen
roer moet radicaal om
oude, verspillende economie nadert zijn einde
mens is hardleers
verandert pas echt bij langdurige crises
we kochten, aten, gebruikten teveel en gedachteloos zien, kopen, weggooien
Nieuwe Soberheid
van gedachteloos consumeren naar bewust leven van instantane bevrediging naar langdurige voldoening
we worden weer crea9ef en innova9ef
Samenleving verandert ingrijpend
Kantelperiode
periode waarin heel veel tegelijk verandert is zeldzaamheid in de geschiedenis voorbeeld: eind 19de eeuw moderniseringsproces fundament Nederland
onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw
Voorontwikkelingsfase
Doorontwikkelingsfase
25 jaar
Verticaal Centraal
25 jaar
Kantelperiode
Opbouw van duurzame samenleving
Transi)e naar duurzame samenleving
Horizontaal Decentraal Bottom-up
Top-down
Tijd
We zitten hier
Wat verandert er dan?
denken
organiseren sturen
van lineair naar cyclisch denken
van ver9caal naar horizontaal
van ‘top-‐down’ naar ‘boKom-‐up’
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld
nieuwe wereldbeeld
exploita9emodel
co-‐opera9emodel
lineaire processen
kringlopen
waarde ontlenen
waarde creëren
zelfredzaam
samenredzaam
Samenleving kantelt oude, ver9cale ins9tu9es lopen op hun einde
vakbonden, omroepen, kerken, milieuorganisaEes, poliEeke parEjen
nieuwe, horizontale verbanden ontstaan
gemeenschappen, coöperaEes, sociale & fysieke netwerken
Opbouw en AJraak
Sluipende Revolu)e crea9eve, innova9eve burgers breken uit systeem commerciële grootbedrijven van de markt
bureaucra9sche grootbedrijven van de staat
beweging van onderop vanuit passie en inspira9e
glocalisering
Samenleving kantelt
van:
verEcaal
naar
horizontaal
centraal
naar
decentraal
top-‐down
naar
boLom-‐up
Waarden Verschuiving
Oude Waarden
Nieuwe Waarden
doelma9gheid
aandacht / 9jd
efficiency
vertrouwen
controle, beheersing
ruimte
regelzucht kosten / baten
keuzevrijheid
kwaliteit
Waar zien we die verandering?
energie
van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmaEg & efficiënt naar mensgericht voedsel van mondiaal, mechanisch naar regionaal duurzaam
Wat betekent dit nu voor u?
Dé consument bestaat niet groep van ca. 100.000 die al duurzaam leeF groep van ca. 2.5 miljoen die duurzaam wil leven maar een duidelijk handelingsperspec9ef mist groep van ca. 10 miljoen die voorlopig afwacht groep van ca. 2.5 miljoen die aversie heeF tegen duurzaamheid
Groepsbeïnvloeding grote groep consumenten vindt duurzaamheid belangrijk veel mensen wachten tot dat anderen ook verduurzamen mensen willen wel meer betalen in ruil voor goed gevoel overheid: plezier van individuele bijdrage benadrukken
ik verduurzaam als anderen dat ook doen
Percep)everandering Jongeren
89% jongeren wil dat voedsel duurzaam geproduceerd wordt
dierenwelzijn en milieu zijn belangrijke factoren bij keuze voedsel
75% akkoord met vervanging broodje ham door duurzaam broodje
grote behoeFe aan prak9sche 9ps om eetgewoonten te verbeteren
jongeren willen duurzaam voedsel
Transi)e van roken naar niet-‐roken in 1958: rookt 90% van volwassen mannen
in 2012: rookt 27% van volwassen mannen (10% van jongeren)
in 1950: verband tussen roken en longkanker (Doll)
steeds explicietere waarschuwingen
reclame steeds verder teruggedrongen
in 1990: rookverbod in vliegtuigen, daarna in openbaar vervoer
in 2004: rookvrije werkplek
in 2008: horeca rookvrij
Transi)e van roken naar niet-‐roken
transi9e duurde twee genera9es
was vooral een cultuuromslag
begon bij elite, later volksbeweging
beleid volgde later, wel belangrijk
CONSUMENT wordt PROSUMENT consument gaat het zelf organiseren
energie opwekken huis bouwen voedsel verbouwen zorg organiseren
Prosumenten
ca 2.5 miljoen mensen propageert duurzame leefs9jl groep mist een concreet handelingsperspec9ef omzet duurzame producten groeit heel snel biologische voeding, groene stroom, hybride auto’s zonneboilers, wasmachines, duurzame aandelen groep ‘prosumenten’ wil bediend worden
DE DUURZAME KOPLOPERS FLORIS-JAN
BABETTE
WAT DOEN FLORIS-‐JAN & BABETTE? … reizen overwegend met fiets, ov of lopen … willen vooral een zuinige auto … gaan met de auto in Europa op vakantie … hebben groene stroom … willen duurzaam beleggen … douchen korter dan 5 minuten … zijn flexitariër
AANSCHAF VAN EEN AUTO
NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
1. 2. 3. 4. 5.
1. 2. 3. 4. 5.
Betrouwbaarheid Prijs Milieuprestaties Ruimte Vermogen
Milieuprestatie Betrouwbaarheid Ruimte Prijs Vermogen
INVESTEREN IN JE WONING NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
1. 2. 3. 4. 5. 6.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Keuken/badkamer Dakkapel Zolderrenovatie Serre Kozijnen Isolatie
Zonnepanelen Isolatie Keuken/badkamer Serre Dakkapel Sauna/zwembad
VERVOERSKEUZE NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
1. 2. 3. 4.
1. 2. 3. 4.
Auto Fiets Lopen Openbaar Vervoer
Fiets Auto Openbaar Vervoer Lopen
OP VAKANTIE NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
1. In NL: 50% 2. In EU: 41%
1. In NL: 27% 2. In EU: 63%
3. Met de auto: 74% 4. Met het vliegtuig: 17% 5. Met de trein: 4%
3. Met de auto: 42% 4. Met het vliegtuig: 25% 5. Met de trein: 18%
VLEES ETEN NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
1. 1-2 x per week 2. 3-5 x per week 3. 6-7 x per week
: 12% : 56% : 27%
1. 1-2 x per week 2. 3-5 x per week 3. 6-7 x per week
: 22% : 47% : 11%
4. Eet nooit vlees
: 5%
4. Eet nooit vlees
: 20%
DOUCHETIJD
NEDERLANDER
GROENE NEDERLANDER
GEMIDDELD: 8.5 minuut
60% korter dan 5 minuten
TRANSITIE transi9es beginnen bij voorhoede (Floris-‐Jan & BabeKe) daarna haakt het peloton aan ten sloKe haken de achterblijvers aan
HENK & INGRID 2.0
over 5-‐10 jaar gedragen Henk & Ingrid zich
net zo duurzaam als Floris-‐Jan & BabeKe
transi9e = cultuuromslag
MACHT VAN PROSUMENT prosument zit (mede) aan het stuur van de
transi9e naar een duurzame samenleving prosument oefent (onbewust) druk uit:
indirect, via maatschappelijke organisa9es
direct, via duurzame gedragsverandering
TRANSITIE IN VERSNELLING komende jaren wordt de duurzame druk
van de prosument steeds groter, wat zal
leiden tot een versnelling van de transi9e
Conclusie • er raast een storm door de samenleving
• komende decennia wordt periode van crises = zegen
• samenleving kantelt naar glokaal, van onderop
• consument transformeert tot een prosument • prosument heeF verandermacht in verduurzaming
