Impuls Sint Maartensdijk

Impuls Sint Maartensdijk Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

Er is geen land dat zo verliefd door het water wordt gekust als Tholen, stad en land voor de boer en burger, arbeid en rust Jan Campert Dit is een uitgave van Directie Welzijn, Economie en Bestuur

Inhoudsopgave Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

1.

Impuls Sint Maartensdijk

3

5.

Inbedding in landschap Tholen

35

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Achtergrond en aanleiding Inzet en aanpak Kwaliteitsteam Provincie Zeeland Impuls Uitdaging Leeswijzer

3 3 3 4 4

5.1 5.2 5.3 5.4

Investeren in landschap Geulen drager landschapsstructuur Verbinding tussen kernen Kapstok voor nieuwe ontwikkelingen

35 35 35 35

6.

Afweging scenario’s

37

2.

Sint Maartensdijk en omgeving

6

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

Het eiland Tholen Oosterschelde Pluimpot Smalstad Sint Maartensdijk Landschap en inpolderingsgeschiedenis Sint Maartensdijk als recreatieomgeving Bereikbaarheid

6 6 6 7 8 9 10

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Overzicht scenario’s Vergelijkende beschrijving scenario’s Analyse en voorlopige waardering scenario’s Voorlopige weging scenario’s Kanttekeningen bij scenario’s

37 43 44 45 46

7.

Conclusie, aanbeveling en advies voor vervolg

47

3.

Randvoorwaarden

11

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Europees natuurbeleid Kustveiligheid Omgevingsplan Provincie Zeeland Nationaal Park Oosterschelde Watersport en jachthavens Landschap en cultuurhistorie Overzicht randvoorwaarden

11 11 11 11 12 12 12

7.1 7.2 7.3 7.4

Kwaliteit en uitvoerbaarheid Weging van scenario en conclusie Aanbeveling ruimtelijke uitgangspunten Aanbeveling voor vervolg

47 47 47 47

4.

Vier scenario’s

13

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Opzet scenario’s Scenario 1: Dicht, vast peil met brak tot zoet water Scenario 2: Duiker, gering getij met zout water Scenario 3A en 3B: Open verbinding met deur, gedempt getij Scenario 4A en 4B: Open verbinding, volledig getij

13 13 18 22 29

1


2

1. Inleiding Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

1.1 Achtergrond en aanleiding Op verzoek van de gemeente Tholen heeft het kwaliteitsteam van de provincie Zeeland de taak op zich genomen een advies uit te brengen c.q. een masterplan op te stellen

voor Sint Maartensdijk, Scherpenisse en omgeving. Het kwaliteitsteam streeft daarbij naar een nauwe samenwerking met de gemeente Tholen en haar partners. In en rond Sint Maartensdijk zijn verschillende initiatieven ontstaan voor ruimtelijke projecten en

investeringen. Het gaat daarbij onder andere om het versterken van de recreatieve functie rondom Gorishoek, het verbeteren van de natuurwaarden in de Pluimpot, het vertrek van een aantal grote voorzieningen en diensten en het saneren en herontwikkelen van een aantal voorzieningen. Bij deze veranderingen wil de gemeente vooral insteken op de recreatieve ontwikkelingsmogelijkheden van de omgeving, in combinatie met de kernbegrippen rust, ruimte en de ligging aan de Oosterschelde. St. Maartensdijk is bovendien een Smalstad met een beschermd Stadsgezicht en een bijzondere historie.

1.2 Inzet en aanpak Kwaliteitsteam Provincie Zeeland

Ligging van Sint Maartensdijk en Scherpenisse

Het benutten en versterken van de omgevingskwaliteiten wil de provincie bevorderen met behulp van het kwaliteitsteam. De voornaamste taken van het Kwaliteitsteam Zeeland zijn: Het op de agenda brengen en houden van kwaliteitsaspecten in brede zin. Het gaat niet alleen om locatiekeuze, vormgeving en landschappelijke inbedding, maar ook om het behoud en het benutten van de cultuurhistorische waarden, landschappelijk kwaliteiten, het vergroten van de toegankelijkheid, etc.

Het fungeren als kenniscentrum op het gebied van kwaliteit in Zeeland. Kennis kan informeel gedeeld worden, maar ook kan geadviseerd worden over het aspect beeldkwaliteit of landschappelijke kwaliteit bij diverse projecten. Het kwaliteitsteam is bedoeld om kwaliteitsaspecten in een vroegtijdig stadium van de planvorming in te brengen en (met initiatiefnemers) mee te denken. Doel van het inschakelen van het kwaliteitsteam is het planvormingsproces effectief, efficiënt en integraal beter te laten verlopen. De inhoudelijke verantwoordelijkheid voor het advies ligt bij het kwaliteitsteam. De regie van het kwaliteitsteam en het planproces van het advies ligt bij de provincie. De verantwoordelijkheid voor het vervolgproces richting planuitwerkingen en uitvoering ligt bij de gemeente Tholen. Rijkswaterstaat, Waterschap Zeeuwse Eilanden en Staatsbosbeheer brengen expertise in tijdens de workshop.

1.3 Impuls Het kwaliteitsteam heeft de opgave een integrale visie en benodigde planuitwerkingen op te stellen die uiteindelijk moeten leiden tot een masterplan. De provincie heeft Vista

3


landscape and urban design gevraagd om het kwaliteitsteam te ondersteunen bij het opstellen van het advies. Hoofddoel is om de sociaal-economische structuur van Sint Maartensdijk een injectie te geven via ruimtelijke projecten en investeringen. De basis hier voor is gelegd in de aanbevelingen van Buck Consultants (2006). De bewoners van Sint Maartensdijk willen graag zien dat het voorzieningenniveau (scholen, zorg, zwembad, winkels) versterkt wordt en dat er voldoende werkgelegenheid blijft. Sint Maartendijk wil weer een vitale kern worden. In dit project kijken we naar de mogelijkheden om met ruimtelijke ingrepen een kwaliteitsimpuls te geven. Sint Maartensdijk wil zich profileren als toeristisch en recreatief aantrekkelijke Smalstad aan de Oosterschelde. De potenties hiervoor zijn in ruime mate aanwezig. De indrukwekkende natuur, het getijdengebied met zijn vogelrijkdom, grote wateren, schorren en platen, de natuur van de kreken en het imposante polderlandschap en de fraaie Smalstad. De rust en ruimte vormen een unique selling point. Sint Maartensdijk is goed gesitueerd. De kern is centraal gelegen in het Rijn-Schelde Delta gebied en redelijk goed aangetakt aan de hoofdinfrastructuur. Gebiedsontwikkeling biedt

4

een unieke kans voor samenwerking tussen overheden en particuliere initiatiefnemers. Samenwerken aan een nieuwe ruimtelijke toekomst voor het gebied kan een aanmerkelijke win-win-situatie opleveren.

1.4 Uitdaging De opgave is om de krachten die verschillende initiatieven met zich meebrengen op een goede manier te sturen en elkaar te

Luchtfoto van Sint Maartensdijk, Scherpenisse en omgeving

laten versterken. De opgave is complex. Er zijn afwegingen te maken op stedenbouwkundig, landschappelijk, ecologisch, cultuurhistorisch, toeristisch vlak en op waterbouwkundig vlak. De kunst zal zijn om tot samenhangende planvoorstellen te komen, die bovendien passen in het vigerende beleid op uiteenlopend gebied. De ontwikkelingen, bijvoorbeeld op toeristisch recreatief terrein, zullen voldoende ge-

paard moeten gaan met investeringen in het landschap en de natuur. Van de aanpak en de resultaten zal een voorbeeldwerking moeten uitgaan.

1.5 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een beeld van Sint Maartensdijk en omgeving. Aspecten die aan de orde komen zijn: de Oosterschelde, de kern, de Pluimpot, het landschap en de poldergeschiedenis, de huidige situatie rondom recreatie en toerisme, de bereikbaarheid en ligging van Sint Maartensdijk. Hoofdstuk 3 schetst de belangrijkste beleidsuitgangspunten voor het gebied. Hoofdstuk 4 geeft verschillende scenario’s weer voor de ruimtelijke impuls voor Sint Maartensdijk en verbeeldt de bandbreedte aan mogelijke en wenselijke ontwikkelingen. Intermezzo beschrijft een visie op inbedding van Sint Maartensdijk in het landschap van gehele eiland Tholen. Hoofdstuk 5 vergelijkt de verschillende ruimtelijke voorstellen op basis van verschillende kwalitatieve criteria. Hoofdstuk 6 geeft een schematisch overzicht van de scenario’s met een waardering en voorlopige afweging. Hoofdstuk 7 bevat aanbevelingen voor het vervolg.


Opgave Impuls Sint Maartensdijk • Jachthaven 600 ligplaatsen • Woningbouw circa 200 woningen • Impuls leefbaarheid (ook voor de regio) • Uitbreiding en kwaliteitsslag recreatieterreinen Pluimpot en Wulpdal • Landschappelijke inpassing • Nieuwe ontsluiting functies oostelijk van Pluimpot • Verplaatsing sportvelden, nieuwbouw Haestinge • Wens nieuw overdekt zwembad regio • Ontsluiting aanpassen • Verbeteren voorzieningenniveau • Versterken werkgelegenheid • Economische ontwikkeling • Versterken kwaliteit en diversiteit toeristisch product (overnachtingen, watersport en duiksport) • Versterken natuur en cultuurhistorie van het gebied

Referentiebeeld: Jachthaven met 600 ligplaatsen in Wartena (Friesland)

5

2. Sint Maartensdijk en omgeving Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

2.1 Het eiland Tholen

Dit is een heel sterk gegeven. De Oosterschelde is zeer belangrijk voor de wateren de duiksport. Kleine strandjes maken het mogelijk om in de Oosterschelde te baden. De getijslag, de droogvallende platen en slikken, de vogels, de imposante wolkenluchten, de zilte lucht, de vergezichten bijvoorbeeld op Yerseke en de Zeelandbrug geven de Oosterschelde een bijzondere bekoring. De Oosterschelde is de basis voor recreatie en toerisme op Tholen.

Maartensdijk. De band met het water werd hierdoor verbroken. Je zou kunnen zeggen dat het stadje hiermee zijn genius loci of de ziel van de plek kwijt raakte. Dit geldt overigens ook voor Scherpenisse dat via dezelfde geul met de Oosterschelde was verbonden. Met de komst van de Oosterscheldekering is het gevaar voor een nieuwe stormvloed geweken. Deze dam met getijdesluizen bewaakt de zeearm tussen SchouwenDuiveland en Noord-Beveland.

2.3 De Pluimpot

De Oosterschelde is een Nationaal Park. Van de 20 gebieden die deze status bezitten is het verreweg het grootste Nationaal Park. Tholen wordt er door omgeven en begrensd.

De directe band die Sint Maartensdijk altijd heeft gehad met de Oosterschelde is na de stormvloed van 1953 verloren gegaan door afdamming van de Pluimpot. Deze na de ramp begrijpelijke maatregel heeft echter ook zeer negatieve gevolgen gehad voor Sint

Zicht op Oosterschelde

Zicht op Oosterschelde

Zicht op Yerseke

Het eiland Tholen heeft een sociaal-economische impuls nodig door investeringen in toerisme en recreatie, natuur en landschap en woningbouw. Tholen heeft genoeg potentie voor deze ontwikkelingen. Maar daar staat tegenover dat in de laatste halve eeuw hiermee weinig is gedaan. In Sint Maartensdijk zal veel moeten gebeuren om de situatie te verbeteren.

2.2 Oosterschelde

6

De Pluimpot is het relict van het water dat Sint Maartensdijk met de open zee verbond. Samen met de Geertruipolder vormde de Pluimpot zo’n duizend jaar geleden de voor-

malige geul tussen het eiland Maartensdijk en het eiland Scherpenisse. De afdamming van de Pluimpot had uiteindelijk tot gevolg dat de havens van Sint Maartensdijk en Scherpenisse werden gedempt. Op de topografische kaart van rondom 1900 is de haven van Sint Maartensdijk nog goed te zien. Op de plaats waar de Pluimpot grenst aan het centrum bevinden zich sportvelden en een openluchtzwembad met ligweiden. Dit verstoort de relatie tussen het centrum en de Pluimpot. De Pluimpot is nu een licht brak- tot zoetwatermilieu. Op zichzelf een mooi gebied met water, rietzomen en een mantel van bos. In het zuidelijk deel van de Geertruipolder ligt het bungalowpark ‘De Pluimpot’.

De Pluimpot


2.4 Smalstad Sint Maartensdijk De plaats Sint Maartensdijk heeft veel van de oorspronkelijk aanwezige allure verloren. De band met de Oosterschelde werd verbroken na de watersnood van 1953. Een recente tegenvaller is het verplaatsen van het gemeentehuis naar Tholen Stad. Sint Maartensdijk mist levendigheid. De bezoeker nadert Sint Maartensdijk in de meeste gevallen vanuit oostelijke richting over de N286. De aanblik van Sint Maartensdijk wordt vanaf die kant bepaald door het industrieterrein Slabbecoornpolder. Smalstad was in de zestiende tot en met de achttiende eeuw de benaming van zeven kleinere plaatsen in het gewest Zeeland waaraan stadsrechten waren verleend. Sint Maartensdijk kreeg in 1491 stadsrechten maar had géén zitting in de Staten van Zeeland, reden waarom het een smalstad werd genoemd. Een smalstad had juridisch gezien de status van stad, maar was praktisch gelijkgesteld aan het platteland. Het begrip “smal” in smalstad betekent hier “klein”.

Haven Sint Maartensdijk in 1911

Haestinge Voordat er sprake was van Sint Maartensdijk, was de plaats bekend als Haestinge, gelegen aan de rivier de Haastee. Oorspronkelijk was het een ringdorp en later werd het

een vestingstad. Sint Maartensdijk was in de Middeleeuwen een bloeiende plaats. In 1434 huwde Frank van Borssele er met de Hollandse gravin Jacoba van Beieren. Hun slot stond aan de noordzijde van het stadje.

Oranjes Door vererving kwam dit in het bezit van de Oranjes. Het werd in 1819 afgebroken. Delen van de slotgracht zijn nog steeds herkenbaar aan de toegangsweg van het centrum Onder de Linden vlakbij de rotonde aan de provinciale weg. Sint Maartensdijk is bekend door de band met de Oranjes. Koningin Beatrix is Vrouwe van Sint Maartensdijk. In het monumentale gemeentehuis, dat in 1628 met financiële steun van prins Frederik Hendrik is ge-

De kerk nabij de markt in St. Maartensdijk

bouwd, hingen een aantal 17e-eeuwse portretten van Oranjes. In dit pand, dat in 1979 en daarna is uitgebreid, was de zetel van de gemeente Tholen gevestigd. In 1971 werden alle gemeenten op het eiland Tholen samengevoegd. De gemeenten Oud-Vossemeer, Poortvliet, Scherpenisse, Sint Annaland, Sint Maartensdijk en Stavenisse werden opgeheven. Het gemeentehuis werd gevestigd in Sint Maartensdijk. Op 2 januari 2008 kwam hieraan een einde en werd het nieuwe gemeentehuis in de stad Tholen geopend.

Het voormalige gemeentehuis in St. Maartensdijk

7


Sint Maartensdijk anno 2009 Door het verdwijnen van het gemeentehuis is het centrum sterk in levendigheid achteruit gegaan. Het voorzieningenniveau is zwak. De kern mist voorzieningen voor recreatie en toerisme. Er is nauwelijks horeca. Het afdammen van de Pluimpot en het dempen van de haven heeft uiteindelijk ook tot gevolg gehad dat de stad zich stedenbouwkundig van het water heeft afgekeerd. De historische band met het water is verbroken. De Markt en het plein hebben, in tegenstelling tot de situatie voor 1953, geen relatie meer met de geul en het water in de Pluimpot. De publieke gebouwen aan de haven en de ouderenwoningen aan de Wal hebben de relatie verder verzwakt. Ook het centrum is er niet sterker op geworden. Aan de Markt is

Huidige inrichting van de oude haven in Sint Maartensdijk

een modern bankgebouw, dat de fraaie Nederlands Hervormde Maartenskerk grotendeels aan het zicht onttrekt. Vanuit het omringende landschap heeft Sint Maartensdijk een fraai stadsilhouet. Dit is goed waar te nemen vanuit Polder Oudeland in het noorden en Scherpenisse Polder in het zuiden.

2.5 Landschap en inpolderingsgeschiedenis

Historische kaarten van Tholen resp. (10e-11e eeuw, A. Hollestelle; 1744, W.T. Hattinga en omstreeks 1912)

8

Tholen bestaat uit een lappendeken van polders die zijn ontstaan uit steeds weer ingepolderde aanwassen. Het patroon van dijken weerspiegelt het bedijkingsproces door de eeuwen heen. Bestond Tholen 1000 jaar geleden nog uit verschillende eilanden, langzamerhand zijn die letterlijk aan elkaar

gepolderd, net zoals in andere delen van Zeeland. De dijken begrenzen polders van verschillende ouderdom. Veel dijken kennen een rijke beplanting met essen, iepen of populieren. Het landschap is in verschillende categorieën op te delen. De oudste delen van Tholen zijn de polders Scherpenisse, Poortvliet en Malland, Schakerland en het Oudeland van Sint Maartensdijk. Deze zijn allen bedijkt voor 1200 en vallen grotendeels samen met de Oudlandgronden. Deze gronden zijn door de landinrichting veel van hun oorspronkelijk karakter verloren. Het microreliëf van oorspronkelijk poelgronden (bestaande uit zware klei, moerige en vaak kalkarme gronden) en hoger gelegen kreekruggen (zavelige zandige klei) is door de cultuurtechnische ingrepen sterk genivelleerd. De oorspronkelijke boerderijen liggen allemaal op de kreekruggen. Na de landinrichting veranderde de kleinschalige en vaak grillige perceelsindeling in een moderne blokverkaveling. Er kwam minder grasland waarvoor bouwland in de plaats kwam. Thans hebben de Oudlandgronden het meest te lijden van verzilting van het gronden oppervlaktewater. Bijzondere vermelding verdienen nog de inlaaggebieden zoals die te vinden zijn langs de zuidrand van de Scherpenisse Polder. Deze inlagen zijn ontstaan door het vergraven van klei voor dijkversterking.


samen met de Middellandgronden. Ook hier komt een oorspronkelijke structuur voor van poelen en kreekruggen. De Middellandgronden zijn duidelijk hoger gelegen. 15e tot 18e eeuwse polders Daaraan grenzend vinden we vervolgens de 15e tot 18e eeuwse polders, waaronder de polders Stavenisse, Oud-Kempenhofstede, Anna-Vosdijk, Margaretha, Moggershil, Oudeland, Joanna Maria, Hollare, Van Haaften, Bartelmeet, Hikke, Oud-Vossemeer, Peuke en Puit, Oud-Kijkuit en Leguit, samenvallend met de Nieuwlandgronden. Dit zijn kalkrijke kleigronden die naar beneden toe steeds lichter en zandiger worden. Hier is geen structuur van kreken te herkennen. Ook deze gronden zijn relatief gezien weer hoger gelegen dan de gronden in de oudere polders.

Zicht op St. Maartensdijk

13e en 14e eeuwse polders Aangrenzend vinden we de 13e en 14e eeuwse polders, zoals Vijftienhonderd Gemeten, Oud Strijen, Klaas Steenland, Priestermeet, Broek- en Rooland, Middelland en Noord. Deze polders vallen grotendeels

2.6 Sint Maartensdijk als recreatieomgeving Sint Maartensdijk kent geen hotel en nauwelijks horecagelegenheden. De verblijfsrecreatie concentreert zich aan beide kanten van de Pluimpot. De verblijfsrecreatie be-

staat voor een groot deel uit kleine bungalows of stacaravans en kampeerplaatsen. De recreatieondernemers hebben bijna allemaal plannen voor modernisering. De verblijfsrecreatie mist een relatie met het omringende landschap en de kern Sint Maartensdijk. Het veel gehoorde geluid is

Kreken, slikken en schorren Verder worden nog onderscheiden de voormalige kreken en kreekresten bedijkt tussen 1500 en 1600: de Pluimpot, de Bredenvliet, de Winkelzeesche Watergang, de Hiksche Kreek en het Stinkgat. Tot slot onderscheiden we nog buitendijkse slikken en schorren.

Impressie hoogteligging maaiveld (van geel boven NAP naar blauw onder NAP)

9


dat de recreatieterreinen in hun huidige vorm weinig toegevoegde waarde hebben voor de leefbaarheid van de Smalstad. Aan de Oosterschelde, bij Gorishoek, ligt het paviljoen de Zeester met bijbehorende duikschool. Ook dit complex is aan modernise-

2.7 Bereikbaarheid

ring toe. De Zeester is één van de betere duiklocaties in de Oosterschelde. Voor de Zeester loopt een meer dan 40 meter diepe geul. De duikers dalen onder water langs het talud van geul af in het diepe water. In de zomer wordt vanaf dit punt een voet-

en fietsveer onderhouden met Yerseke. Voor de dam van de Pluimpot ligt een strandje waarvan in de zomer druk gebruik wordt gemaakt. Over de dijken, vooral langs de Oosterschelde wordt veel gefietst en gewandeld.

De Thoolse brug over het Schelde-Rijnkanaal is de belangrijkste entree voor het eiland Tholen. Via deze fraaie witte boogbrug en de N286 is Sint Maartensdijk in 10 minuten te bereiken. Tholen is centraal gelegen in de Rijn-ScheldeDelta. Vanuit Rotterdam en Antwerpen is Tholen binnen een half uur te bereiken. Dit geldt ook voor grotere steden uit Brabant. In de toekomst zal de bereikbaarheid nog beter worden als de A4 wordt gecompleteerd. Dit laatste is overigens nog zeer onzeker en kan nog wel enkele decennia gaan duren. De bereikbaarheid per openbaar vervoer is minder goed en beperkt tot bus en taxi vervoer.

Kansen Impuls Sint Maartensdijk • • • • • • • • • Recreatie rondom St. Maartensdijk

10

Unique Selling Points Smalstad Nationaal Park Oosterschelde: recreatie + natuur Natuurgebied de Pluimpot Kansen voor de watersport ‘Het eiland gevoel’: rust en ruimte Gastronomie: Zeeuwse producten Landschap en cultuurhistorie Bereikbaarheid: Regio Rotterdam, Antwerpen, Brabant

3. Randvoorwaarden Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

3.1 Europees natuurbeleid

3.2 Kustveiligheid

De belangrijkste randvoorwaarden voor nieuwe ontwikkelingen in Sint Maartensdijk worden gevormd door het Europese natuurbeleid, beter bekend als Natura 2000. Dit is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden op het grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie. Dit netwerk vormt de hoeksteen van het beleid van de EU voor behoud en herstel van biodiversiteit. Het netwerk omvat alle gebieden die zijn beschermd op grond van de Vogelrichtlijn (1979) en de Habitatrichtlijn (1992). Bijgaande kaart geeft deze gebieden aan. De Pluimpot en de Oosterschelde behoren tot het netwerk.

De primaire waterkeringen beschermen tegen overstromingen. Bij een eventueel aantakken van de Pluimpot op de Oosterschelde zullen de dijken rondom de Pluimpot moeten voldoen aan de eisen van een primaire waterkering. Ook bij een eventueel kunstwerk dat de getijslag beperkt.

3.3 Omgevingsplan Zeeland In dit hoofdstuk zijn de passages uit het omgevingsplan van de provincie Zeeland opgesomd die relevant zijn voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van Sint Maartensdijk. Meest bepalend is het beleid voor het Nationaal Park Oosterschelde en het beleid voor jachthavens.

3.4 Nationaal Park Oosterschelde

Kaart gebieden Natura 2000

De Oosterschelde is een grootschalig intergetijdengebied met een grote mate van natuurlijkheid. In 2002 kreeg het gebied de status van Nationaal Park. Dit betekent dat de Oosterschelde een internationaal keurmerk heeft gekregen. Natuureducatie en voorlichting alsmede natuurgerichte recreatie zijn speerpunten van beleid waarvoor extra middelen beschikbaar zijn. De hoofd-

doelstelling is het behoud en zo mogelijk versterking van de aanwezige natuurlijke waarden, met inachtneming van de basisvoorwaarden voor een goed maatschappelijk functioneren van het gebied waaronder met name visserij wordt begrepen. De hoofdfunctie van de Oosterschelde is natuur. Ondergeschikt aan het primaat van de natuur is de visserijfunctie, gevolgd door overige functies, zoals recreatie en scheepvaart. Ontwikkelingen in dit water zullen qua omvang en uitstraling bij de hoofdfunctie moeten passen. Om conflicten tussen de verschillende functies in het gebied te voorkomen bestaat er, uitgaande van de hoofdfunctie natuur, een interne zonering. Op basis van de Natuurbeschermingswet is een toegankelijkheidsregeling ingesteld. Handhaving van de toegankelijkheidsregeling is een voorwaarde om de doelstellingen van het natuurbeleid voor de Oosterschelde te realiseren. De Oosterschelde vormt een aantrekkelijk recreatie gebied. Het wordt beschouwd als het belangrijkste duiksportgebied van Noordwest Europa. Het gebied is aantrekkelijk voor zeilers omdat er naar verhouding weinig andere gebruiksvormen zijn. Sportvissers beoefenen hun sport zowel vanaf het

water als vanaf de kant. De Oosterschelde vormt voor de recreatievaart een schakel tussen het Veerse Meer, de Noordzee, het Grevelingenmeer en het Krammer-Volkerak. Snelvaren met snelle motorboten is buiten de vaarroute Krammersluizen en Wemeldinge (via het Brabantse Vaarwater en de Witte Tonnen Vlije) niet toegestaan. Voor de hele Oosterschelde is waterskiën en het gebruik van waterscooters niet toegestaan omdat het in strijd is met de regels voor de Oosterschelde als grootschalig natuurgebied. De Oosterschelde heeft potenties voor extensieve recreatievormen, vooral in de zin van recreatief medegebruik (natuurgerichte recreatie en maritieme cultuurhistorie). De ecologische en landschappelijke kwaliteit van het Oosterscheldegebied als geheel wordt aanzienlijk vergroot door de aanleg van binnendijkse brakwatermoerassen direct achter de zeedijk: het plan Tureluur (ondermeer langs de zuidkust van het eiland Tholen). Naast de (inter)nationaal erkende natuurwaarden hebben de deltawateren ook een economisch belang voor Zeeland. Uit oogpunt van recreatie en toerisme en voor de visserij vormen de deltawateren een gebied

11


met veel potenties. Binnen de kaders van het omgevingsplan vormt het de uitdaging om de economische activiteiten te versterken met behoud en ontwikkeling van de natuurlijke waarden. Naast investeren in kwaliteit en inpassen van nieuwe ontwikkelingen is ook bekendheid met de kwaliteiten en de bijbehorende spelregels van belang. Hierbij speelt ook handhaving een beduidende rol. In de op te stellen Natura 2000-beheersplannen zal naast de uitwerking van de specifieke natuurdoelstellingen ook het bestaand (mede)gebruik zoveel mogelijk worden geregeld. Nieuwe ontwikkelingen zullen ge-

toetst worden op de effecten van de kwalificerende natuurwaarden.

3.5 Watersport en jachthavens De watersport heeft potentie om in de Zeeuwse delta verder uit te groeien tot een belangrijke economische factor. Het is een relatief schone bedrijfstak. De laatste jaren is geïnvesteerd in het verbeteren van het imago van de Zeeuwse watersportmogelijkheden, want de ontwikkeling van Zeeland als watersportprovincie is laat op gang gekomen. Om een verdere rol te kunnen blijven spelen moet een kwaliteitsslag plaatsvinden.

Ecologische en landschappelijke kwaliteit in het Oosterscheldegebied

12

Het ruimte bieden aan watersport vertaalt zich onder andere in het fysiek ruimte bieden aan de verdere ontwikkeling van jachthavens. Door de markt is een inschatting gemaakt van de groeimogelijkheden van het aantal ligplaatsen tot 2015. Het gaat hier om een stijging van 12% ten opzichte van 2004, wat neerkomt op een groeipotentie van 2950 extra plaatsen. Nader onderzoek wordt noodzakelijk geacht om te kunnen beoordelen of een dergelijke groei van het aantal ligplaatsen leidt tot significante effecten op de kwalificerende natuurwaarden. Bij nieuwe ontwikkelingen gelden verder de volgende aandachtspunten en voorwaarden: - uitbreiding van ligplaatsen is bij voorkeur mogelijk bij het vervallen van de bestaande functie van een haven: bijvoorbeeld visserijhaven of handelshaven; - bij nieuwe jachthavens wordt gestreefd naar productdifferentiatie, zoals een voorbeeldproject voor de duurzame jachthaven van de toekomst; - algemeen geldend is dat bij nieuwe ontwikkelingsruimte tevens een investering in de omgevingskwaliteit wordt verwacht; - bij ontwikkelingen moet worden voldaan aan randvoorwaarden die gelden vanuit veiligheid en milieu;

- ingezet wordt op hoge kwaliteit bij het realiseren van nieuwe ontwikkelingen (voorzieningenniveau, bereikbaarheid, ligplaatsen, enz.).

3.6 Landschap en cultuurhistorie Voor het eiland Tholen worden in het omgevingsplan als belangrijk genoemd: - Bewoningsresten vanaf de prehistorie; - Enkele vliedbergen en middeleeuwse kasteelterreinen; - Landschappelijke opbouw in oudland, middelland en nieuwland; - Dicht dijkenpatroon, herkenbare geulpatronen in het landschap; - Beschermd stadsgezicht Sint Maartensdijk.

3.7 Overzicht randvoorwaarden Samenvattend spelen de volgende randvoorwaarden een grote rol bij het geven van een impuls aan Sint Maartensdijk: - Natura 2000 voor Oosterschelde en Pluimpot - Bescherming tegen overstromingen - Nationaal Park Oosterschelde - Omgevingsplan Provincie Zeeland - Beleid watersport en jachthavens - Landschap en cultuurhistorie

4. Vier scenario’s Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

4.1 Opzet scenario’s Dit hoofdstuk gaat over verschillende ruimtelijke oplossingen voor de ‘Impuls Sint Maartensdijk’. Voor de herinrichting van de Pluimpot en de naastliggende Geertruipolder zijn vier scenario’s ontwikkeld. Scenario’s 3 en 4 bestaan ieder uit twee varianten. Het is een verkenning van de bandbreedte aan mogelijke oplossingen. Impuls Doel van het project is een sociaaleconomische impuls in Sint Maartensdijk door een integrale ruimtelijke oplossing voor wonen, uitbreiding en kwaliteitsslag van de (verblijfs)recreatie en versterking van het toerisme, voorzieningen op dit vlak, versterking van natuur en cultuurhistorie en landschappelijke inpassing. Programma Het globale programma bestaat uit circa 200 woningen aan de kern in de Geertruipolder, een jachthaven met 600 ligplaatsen op een nader te bepalen locatie, uitbreiding van de verblijfsrecreatieterreinen de Pluimpot, aanleg van een nieuw openbaar toegankelijk zwembad en verbetering van de auto-ontsluiting van de Pluimpot.

Samenhang kern – Pluimpot Het accent in alle scenario’s ligt op de aanhechting van Sint Maartensdijk op de Pluimpot en de Geertruipolder. Van groot belang is verder de locatiekeuze van de haven in samenhang met het wel of niet weer aansluiten van de Pluimpot op de Oosterschelde, inclusief de getijdenwerking en inlaat van het zoute water. Blauw sturend Uitgangspunt voor de scenario’s is steeds de ‘blauwe oplossing’, ofwel de keuze hoe in het scenario wordt omgegaan met de afgedamde Pluimpot. Deze kan in de huidige afgesloten vorm worden ingezet, maar ook kunnen de mogelijkheden van aantakken aan de Oosterschelde worden benut. Gekoppeld hieraan wordt binnen de scenario’s uitbreiding van het dorp en realisatie van een forse jachthaven verschillend ingevuld. Stedenbouw Voor de verschillende scenario’s zijn steeds op basis van schetsen proefverkavelingen ontworpen. Zo ontstaat een indruk van een mogelijke invulling. De ontwerpen zijn puur verkennend bedoeld. Op basis van deze verkenningen ontstaat een beeld en een gevoel van de mogelijkheden. De aantallen woningen en typen die worden weergegeven zijn

afgeleiden van de schetsen. Op deze wijze kunnen de verkenningen worden gebruikt als basis voor verdere planontwikkeling en optimalisatie. Constanten In alle scenario’s wordt uitgegaan van een impuls openbare ruimte Sint Maartensdijk. Zie het plan de ‘De Markt Herleeft’ van DHV (2008). Steeds ook is in de scenario’s een verbinding tussen de Markt, Oude Haven en Pluimpot opgenomen. Uitgangspunt is ook de herontwikkeling Haestinge aan de haven. Verder is in alle scenario’s het zicht op Scherpenisse open gehouden vanaf de N286. Hierdoor blijven het silhouet van Scherpenisse, met wateren kerktoren en molen beleefbaar. In de plannen is verder uitgegaan van de herontwikkeling / uitbreiding van het Wulpdal. Voor de Scherpenisse Polder is een zoekgebied aangegeven waar ruimte is voor nieuwe landgoederen, recreatieve ontwikkelingen als golf, mogelijk verplaatsen van verblijfsrecreatie uit de Geertruipolder. Ook is in alle gevallen uitgegaan van de duiksport activiteiten bij de Zeester en een kwaliteitsslag van de Zeester als horeca en mogelijk hotel.

4.2 Scenario 1: Dicht, vast peil met brak tot zoet water Landschap, water en natuur Dit scenario bouwt voort op de huidige kwaliteiten van de Pluimpot. Kwaliteiten zijn het licht brakke watersysteem met rietmoeras en vele watervogels, de door het constante peil weelderig begroeide oevers en het populierenbos hoger op de oevers. Vooral de bosvakken binnen het gebied geven het open Zeeuwse landschap hier een opvallende relatieve beslotenheid. Het zoetwatergebied ligt echter behoorlijk geïsoleerd in de droge of zoute omgeving. Uitwisseling van soorten met de omgeving is daardoor beperkt, het heeft vooral betekenis als slaapplek voor vogelsoorten van de delta en als broedplek voor kokmeeuwen, visdiefjes en een enkele kluut. Om de huidige landschappelijke kwaliteiten uit te breiden wordt in dit scenario de dijk tussen de Pluimpot en de Geertruipolder deels afgegraven. Aansluitend worden in deze polder kreekachtige waterpartijen uitgegraven. Dit levert een waterrijk landschap van landtongen en eilanden. Het peil in de Pluimpot ligt vrijwel gelijk aan het maaiveld in de polder, waardoor deze eilanden en landtongen met een gesloten grondbalans licht opgehoogd kunnen worden.

13


Dit zo gevormde gebied is de basis voor een markante landschappelijke dorpsuitbreiding. Het dorp wordt als het ware verweven met de kreek. De historische kern en diens band met het water wordt versterkt door een nieuw front bij de oude haven. De waterhuishoudkundige functie blijft ongewijzigd. Door het beperkt fluctuerende peil zullen aan de oevers van de landtongen en eilanden brede rietzomen ontstaan. Door de voedselrijke basis, het zoete water en de beperkte dynamiek zal het gebied geneigd zijn dicht te groeien. In de oeverzones is veel beheer noodzakelijk om bosontwikkeling te remmen. Het water zal minimaal 1,5 tot 2 meter diep moeten zijn om open te blijven. Stedenbouw en recreatie De nieuwe bebouwing ligt subtiel in dit natuurlandschap ingebed. Het water wordt beleefbaar gemaakt door een mix van openbare oeverzones en private steigers die door de vegetatie heen ‘prikken’. De oude dorpskern krijgt met een nieuwe kade een plein aan het water met zichtlijnen richting de Oosterschelde. Deze uitbreiding gaat wel ten koste van een klein deel inter-getijdengebied en levert iets meer verstoring van kweldervogels op. Hier-

14

Scenario 1: Dicht, vast peil met brak tot zoet water


voor is een beperkte compensatie noodzakelijk, bijvoorbeeld uitbreiding van het oppervlak licht brak water en hoogwatervluchtplaatsen in de Pluimpot. De stedenbouwkundige opzet bestaat uit een uitbreiding van de openbare ruimte van het dorp aan het water, een drietal eilanden, een serie dijkwoningen en een routenetwerk voor wandelaars en fietsers. De openbare

Scenario 1 uitgewerkt in luchtfoto

ruimte - rondom het nieuwe buurthuis, de Keethil en de Haven - vormt de verbinding tussen het water en het bestaande dorp. Door het weghalen van de bebouwing in het verlengde van de Kaaistraat ontstaat een doorzicht op het water. Zo wordt de relatie die Sint Maartensdijk ooit had met het water opnieuw tot stand gebracht. Een nieuw wandelpad vanaf de Oosterschelde - langs de Pluimpot en door het woongebied - naar het

dorp, maakt het water beleefbaar. Het wandelpad gaat bij het dorp over in een plein en vormt een zonnige oever (op het zuiden georiënteerd) met mogelijkheden voor horeca met terras. Het buurtcentrum is centraal gesitueerd op dit plein.

Achter het buurtcentrum zijn grondgebonden eengezinswoningen met privé tuinen gelegen. Een gezamenlijke groene ruimte zorgt voor een intieme en eigen sfeer. Op de kop van de openbare ruimte aan het water is ruimte voor een klein appartementenblokje

Detail scenario 1 uitgewerkt in luchtfoto

15


Scenario 1: Dicht, vast peil met brak tot zoet water - In feite autonome ontwikkeling (geen jachthaven); - Opwaarderen en uitbreiden verblijfsrecreatie (Pluimpot, Wulpdal); - Woningbouw in Geertruipolder in relatie tot kern Sint Maartensdijk; - Pluimpot en Geertruipolder samenvoegen: wonen, recreatie en natuur worden geïntegreerd in een landschap van water, riet en bos; - Strand versterken, overdekt zwemparadijs centraal in het recreatiegebied, duikrecreatie bij Zeester opwaarderen en horeca.

Referentiebeeld wonen op eilanden

16

en een torentje van drie (maximaal vijf) verdiepingen met riante appartementen. De appartementen in dit torentje hebben allen

uitzicht op het water. Het torentje staat prominent aan de kade. Bovenop het buurtcentrum is ruimte voor 10 appartementen,

ideaal voor senioren die dichtbij voorzieningen willen wonen. De drie eilanden hebben vrije kavels en groene, zachte oevers. De woningen hebben een directe relatie met het water en de oevers zijn privé. Riet, water en groen zorgen voor natuurlijke erfafscheidingen. Doordat het water niet in verbinding staat met het grote open water zullen hier geen grote boten aan steigers verschijnen, maar wel kleine roeiboten en kano’s. Aan de dijk wordt een lint van dijkwoningen voorgesteld. Deze woningen hebben een eenzijdig uitzicht over het (water-)landschap.

Referentiebeeld jachthaven in Hellevoetsluis

Referentiebeeld wonen aan water in Ypenburg

De eilanden zijn onderling verbonden met een hoofdinfrastructuur die over of langs de dijk zal worden aangelegd (opwaardering van de bestaande weg over de Gorishoek-

Referentiebeeld wonen aan water in Nyhavn Kopenhagen

Referentiebeeld natuur in Pluimpot

Referentiebeeld beleving natuur in Pluimpot


sedijk) en een aansluiting vormt met de N286. De nieuwe woonbuurten worden ontsloten door een secundair netwerk waarop de maximale snelheid 30 km per uur zal bedragen zodat een rustig en ontspannen woonmilieu gecreëerd wordt. Daarnaast wordt er volop aandacht besteed aan het beleefbaar maken van het water en groen door veel wandelmogelijkheden te bieden (veel openbare ruimte) en een stelsel van fietspaden aan te leggen. Het dorp, het plein en de

kade aan het water, de dijken en de natuureilanden worden goed met elkaar verbonden en daardoor optimaal beleefbaar. In het gebied is ook ruimte om de verblijfsrecreatie op te waarderen. Recreatiegebied de Pluimpot kan op de huidige locatie een kwaliteitsimpuls realiseren. Het recreatiepark blijft gehandhaafd op de huidige locatie. Het recreatiepark kan in dit scenario uitbreiden met een eiland en nog een deel

aan de dijk ten noorden van het bestaande park. Aan de noordzijde van het reeds bestaande recreatiepark is tevens ruimte voor een indoor-zwembad. Het zwembad heeft dan uitzicht op het water en de natuur van de afgedamde kreek en kan qua ontsluiting gemakkelijk aantakken op de Gorishoeksedijk. Het krijgt een centrale ligging in het recreatiepark. Aan de buitenzijde van de Pluimpot, in het Oosterscheldegebied, is sprake van een be-

perkte opwaardering van het bestaande strand en beperkte uitbreiding richting paviljoen De Zeester. Een beschermingsdammetje zoals bij het bestaande strandje is hier wellicht niet noodzakelijk. Het strand en de duikschool blijven eveneens intact.

Sfeerbeelden in vogelvlucht van zuid naar noord

17


4.3 Scenario 2: Duiker, gering getij met zout water Landschap, water en natuur Ook dit tweede scenario bouwt voort op de kwaliteiten van de Pluimpot door delen van de Geertruipolder bij de Pluimpot te trekken. Anders dan het eerste scenario wordt hier echter ook zout water uit de Oosterschelde in het gebied gelaten door middel van een duiker of sifon. Hierdoor ontstaat een getij van (hooguit) enkele decimeters en verzilt het milieu geleidelijk. Door het verziltende milieu zullen de rietvegetaties op de oude platen vervangen worden door typische kruidenvegetaties van laagdynamische verzoetende getijdenplaten. Voorbeelden hiervoor zijn de Korendijkse Slikken in het Haringvliet en de plaat Hompelvoet in de Grevelingen. De populierenbossen zullen zich op termijn alleen op de hoogste plaatsen kunnen handhaven, waar door inzijgend regenwater een zoete grondwaterbel blijft bestaan. Dit betekent dat het landschap van de Pluimpot opener wordt. De beslotenheid die de loofbossen nu geven, wordt overgenomen door de bosgebieden in de naastgelegen polders, zoals de Muijepolder waar bossen zijn aangeplant in het kader van landgoedontwikkeling. De

18

schaal van het landschap van de oude kreekmonding wordt daarmee verruimd. Visueel komt Sint Maartensdijk hierdoor weer dichter bij de Oosterschelde te liggen. Deze landschappelijke openheid is stabiel en behoeft veel minder beheer dan het eerste scenario. In de uitgebreide Pluimpot wordt op de eilanden en landtongen een landschappelijke dorpsuitbreiding gerealiseerd. Ook hier zal door regenwater een zekere beplanting mogelijk blijven, waardoor de bebouwing subtiel in het gebied kan worden ingebed. Bij deze geringe peilfluctuaties is de beleving van het water op dezelfde manier, middels steigers en lage kades, vorm te geven als in het voorgaande scenario. Ook hier is ruimte voor opwaardering van de recreatie door kwaliteitsverbetering van het bestaande gebied en een uitbreiding hiervan in het waterlandschap. In de haven kan de duiker of sifon worden opgenomen. Naar schatting is een doorstroomprofiel van twee vierkante meter noodzakelijk om de gewenste peilvariatie van enkele decimeters te realiseren. Door de aanleg van een jachthaven in de slikken van de Oosterschelde, de aanleg van

de vaargeul en de verplaatsing van het strand worden de bestaande milieuwaarden in het gebied aanzienlijk verstoord. Daar staat tegenover dat de (beperkte) getijdenwerking in de Pluimpot en de verzouting van het milieu als gevolg hiervan, een grote meerwaarde hebben. De recente ervaringen in het Veerse Meer (na aanleg van de Katse Heule) maken duidelijk dat een geringe getijbeweging toch al een aanzienlijke impuls kan geven aan de waterkwaliteit in het gebied.

Stedenbouw en recreatie De stedenbouwkundige opzet van scenario 2 is gelijk aan die van scenario 1. Het verschil is hier echter dat er door het aanbrengen van een duiker tussen de Oosterschelde en de Pluimpot een getijslag ontstaat van enkele decimeters. Door de verschillende waterhoogtes en het verschil in fauna (zout water) zal de beleving van dit scenario anders zijn. Forse ingreep in dit scenario is de ontwikkeling van een jachthaven met ca 600 ligplaatsen in de oude monding van de Pluimpot aan de buitenzijde van de dam. Het kan een grote economische impuls geven aan Sint Maartensdijk en de relatie van het dorp met de Oosterschelde. De 600 ligplaatsen zijn in de directe nabijheid van het grote water gesitueerd. Hiervoor is een netto havenoppervlakte van ruim 7 ha nodig, inclusief vaarruimte en golfbrekende dam. Daarbij wordt het bestaande strand verplaatst en enigszins uitgebreid. Bij deze haven is ruimte voor een aanvullend recreatief programma, zoals een hotelaccommodatie met bijvoorbeeld een wellnesscentrum en het strand. Daarnaast bevinden zich bij de haven twee woontorentjes met ruime appartementen en een grandioos vrij uitzicht over de Oosterschelde. Deze appartementen zullen liefhebbers van natuur en


watersport trekken. De duikschool en het recreatiepark kunnen door de gebundelde recreatieve voorzieningen ook een impuls krijgen. Het huidige recreatiepark wordt in dit scenario dooraderd met water en zachte oevers. Het bestaande park krijgt door het water een interessantere ruimtelijke beleving (meer differentiatie) wat de aanzet kan geven tot een gehele kwaliteitsverbetering. Daarnaast zijn in dit scenario dezelfde uitbreidingsvoorstellen gedaan voor het recreatiepark als bij scenario 1, waarbij ook hier het zwembad min of meer dezelfde centrale plek krijgt. Door de haven aan de Oosterschelde te leggen en hier een recreatie- en een woonprogramma aan te koppelen, wordt het dorp opgespannen over de volle lengte van de Pluimpot. Dit betekent wel dat er minder sprake is van een verlevendiging van en bij de bestaande kern.

Scenario 2: Duiker, gering getij met zout water

19


Scenario 2: Duiker, gering getij met zout water - Jachthaven met 600 ligplaatsen aan de Oosterschelde - Natuurcompensatie nodig: (duiker zorgt voor zout water in Pluimpot en getij van enkele decimeters) - Enkele woontorens, jachthavenvoorzieningen aan de nieuwe jachthaven (mogelijkheden voor Hotel) - Strand verplaatsen - Verder als scenario 1

Scenario 2 uitgewerkt in luchtfoto

20

Detail scenario 2 uitgewerkt in luchtfoto


Referentiebeeld wonen aan water in Venetië


Referentiebeeld jachthaven in Brouwershaven

Referentiebeeld wonen aan water in Ypenburg

Referentiebeeld wonen aan water in Lelystad

Referentiebeeld wonen aan water in Hoofddorp

Referentiebeeld natuur in Pluimpot

21


4.4 Scenario 3A en B: Open verbinding met stormvloedkering, gedempt getij

ken zullen daarvoor verhoogd en plaatselijk ook verbreed moeten worden.

Landschap, water en natuur Scenario 3 beschrijft een extremere ingreep in het gebied. Hier wordt de Pluimpot daadwerkelijk weer aangetakt op de Oosterschelde. De historische kwaliteiten, zoals de haven in het dorp, de vrije bereikbaarheid vanaf de Oosterschelde, het getijdenwater (met een forse getijslag van ca 5 meter (bij deuroptie ca 3,5m, NAP – 1,5m tot ca NAP + 2,0m)) en het zoute kwelderlandschap worden ingezet als ‘unique selling points’ . Deze geven een impuls aan zowel de woonkwaliteit, de identiteit van het dorp en daarmee aan de recreatieve economie.

In dit scenario wordt in de doorgebroken zeedijk een deur aangebracht bij de monding van de Pluimpot, die bij extreme waterstanden gesloten kan worden. Uitgaande van een sluitpeil van de deuren van NAP + 1,50m bedraagt de benodigde kerende hoogte van de deuren dus drie meter. Een doorvaartbreedte van 10 meter is voldoende. De benodigde diepte is NAP – 5,00m. Het oppervlak waartegen zich waterdruk kan opbouwen, bedraagt dus ca 9,5 x 10 = 95 m2. Met een hoogteverschil van drie meter volgt hieruit een kracht van 95 x 3 x 9,8 = 2800 kN. Om deze kracht op te kunnen nemen zijn aan beide zijden zware landhoofden nodig. Dit is mogelijk, maar de deuren vormen wel een aanzienlijke kostenpost.

Om deze kwaliteiten ‘binnen te halen’ is het noodzakelijk de zeedijk te doorbreken. De dijk rondom het gebied (ca drie kilometer) dient hiervoor op deltahoogte te worden gebracht. Het toetspeil voor de waterstanden ter plaatse bedraagt volgens de Hydraulische randvoorwaarden 2006 NAP + 3,70m. Inclusief toeslagen voor zeespiegelstijging, buistoten en dergelijke gaan we uit van een ontwerppeil van NAP + 4,50m. Er is in de Pluimpot nauwelijks sprake van golfaanval, zodat een dijkhoogte van NAP + 5,50m naar verwachting voldoende is. De bestaande dij-

22

Deze ingreep heeft vooral effect als het beschikbare gebied maximaal wordt benut, dus als, zoals in de vorige scenario’s, de Geertruipolder bij de Pluimpot wordt getrokken. De getijslag betekent daarnaast dat robuustere voorzieningen nodig zijn om het watermilieu beleefbaar te maken. De dorpsuitbreiding is om deze reden in dit scenario compact voorgesteld rond een haven voor 600 jachten. Feitelijk is de dorpsuitbreiding

een voortzetting van de sfeer van de oude haven, met hogere huizen, stenige straatjes, bruggen en kademuren aan het water. Een centrale kade biedt ruimte aan de ‘bruine vloot’. De toegankelijkheid van het water bij het woongebied wordt gerealiseerd door drijvende steigers. Aandachtspunt is de positie van recreatiepark de Pluimpot. De bestaande situatie kan worden opgewaardeerd, maar de dijkverzwaring zal ook zijn ruimte eisen. Het is mogelijk, om gekoppeld aan de huidige voorzieningen, zeer specifieke getijdenrecreatie te realiseren (drijvende hutten of hutten op palen), maar naar verwachting is de markt hiervoor beperkt. Vanaf de haven moet door de Pluimpot een vaargeul richting de Oosterschelde worden gerealiseerd, met een bodembreedte van 30 meter en een diepte van NAP – 5,0 meter. De geul wordt voor het grootste deel tegen de westelijke dijk van de Pluimpot aan gelegd, waardoor aan de oostzijde zoveel mogelijk aaneengesloten ruimte ontstaat voor natuurontwikkeling. In de Pluimpot zelf, leidt de grote getijslag tot geheel verdwijnen van de bestaande beplanting en terugkeren van een gevarieerd

patroon van kreken, slikken en platen met zoute kweldervegetaties. Het landschap zal open zijn en de beleving van de Oosterschelde zeer nabij. Ook buitendijks moet een geul gebaggerd worden om de Pluimpot bereikbaar te maken voor recreatieve vaart. Deze geul doorsnijdt het bestaande strand en de slikken op de vooroever. Om te voorkomen dat het zand van het strand in de geul terecht komt, is een dammetje nodig dat de geul van het strand scheidt. Als de vaargeul zo ver mogelijk naar het westen wordt geprojecteerd (tegen de bestaande dijk van de Muijepolder aan), dan blijft de ingreep voor het strand beperkt tot een strook van hooguit 100m aan de westkant. Dit kan ruimschoots worden gecompenseerd door het strand uit te breiden tot in de hoek van de Geertruipolder en de Scherpenissepolder. De aanleg van de vaargeul in de slikken van de Oosterschelde en de bijbehorende havendammen en de verplaatsing en uitbreiding van het strand hebben een negatief effect op de milieuwaarden ter plaatse. Deze effecten worden naar verwachting echter ruimschoots gecompenseerd door de kwaliteitsimpuls van de Pluimpot en de aanpalende Geertruipolder.


Stedenbouw en recreatie in 3A De stedenbouwkundige opzet van scenario 3A is geïnspireerd op het Zuidfranse Port Grimaud. Deze is volledig gericht op het optimaal ervaren van de ligging van de woningen direct aan het water door zoveel mogelijk oeverlengte te maken. Net als in scenario 1 en 2 profiteert in dit scenario ook het bestaande dorp van de ligging aan het water door veel openbare ruimte in het verlengde van de Kaaistraat te realiseren. Dat wil zeggen sloop van het kantoorgebouw in het verlengde van de Kaaistraat. Doordat in dit scenario een verbinding via een sluis met de Oosterschelde wordt voorgesteld, kan de situatie van weleer terug worden gebracht: een haven nabij de dorpskern!

Scenario 3A: Open verbinding met stormvloedkering, gedempt getij - woningen direct aan water

Het dorp krijgt hiermee een nieuwe centrale en vitale plek aan het water met daarnaast ruimte voor voorzieningen zoals het buurthuis, scholen, fitness, winkeltjes en horeca. De (passanten)haven zorgt samen met deze voorzieningen voor een levendige sfeer. De haven, de voorzieningen en de woningen achter het buurthuis kunnen samen wellicht voldoende draagvlak bieden voor een parkeergarage (verdiept of halfverdiept). De woningen aan de dijk (Galgenpad) genieten van een vrij uitzicht op de haven en zorgen voor een gevoel van sociale veiligheid.

23


De geschakelde woningen zijn vormgegeven als lange linten die de slingerende kadelijnen volgen. De woningen hebben nagenoeg allemaal een privé-oever met terrassen en aanlegplaatsen voor eigen bootjes. Op een aantal plaatsen reikt de openbare ruimte tot aan het water, zodat niet alle oevers geprivatiseerd zijn en de relatie met het water door iedereen ervaren kan worden. De woningen maken een meer stedelijke indruk dan de woningen in scenario’s 1 en 2 doordat ze geschakeld zijn. Om toch ook de individualiteit en de kleinschaligheid te benadrukken, passend bij een dorp als St. Maartensdijk, wordt voorgesteld om de huizen onderscheidend van elkaar te maken door bijvoorbeeld verspringende daklijnen, verschillend materiaalgebruik en kleur. De woningen hebben maximaal 3 bouwlagen en een kap. Deze wereld van eilanden, steigers en bootjes zorgt voor een recreatieve sfeer, een permanent vakantiegevoel. Omdat het klimaat in Zeeland anders is dan in Zuid-Frankrijk is het van belang om de opzet van Port Grimaud te vertalen naar de Nederlandse condities. Dat betekent voor de stedenbouwkundige opzet het toevoegen van luwe (groene) binnenwerelden waar het aange-

24

naam vertoeven is op koudere dagen met veel wind. Voor de architectuur betekent dat bijvoorbeeld dat de huizen binnen/buitenruimtes hebben zoals wintertuinen en serres. De eilanden zijn ontsloten door een netwerk van wegen voor bestemmingsverkeer. De bochtige wegen zorgen al voor een lage snelheid en dragen bij aan de recreatieve relaxte sfeer. Fietsers, voetgangers en auto’s delen voornamelijk hetzelfde netwerk. Het recreatiepark blijft gehandhaafd en kan worden uitgebreid met vakantiehuizen die qua stedenbouwkundige opzet dezelfde structuur hebben als de eilanden die bestemd zijn voor permanente bewoning. Het zwembad ligt in dit scenario aan de Oosterschelde en vormt een recreatief knooppunt samen met de duikschool en het strand.


Stedenbouw en recreatie in 3B De stedenbouwkundige opzet van het scenario 3B is robuust: hoge stenige kades en stoere bouwblokken. Net als in de andere scenario’s is ook hier het belang van een verbinding van de dorpsuitbreiding met de bestaande dorpskern opgepakt. Het water en de haven liggen middels een openbaar plein in het verlengde van de Kaaistraat. Rondom dit centrale deel (plein en haven) is een havenbuurt zodanig vormgegeven dat het dorp als het ware wordt afgerond. Overal zijn de kades openbaar toegankelijk en is het water bereikbaar door middel van scharnierende steigers die meebewegen met de getijden. De bouwblokken zijn gesloten om een duidelijk en helder plan te benadrukken. De straten zijn zodanig ontworpen dat er lange zichtlijnen mogelijk zijn. Hierdoor is de haven vanuit elke plek zichtbaar en voelbaar. De woningen zijn hoofdzakelijk grondgebonden en grenzen met hun entree direct aan de straatzijde. Een kleine intermediaire zone zorgt voor de overgang van openbaar naar privé. De woningen hebben wel achtertuinen. De hoeken van de bouwblokken verdienen speciale aandacht qua architectuur. Scenario 3B: Open verbinding met stormvloedkering, gedempt getij - woningen in robuuste kades en stoere bouwblokken

25


De privé buitenruimtes van de hoekwoningen zullen voornamelijk bestaan uit balkons, wintertuinen en dakterrassen. Deze wonin-

Scenario 3A uitgewerkt in luchtfoto

26

gen zijn dan ook vooral geschikt voor (luxe) appartementen. De bouwblokken zijn maximaal drie bouwlagen plus een kap.

Het park aan de oostzijde van het Havenkwartier maakt het in de toekomst mogelijk om de open verbinding met de Ooster-

Detail scenario 3A uitgewerkt in luchtfoto

schelde verder door te trekken landinwaarts. Op die manier kan de oorspronkelijke loop van de kreek voor een groter


deel worden hersteld. De woningen worden ontsloten door een formeel stelsel van straten. De hoofdroutes leiden naar de parkeerplaats achter het

Scenario 3B uitgewerkt in luchtfoto

buurthuis en via de dijk (die nu de grens tussen bedrijventerrein en sportvelden vormt) zijn er een paar inprikkers het havenkwartier in. Het parkeren van bezoekers

voor de haven, het buurthuis en de woningen wordt gebundeld op een grote parkeerplaats nabij het buurthuis, tegen het bedrijventerrein. De straten langs de kades

zijn breed en worden ingericht met een ruim profiel voor voetgangers en fietsers.

Detail scenario 3B uitgewerkt in luchtfoto

27


Scenario 3A en 3B Open verbinding met Oosterschelde stormvloedkering -

De Pluimpot weer mee laten doen met het getij van de Oosterschelde (zout) Deur of stormvloedkering: extremen tegengaan Haven aan de kern van Sint Maartensdijk Woningbouw in Geertruipolder in relatie tot kern Sint Maartensdijk en de nieuwe jachthaven - Geen uitbreiding van vakantiepark de Pluimpot in Geertruipolder, maar in zoekgebied Scherpenisse polder - Overdekt zwemparadijs aan de Oosterschelde bij het strand Referentiebeeld wonen en recreatiewoningen direct aan

Referentiebeeld model 3b wonen en recreatiewoningen

het water (model 3a)

in Blokzijl, robuust met hoge kades en stoere bouwblokken (model 3b)


28

Referentiebeeld wonen en recreatiewoningen in Port Grimaud (model 3a)


4.5 Scenario 4A en 4B: Open verbinding, volledig getij Landschap, water en natuur Dit is het meest vergaande scenario. Hier wordt evenals in het vorige scenario de Pluimpot weer volledig aangetakt. Sint Maartensdijk krijgt hiermee zijn historische band met de Oosterschelde terug. In tegenstelling tot de vorige scenario‘s worden de dorpsuitbreiding en de haven niet compact uitgevoerd maar sterk geïntegreerd in het landschap. Dit levert een woonvorm die in Nederland nauwelijks voorkomt en die

daarmee voor de gemeente en Zeeland een unieke kwaliteit gaat vormen. Op eilanden en landtongen zijn huizen gebouwd met private en gezamenlijke kaden en steigers. Ook in dit scenario moet rekening gehouden worden met een peilfluctuatie van ca 5 meter, tussen ca NAP – 1,5m en NAP + 3,70m. Dit betekent een forse investering in kaden en drijvende steigers. Overwogen kan worden om deze grote peilfluctuaties te reduceren door bij de huidige Pluimpotdam of het begin van de bebouwing een kering te bouwen. De kosten hiervan zullen echter aanzienlijk zijn.

Ook is toepassing van drijvende woningen denkbaar. In de scenario’s 4A en 4B is voorzien in de uitplaatsing van recreatiepark De Pluimpot naar de Scherpenisse Polder. De Pluimpot komt hierdoor geheel ter beschikking van het herstelde getij, de dijkverzwaring wordt eenduidiger en de winst in landschap en natuur groter. Het biedt weer de mogelijkheid voor een landschappelijke verdichting van de westrand van de Scherpenisse Polder, die zo de oude Pluimpotmonding flankeert en bijdraagt aan het herstel van de weidsheid van het landschap en de visuele nabijheid van de Oosterschelde bij Sint Maartensdijk.

Aan de zeezijde wordt in dit scenario het strand verplaatst en heringericht. Hiervoor is ruimte aan de oostzijde van het bestaande strand. Voor de vaargeul van de Pluimpot naar diep water moet gebaggerd worden in de slikken van de vooroever. De baggerwerken, de aanleg van de dammen en de verplaatsing van het strand hebben een negatief effect op de milieuwaarden ter plaatse. Deze negatieve effecten worden naar verwachting meer dan gecompenseerd door de opening van de Pluimpot en de integratie met de Geertruipolder. Naar verwachting maakt dit de genoemde ingrepen wettelijk haalbaar.

29


Stedenbouw en recreatie Als bij 3A en 3B.

Scenario 4A: Open verbinding, volledig getij - woningen direct aan water

30


Scenario 4A en 4B: Open verbinding, volledig getij - De Pluimpot weer mee laten doen met het getij van de Oosterschelde (zout) - Haven aan de kern van Sint Maartensdijk - Recreatiegebied de Pluimpot wordt in dit scenario uitgeplaatst naar Scherpenisse Polder (zie contour zoekgebied) - Strand versterken aan de Oosterschelde, duikrecreatie opwaarderen, horeca - Verder zie scenario 3A en 3B

Scenario 4B: Open verbinding, volledig getij - woningen in robuuste kades en stoere bouwblokken

31


Scenario 4A uitgewerkt in luchtfoto

32

Detail scenario 4A uitgewerkt in luchtfoto


Scenario 4B uitgewerkt in luchtfoto

Detail scenario 4B uitgewerkt in luchtfoto

33



34

5. Inbedding in landschap Tholen Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

5.1 Investeren in landschap De Impuls Sint Maartensdijk kan veel sterker door investeringen te doen in het landschap van het eiland Tholen. Recreatie en toerisme floreren immers het beste daar waar sprake is van een aantrekkelijk en toegankelijk landschap. Het succes van voorzieningen op het gebied van recreatie en toerisme in bijvoorbeeld Drenthe, de Achterhoek of de Waddeneilanden is voor een groot deel terug te voeren op een aantrekkelijk landschap.

en bos, gaan deze elementen zich manifesteren in het landschap en geven er een robuuste ruimtelijke werking aan. De ruimtelijke structuur van het landschap wordt beter leesbaar en herkenbaar. Het versterkt de identiteit en mogelijkheden voor oriëntatie.

Investeringen in het Thoolse landschap kunnen een versterkend effect hebben op de bestaande en nog te ontwikkelen voorzieningen. We denken aan bossingels, dijkbeplantingen, kreken met natuurlijke oevers en een aantal van deze elementen gekoppeld netwerk van wandel- en fietspaden.

Door de grote schaal van het landschap op Tholen gaat dit niet ten koste van de openheid, maar geeft het hooguit meer reliëf aan het landschap. Vanuit de beschutting en de randen van de bossingels en beplanting wordt de openheid bovendien sterker beleefd. Bij de ruilverkavelingen de Noordwaard en het Land van Altena West, gelegen ten zuidoosten van Dordrecht en aansluitend op de Biesbosch, is deze strategie van landschapsbouw met succes uitgevoerd. Hier is goed te zien en te ervaren hoeveel kwaliteit er aan het landschap is toegevoegd.

5.2 Geulen drager landschapsstructuur

5.3 Verbindingen tussen kernen

Tholen is in de loop der eeuwen ontstaan door het aaneengroeien van eilanden. Dit historische gegeven kan als inspiratiebron dienen voor een nieuwe landschapsstructuur. Door een deel van de laatst ingepolderde geulen te accentueren met beplanting

De robuuste groenstructuren kunnen nog worden aangevuld met dijkbeplantingen en natuurlijke oevers langs kreken en hoofdwatergangen. Op deze manier ontstaan er vele aantrekkelijke en gevarieerde mogelijkheden om het eiland Tholen te verkennen en

te ontdekken. Op deze manier worden verschillende plaatsen op Tholen met elkaar verbonden en ontstaan er mogelijkheden voor uiteenlopende wandel- en fietstochten.

5.4 Kapstok voor nieuwe ontwikkelingen De nieuwe landschapsstructuur kan een belangrijke rol krijgen als drager voor nieuwe functies in het landschap. We denken hierbij bijvoorbeeld aan nieuwe landgoederen, kampeer- en bungalowterreinen, kamperen of logeren bij de boer, een pannenkoekenhuis of voorzieningen als golf. De kreken lenen zich voor sportvisserij, natuurbeleving en mogelijk kanoën.

35


Nieuwe landschapsstructuur als kapstok voor nieuwe ontwikkelingen

36

6. Afweging scenario’s Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

6.1 Overzicht scenario’s

Scenario 1: dicht, vast peil met brak tot zoet water

37


Scenario 2: duiker, gering getij met zout water

38


Scenario 3A: Open verbinding met stormvloedkering, gedempt getij - woningen direct aan water

39


Scenario 3B: Open verbinding met stormvloedkering, gedempt getij - woningen in robuuste kades en stoere bouwblokken

40


Scenario 4A: open verbinding met Oosterschelde - woningen direct aan water

41


Scenario 4B: open verbinding met Oosterschelde - woningen in robuuste kades en stoere bouwblokken

42


6.2 Impuls Sint Maartensdijk: vergelijkende beschrijving

Beschrijving Waterbeheer

Scenario 1 Pluimpot dicht Vast peil

Scenario 2 Duiker in Pluimpot Gering getij 20 cm Zout

Veiligheid

Brak (monding) / zoet Huidige situatie

Jachthaven

Geen

Natuur

Uitbreiding huidige natuurkwaliteiten met bos, kreken en natuurlijke oevers

Strand Aantal woningen Grondgebonden Vrije kavels Appartementen Vakantiepark Pluimpot Zwembad

Huidige locatie 196

Oosterschelde (OS) 600 plaatsen + voorz. Idem maar dan met omvorming > meer zoutgerelateerde natuur, beperkte dynamiek Verplaatsen 220

36 100 60 Uitbreiding in Geertruipolder Geertruipolder, locale attractie en betekenis

36 100 84 Uitbreiding in Geertruipolder Geertruipolder, locale attractie en betekenis

Huidige situatie

Scenario 3A Pluimpot open Gecontroleerd getij -1.5 NAP + 2.00 NAP Zout Dijken Pluimpot en Geertruipolder naar 5.5 NAP, primaire waterkering Stormvloedkering Bij centrum + privésteigers 600 plaatsen + voorz.

Scenario 4A Pluimpot open Volledig getij -1.5 NAP + 3.70 NAP Zout

Scenario 4B Pluimpot open Volledig getij -1.5 NAP + 3.70 NAP Zout

Dijken Pluimpot en Geertruipolder naar 5.5 NAP, primaire waterkering

Dijken Pluimpot en Geertruipolder naar 5.5 NAP, primaire waterkering

Bij centrum + privésteigers 600 plaatsen + voorz.

Compact bij centrum 600 plaatsen + voorz.

Idem maar dan met omvorming naar zoute getijde natuur met dynamiek

Scenario 3B Pluimpot open Gecontroleerd getij -1.5 NAP + 2.00 NAP Zout Dijken Pluimpot en Geertruipolder naar 5.5 NAP, primaire waterkering Stormvloedkering Compact bij centrum 600 plaatsen + voorz. Idem maar dan met omvorming naar zoute getijde natuur met dynamiek

Idem maar dan met omvorming naar zoute getijde natuur met maximale dynamiek

Idem maar dan met omvorming naar zoute getijde natuur met maximale dynamiek

Verplaatsen 357 (deels vakantie)

Verplaatsen 279

Verplaatsen 357 (deels vakantie)

Verplaatsen 279

357

207

357

207

Bestaande kavel blijft gehandhaafd Nabij Zeester aan OS, attractie van allure door ligging en kansen koppeling met duiksport

72 Bestaande kavel blijft gehandhaafd Nabij Zeester aan OS, attractie van allure door ligging en kansen koppeling met duiksport

Uitplaatsing naar Scherpenissepolder Nabij Zeester aan OS, attractie van allure door ligging en kansen koppeling met duiksport

72 Uitplaatsing naar Scherpenissepolder Nabij Zeester aan OS, attractie van allure door ligging en kansen koppeling met duiksport

43


Criteria Impuls leefbaarheid

Scenario 1 Woningbouw, zwembad en uitbreiding vakantiepark zijn impuls, maar zeer beperkt

Imago

Prettig wonen en recreëren

Impuls recreatie

Zeer beperkt

Effecten op natuur

Beperkt maar wel aanwezig Externe beïnvloeding op natuur Pluimpot door uitbreiding vakantiepark en woningbouw Bestaande knelpunten (o.a. verdroging) worden niet opgelost. Laag investeringsniveau Goed

Kosten

Haalbaarheid

44

Scenario 2 Woningbouw, zwembad en uitbreiding vakantiepark + jachthaven zijn bescheiden impuls (synergie Smalstad en buitendijkse haven ontbreekt) Prettig wonen en recreëren + watersport Kansen voor hotel bij haven Impuls zeker aanwezig door jachthaven

Negatief, haven + vaargeul gaat ten koste van areaal slikken platen Oosterschelde Idem, maar betere natuur en waterkwaliteit in Pluimpot compensatie duiker: zout water + zeer beperkt getij

Hoger investeringsniveau Zeer beperkt, haven in Natura 2000 gebied is problematisch

Scenario 3A Woningbouw, vakantiewoningen, zwembad en jachthaven zijn impuls synergie Smalstad en jachthaven is grote meerwaarde, zeer onderscheidend concept Smalstad St.M aan de Oosterschelde met binnenhaven! Toeristische trekker Kansen hotel bij haven en kern Bijzondere vakantiewoningen met aanlegsteiger Impuls sterk Positief In Pluimpot en Geertruipolder meer areaal (5 ha) natuur toe te voegen aan Nationaal Park, deels nodig als compensatie vaargeul Pluimpot Zoute getijdennatuur met schorren en slikken wordt hoog gewaardeerd.

Zeer hoog investeringsniveau Markt- en conjunctuurafhankelijk, Sterk concept doorslaggevend

Scenario 3B Woningbouw, zwembad en jachthaven zijn impuls synergie Smalstad en jachthaven is grote meerwaarde Smalstad St.M aan de Oosterschelde met binnenhaven! Toeristische trekker Kansen voor hotel bij haven en kern Impuls sterk Zeer positief In Pluimpot en Geertruipolder nog meer areaal (10ha) toe te voegen aan Nationaal Park, deels nodig als compensatie vaargeul Pluimpot Zoute getijdennatuur met schorren en slikken wordt hoog gewaardeerd.

Hoog investeringsniveau Markt- en conjunctuurafhankelijk, Sterk concept doorslaggevend

Scenario 4A Woningbouw, vakantiewoningen, zwembad en jachthaven zijn impuls synergie Smalstad en jachthaven is grote meerwaarde, zeer onderscheidend concept Smalstad St.M aan de Oosterschelde met binnenhaven! Toeristische trekker Kansen hotel bij haven en kern Bijzondere vakantiewoningen met aanlegsteiger Impuls sterk Zeer positief, maar nog meer areaal robuuster voor de natuur (10 ha extra areaal) Zoute getijdennatuur met schorren en slikken wordt hoog gewaardeerd.

Scenario 4B Woningbouw, vakantiewoningen, zwembad en jachthaven zijn impuls synergie Smalstad en jachthaven is grote meerwaarde

Zeer hoog investeringsniveau Markt- en conjunctuurafhankelijk, Sterk concept doorslaggevend

Hoog investeringsniveau Markt- en conjunctuurafhankelijk, Sterk concept doorslaggevend

Smalstad St.M aan de Oosterschelde met binnenhaven! Toeristische trekker Kansen voor hotel bij haven en kern Impuls zeer sterk Zeer positief, maar nog robuuster voor de natuur (22 ha extra areaal) Zoute getijdennatuur met schorren en slikken wordt hoog gewaardeerd.

6.3 Analyse en voorlopige waardering scenario’s


6.4 Voorlopige weging scenario’s Nota bene: Weging is nog zeer grof en subjectief Concepten zullen zich moeten bewijzen (markt) Planoptimalisatie (eerst ambitie, dan sturen op marktvraag en planoptimalisatie) Beoordeling gebaseerd op te creëren draagvlak, belangrijke randvoorwaarde Hoe groter de investeringen, hoe groter de mogelijke opbrengsten, werkgelegenheid en effecten op leefbaarheid.

Criteria Impuls leefbaarheid Toekomstwaarde Gebruikswaarde Belevingswaarde Imago Impuls recreatie Effecten op natuur Kosten Haalbaarheid Imago Wenselijkheid Risico’s

Scenario 1 0 0 0/+ 0 0/+ 0/0 ++ 0 0/++

Scenario 2 + 0 + + + + + -+ +

Scenario 3A ++ + ++ ++ ++ ++ + ++ 0 ++ ++ -

Scenario 3B ++ + ++ ++ ++ ++ + ++ + ++ ++ 0

Scenario 4A ++ ++ +++ +++ ++ ++ ++ ++ 0 ++ ++ -

Scenario 4B ++ ++ +++ +++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ 0

45


6.5 Kanttekeningen bij scenario’s Scenario 1 Scenario 1 biedt waarschijnlijk een te beperkte impuls voor Sint Maartensdijk. Op zich worden in dit scenario kwaliteiten toegevoegd voor wonen en recreatie, maar de ‘unique selling points’ voor de omgeving worden daarin te weinig betrokken. Bovendien maakt het andere ontwikkelingen op de lange termijn onmogelijk. Wat Vakantiepark de Pluimpot betreft: bij uitbreiding in de Geertruipolder ontstaat een zeer langgerekte vorm. Zeer ongunstig voor een vakantiepark omdat een deel van de vakantiehuizen ver van de voorzieningen af komt te liggen. Scenario 2 Hiervoor gelden de opmerkingen als bij scenario 1. Daarbij is een haven in de Oosterschelde problematisch. In principe kan het niet binnen Natura 2000 gebieden. Er moet een zwaar maatschappelijk belang mee worden gediend en er mogen geen alternatieve oplossingen zijn, die de natuur niet schaden. Als die toets al positief uit zou vallen, wat niet te verwachten is, dan moet de natuur die verloren gaat elders gecompenseerd worden. Het beleid is: bij voorkeur bij bestaande havens of binnendijks.

46

Scenario’s 3 en 4 Een haven direct aansluitend op de historische kern is de belangrijkste troef in de impuls voor Smalstad Sint Maartensdijk. Een haven brengt gezelligheid, levendigheid, liggelden en werkgelegenheid met zich mee. Een haven is ideaal voor horeca en altijd een favoriete woonbestemming. Een haven trekt mensen uit de regio. Sint Maartensdijk weer in open verbinding brengen met de Oosterschelde maakt dit mogelijk. Hierdoor wordt de historische band tussen Sint Maartensdijk en het water weer hersteld. Dit zal veel betekenen voor het imago van deze plaats. Door de Pluimpot en delen van de Geertruipolder te koppelen aan de Oosterschelde ontstaat één geheel met het Nationaal Park Oosterschelde en er ontstaat zoute getijdennatuur die hoog gewaardeerd wordt. Nota bene 1: Uitbreiden van vakantiepark de Pluimpot op de nu voorziene locatie is in deze varianten waarschijnlijk geen optie, want in dat geval blijft vermoedelijk te weinig ruimte over voor natuur (platen en slikken) naast de vaargeul. Nota bene 2: Stedebouwkundig verschillen de A en B varianten sterk in kadelengte. In de A-varianten liggen alle grondgebonden woningen en

vakantiehuizen aan het water en beschikken zij over een aanlegsteiger. Een dure variant wat betreft investeringen, maar met een hoge opbrengstverwachting (afhankelijk van inschatting markt). De B-varianten zijn compacter. Traditioneler Hollands / Zeeuws en veel goedkoper wat betreft investeringen. De opbrengsten uit woningverkoop zijn navenant minder groot omdat niet alle woningen aan de haven en het water liggen of er uitzicht op hebben. Nota bene 3 en 4: Scenario’s 4A en 4B gaan uit van een verplaatsing van vakantiepark de Pluimpot naar de Scherpenisse Polder, waardoor meer ruimte voor natuur ontstaat, maar wat mogelijk ook kansen voor het vakantiepark biedt. De ondernemer kan inspelen op alle nieuwe ontwikkelingen. De impuls voor Sint Maartensdijk zal het sterkst zijn bij een breed totaalconcept. Het zoekgebied dat we hebben aangegeven in de Scherpenisse Polder zal ook een belangrijke rol spelen bij de impuls. Hier kunnen nieuwe recreatieconcepten worden ontwikkeld, optimaal ingericht, die elkaar versterken en een nieuw elan brengen in Sint Maartensdijk. Aanvullend op het huidige recreatieaanbod zal een impuls kunnen uitgaan van voorzieningen in het hogere segment van de markt (Referen-

tie Hof van Saksen), eventueel in combinatie met een golfterrein en nieuwe landgoederen en investeringen in het landschap van Tholen (groen, fiets- en wandelpaden en kanomogelijkheden): een landschappelijk en recreatief netwerk. In het perspectief van het voorgaande kunnen de varianten 3 en 4 ook worden gezien als respectievelijk: korte termijn en lange termijn.

7. Conclusie, aanbeveling en vervolg advies St. Maartensdijk Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

7.1 Kwaliteit en uitvoerbaarheid Na het ontwikkelen van de vier hoofdscenario’s met alle voor- en nadelen heeft het kwaliteitsteam bekeken welk scenario het meest kansrijk is voor realisatie (uitvoerbaarheid) en welk scenario de kwalitatief meest hoogwaardige oplossing biedt (kwaliteit). Want dat is het doel van het Kwaliteitsteam Zeeland: aandragen van kwalitatief hoogwaardige, maar uitvoerbare oplossingen. De opgave voor Sint Maartensdijk was: Versterken van de leefbaarheid van de kern door het geven van een economische impuls (jachthaven, recreatieontwikkeling, woningbouw) en tegelijkertijd het versterken van de ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteit.

zoals in de scenario’s 3 en 4 geeft economisch gezien de hoogste opbrengst voor de kern en levert de beste bijdrage aan de leefbaarheid. Een compacte invulling van de woningbouw met zo min mogelijk kadelengte, volgens scenario 4 heeft de voorkeur. Op de eerste plaats sluit deze ruimtelijke oplossing het beste aan bij de Zeeuwse cultuur. En op de tweede plaats zal deze oplossing veel eerder haalbaar zijn dan oplossingen met veel meer kadelengte zoals bij scenario 3. Scenario 2 scoort op deze punten veel lager. Bovendien zal een buitendijkse jachthaven in dit scenario tot knelpunten leiden vanuit de wettelijke en beleidsmatige kaders. Het scenario 1 is veel minder ambitieus, geeft meer de autonome ontwikkeling weer. Gezien de opgave zijn scenario 1 en 2 niet de beste opties.

7.2 Weging van scenario en conclusie De conclusie van het kwaliteitsteam is dat de scenario’s 3 en 4 de beste invulling geven aan de geschetste opgave: Ecologisch gezien heeft zoute natuur onder directe getijdenwerking de hoogste waarde, zoals in de scenario’s 3 en 4. De verstorende werking van het gebruik als verbinding voor de jachthaven vraagt daarbij de aandacht. Een jachthaven zo dicht mogelijk bij de kern,

7.3 Aanbeveling ruimtelijke uitgangspunten Het werken met scenario’s is een hulpmiddel om door het hanteren van duidelijke ruimtelijke uitgangspunten helder te krijgen waar kansen en oplossingen liggen. Deze zijn nooit direct één op één te vertalen in een definitief inrichtingsplan. Het kwaliteitsteam beveelt aan om op basis

van elementen uit de scenario’s 3 en 4 en de volgende ruimtelijke uitgangspunten te komen tot een verder uitgewerkt inrichtingsplan en een intentieovereenkomst voor de realisatie. De ruimtelijke uitgangspunten zijn: - Realiseer een jachthaven en woningbouw zo dicht mogelijk bij de bestaande kern, in duidelijke ruimtelijke samenhang en verbinding met deze kern. - Kom tot een zo sterk mogelijke ecologische en landschappelijke kwaliteit van het plan op basis van zoute getijdennatuur. Deze kwaliteiten dienen tenminste gelijk te zijn aan de huidige waarde van de Pluimpot. De invulling hiervan zal in hoge mate de aantrekkelijkheid van het gebied bepalen. - Realiseer een versterking van de verblijfsrecreatie in het gebied en speel daarbij in op de nieuwe kwaliteiten (o.a. jachthaven). - Realiseer een nieuwe ontsluitingsstructuur oostelijk van de Pluimpot.

de projectontwikkelaar die de jachthaven wil ontwikkelen, tevens vertegenwoordiger van de grondeigenaar van het Wulpdal; de gemeente, als initiërende overheidspartij en als grondeigenaar; Staatsbosbeheer, als eigenaar van natuurgebied de Pluimpot; waterschap / Rijkswaterstaat voor veiligheid, ontsluiting en waterhuishouding; de provincie, ondermeer als beoordelaar van de Natura2000-doelstellingen (en mogelijk meer). Doel moet zijn te komen tot een intentieovereenkomst over de ruimtelijke inrichting en de grondexploitatie. Het verdient aanbeveling een onafhankelijk procesbegeleider aan te trekken.

7.4 Aanbeveling voor vervolg Het kwaliteitsteam beveelt aan te komen tot een initiatiefgroep en daar de volgende partijen bij te betrekken: de eigenaar van camping de Pluimpot;

47

Opdrachtgevers / samenstelling Kwaliteitsteam Zeeland Een advies van het Kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

Opdrachtgevers Provincie Zeeland Gemeente Tholen Samenstelling kwaliteitsteam B. van Reeth, architect / stedebouwkundige J.W. Bosch, landschapsarchitect G. Kooiker, gemeente Tholen P. Goossen, provincie Zeeland I. de Kubber, provincie Zeeland K. van Rabenswaaij, Provincie Zeeland Externe deskundigen H. Wisse, Provincie Zeeland T. Peters, Provincie Zeeland R. Wichertjes, Gemeente Tholen E. Buijinck, Staatsbosbeheer J. de Jong, Rijkswaterstaat J. Minderhoud, Waterschap Zeeuwse Eilanden

48

Bureau ondersteuning en rapportage Vista landscape and urban design R. de Visser K. Wardenaar R. van Esschoten Svasek Hydraulics B. Bliek BBN adviseurs voor gebouwen en gebieden N. Mediati

Een advies van het kwaliteitsteam Zeeland voor Sint Maartensdijk

COLOFON Uitgave Provincie Zeeland Directie Ruimte, Milieu en Water, afdeling Ruimte Product van het Kwaliteitsteam Zeeland Eindredactie: P. Goossen I. de Kubber Tekst, foto’s en illustraties Vista landscape and urban design Provincie Zeeland Klutworks Druk Provincie Zeeland Plaats en datum van uitgave Middelburg, februari 2009

Impuls Sint Maartensdijk

Recommend Documents