D) Di
vi
—o ojo w—’ -‘
(D’<
-
III
BERGEN
I
u,
La
u,
1h
r’j
D) -a
2:
Go
La
La Di
IN DIT NUM MER
GEOLOGISCH WONDERLAND ALPEN Ais het om de ontstaansgeschiedenis van een gebergte gaat, laten de Alpen zich lezen ais een ffirilier. Overal in de bergketen zijn sporen te zien van miijoenen jaren durende sterfte, tektonische crashes en massieve plooiingen. Bergen Magazine zond zijn redacteurs uit naar Frankrijk en Zwitseriand, waar ze drie beschermde gebieden met een bijzondere geologische betekenis bezochten. Allen kwamen terug met een heel persoonhijke lezing van hetzelfde wonderlijke verhaai.
4
BERCEN lulga:hic
De Alpen Een verhaai van leven en dood Parc Ela Het natuurlijke hart van GraubLinden Geopark Chablais Een Iandschap ais een open boek Parc national de la Vanoise Een verrassende chaos aan gesteente Nog meer wondersteen in de Alpen
47
LOFOTEN & VESTERALEN WANDELEN BOVEN DE POOLCIRKEL Boven de poolciricel, voor de Noorse kust, ligt een grillige archipel van eilanden die buter uit bergen lijicen te bestaan. Vanuit pittoreske vissershavens kun je uitdagende dagtochten maken met praclitige vergezichten ais beloning.
54
TRAIIRUNNING DE NIEUWE BERGBELEVING Trailrunning is volgens beoefenaars de perfecte manier om in de natuur helemaai te ontspannen. Genieten staat voorop, prestatie komt slechts op de tweede plants. En ja, ook hier bij ons kun je ‘bergrennen’. Bergen Magazine geeft tips voor wie het wil proberen.
62
KATJASTAARTJES 142 DAGEN 000R NEPAL Tussen 2010 en 2013 doorkruisten Katja Staartjes en Henk Wesselius in drie etappes de Nepalese Himalaya, van het onontdekte westen naar het onherbergzame oosten. Met 125.000 hoogtemeters stijgen en dalen in de kuiten kijken ze terug op een levenswerk.
VERDER BergIicht 6
Fotowedstrijd 12
Totopzekerehoogte 45
Overlevingskunstenue
Vergezichten in de bergen
Black tent bar
Actueel 8 Uitgerust 10
Indewolken 14
Boekenberg 60
Nonte Disgrazia
BERGENmaga2iIle
5
-
th e ma GEOLOGISCH WONDERLAND ALPEN
r t-:,
‘.r
.
-t’ç
: .
k hoorde een enorme knal gevolgd door het oorverdoven de geluid van een steenlawine. Even later zag ik een giganti scie stofwolk boven het bergmassief van Rouleau de Bostan uiflcomen.” Berggids Gareth Jefferies verteit alsof hij het gisteren beieefde, maar het gebeurde een paarjaar geleden. Aan de Zwitserse kant van het massiefwas een rotswand naar beneden gekomen. De bewoners van de Alpen worden in hun dagelijks leven geconfronteerd met een proces datai miijoenen jaren gaande is. “In Morzine staan woningen onder een insta biele kiif”, vervolgtJefferies. “Binnenkort worden ze opgekocht door de gemeeute en gaan uit voorzorg tegen de vlakte. De bewo ners moeten op zoek naar een nieuw onderkomen op veiliger grond.” Morzine neemt in dit geval geen enkel risico, omdat de gevolgen van een mogelijke catastrofe niet zijn te overzien, zoals bleek in de vorige eeuw. Door hevige regenval ontstonden in de herfst van 1940 spleten in de berg Point de la Gay. Hierdoor kon regenwater in de daar opvolgende jaren tot diep in de berg 30
BERGEN Illugazinc
2
Drie dorpen werden verzwolgen en verdwenen ais een soort Atiantis onder de modder doordringen, met een ramp tot gevoig. Op 11 maart 1943 raakte een deel van de berg los en kwam een nietsontziende modder stroom op gang. De aardverschuiving zorgde ook voor een natuurlijke bloldcade van de rivier de Brevon, waardoor binnen korte tijd het Lac Valon ontstond. Drie dor pen werden verzwolgen en verdwenen ais een soort Atiantis onder de modder. in liet meer zijn nog steeds restanten te vinden van huizen en boerderijen. Aan de opper vlakte steken enkele stompen van bomen ais stille getuigen boven het water uit. De processen van erosie en tektoniek, met aile gevolgen van dien, zijn een onderdeel van het leven in de Alpen en verweven met de cultuur, ook hier in de Chablais. De nabij gelegen stad Genève, bijvoorbeeld, is gebouwd op de morene van een gletsjer, die zich heeft temggetrokken na de laatste
ijstijd. Je kunt zien welice aardlagen hier voorkomen door alleen al de kerk van Abondance en de ruïne van de abdij van St.-Jean-d’Aulps te bezoeken. Het resuitaat van miljoenen jaren aardactiviteit zit in de dakpannen van Morzine, de fonteinen van Tlionon-Les-Bains, het bronwater van Evian, de vruchtbare grond waarop de bio Iogisclie wijnboer van Marignan zijn dmi yen teelt en de verhalen die al eeuwen wor den verteld.
Duivelse brug In lang vervlogen tijden sloten de bewoners van de dorpen Jotty en La Forclaz een pact met de duivel. Ze vroegen hem een brug te bouwen over een diepe kloof, die de dorpen van elkaar scheidde. Hij stemde toe, maar wilde in mil het leven van de eerste die de bmg zou oversteken. De duivel
e Lac Neuteu op de voorgrond en het Meer van Genève op de achtergrond. Het meertje hgt in een kom die s uitgesleten door dezelfde gletsjer, die het dal en het Meer van Genève heeft gevormd.
veroorzaakte een steenlawine, die een enorm rotsblok over de ldoofiegde. Onder tussen bedachten de bewoners een list en stuurden eerst een geit over de nieuwe brug. De duivel voelde zich bedrogen en maalcte de brug voor altijd levensgevaarlijk. Deze legende wordt verteld bij een bezoek aan de icloof en heeft ervoor gezorgd dat beL rotsblolc de naam Duivelsbrug kreeg. In werkelijkheid is het de berg Rocher de la Garde die is ingestort en een blok van meer dan 5000 kilo boven beL ravijn heeft ach tergelaten. De Moof zeif is het werk van ongeveer 17.000 jaar erosie. Deze begon tij dens de laatste ijstijd door de aanwezigheid van kleine riviertjes onder de gletsjers. De stroompjes bevatten chemisch zuiver water, dat zandsteen ‘snel’ aantastte. Terugtrek kende gletsjers en smeltwater hebben zich daarna in een langzamer tempo een weg door het gesteente gebaand, met dit natuur lijke kunsnverk tot gevolg. Het iaat zien dat water, in welke vorm dan ook, de beeldhouwer is van het landschap. Dat is niet alleen goed te zien in de kloof, die officieel Gorges du Pont du Diable heet (IGoof van de Duivelsbrug), maar ook twin tig kilometer verderop.
L.
Meer van Genève Het meer van Genève of Lac Léman is het grootste meer van West-Europa, ontstaan door de werking van gletsjers. “De laatste ijstijd kende drie koudegolven. In de Cha blais eindigde de jongste piek 15.000 jaar geleden, maar 30.000 jaar en 40.000 jaar geleden waren twee veel heffiger periodes”, verteit geologe Sophie Justice. ZiJ is een belangrijke motor achter beL Geoparlc Cha biais, dat sinds 2012 door UNESCO officieel erkend is. “De gletsjers reikten in de
w z De geologie van de Chablais s terug te vinden in de stenen waarmee de abdij van St.-lean d’Aulps gebouwd s. 33 Lac de Montriond en Roc d’Enfer op de achtergrond. Het meer is ontstaan na een aard verschuiving en wordt gevoed door een bergbeekje. 3 Sophie Justice, geologe van het Geopark Chablais.
BERGEN magazine
31
thema
EOLOGISCH WONOERLAND ALPEN
e De fossielen die Yves Marie vond. In zijn ‘trofee’ zijn schelp en schaaldieren te zien uit het einde van het Krqt. 4’ Gareth Jefferies bekijkt fossielen met zijn loep,
e Berggids Richard Brand kijkt uit over het Valle de Bise. Rechts zijn ineengedrukte steenlagen te zien. Rouleau de Bostan in avond licht. Hier kun je de in elkaar gedrukte aardlagen yoed zien.
-:
*
Jf
‘4k,
t\;:
1 L,
4-
.
r
t:
b V (.
» ‘cÇr .! t¼)&%
‘,x’t 32
BERGEN magazine
w’
koudste periode bijna tot aan Lyon en in de periode daarna tût aan Genève. Het Us heeft hier een enorme kom uitgesleten, het hui dige Lac Léman.” Ze wijst me op het plateau van Champeil lant, dat uitzicht biedt op het meer. “Daar is lied goed te zien hoe gletsjers het land schap hebben gevormd.” Champeillant blijkt inderdaad een prachtige plek om het Meer van Genève te bewonderen. Tijdens de zonsondergang breekt het wolkendek open en weerkaatst het water de oranje gekleurde zonnestralen, die de wolken een warme tint geven. Hogerop hebben de gletsjers de verschil lende dalen van de Chablais gevormd, zoals het dal van Montriond. In deze U-vonnige vallei ligt ook het gelijknamige meer, dat is ontstaan door een aardverschuiving en voomamebjk wordt gevoed door een
prachtig door het bos meanderend berg beekje. De beek is een laatste restant van de gletsjers die het dal zijn vorm hebben gege yen. Hoewel het U inmiddels is verdwenen blijft het landschap veranderen, maar nu onder invloed van regen, sneeuw en tempe ratuurwisselingen. Het is een proces dat al miljoenen jaren aan de gang is, en ook nog miljoenen jaren zal voortduren. Maar de oorsprong van de Chablais vinden we veel verder temg in de tijd. “Meer dan 245 miljoen jaar geleden was er één groot continent, Pangea”, venelt Sophie. “Maar in een bepaalde periode dreven het Europese en Afrilcaanse continent uit elkaar. Hier door ontstond een zee tussen Europa en Afrika. De Chablais lag precies aan de rand ervan.” Na miijoenen jaren van afzetting van zout, restanten van plankton en over blijfselen van schaal- en schelpdieren op de
Het is een broos stuk steen, met fossielen van veel grotere schelpdieren die ongeveer 65 miljoenjaar oud zijn
bodem van de zee dreven Europa en Afrika weer naar elkaar toe, waardoor de lagen 40 miljoen jaar geleden boven water kwamen en de Alpen ontstonden. En 25 miljoenjaar geleden vond volgens Sophie ‘the bigpush’ plaats, een fase met de meeste tektonische activiteit. “Juist hier in de Chablais zijn de gevolgen van het hele proces heel goed te zien.”
Fossielen Gareth jefferies laat me aan het eind van de middag het massief van Rouleau de Bostan zien, waar hij eerder over vertelde. Aan de Franse kant is heel duidelijk het effect waar te nemen van het in ellcaar dmldcen van de aardlagen. “Je kunt het vergelijken met uit gedroogd nabber. AIs je dat vouwt en in elkaar drukt, krijg je allerlei scheuren en stukken die naar buiten worden geperst. Datzelfde zie je hier in het groot.” Het over grote deel van de steensoort waar het mas siefuit bestaat, is Malm, een hard soort zandsteen, gevorrnd in de tweede pehode van de oceaan. In de eerste periode werd vooral zout afgezet in een gipsachtige laag. Een stukje verderop laat Je4fferies me enkele fossielen zien, die veel jonger zijn dan deze lagen. Ze zitten in rotsen gewoon langs het pad, maar dat is een unicum. “1k heb ze in BERGEN magazine
33
them GEOLOGISCH WONDERLAND ALPEN
€ Lac de Montriond in avondlicht. Hier s de U-vorm waarin de gletsjer het Iandschap heeft uit gesleten goed te zien.
De rode steenlaag in Cornettes de Bise is broos, waardoor het in miijoenen jaren op veel plaatsen is gehrodeerd.
34
BERGEN tnu’ïzi.,e
I
BERGWIJZER Het Chablais Geopark s een gebied in de Franse Alpen met een straal van ongeveer 70 km waarbinnen de ontstaansgeschiede nis van de compiete bergketen is te herlei den. Sinds 2012 s het Geopark officieel etkend door UNESCO. Doelstelling s de geologische ‘hotspots’ onder de aandacht te brengen van inwoners en toeristen, een geoiogisch bewustzijn te kweken onder de bevoiking en projecten en cuiturele activi teiten, die betrekking hebben op de geo logie in het gebied te ondersteunen. dit gebied verder nergens anders gezien. Een collega van me heeft ze bij toeval ontdekt. Het zijn lieel kleine schaaldiertjes.” Gareth haalt een loep uit z’n rngzak om de 80 mii joenjaar oude restanten beter te zien. ‘s Avonds in de chambre d’hôtes van Martine en Yves Marie in La Vernaz vertel ik over de fossielen. Geheel onverwacht komt Yves met z’n eigen trofee aanzetten. Het is een broos stuic steen, met daarin fossielen van veel grotere scheipdieren die ongeveer 65 miijoen jaar oud zijn. “Toen iic deze zag iig gen, voelde het aisof ik een schat had gevonden”, verteit iiij trots. Hij iaat me nog een ander fossiel zien van vermoedelijic een vis, gevonden in Vaile de Bise. In die vallei is nog een ander bijzonder feno meen zichtbaar. Berggids Richard Brand wijst me in een besneeuwd landschap op een rode steenlaag in de Cornettes de Bise, hoog boven het mooi gelegen Lac de Bise. “Die laag is ontstaan in het Krijt”, zegt hij. De rode ideur lcomt van ijzerhoudend sedi ment, dat door rivieren werd aangevoerd en reageerde met het zoute water. “In die tijd, tussen 80 en 65 miijoen jaar geleden was het erg warm op aarde en er was veei tektoni scie activiteit”, vervoigt Brand. “De Krijtiaag is daardoor minder sterk dan Maim.” Na het boven water komen van de Aipen is dit ais eerste gebrodeerd. “Er is dus weinig van over, maar hier in de Cornettes de Bise is een deei bewaard gebieven, omdat het ‘gesandwicht’ is in Maim.”
donkere enclave in een vers besneeuwd dat. In de verte zie ik liet Meer van Genève, waar het nog zomer is. Achter de Pointe de Pavis ligt nog een meer, het Lac de Darbon, aan de voet van de Por tes d’Oche waarvan de toppen in de woiken verdwijnen. “Ais de zon schijnt, kieurt dit meertje turquoise”, zegt Brand. “De icieur wordt veroorzaaict door een ciiemisclie reactie tussen piantenmateriaai en zout uit het gipsachtige gesteente, dat in de eerste periode van de oceaan tussen Europa en Afrika is afgezet en nu hier iigt.”. Heiaas schijnt vandaag de zon nauwehjks en is het water bruin, maar ik reahseer me dat ik sta te kijken naar overblijfseien van een geschiedenis die 245 miljoen jaar gele den begon. De omringende toppen van de Portes d’Oche en Pointe de Pavis stammen uit de iatere periode waarin Maim werd afgezet. Aan de andere kant is de Krijtiaag goed te zien in de Cornettes de Bise en heeft Yves Marie in het dai een van z’n fos sieien gevonden. Links van me hgt het Meer van Genève, uitgesieten tijdens de drie koudegoiven van de iaatste ijstijd. Het eindpunt van de wandehng, het Lac de Bise, is ontstaan tijdens de iaatste koude golf ervan en de sneeuw van vandaag ver oorzaakt de erosie van morgen. Fen samen vatting van 245 miijoen jaar verieden en een toekomst in één wandeling. Ooit zuiien de Aipen zo plat zijn ais ans land, dus laten we er nu nog van genieten, voordat het te iaat is. U
Ailes in één Brand neemt me verder mee omhoog. Over de pas, redits van de Pointe de Pavis, zien we het kieine Lac Neuteu liggen, ais een
BESTE PERIODE
De Chablais is het hele jaar door goed te
bezoeken. Van het eind van de lente tot het begin van de herfst zijn de wandelpaden goed te belopen. De geoiogische sites zijn in die periode het beste zichtbaar. De kloof van de Duivelsbrug s open van eind april t/n eind september. VERVO ER
Ailes over treinverbindingen vind je info op www.ter-sncf.com Door de valleien van de Franse Chablais rijden regelmatige busverbindingen. Gedurende het zomer- en het winterseizoen rijden et ook pendeIbusjes (navettes). Voor een overzicht zie www.siac-chablais.fr Voor busverbindingen in het Zwitserse deel van de Chablais zie www.tpc.ch SLAPEN
• Le Sentier Balcon gezellige en verzorgde —
chambres d’hôtes van Martine en Yves Marie in La Vernaz. Zie: www.valleedaulps.com • Au pré des ânes goed verzorgde chambres d’hôtes in Féternes. Zie: nww.leman-chambres-hotes.com —
KAARTEN:
IGN Carte de randonnée 3528 ET Morzine, Massif du Chablais, 1:25.000 IGN Carte de randonnée 3428 ElThonon, Evian, Douvaine, 1:25.000 IGN Carte de randonnée 3429 ET Bonnevile, Cluses, Boége, St.-ieoire, 1:25.000 LE E STIP
Les Trois Chablais Du Léman aux Alpes, Glénat, ISBN 9782723483278 —
MEERWETEN?
www.geopark-chablais.com officEle website www. l23chablais.com site met verschil lende tochtmogelijkheden aan weerszijden van de grens. —
—
fpetersf4)bergeninagazine.nl
BERGEN
magazine
35
F
w ‘n
o
—,
4.
_si
\.
...
ralognan-la-Vanoise (1800 meter) is een mooie entree naar de 250 kilo meter bergpaden in het Parc natio nal de la Vanoise. Wandelend langs hooiweiden met onder meer een mooie blauwe distel die hier chardon bleu wordt genoemd, bereiken we het geliucht La Mon tagne. Nakomelingen van de oorspronke lijke bewoners hebben de huizen gerestau reerd. Zoals Loulou. Hij was de eerste beheerder van het nationaal park, dat in 1963 werd opgericht om de steenboldcen en de bijna uitgestorven lammergier te besclier men. Bij het snijden van een beaufortkaas verteit hij over het bouwen van de eerste refuges, de regels die geleidelijk werden inge voerd en de beldimming van de meer dan 3500 meter hoge toppen. Loulou vertelt ook over de Route du Sel (GR 55) van Pralognan via Termignon tot Turijn. Over dit vijf eeu wen oude handelspad bracliten handelareri op muilezels het zout van de Tarentaise naar Italiê. “Mijn oom maakte nog in de jaren ‘50 met zijn rugzak de tocht naar de Italiaanse grens om zout te ruilen voor rijst.” We lopen verder en plukken jeneverbes voor de choucroute. En dan ineenS staan we op de Crête du Mont Charvet. Puur gips. Dat komt vaker voor, zeker bij breuken, zoals op een col. Maar slechts op enkele plaatsen, zoals op de Crête du Mont Char vet, is het massief aanwezig. Een gipsen landschap verandert snel, want jaarlijks verdwijnt er drie centimeter gips! I centi me ter lost op (1 liter water lost 2 gram
p
In het gebied boven Aussois zijn heel duidelijk de verschillende aardlagen te onderscheiden. -
BERGEN magazine
37
Ib. thema GEOLOGISCH WONDERLAND ALPEN
-J
calciumsulfaat op) en 2 centimeter ver dwijnt door erosie. f en bekend grapje in deze omgeving is de waarschuwing de pas tis niet met water te mengen, gezien het sulfaat in het water. Door de extreme erosie is een sprookjes aclitig landschap ontstaan met messcherpe vormen en talloze dolines, die onderin fraai begroeid zijn of vol liggen met sneeuw. De icam lijkt wel een verzameling ruines. De chaos ter plekke is zo verrassend, dat ik pas in tweede instantie in de diepte Pralognan zie liggen: een vlakke cirkel, omgeven door steile bergen. Het is de bodem van een
in beweging geweest. Serge: “Dus is het ingewikkeld 0m te onderzoeken. Vijffig jaar geleden gingen geologen dit soort pre alpiene gebergte liever uit de weg. De aan dacht ging in de jaren zeventig vooral uit naar onderzoek in de Himaiaya. Maar inmiddels hebben we de Vanoise in kaart gebraclit. Mij heeft liet massief aitijd gefas cineerd. lic ben nieuwsgierig om de extreem grote dynamieic te begrijpen. Lagen zijn over elÏcaar geschuurd, liebben zicli de ene kant op gevouwen en vervoigens de andere kant op, zijn verbogen en gebroken. Het gebergte wandelt van oost naar west en ook
ren op dit breken van het brood.” Serges familienaam, Poudrai, komt uit Itaijé. Veel Fransen in de Savoie hebben een Itali aanse naam, omdat deze streek vdôr 1861 bij Italié hoorde. Italié is sterk aanwezig in de Vanoise. In traditionele feesten. In het interi eur van kerken. In het dialect. In liet eten. Pdte tarentaise, crozets: Ideine sflikjes pasta, met de vingertop gemaakt. Ook de Dolin Ver mouth uit Chambéry (op basis van witte Savoiewijnen en dertig alpenplanten) en ver mouth uit Turijn hebben ailes met elkaar te maken. De Col du Mont Cenis is de trait d’union tussen beide landen. Tot eind negen tiende eeuw werd de pas iopend overgesto ken. In die tijd bedacht een Engelsman een speciale een van de eerste toeristen houten siee (ramasse), die tegen betaling pas sagiers razendsnel van de col naar beneden braclit. —
Een gipsen landschap verandert snel. Jaarlijks verdwijnt chie centimeter lagune die hier 250 miljoenjaar geleden iag. De meer dan 450 miljoen jaar oude pre-alpiene rotsen zijn later overdekt met alpiene rotsen.
De bergen lezen “In de Vanoise kun je dezelfde geologische verschijnselen vinden als elders in de Alpen. Het verschil is dat de geologie van de Vanoise extreem gecompliceerd is, waar door er een grote rijkdom aan landschap pen is ontstaan”, zegt geoloog Serge Foud rai, een gepensioneerde lioogleraar aan de Université de Savoie en lid van het weten schappelijke team van het park. Geen rots in de Vanoise is ontsnapt aan metamorfo ses, plooiingen en verplaatsingen. Het gebergte is met zijn gesteente in verschul lende cycli honderden miljoenen jaren lang 38
BERGEN magazine
—
nog eens omhoog. Een paar millimeter per jaar, of meer. Soms is liet één grote bewe ging geweest, soms zijn het microbewegin gen. Rotsblokken kunnen soms van vijf honderd kilometer verderop komen. De microscoop en het vergrootglas geven uit eindelijk uitsluitsel over de ontstaansge schiedenis.” Al pratend zijn we in Le Monal (1874 m) beland, een pittoresk oud zomerdorp, waar de beek ais natuurlijke koelkast fungeert en stenen lang geleden rechtop zijn gezet als omheining van de weiden. Serge wijst op een grote bakoven op een erf. “Bewoners bakten gemeenschappelijk hun brood. Ze bewaarden het drie maanden lang op open zolders. Het steenharde brood brakje en werd in de soep weer eetbaar. Casse-croute het woord voor picknick is terug te voe —
—
€ Crête du Mont Charvet: een kam van massief gips, gebro deerd in een chao tisch landschap van dolines. 1 Le Monal (1874 m), een oud zomerdorp met cultuurhistorische relicten.
Gneiss met stukjes kwarts. y
3 Cargneule: sponsachtige steen, opgebouwd uit ver schillende gesteenten.
BERGENiiiagazine
39
thema GEOLOGISCH WONOERLAND ALPEN
De groene kieur van serpentijn in het gesteente verraadt dat er nog oud oceanisch materiaal in zit Ben treintunnel, zoals de tegenwoordige Tunnel de Fréjus, leelc compleet onmogelijlc. In het dorp komen we twee Fransen tegen. Gisteren hebben ze bij het dorp Sainte-Foy Tarentaise, net buiten het park, rotsen opgeblazen om sicipistes te maken. “Hard gesteente: schiste noir. Maar soms is het tuf, een sponsachtige steen. Dat is onmogelijk op te blazen, het lijkt wel van elastiek, de energie gaat in de steen zitten in plaats van eruit te icomen.”
Zijdezachte schist en groen serpentiniet Geoloog Serge wijst hen er op dat het eigen iijlc geen tuf is, maar dat het mrgneule of cor nieule heet. “Het is een mix van gesteenten en zo licht dat het niet opgeblazen kan worden. Daarom vind je deze poreuze steen rond de ramen van kerken en kastelen.’
40
BERGEN magazine
Aan de overkant van het dal verschijnen drie gletsjers uit de oplossende wollcen. Ze zijn onderdeel van een plateau met nvintig kilometer aan gletsjers. Nog verder yang ik een glimp op van de Grand Casse (3852 meter) en de Dent Parraché. 1k vraag Serge hoe deze rotsen, ontstaan uit de diepte van de oceaan, ooit bergen konden worden van meer dan 3500 meter hoog. Voor het antwoord daarop rijden we met de auto naar de oostelijke kant van de Vanoise. Even later staan we op de Col de l’Iseran (2770 m) met een weids uitzicht waardoorje goed ziet hoezeer de Vanoise een mix is van heel diverse geoiogische gesteentes. De oostelijke bergformaties glanzen je tegemoet: schistes lustrés. 190 tot 100 miljoenjaar geleden is dit zijdezachte schistgesteente ontstaan. In die tijd onder gingen de rosten een intense metamorfose.
Ze vouwden over eikaar heen en schoven verder. Vervolgens gingen et nog tientalien miljoenen jaren overheen voordat het hui dige reliéf et was. Vanuit Bonneval-sur-Arc lopen we naar Plan des Evettes. De vallei van de Arc illus treert hoe de gletsjers, ontstaan in de Iaat ste tweeénhalfmiljoenjaren, diepe sporen in het landschap hebben achtergelaten. Ais een bulldozer hebben ze de valleien uitge siepen. verdiept en verbreed. Vanafhet pad is de schiste lustré op de bergflanken verbiin dend. Ineens vallen de zeegroene stenen op het pad op. De groene kieur van serpentijn in het gesteente verraadt dat et nog oud oceanisch materiaal in zit. Het gesteente serpentiniet is geliefd voor een marmeren vloer ofvoor in de keuken. In de Cirque des Évettes ligt een aantal aan eengesloten morenen. In de laatste eeuw is de gletsjer 25 meter dunner geworden. Ter vergelijking: de Grand Motte-gletsjer is in veertigjaar meer dan honderd meter korter geworden. “We maken ons zorgen over het voortbestaan van de Alpen”, bekent Naffiahe Cayla. lid van het wetenschapsteam van het nationaal park. “Door het terugtrekken van
de gletsjers vallen rotsen naar beneden, zijn et aardverschuivingen en modderstromen. Tegelijkertijd worden er meren geboren.” In de vlakte is een Fransman genepu” aan het verzamelen voor de beroemde gelijknamig bergiikeur. Wekenlang heeft hij de belieerdef van de Refuge des Evettes gebeld om te informeren of de plantjes al in bloei
-----
staan. “Tocli zijn Italianen me net voor geweest.” Het basisrecept voor de likeur is eenvoudig: doe in een literfies 40 klontjes suiker, 40 takjes genepy, viii aan met 40° fruïtalcohol en laat 40 dagen staan. Takjes emit en santé! Eenmaal weer beneden in Bonneval rijden we door naar het dorp Bessans, dat in een
opvallend vlakke gletsjervallei ligt. Waren de huizen in Bonneval opgetrokken uit ste nen, in Bessans zijn de muren gepleisterd met het gips uit de bergen. Op de daken ligt loze dikke leistenen die per stuk tussen de vijftig en de lionderd kilo wegen. We verlaten het nationaal paric van de Vanoise via de Col de la Madeleine, waar de enorme rotsblolclcen in de vallei stil getui gen van de laatste glaciale fase, 115.000 tot 10.000 jaar geleden. De rotsblokken zijn met de gletsjer naar beneden gekomen. 1k moet denken aan de uitspraak van Serge dat rotsblokken hier van vijfhonder kilo meter verder weg Icunnen komen. Hoe meerje van de geologie van de Vanoise ont dekt, hoe meerje beseft dat het landschap voortdurend in beweging blijft. u —
-
ka neinaj)hergen inagazil w. ni Wandelen op de Crête du Mont Charvet: messcherp, met links en rechts de uitgesleten gipsen g ra et. *- Gneis met zwarte en witte mica.
BERGWIJZER Het Parc national de la Vanoise ligt in het hart van de Alpen, tussen de Maurienne, de Taren taise en het nationaal park van de Gran Para diso in tallé. Het s het oudste nationaal park van Frankrijk. De topografie, geomorfologie, flora en fauna zijn bijzonder gevarieerd. Te mid den van aipenweiden, valleien, gletsjers en bergmeertjes, steken ruim honderd toppen hoger dan 3000 meter.
wvw.le-monal.com • Refuge Plan Sec — www.plansecrefuges vanoise.com Binnen de grenzen van het nationaal park ben je aangewezen op een van de (on)bemande hutten. Reserveren s ‘s zomers verstandig. Zie: www.refuges-vanoise.com en www.parc national-va no ise.fr
BESTE PERIODE
0479051188 en 112.
Medio juni— medio september
• Refuge Le Monal
—
BERGREDDING
Bureau des Guides Pralognan-la-Vanoise
Met de TGV tot Modane (Parijs-Modane s 4 uur), www.voyages-snctcom Er s een onregelmatige busverbinding met Termignon. Pralognan en Aussois kun je het beste met de eigen auto doen. Naar de beginpunten van verschillende wandel routes rijden navettes (pendelbusjes). Zie: www.parcnational-vanoise.fr/fr/randonnees vanoise/acces-departs-randonnees.html
www.guides-pralogn,an.com Guides & accompagneurs de Savoie Maurienne — www.guides-savoie.com
S LAPE N
Je bent in toeristisch gebied, dus er zijn over nachtingsmogelijkheden in aile soorten en maten. Aanraders zijn: • Fort Marie Christine — gîte d’étappe in een oud fort in Aussois, bij een parkingang, www.fort-mariechristine.com • te Petit Bonheur — gîte d’étappe, petitbonheur. bessans.free.fr • Epicea Lodge — www.epicealodge.com
LEESTIPS
Guide géologique du Parc national de la Vanoise Itinéraires de découverte, Jean-Paul Rampnoux en Jacques Debelmas, BRGM Editions. Vanoise — les plus beaux circuits de randonée, Christophe Gatti en Jean Pierre Martinot, Glénat 2005, ISBN 2723444252 Entre alpages et glaciers 120 sommets pour randonneurs, Marie-Claire et James Merel, ISBN 9782951003422 Les Sentiers d’Emilie en Tarentaise, Jérôme Ballet, Rando Editions, ISBN 9782841822485. 25 wandelingen voor kinderen. —
BERGGIDSEN
VER VOER
Visages des alpes, structure et évolution géody namique, Commission de la Carte Géologique du Monde. Geologische kaart, te bestellen via www.ccgm.org
—
ONZE TIPS
Pralognan biedt legio bergsportactiviteiten: parapenten, klettersteigen, mountainbiken. Aussois heeft ook genoeg te bieden, zoals klettersteigen, rotskhmmen, de Sentiers de l’Esseillon langs een fortenlinie. Verder s et het Patc Archéologique des Cozes. KAARTEN
Carte de randonnéesAl-Pays du Mont-Blanc, Rando Èditions, 1:50.000. Met wandel- en mountainbikeroutes en culturele bezienswaar digheden. Carte de randonnée 3633 ET Tignes/Val-d’lsere/ Haute Maurienne /PN de la Vanoise en 3534 01 Les Trois Vallées/Modane/PN de la Vanoise, IGN, 1:25.000
—
MEER WETEN?
www.parcnational-vanoise.fr — met multi functionele interactieve kaart. www.savoie-mont-blanc.com www.haute-maurienne.com www.savoie-tarentaise.com www.aussois.com www. pralognan .com Op Bergwijzer.nI/Bergenmagazine 2014-2 kun je een aantal tochten door de Vanoise vinden.
Genepy je de verzamelnaam voor planten uit de Artemisia-familie. 8ERGEN magazine
41
