Uitgave SVH: 6e jaargang, nr. 4 - 12 dec. 2013
Senioren krant www.vitaalhilvarenbeek.nl
Dorpscoöperatie Platform Gehandicapten
Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor meer taken op het gebied van (jeugd)zorg, werk en inkomen. Deze maand stelde de gemeenteraad een nieuw wmo beleid ‘Samen zorgen voor…’ vast. Hierin staat dat we er in Hilvarenbeek samen met inwoners, vrijwilligersorganisaties en instellingen voor gaan zorgen dat inwoners die dat nodig hebben ook in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg en ondersteuning. Zo zorgen we er met elkaar voor dat iedereen zo goed mogelijk mee kan (blijven) doen, en in zijn eigen omgeving kan blijven wonen. De veranderingen roepen natuurlijk ook vragen op. De belangrijkste vragen hebben we hieronder voor u beantwoord.
?
Mijn familie woont niet in de buurt. Wie zorgt er straks voor mij? De gemeente zorgt ervoor dat u de zorg krijgt die echt nodig is. Ook kan samen met u worden gekeken of er in uw omgeving mensen zijn die hulp kunnen bieden. Vaak zijn dat er meer dan u denkt. Ook voor de familie Van Beek komt hulp uit de omgeving onverwacht; de buurvrouw van oma die af en toe boodschappen voor haar doet en regelmatig even langskomt om een oogje in het zeil te houden.
familie
Van Beek
? Ik krijg nu al hulp. Wat betekenen deze veranderingen voor mij? De veranderingen worden vanaf 2014 stapsgewijs ingevoerd. U leest hier de komende tijd meer over in de Hilverbode, de Seniorenkrant en op onze website www.samenzorgenvoor.nl. Als de veranderingen betrekking hebben op uw persoonlijke situatie, ontvangt u een brief of een uitnodiging voor een gesprek.
Moeten we straks ook meer zelf gaan betalen?
?
Heeft u ook vragen? Stel deze dan via onze Facebookpagina of
? Vrijwilligers en mantelzorgers doen al zoveel. Is het wel reëel om nog meer te verwachten? In de gemeente Hilvarenbeek zetten al veel mensen zich in voor familie of buurtgenoten. We willen dit graag zo houden én ervoor zorgen dat deze groep steeds verder groeit. We ondersteunen daarom vrijwilligers en mantelzorgers op een manier die bij ze past. Zo is Els van Beek beter in staat haar moeder te ondersteunen nu ze een cursus ‘omgaan met dementie’ heeft gevolgd en met de wijkverpleegkundige kan overleggen.
w w w. S a m e n Z o r g e n V o o r . n l
De familie Van Beek staat model voor de veranderingen in Hilvarenbeek. Op de site www.samenzorgenvoor.nl leest u meer over hen.
Kwetsbare ouderen
De eigen bijdragen zullen in de toekomst toenemen. Ook daarbij zullen we uitgaan van ‘maatwerk’. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat iedereen de mogelijkheid krijgt om ‘mee te blijven doen’.
Gemeente
Hoe sterk is uw netwerk?
I
"Vooruit kijken, want achter bende gewist..."
n het jaar 1913 worden in Nederland 3 meisjes geboren die 100 jaar later onder het genot van een kop koffie alle tijd maken voor een goed gesprek. Miet Elings, Alma van Meel-Borm en Rika Liebregts-Schoonis blikken samen terug op momenten van vroeger.
Miet groeide op in Hilvarenbeek bij twee tantes en een oom, iets wat niet ongewoon was bij de meestal grote Brabantse gezinnen. Ze heeft warme herinneringen aan de tijd dat ze buiten speelde met andere kinderen uit de buurt. Rika, die aan de Tilburgseweg woonde, groeide op in een gezin van 10 kinderen, veel monden dus om te voeden. “Maar we kwamen niks tekort. Ik denk met plezier terug aan het lekkere eten dat er altijd was.” Alma, geboren en getogen in Zeeuws Vlaanderen (Hulst), kwam voor haar werk naar Brabant en voelde zich hier al snel thuis. Miet ging na de lagere school naar de naaischool, waar zij het vak van kleding maken leerde. Ze zou hier in haar verdere leven veel plezier van hebben. Miet is vrijgezel gebleven. Tot een half jaar geleden woonde ze nog in het huis waar ze geboren is, in de Wouwerstraat. Dat was vroeger vrijwel de rand van het dorp. Waar nu de Elst is, graasden de koeien van boer Damen. Alma ging naar kostschool in Gent waar ze Franstalig werd opgeleid, en via de mulo ging
dit bericht gewoon aan het werk, al bleven al haar leerlingen die dag thuis uit solidariteit met hun dappere schoolhoofd. Naast deze herinnering staat vooral 15 augustus 1942 in haar geheugen gegrift. Toen werden op Gorp en Roovert 5 gijzelaars uit kamp St. Michielsgestel gefusilleerd. Haar verloofde (Cees van Meel) verbleef in die periode in dat zelfde kamp.“Hij had één van hen kunnen zijn. Ik heb alleen maar kunnen huilen, zo vreselijk was het, die onzekerheid”. Het zijn verhalen van lang geleden, maar zowel Alma als Rika en Miet vertellen over die tijd alsof het over de dag van gisteren gaat. En die dagen van nu, hoe zien die eruit? Alma is dankbaar voor wat ze in haar leven heeft kunnen en mogen doen en ze geniet van haar familie. “Het zijn schatten”, benadrukt ze. Miet heeft het erg naar haar zin in de Clossenborch, ze gaat drie keer per dag naar de zaal. “Dan hoorde en ziede nog eens wat”, vertelt ze. “En de avonden wordt er gejokerd, want een lees mens ben ik niet.”
WMO Participatieraad Overzicht activiteiten januari t/m maart 2014
BTB
iskam in MCC
er
Hu
Project
Prettige feestdagen en een voorspoedig 2014
Van links naar rechts: Rika Liebregts, Miet Elings en Alma van Meel ze naar Posterholt waar ze de opleiding tot landbouw- en huishoudlerares volgde. In de oorlog is Miet met haar familie een tijdje geëvacueerd naar Esbeek. “Daar werden we erg goed opgevangen bij het gezin Hesselmans, we hoorden er meteen bij.” Hele nare herinneringen heeft ze niet aan de oorlog, van de verschrikkelijke gebeurtenissen hoorde ze later pas. Zo ook bij Rika, die als dienstbode bij haar ooms en tantes aan de Hakvoortseweg werkte. “De Duiters waren er ingekwartierd. Zij namen alle bedden in beslag en wij moesten op stro slapen”. Alma gaf toen al les aan de huishoudschool in Valkenswaard, maar werd oneervol ontslagen. Alma weigerde namelijk het regime van de Duitsers te volgen. Overigens ging ze zelfs na
Rika geniet van de dagelijkse dingen in het leven en het trouwe bezoek van haar familie. Het was even wennen, toen ze 10 jaar geleden wegging uit het Huiske ten Halve waar ze 40 jaar lief en leed deelde met haar man Bert (overleden in 1994). Rika is tevreden, mede dankzij een levensspreuk van haar vader die ze nooit vergeten is: “Ge moet vooruit kijken, want achter bende gewist”. En met die mooie wijsheid sluiten we het gesprek af. Een gesprek met drie aardige dames, met een rijkdom aan verhalen en ervaringen die ze graag delen met mijn generatie. En ik deel deze verhalen graag met u. Zodat ze niet verloren gaan, en wij ze kunnen gebruiken om vooruit te blijven kijken. Tekst en foto: Anne-Marie Holthausen
Pagina 2
D
Dorpscoöperatie Wij-wel in Diessen maakt vliegende start
e overheid trekt de eigen, maar ook onze broekriem aan waardoor de woon- zorg- en welzijnsvoorzieningen in ons dorp zonder dat we er met elkaar de schouders onder zouden zetten – dreigen te verschralen. Weet u hoe u welzijn en zorg in de toekomst moet aanpakken? Wij-wel. Zo ontstond het idee van de Dorpscoöperatie Wij-wel om voor elkaar en met elkaar de vragen op het terrein van wonen, zorg en welzijn van de leden op te lossen. Hierover bent u op de info-avond bijgepraat.
In 2011 werd in de gemeenteraad van Hilvarenbeek het raadsvoorstel “Masterplan Hart voor Diessen” met algemene stemmen goedgekeurd. In deze plannen zouden de school, de Eenhoorn en de Hercules op termijn samen een Nieuw Hart voor Diessen gaan vormen. Bij de realisatie daarvan zouden school, sport en alle vormen van zorg een plaats krijgen. Het leek zo mooi, maar door allerlei oorzaken bleef er van deze plannen niet veel over. Het Belangenorgaan en KBO-Diessen besloten om actie te ondernemen. Na overleg met allerlei betrokken groeperingen werd begin 2013 besloten een werkgroep te maken die plannen zou gaan uitwerken om meer invloed te krijgen op de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Ondertussen waren ook de ondernemers Plas-
mans en woningcorporatie Leystromen begonnen om een invulling te maken voor een gedeelte van het centrumplan in Diessen. En met succes. Op de informatieavond in de Hercules werden de plannen voor een nieuw medisch centrum, met een aantal seniorenwoningen door de aanwezigen zeer positief ontvangen. Achter de schermen is er door een werkgroep van 4 personen in korte tijd veel werk verzet en zijn de plannen uitgewerkt om te komen tot een eigen woon-, zorg- en welzijnscoöperatie voor Diessen. Minder afwachten wat de overheid doet, maar eigen initiatief nemen. De komende jaren zal er op allerlei gebied en vooral op het terrein van de zorg zeer veel veranderen en zullen er andere manieren gevonden moeten worden om de zorg betaalbaar en voor iedereen toegankelijk
te houden. De werkgroep wil de vele bestaande initiatieven die er nu zijn op het terrein van vrijwilligerswerk en mantelzorg stimuleren, maar ook efficiënter combineren met die van de organisaties die in ons dorp werkzaam zijn, zoals Thebe, Amarant, Leystromen, gemeente, Rode Kruis en Zonnebloem. Er zijn gesprekken met Baarschot, Haghorst en Biest-Houtakker om te bekijken in welke vorm we samen verder kunnen komen. Uitgangspunt hier is: lokaal waar het kan, samen waar dat voordelen heeft. We willen hierover ook graag in gesprek met Esbeek en Hilvarenbeek. Ondertussen hebben we een speciale band opgebouwd met Thebe Extra. Deze onafhankelijke ledenorganisatie wil graag terug naar de dorpen en kernen om ook voor de toekomst optimaal te kunnen functioneren voor haar leden.
Momenteel heeft Thebe Extra 110.000 leden waarvan 2.832 gezinnen in de gemeente Hilvarenbeek. Dorpscoöperatie Wij-Wel gaat een samenwerking aan met Thebe Extra die zich in de toekomst met name zal toeleggen op taken die we efficiënter op grote schaal kunnen organiseren, zoals bijvoorbeeld zorginkoop, bedingen van kortingen voor leden, de ledenadministratie, maar ook de ondersteuning van ledenconsulenten. Lokaal waar het kan, samen waar dat voordelen heeft. Die samenwerking krijgt vorm in een pilot die op basis van een voorbeeld draaiboek model staat voor vergelijkbare initiatieven in andere gemeenten in het werkgebied van Thebe-Extra (West- en Midden-Brabant). De samenwerking tussen Wij-wel en Thebe
Extra biedt al meteen voordelen. Begin 2014 starten we met een inloopspreekuur waar iedereen met vragen op het terrein van wonen, welzijn en zorg in elke woensdag van 11.00 tot 13.30 uur terecht kan in de Eenhoorn. Op 11 december jl. heeft er over dit initiatief een dorpsraadpleging plaatsgevonden in de Hercules. Daarna start onze ledenwerving waarbij iedereen die lid is van Thebe-Extra automatisch (en voor hetzelfde geld) lid is van onze dorpscoöperatie Wij-Wel. In februari houden we onze eerste officiële ledenvergadering. Daarmee hopen we met de leden onze Dorpscoöperatie Wij-wel een vliegende start te geven. Namens Dorpscoöperatie Wij-Wel i.o. Tekst: Jac Linnemans
Samen, maar het moet efficiënter…
D
e Nederlandse maatschappij is de laatste decennia door de individualisering ingrijpend veranderd. Je zou denken dat dit ook grote invloed heeft gehad op de sociale betrokkenheid van mensen, maar dat klopt niet. Het aantal mensen dat zich inzet als vrijwilliger is al jaren constant en schommelt rond 60 procent, dat wil dus zeggen dat zo’n 9000 personen in de 6 kernen van de gemeente Hilvarenbeek zich inzetten als vrijwilliger.
Wel is te zien dat er een verschuiving plaatsvindt in het ‘werk’ dat men als vrijwilliger doet, er is een toename te zien in mantelzorg (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek). Deze verschuiving is mede ontstaan doordat diverse partijen m.b.t. de invulling van de zorgvraag zoals gemeenten steeds vaker een beroep doen op vrijwilligers en het sociale netwerk rond de burger met een beperking. De vraag naar het sociale vangnet (vrijwilligers, mantelzorgers) zal in de nabije toekomst alleen maar toenemen. In de troonrede spreekt Koning Willem Alexander zijn zorgen hierover ook uit: “De regering zet – in op - solidariteit tussen generaties en evenwicht tussen verschillende inkomensgroepen. De onderlinge betrokkenheid is in ons land van oudsher sterk. Om ervoor te zorgen dat dit zo blijft, moeten we onder ogen zien dat publieke regelingen en voorzieningen aangepast moeten worden.” (Bron: Troonrede 2013). Ook in de gemeente Hilvarenbeek wordt een steeds
groter beroep gedaan op het sociale vangnet van de zorgvragers. In bijna elk beleidsstuk wordt aangegeven dat de overheid zich terugtrekt en dat men verwacht dat het gat dat ontstaat wordt opgevangen door vrijwilligers. Om dit over te brengen naar de gemeenschap heeft de gemeente de familie Van Beek bedacht en trekt met deze familie alle kernen rond
met de boodschap “Samen zorgen voor..”. Het is een ontwikkeling die goede en slechte kanten heeft, maar het is een onomkeerbaar proces. Als platform van en voor mensen in Hilvarenbeek met een beperking verwachten wij niet dat de groei van het aantal vrijwilligers in de komende jaren gelijke trend zal houden met de toename van het
beroep dat men gaat doen op dezelfde groep vrijwilligers. Daarom moeten vrijwilligersorganisaties meer samen gaan werken om de kostbare tijd van vrijwilligers efficiënter in te zetten. Daarom is het van belang om elkaar in de eerste plaats te informeren en te inspireren. Door de bereidheid over de schutting heen te kijken en niet te blijven navelstaren
kunnen we in een kleine gemeente als Hilvarenbeek met ruim 15.000 inwoners er zorg voordragen dat we voldoende vrijwilligers capaciteit behouden. Op 1 november hebben we daarom de eerste editie gehad van het S.O.K. Inspiratie Café waar we elkaar, met ieder zijn eigen verhaal een groot publiek kon bereiken. Deze succesvolle avond zal zeker in 2014 navolging krijgen. Stichting Platform Gehandicaptenbeleid Hilvarenbeek – Diessen onderstreept het samenwerken al jaren en roept daarom alle maatschappelijk betrokken organisaties op om open te staan voor samenwerking, om bijvoorbeeld deel te gaan nemen aan de Participatieraad Wmo Hilvarenbeek, niet alleen om het gemeentelijk beleid te beïnvloeden maar omdat dit soort bijeenkomsten juist te gebruiken om elkaar informeel te informeren, te ondersteunen en te inspireren. Meld je ook aan op Facebook WmoHilvarenbeek. Tekst en foto: Michèle de Vries, vz
Pagina 3
Hoe sterk is uw netwerk? Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor meer taken op het gebied van (jeugd)zorg, werk en inkomen. Deze maand stelde de gemeenteraad een nieuw wmo beleid ‘Samen zorgen voor…’ vast. Hierin staat dat we er in Hilvarenbeek samen met inwoners, vrijwilligersorganisaties en instellingen voor gaan zorgen dat inwoners die dat nodig hebben ook in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg en ondersteuning. Zo zorgen we er met elkaar voor dat iedereen zo goed mogelijk mee kan (blijven) doen, en in zijn eigen omgeving kan blijven wonen. De veranderingen roepen natuurlijk ook vragen op. De belangrijkste vragen hebben we hieronder voor u beantwoord.
?
Mijn familie woont niet in de buurt. Wie zorgt er straks voor mij? De gemeente zorgt ervoor dat u de zorg krijgt die echt nodig is. Ook kan samen met u worden gekeken of er in uw omgeving mensen zijn die hulp kunnen bieden. Vaak zijn dat er meer dan u denkt. Ook voor de familie Van Beek komt hulp uit de omgeving onverwacht; de buurvrouw van oma die af en toe boodschappen voor haar doet en regelmatig even langskomt om een oogje in het zeil te houden.
familie
Van Beek
? Ik krijg nu al hulp. Wat betekenen deze veranderingen voor mij? De veranderingen worden vanaf 2014 stapsgewijs ingevoerd. U leest hier de komende tijd meer over in de Hilverbode, de Seniorenkrant en op onze website www.samenzorgenvoor.nl. Als de veranderingen betrekking hebben op uw persoonlijke situatie, ontvangt u een brief of een uitnodiging voor een gesprek.
Moeten we straks ook meer zelf gaan betalen?
?
De eigen bijdragen zullen in de toekomst toenemen. Ook daarbij zullen we uitgaan van ‘maatwerk’. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat iedereen de mogelijkheid krijgt om ‘mee te blijven doen’.
Heeft u ook vragen? Stel deze dan via onze Facebookpagina of
? Vrijwilligers en mantelzorgers doen al zoveel. Is het wel reëel om nog meer te verwachten? In de gemeente Hilvarenbeek zetten al veel mensen zich in voor familie of buurtgenoten. We willen dit graag zo houden én ervoor zorgen dat deze groep steeds verder groeit. We ondersteunen daarom vrijwilligers en mantelzorgers op een manier die bij ze past. Zo is Els van Beek beter in staat haar moeder te ondersteunen nu ze een cursus ‘omgaan met dementie’ heeft gevolgd en met de wijkverpleegkundige kan overleggen.
w w w. S a m e n Z o r g e n V o o r . n l
De familie Van Beek staat model voor de veranderingen in Hilvarenbeek. Op de site www.samenzorgenvoor.nl leest u meer over hen.
Pagina 4
Veilig wonen is beter wonen
Ook voor ouderen kunnen wij veel betekenen, of het nu gaat om het leggen van een laminaatvloer, plaatsen schuifwandkasten, ophangen van een lamp. Maar ook om u een veilig gevoel te geven thuis. Denk hierbij aan digitale deurspion, een oplopende dorpelsysteem voor rolstoel of rollator, maar een kluis om uw waardevolle bezittingen op te bergen. (de Bank gaat binnenkort stoppen met hun kluisverhuur!).
Kent u het nog, uit een niet eens zo’n grijs verleden? U wilde uw paslimiet verhogen voor een grote aankoop en moest daarvoor naar de bank komen. Of u wist niet wat uw banksaldo was. U moest wachten op een rekeningafschrift om te weten of uw salaris was bijgeschreven. Gelukkig hoeft dat tegenwoordig niet meer! Direct zelf regelen U kunt tegenwoordig online heel veel zelf regelen. Welke vraag u ook heeft; via internet of telefoon regelt u gemakkelijk zelf de meeste bankzaken. Er kan meer dan u denkt. Dat is voor de jonge generatie een uitkomst, maar ook oudere klanten staan open voor deze andere manier van bankieren. Heeft u hier nog hulp bij nodig? Medewerkers van de bank helpen u graag en laten zien hoe én wat u allemaal thuis kunt doen. Gemak en snelheid De voordelen zijn helder: de online diensten bieden gemak en snelheid. Een overboeking wordt direct uitgevoerd en is direct zichtbaar. Een ander voordeel is dat u bijvoorbeeld ook geld kunt besparen door online een hypotheekgesprek voor te bereiden. Veiligheid De bank doet er alles aan om u zo veilig mogelijk te laten bankieren. Kijk goed in de browserbalk of daar het slotje van een beveiligde verbinding staat, geef nooit je pas en pincode aan iemand anders. Op www.rabobank.nl/veiligheid leest u wat de bank eraan doet om u veilig te laten bankieren en wat u zelf kunt doen.
Kortom, meer dan genoeg oplossingen om uw woonsituatie te verbeteren. Informeer vrijblijvend bij ons in de bouwmarkt of indien gewenst komen wij geheel vrijblijvend bij u aan huis met gratis advies.
Rabobank Hart van Brabant Kantoor Hilvarenbeek: Vrijthof 1 (013) 50 88 100 www.rabobank.nl/hartvanbrabant
Multimate van Hees Bukkumweg 1 013-5050333
Zweedse puzzel obstakel
ketenen
doortocht
vakvereniging
bloedvat
uitgang
toespraak
optocht
inhoudsopgave gang v.e. paard
Engelse titel behoefte aan drank
verbrokkelde, vaste stof
chemische verbinding
pl. aan de Vecht veerkrachtig
later snaarinstrument
gewaarwording
mijnheer
op alle plaatsen
geravot kleine hoeveelheid
trots
Arabieiergebak sche havenstad
Indon. munt
kannetjeskruid loofboom
man van je tante
jeugdig persoon dochter van Cadmus
lyrisch dichtwerk filmtheater
een zekere
na Christus (afk.)
opnieuw
gesloten
voorloper v.d. piano onbeduidend iemand
goochelnummer
niveau
©
Sanders puzzelboeken, Vaassen
Pagina 5
olg
Verv
I
Sterke zorg voor kwetsbare ouderen
n de vorige 2 edities van deze Seniorenkrant zijn artikelen opgenomen over 'kwetsbare ouderen'. Nu het vervolg hierop. Zoals bekend bleek er bij mevr. Bettie sprake te zijn van 'kwetsbaarheid'. Bij haar thuis werd door Zahide onze Praktijkondersteuner in een Huisartsenpraktijk (poh) een lijst ingevuld wat eventueel ook door de wijkverpleegkundige gedaan kan worden. Deze lijst wordt de ORION lijst genoemd. Dit staat voor Ouderen Raadplegen Is (ook) Nodig. Tijdens het invullen ziet de poh dat haar huis netjes is, mevr. Bettie heeft wel veel doosjes met pillen in de kast liggen en weet ook niet meer zo goed waar welk pilletje voor dient. De vragenlijst betreft alle leefdomeinen van lichamelijke aspecten, hoe iemand zichzelf kan redden, maatschappelijke aspecten, psychisch functioneren en communicatie, de medicatie en tot slot bloed onderzoek. De ORION lijst geeft antwoord op de volgende vragen: 1. Medische voorgeschiedenis? 2. Is er afname van gewicht: 5% in 1 maand, of 10% in 6 mnd. 3. Gebruik van een stok, een rolator? Is e.e.a. goed afgesteld qua hoogte, is ze angstig om te vallen? 4. Opstaan uit stoel (met/ zonder gebruik van armen) lopen (snelheid 4 meter < 4 sec.). 5. Zelfredzaamheid: kan zij zich zelf wassen en aankleden, tanden poetsen, toiletgang? 6. Apparatuur bedienen: kan zij zelfstandig reizen en reis plannen, boodschappen, koken, is er huidhoudelijke hulp? 7. Vergeetachtigheid, de weg weten, dagen van de week, maand, personen herkennen, op woorden komen. 8. S t e m m i n g s s t o o r n i s , eenzaamheid. 9. Doorslapen. 10.Is communicatie mogelijk, klachten van gehoor of spraak, eventueel klachten van mantelzorger. 11. Mantelzorg: tevredenheid, draagkracht, belasting. 12. Zien met of zonder bril, tv kijken, krant lezen, dubbelfocus, 13. Moeite met praten, begrijpen (cave eenzaamheid). 14. Medicatie: aantal, inname momenten, moet er iets bij of er iets af, interactie, vergeten, vergissen.
Verklaring medische termen Cave:
Van links naar rechts: Mevr. Zahide, praktijk ondersteuner, Mevr. en Dhr. de Laat. N.B.: Mevr. en Dhr. de Laat zijn voorbeeld-patiënten en mevr. Bettie in de tekst is een fictief persoon. 15. Laboratorium: stoornissen van nierfunktie en van electrolyten, schildklier, hb, ht, ferritine (op indicatie). Bij mevr. Bettie blijkt het volgende: Probleemanalyse • Vallen: bloedruk liggend en staand is duidelijk verschillend. • Kleiner geworden. • Mmse is 26/30 (mmse is een test om het geheugen te testen). • Dreigende eenzaamheid. • Polyfarmacie.
In overleg met de huisarts wordt een zorgbehandelplan opgesteld die met mevr. Bettie wordt besproken. • Medicatie evaluatie: apotheek/huisarts en terugkoppeling naar patient. • Medicatie in baxter. • Kleiner worden, dexa (botdichtheidsonderzoek) • Fysiotherapie toegespitst voor mevr. Bettie • Wmo: thuiszorg (huishoudelijke hulp) en alarmering. • Geheugen herhalen mmse (na 1 jaar). • Eenzaamheid: inzet Contour de Twern?
Pas op, er is een risico dat men iets krijgt (b.v. eenzaam worden), terwijl dat nu nog niet is. Electrolyten: Stoffen in bloed die zorgen voor een belangrijk evenwicht, zoals natrium en kalium. Hb: Ijzergehalte in bloed. Ht: Aantal rode bloedcellen t.o.v. hoeveelheid vocht. Ferritine: Ijzer gehalte in bloed. Dit kan te laag (te weinig ijzer) of te hoog zijn; het kan duiden op een ontsteking of normaal zijn (dat is goed). Baxter: Pillen verpakking gemaakt door de apotheek. Men krijgt elke week een rol waarin de pillen per dag en per dagdeel zijn verpakt; dit verkleint de kans op het maken van fouten met innemen. Polyfarmacie: Als men meer dan 4 of 5 verschillende soorten medicijnen krijgt.
Uiteindelijk blijkt dat het vallen vooral werd veroorzaakt door hoeveelheid en de verschillende medicijnen. Het vallen had tot gevolg dat mevr. Bettie angstig werd om te vallen en dat geeft weer een grotere kans om te vallen. De medicijnen werden in samenspraak met apotheek en mevr. Bettie stapje voor stapje aangepast. (Doe dit nooit zelf!). De fysiotherapie (oefeningen) gaf mevr. Bettie weer zelfvertrouwen: zij ging op ouderen gymnastiek. Dat had een dubbel positief effect want daar ontmoette
ze ook weer aardige andere mensen. Het bewegen had een positief effect op haar stemming en verminderde de angst om te vallen. Bij het botonderzoek bleek dat er wel sprake was van verminderde botdichtheid, daarvoor kreeg ze advies voor het volgen van een dieet en kreeg ze extra vitamine D. De geheugen vermindering is een nieuw hoofdstuk, daar schrijven we de volgende keer over. Tekst en foto: mevr. Rens Henquet, huisarts
Informatiemiddag dementie in MCC op 8 oktober
O
ok Hilvarenbeek volgt de landelijke trend om de bewoners te informeren over dementie. De K.B.O. afdeling Hilvarenbeek heeft al een lezing laten geven aan haar leden en belangstellende. Veel van onze omliggende dorpen hebben ook al lezingen en cursussen gepresenteerd. Zo wil Oisterwijk een dementievriendelijk dorp zijn die zowel de inwoners, horeca en winkeliers in haar programma meeneemt, hoe omgaan met dementie.
Alle inwoners van Hilvarenbeek zijn uitgenodigd op deze middag zowel belangstellende, mantelzorgers, familieleden en mensen met dementie. Na de introductie volgt een powerpoint presentatie en een duidelijke uitleg over het dementie proces, de gevolgen voor de omgeving en wat te doen als mantelzorger in deze situatie. Na de pauze volgt het forum waar iedereen vragen
kan stellen; er wordt dankbaar gebruik van gemaakt. WMO gemeente Hilvarenbeek juicht de initiatieven toe die leven onder de bevolking. Vooral huisarts Dr. Henquet krijgt nuttige vragen vanuit het publiek. Het welzijnswerk vanuit Diessen, die ondersteuning geeft aan mantelzorgers kan haar doelstellingen uiteen zetten, en reiken een brochure uit na afloop.
Thebe thuiszorg geeft hun taken en ondersteuning weer. Ook vanuit Thebe “de Clossenborch” kan ik aangeven dat helaas familieleden erg lang wachten voor ze hun naaste aanmelden voor opname. Er is dan vaak al teveel gebeurd in privésfeer wat de naaste erg veel energie gekost heeft. Belangstellende hebben na afsluiting de mogelijkheid om een formulier in te vul-
len waarop ze hun wensen om begeleiding en ondersteuning aan kunnen geven. Hoe nu verder Dr. R. Henquet neemt het initiatief om een project op te starten waar zowel de persoon met dementie begeleiding ontvangt en de mantelzorger/familielid een informatiemiddag tegemoet kan zien. Zij wil samen met een aantal
mensen dit op poten gaan zetten. Een heel goed initiatief waar zeer zeker veel behoefte aan is. Veel inwoners van Hilvarenbeek gaan helaas met deze ziekte geconfronteerd worden, zij mogen zich niet alleen voelen staan. Tekst: Jeanne van Kasteren Afgevaardigde vanThebe “de Clossenborch”
Pagina 6
Woensdag 29 januari 2014, 20.00 uur Grote zaal MCC Elckerlyc Toegang gratis Zaal open vanaf 19:30 uur 1 tafelheer, 5 politieke partijen, 4 thema’s, 1 side-kick en 1 columnist ‘ Beek draait door…….’ een productie van de Participatieraad Wmo Hilvarenbeek
‘Beek draait door………’
Gemeenteraadsverkiezingen staan weer voor de deur in maart 2014. Nu de nieuwe Wmo in 2015 van kracht wordt, en de gemeente verantwoordelijk gaat worden voor het Wmo-beleid en ook deels de uitvoering daarvan, is het van belang om te horen hoe de politieke partijen die in onze gemeenteraad vertegenwoordigd zijn, denken over bepaalde thema’s van de Wmo.
HET POLITIEK WMO-DEBAT HILVARENBEEK 2014
Vier Thema’s:
Zorg en Mantelzorg
Zelfredzaamheid
Participeren, hoe?
Sociale structuur, wat doet de gemeente nog wél?
Zorg en Mantelzorg Huishoudelijke hulp uit het pakket? Wie helpt mij dan als dat nodig is? De buren? Mijn familie? Kan ik die altijd wel belasten? En wat als die zelf ziek zijn?
Sociale structuur. Wat doen we zelf, wat doet de gemeente? Past de manier waarop we nu met elkaar samenleven bij de plannen van de overheid? Hebben we een nieuwe sociale structuur nodig die past bij deze tijd? Wat is daar voor nodig? Buurthuis? Wijkzuster? Dorpsondersteuner?
Participeren? Hoe? Is het onze zorg dat iedereen kan meedoen aan het maatschappelijk verkeer ... of zal het ons een zorg zijn? Samenleven doe je niet in je eentje, je hebt elkaar nodig. Maar zorgen voor een ander… voor wie dan, en hoe dan? Is het wel genoeg als dat op incidentele of vrijblijvende manier gebeurt? Hebben we niet een structuur nodig van waaruit ook de vrijwillige zorg gereguleerd kan worden. En er dus ook een zekere continuiteit gewaarborgd wordt?
Zelfredzaamheid? Is ieder van ons in gelijke mate in staat om voor zich zelf te zorgen? Moeten we erkennen dat er (grote) verschillen bestaan tussen de een en de ander? En kunnen we die verschillen dan accepteren? Op een manier dat ieder daar vrede mee heeft?
Tekst en foto's: Marcel Berkel, vz WMO Participatieraad
Pagina 7
Overzicht activiteiten voor senioren Januari - April 2014 Soort activiteit
Datum - Tijd
Contactpersoon Telefoon (013)
Plaats - Locatie
Wekelijkse aktiviteiten KBO Hilvarenbeek/Esbeek/Biest-Houtakker (volg bij onverhoopte wijzigingen altijd de actuele nieuwsbrieven) Biljart competitie
Zie wedstrijdschema
MCC Elckerlijc
Fietsclub Velocitas
Wo. – 13.00-17.30 uur
Vrijthof bij de Kerk
Wandelen
Vr. - 09.30-11.00 uur
Molen de Doornboom
Inloop
Vr. - 13.30-16.30 uur
MCC Elckerlijc
Trimmen
Di. 10.00 - 11.00 uur
Groot Loo
Koersbal
Di. 13.30 - 16.00 uur
Tai chi
Wo. 10.00 - 11.00 uur
Bridge
Do 13.30 uur
Handwerken
Vr. 13.30 - 16.30 uur
Biljarten
Vr. 13.30 - 16.30 uur
MCC Elckerlijc
Paul Buiks; 455 5572
Thea Oerlemans; 516 9402 Wijnand Bles; 505 2606
Overige activiteiten KBO/Hilvarenbeek/Esbeek/Biest-Houtakker (volg bij onverhoopte wijzigingen altijd de actuele nieuwsbrieven) 15 + 22 Jan. (2-wekelijks) 13.30 uur
Rikken en jokeren
26 Mrt. 18.00 uur Bingo
19 Mrt. 13.30 uur
3 gangen diner
Wijnand Bles; 505 2606 MCC Elckerlijc
Cees van de Wiel; 505 3010
Zie nieuwsbrieven 2014
Diverse locaties
Ruud Groenendijk; 505 1396
12 Mrt. 13.30 uur
MCC Elckerlijc
Cees van de Wiel; 505 3010
Dec. t/m Mrt.: elke donderdag vertrek om 13.00 u.
Hercules
Koersbal
Dec. t/m Mrt.: elke vrijdag van 9.30 tot 11.30 u.
Eenhoorn
Bingo
Ma 6 Jan. + 10 Febr. + 10 + 24 Mrt. om 14.00 u.
Eenhoorn
Ma 13 + 20 + 27 Jan. + Ma 3 Febr. + Ma 31 Mrt. om 19.30 u.
Eenhoorn
Vr 20 Dec. om 13.30 u.
Hercules
Algemene Leden Vergadering Wekelijkse activiteiten KBO Diessen/Baarschot/Haghorst Fietsen
Kaarten Kerstviering Winter natuur wandeling
Datum komt in nieuwsbrief van Jan.
Carnavalsbal
28 Febr.
Algemene ledenvergadering
Vr 21 Mrt.
Rode Kruis, afd. Hilvarenbeek - De Mierden Di. 10.30 - 13.30 uur (wekelijks)
Hondsbosch, Esbeek
Chris Way 06-45434419
Wo. (oneven weken) 10.30-13.30 uur
Eenhoorn, Diessen
Berdy Sevens 504 3038
Laatste dinsdag van de mnd 11.00 - 13.30 uur
Open Huis, Hilvarenbeek
Di. 13.30 - 15.30 uur
Hondsbosch, Esbeek
Chris Way 06-45434419
Ma. 13.30-15.30 uur
Gemeynt, Biest-H.A.
Corry de Rooij 505 1674
Eet (kamer) project
Welfare
Computer lessen
Riky Bles 505 2606
Wo. 13.30 - 15.30 uur
Eenhoorn, Diessen
Corrie Vermeer 504 2113
Di. 13.30 - 15.30 uur
Open Huis, Hilvarenbeek
Henny v Helvert 505 2000
Aan huis voor senioren die daarvoor niet bij de KBO terecht kunnen
Aan huis
Di. 13.30 - 16.00 uur
Eenhoorn, Diessen
16 januari van 12.00 tot 16.00 uur
Open Huis, Vrijthof
Huiskamer project (wekelijks)
Alice Otte, 505 6400 Wil Wilborts 504 2488
Zonnebloem afd. Hilvarenbeek, Biest-Houtakker en Esbeek Nieuwjaarslunch Eigen bijdrage: € 5,00 pp. Bezoek Erfgoed Depot Eigen bijdrage: nog niet bekend.
19 maart
Riel (voor vervoer wordt gezorgd)
Bingo; Eigen bijdrage: € 2,00 pp.
19 februari van 14.00 - 16.00 uur
Open Huis, Vrijthof
Alleen voor gasten Zonnebloem Hilvarenbeek, Biest-Houtakker en Esbeek. Gasten worden nog bezocht door vrijwilligers voor opgave deelname.
de Zonnebloem afd. Diessen Bezoekwerk
Voor 2 andere activiteiten (nieuwjaarsreceptie en vertonen foto's 2012) zijn data onbekend.
bezoekers spreken zelf de data af met met hun bezoekadres
Kookpunt Biest-Houtakker “Samen-eten” project voor ouderen
Elke 1e woensdag van de maand van 11.00 uur tot 13.30 uur (8 Jan., 5 Febr., 5 Mrt., 2 April)
Biest-Houtakker
Gezellig samenzijn, samen dineren in een gezellige setting. Kortom: ontmoeten.Kontaktpersoon Rina van den Heuvel, tel. 505 1575.
26 Januari, 23 Februari (onder voorbehoud), 23 Maart Tijdstip: 14:00 - 16:00 uur
Open Huis Nader te bepalen Nader te bepalen
Vrijwillige eigen bijdrage. Tanja Pieters tel. 06 - 83614509
[email protected]
elke Di en Do van 10.00 tot 13.30 uur
Begane grond Clossenborch
Op aanvraag
In overleg
ContourdeTwern Hilvarenbeek Zondagse ontmoetingen
Bikse Kamer Luisterend oor
Eigen bijdrage 2,50 Johan van Beurden Tel: 504 1747
SSB 60+ Voor informatie of aanmelden: Noor van Bragt 06 1307 7072 / Rian Kraaijvanger 06 2498 0575 Sport en spel gemengd
Maandag 9.15 - 10.15 uur
Esbeek De Hondsbosch
Gymnastiek 75+
Maandag 10.30 - 11.30 uur
Esbeek Schuttershof
Ad Versteijnen
Sport en bewegen
Dinsdag 9.00 - 10.00 uur Dinsdag 10.00 - 11.00 uur
Hilvarenbeek Elckerlyc
Gymnastiek 75+
Dinsdag 11.00 - 12.00 uur
Sport en spel heren
Woensdag 9.00 - 10.00 uur
Sport en spel dames
Woensdag 10.15 - 11.15 uur
Sport en bewegen gemengd
Donderdag 9.00 - 10.00 uur
Biest-HoutakkerAntoniusschool
Sport en bewegen dames
Donderdag 9.15 - 10.15 uur
Esbeek De Hondsbosch
José Hesselmans
Sport en bewegen Gemengd
Donderdag 10.30 - 11.30 uur
HaghorstSt Josefschool
Sjan van Strijdhoven
Volksdans
Donderdag 11.00 - 12.00 uur
Hilvarenbeek Elckerlyc
Bep Hagenberg
Informatieve bijeenkomst over beleidsveranderingen m.b.t. W.M.O. en A.W.B.Z.
9 Jan. 13.30 uur
Open Huis, Vrijthof, Hilvarenbeek
Door Lenneke Hendriks, gemeente Hilvarenbeek en Tanja Pieters van Contour de Twern.
Informatieve bijeenkomst over allerlei huidziekten incl. huidkanker
6 Febr. 10.00 uur
Hercules, Rijtseweg 1, Diessen
Door 2 deskundigen afd. Dermatologie Elisabeth ziekenhuis
6 Mrt 13.30 uur
Open Huis, Vrijthof, Hilvarenbeek
Chris Way Riet van Dormalen Mariet Ketelaars Bep hagenberg
Diessen Hercules
Jan Klessens Jo de Jong Tiny Vriens
STEUNPUNT MANTELZORG GEMEENTE HILVARENBEEK
Informatieve bijeenkomst over "Molens"
Door Ad van Gool
Werkgroepen Wonen en Zorg Het Gecoördineerd Ouderenoverleg (GO) wil in nauw overleg met de seniorenorganisaties èn de gemeente initiatieven op het gebied van wonen en zorg voor senioren stimuleren en coördineren. Om een nieuwe bureaucratie te voorkomen wil het GO zorgen voor een open en flexibele structuur met ruime communicatiemogelijkheden. Het GO treft voorbereidingen om deze acties een vliegende start te geven; het heeft al mensen benaderd om de werkgroepen te bemensen, maar enthousiaste, deskundige en vaardige deelnemers zijn altijd welkom. Contactpersoon is Henk van der Loo, voorzitter van het GO: 013 - 505 65 25. Email:
[email protected]
Pagina 8
B.T.B. oftewel Bereikbaarheid, Toegankelijkheid en Bruikbaarheid Een onderwerp met veel facetten
Tekst en foto: Michèle de Vries, vz
M
ensen met een beperking willen net als iedereen overal naartoe kunnen gaan en meedoen zonder belemmeringen. Een theater bezoeken, geld pinnen, een voetbalwedstrijd bijwonen, internetten, met de club een dagje uit. Vaak is dat niet mogelijk. Aandacht voor toegankelijkheid in de ruimste zin van het woord is daarom dan ook hard nodig.
Als u een van de vele mensen bent die denkt; “dat is in Nederland toch allemaal goed geregeld.” dan moeten wij u helaas telleurstellen. In dit artikel halen wij enkele B.T.B. zaken naar voren.
D
kern, daar is ‘Samen zorgen voor…” een gewoonte.
mensen met een beperking. Onlangs riep Koning Willem Alexander in zijn troonrede op dat Nederland moet veranderen in een partici-
De gemeente Hilvarenbeek is druk bezig om met burgers in overleg te gaan hoe lokaal die participatie sa-
patie samenleving, waar we vaker met en voor elkaar klaar staan. Ook dit heeft te maken met toegankelijkheid. In de gemeente Hilvarenbeek zijn, volgens de laatste gemeentelijke cijfers zo’n 250 verenigingen en organisaties actief. Maar welke clubs staan open voor mensen met een beperking? Zijn hun ‘dagjes uit’ wel toegankelijk voor alle inwoners of worden de men-
iskam in MCC
sen die (een beetje) zorg nodig hebben uitgesloten? Vragen die zeker gesteld moeten worden, willen wij over enkele jaren kunnen zeggen, bij ons, in elke
menleving vorm gegeven moet worden, hoe inwoners meer voor elkaar kunnen zorgen. Daarnaast zijn zij druk bezig met het vernieuwen van de gemeentelijke website, daar komt de digitale bruikbaarheid om de hoek kijken. Immers geld overmaken, een reis boeken, (lokaal)nieuws lezen, informatie opzoekenhet gaat tegenwoordig bijna allemaal of steeds vaker via het internet. Hoewel je vaak andere geluiden hoort maken steeds meer oude-
ren op een of andere manier gebruik van het internet. Nu zou je verwachten dat de gemeente Hilvarenbeek haar kansen pakt en haar website vanuit het idee ‘bruikbaar voor iedereen’ gaat ontwikkelen. Maar helaas blijkt dit niet het geval, waardoor (oudere)mensen met een beperking wederom achtergesteld worden op de vitale burgers van Hilvarenbeek met betrekking tot informatie vanuit de gemeente en over gemeentelijke voorzieningen. U ziet B.T.B. is zo eenvoudig niet, maar is wel een belangrijk onderdeel in het leven van iedereen, het vergroot de zelfredzaamheid en verminderd de druk op mantelzorgers en vrijwilligers. Een goede aandacht voor toegankelijkheid bespaart op termijn extra kosten, kosten die gemaakt moeten worden om de niet direct meegenomen oplossingen alsnog toe te passen.
De KBO Hilvarenbeek/Esbeek/ Biest-Houtakker in Elckerlyc
er
Hu
Toegankelijkheid van de gebouwen en openbare ruimte is nog lang niet geregeld in Nederland. Het Bouwbesluit bevat enkele regels, maar die zijn onvoldoende. En handhaving van het Bouwbesluit door gemeenten vindt onvoldoende plaats. Voor de openbare ruimte zijn zelfs helemaal geen regels. Hierdoor moet als het ware over elke stoeptegel overleg plaatsvinden om er zorg voor te dragen dat het toegankelijk blijft. Als platform hebben we diverse adviezen gegeven bij de bouwplannen van het nieuwe MCC. Ondanks vele toezeggingen door de politiek, wethouders, aannemers en uitvoerders, blijkt dat op diverse vlakken slecht of
geen rekening is gehouden met de ‘toegankelijkheid en bruikbaarheid’ voor
De kogel is uiteindelijk door de kerk!
e KBO heeft met de beheerstichting Elckerlyc overeenstemming bereikt over het gebruik van diverse ruimten in het nieuwe Elckerlyc voor de binnenactiviteiten. De meeste daarvan vinden nu al een paar weken plaats in dit fraaie gebouw. Ook de wekelijkse inloop op vrijdag heeft de weg gevonden.
Het gebruik van de huiskamer is tot nu een probleem geweest. Zoals bekend was en is het de bedoeling dat de huiskamer hèt ontmoetingspunt wordt voor alle senioren in onze gemeente. Alle senioren (dus ook nietKBO-leden) moeten daar zo kunnen binnen stappen voor een praatje, een kop koffie, een krantje, een potje kaarten, televisie kijken en nog veel meer Daarmee speelt de huiskamer een belangrijke rol om de eenzaamheid, een beetje te bestrijden. Het knelpunt waren vooral de kosten. De Seniorenraad Vitaal Hilvarenbeek en de KBO werden het met de beheerstichting Elckerlyc niet eens over de vergoeding voor het gebruik. Gelukkig werden de Seniorenraad Vitaal Hilvarenbeek en de KBO het wèl eens met de gemeente over een bijdrage op grond van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.
De gemeente zag met de seniorenorganisaties het belang in van de bestrijding van de eenzaamheid. Met deze bijdrage hebben de seniorenorganisaties voldoende ruimte om een goede start te kunnen maken. Wanneer het huiskamerproject inderdaad in een behoefte voorziet (zoals we verwachten) en gaat groeien, kan een aanpassing van de bijdrage van de gemeente eind 2014 worden besproken. De gemeentelijke bijdrage èn de (nog verder uit te werken) afspraken met de beheerscommissie maken de laagdrempeligheid, waarnaar de seniorenorganisaties steeds hebben gestreefd mogelijk. De details moeten o.a. nog met de beheerscommissie worden geregeld, maar we zetten er op in dat vanaf het begin de huiskamer overdag tijdens de werkdagen open is. Wanneer het zover is (wij hopen bin-
nenkort), wordt dat via de publiciteitsmedia bekend gemaakt. Het afgelopen jaar zijn met veel succes dansmiddagen op zondag georganiseerd. We mogen ervan uitgaan dat die weer een plaats krijgen in ons nieuwe Elckerlyc. Uiteraard stemmen we dat goed af met de seniorenorganisaties in Diessen. Wanneer dat zover is, wordt ook dat duidelijk bekend gemaakt.
Alle senioren moeten daar zo kunnen binnen stappen We mogen nu oprecht constateren dat alle kansen geschapen zijn voor de ontmoetingen van mensen en instellingen. De belangrijkste spelers op het gebied van cultuurbeoefening: Muziekschool, Bibliotheek, Werckwinkel en de verschillende amateurverenigingen vinden hun
plaats in Elckerlyc. Het kan niet anders dan dat de ontmoetingen daarmee inspiratie bieden voor nieuwe en versterkte creativiteit en betrokkenheid. Het functioneren van de huiskamer wordt gecoördineerd door het Gecoördineerd Ouderen Overleg in zeer nauw contact met de KBO. Voor dit functioneren zijn best nog vrijwilligers nodig. De KBO heeft zich altijd gelukkig kunnen prijzen in heel veel betrokken, enthousiaste en vaardige vrijwilligers. De KBO durft er dan ook op te vertrouwen dat ook voor de huiskamer voldoende vrijwilligers te vinden zijn: het is nog heel leuk werk ook. Voor alle duidelijkheid: de meeste activiteiten voor senioren zijn ook voor niet KBO-leden toegankelijk, maar het is zeer de moeite waard voor een gering bedrag lid te worden. Dan kun je gebruik maken van alle diensten van de KBO en deelnemen aan alle ac-
tiviteiten, zoals de kerstviering, carnaval e.d. Alle activiteiten van de KBO worden aangekondigd in de KBO-nieuwsbrief; niet-leden kunnen die ook vinden in de Seniorenkrant Vitaal Hilvarenbeek. Graag tot ziens in Elckerlyc!!! Tekst: Ruud Groenendijk vz KBO Hilvarenbeek, Esbeek, Biest-Houtakker Henk van der Loo, vz SVH
Colofon Deze krant is een uitgave van Stichting Seni-
orenraad Vitaal Hilvarenbeek (SVH). Gratis verspreiding huis-aan-huis in Hilvarenbeek en haar kernen (Diessen, Biest-Houtakker, Esbeek, Baarschot, Haghorst). Oplage: 7.000 ex. Frequentie: 4 x per jaar. © SVH 2013 Redactie adres SVH T.J. van Buuren (secr. ; verzorging opmaak/ grafische vormgeving), Dekanijstr. 2, 5081 BZ Hilvarenbeek.
[email protected] 013-505 2498 Gegevens in deze uitgave zijn met de grootste zorg samengesteld. Voor zetfouten, onjuist- of onvolkomenheden kan SVH niet aansprakelijk worden gesteld. Overname artikelen (excl. foto's) is toegestaan, mits met bronvermelding.
