Implementatie van een nationale 3D Standaard
Dr Jantien Stoter, projectleider 3D Pilot Werkzaam bij: TU Delft & Geonovum & Kadaster
Inhoud 1. Achtergrond: 3D in huidige praktijk 2. Implementatie van 3D standaard in NL
3D is praktijk!
3D toepassingen 3D data 3D software
Schaduwanalyse
Interactieve luchtstroom simulatie
3D-bomen
veiligheid van waterkeringen
2D niet altijd voldoende Wateroverlast op wegen voorspellen Communicatie met burgers (Apeldoorn)
Ruimtelijke ontwikkeling Spoorzone Delft
Geusselt, Maastricht
3D in communicatie
3D Middelburg
3D Breda (2003!)
3D analyses
3D is praktijk 3D toepassingen
3D data 3D software
Veel 3D data te koop
www.besteld3d.nl
3D data overheid Hoogtemodel Nederland – AHN1: 1997-2003 – AHN2: 2013 voor heel Nederland
Stadsmodellen: Groningen, Leeuwarden, Den Haag etc Topografisch bestand Provincie Noord Brabant
3D open data Geologisch modellen van de ondergrond TNO
3D stadsmodel Rotterdam
3D OSM
3D open data: DTB, Rijkswaterstaat
3D is praktijk 3D toepassingen 3D data
3D software
3D Software 3D ondersteuning in GIS/CAD software: ESRI, Bentley, Intergraph, Autodesk, Erdas, Mapinfo Standaarden: – OGC 3D standaard sinds 2008 (CityGML) – Bouwwereld kent IFC standaard Database: – Oracle 11 ondersteunt 3D
Nog meer 3D database implementatie Topologisch correcte 3D objecten
Editten van object in DBMS
Validatie
3D mainstream? Geen generieke aanpak 3D; steeds opnieuw beginnen/investeren Alleen beschikbaar op project basis; niet als onderdeel van generieke (2D) informatieprocessen Voor overheidsorganisaties onduidelijk wat je met 3D kan doen en hoe je het moet aanpakken Huidige economische klimaat nodigt niet uit tot investering
Doel 3D Pilot fase 1 Inzicht krijgen in 3D mogelijkheden en richting bepalen 3D toepassingen impuls geven, door: – Samenwerken met veel stakeholders in een testgebied op gedefinieerde use cases – Samenbrengen van kennis, technologie en behoefte rond 3D – 3D standaard NL vaststellen
3D Pilot Initiatiefnemers – Kadaster – Geonovum – Nederlandse Commisie voor Geodesie – Ministerie I&M 3D Pilot: – Fase 1: maart 2010 – juni 2011 – Fase 2: sept 2011 – juni 2012
3D Pilot partners fase 1 (68) 4Sight Aerodata AGIV (Belgie) AHN Alterra Bentley BGT-LSV GBKN BLOM Netherlands Cebra Crotec Curnet Cyclomedia Defensie Esri NL Eurosense Fugro Gemeente Leeuwarden Gemeente Amsterdam
Gemeente Apeldoorn Gemeente Den Bosch Gemeente Den Haag Gemeente Groningen Gemeente Rotterdam Gemeente Tilburg Geodan Geodelta Geonovum Grontmij Hansa Luftbild Horus surround vision iDelft Imagem Intergraph ITC - TU Twente IT-Pro People Kadaster
Moss (Germany) Nedgraphics Neo NLR Object Vision Architect ONL Oracle Oranjewoud Organic Vectory PBS Limited (MapInfo) Planbureau Leefomgeving Politie KLPD Provincie NB RWS, DID StrateGIS Terra Imaging TNO Bouw en Ondergrond TNO Defensie en Veiligheid
TNO ICT Topcon Sokkia TOPOSCOPIE Triformis TU Delft c-graphics TU Delft-GISt TU Delft-L&R TU Eindhoven Universiteit Ghent Universiteit Groningen Universiteit Utrecht WUR Cobra Geoadviseurs TU Berlijn
> 400 leden op LinkedIn; ook actief op Twitter
Aanpak 3D Pilot: 4 werkgroepen
Fase 1: Veel testdata: Kop van Zuid Fugro, in opdracht van Rotterdam
AHN2
TNO Topcon Sokkia
Mobiele laserscanning; Horus Surround Vision
DTB, RWS Imagem GBKN
Cyclomedia GBKN
TOP10NL
Veel data verder verwerkt tot 3D informatie IT-Pro people iDelft Bentley
Kadaster
Bentley Bentley Bentley Toposcopie U Twente
Toposcopie
Gemeente Rotterdam
U Twente
…. en toegepast in use cases
Belangrijk resultaat fase 1: integratie 2D IMGeo en OGC 3D standaard (CityGML) CityGML: – OGC standard for 3D geoinformatie (semantiek en geometrie) 3D standard NL: – Hergebruik van waardevolle concepten waarover al consensus is in IMGeo 1.0 IMGeo 2.0: integreert 2D, 2.5D en 3D representaties
CityGML: Level Of Detail concept
OGC, 2008
3D IMGeo LOD2
LOD1
Extrusie naar boven
3D+semantiek Extrusie naar beneden (vanuit BAG)
LOD0 2.5D+semantiek+topologie
IMGeo
2D+semantiek
CityGML-IMGeo
LOD0 and LOD2
2D LOD
Belang 3D IMGeo voor 3D NL Solide basis voor ontwikkelingen 3D 3D Basistopografie voor 3D applicaties Kleine stap naar 3D toepassing vanuit 2D processen Maakt 3D uitbreidingen in andere domeinen mogelijk: – 3D in RO, Kadastrale registratie, BRT – Integratie boven- en ondergrondse informatie – 3D in gebiedsontwikkeling (CO2-neutraal)
National 3D/2D standard Currently in public consultation Expected to become formal standard in 2 months Unique achievement: – Nation wide 3D standard compliant to national + international standard
Wat heeft 3D Pilot fase 1 ons opgeleverd? Van: “3D heeft potentie, maar hoe pak ik het aan” naar “3D met gerichte ambities” 3D bewustzijn in NL; ook bij niet-3D experts Innovaties, ook in 2e en 3e graads netwerk 3D NL georganiseerd (zonder financiering!) 2D IM grootschalige topografie voorbereid op 3D (Inter)nationale bekendheid
OGC 3D award voor 3D Pilot NL Uit OGC press release: “to honor the vision and commitment of those responsible for the achievements” “the award honors the forward-thinking leaders of the 3D Pilot NL” “The developments in the Netherlands serve as inspirational example of a national implementation of a 3D standard for topography”.
Vervolg van 3D Pilot I. Onderwerpen die klaar zijn voor praktijk: oppakken binnen reguliere taken: – Verankering door Geonovum, Kadaster en I&M II. Vervolgpilot 3D (sept 2011- juni 2012)
Doel Vervolgpilot 3D Ondersteuning van implementatie van 3D in NL: – Tools + technieken • Concrete handvatten bieden • Starterskit – Verdere kennisverspreiding – Afstemming relevante organisaties, partijen etc (VNG, BIM standaarden, Curnet, KING)
Nieuwe oproep: 3D Pilot partners Fase 2 (80) 3DSite IT&C BV 4Sight BV Oranjewoud Alliander NV Alterra Wageningen UR AND Autodesk Ballast Nedam Bentley Witteveen+Bos Blom Netherlands Breijn Cobra geoadviseurs bv Crotec CURNET CycloMedia Technology DelftTech BV E-Semble Esri Nederland
Fugro Gemeente Apeldoorn gemeente Den Haag Gemeente Dordrecht Gemeente Eindhoven Gemeente Gent Gem. Leeuwarden Gemeente Rotterdam gemeente Den Bosch Gemeente Tilburg GW Rotterdam Geodan Geodelta GeoID bvba Geonovum Grontmij Nederland Grontmij Nederland Havenbedrijf iDelft BV
Fast-Fox
Imagem
120 personen
Coenradie Ingenieursbureau GW Rdam Intergraph Benelux B.V. ITC UTwente Jupiter Light Kadaster Kaho Sint-Lieven, KU Leuven KPG Nederland BV LENSEN geomanagement NLR NedGraphics NEO BV Oadis Open BIM consultants Oracle Oranjewoud B.V. ORBIT GeoSpatial Techn. Organic Vectory BV Pitney Bowes Insight U Twente en NCG Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)
provincie noord-brabant Reality Bytes rijksuniversiteit groningen Rijkswaterstaat StrateGis Groep BV Syntax InfraMediairs Technische Universiteit Delft TU Eindhoven Projekt en Adviesburo"De Pol" Terra Imaging TNO / BIMserver.org TNO Geomodelling TNO Technical Sciences Topcon Europe Positioning B.V. Toposcopie TU Delft TU Eindhoven Vicrea VU A'dam - SPINlab Universiteit Utrecht
Kenmerken aanpak Vervolgpilot 3D Open netwerk-concept uitbouwen Initiatiefnemers: zelfde als fase 1 Plenaire sessies: – 4 okt, 6 dec, 7 febr, 12 april, 19 juni Regieteam komt ook tussendoor bij elkaar Ook weer veel presentaties en publicaties voorzien Sturen op concrete producten en implementatie
3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (1/3): 1. Voorbeeldbestanden IMGeo 2.0 – CityGML Marcel Reuvers, Geonovum – Uitgangsdata (Testgebied Den Bosch): • 2D IMGeo 2.0/IMBGT 1.0 • AHN2; Cyclomedia; Terrestrisch ingewonnen data – Deelnemers maken 3D IMGeo data • Verschillende thema’s • Verschillende LOD’s 2. Opstellen standaardbestek voor opbouw 3D IMGeo data, Olv George Vosselman, ITC
3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (2/3): 3. 3D validator, Paul Janssen, Geonovum –
Ontwerp en implementatie
4. Beschrijven standaard aanpak beheren, updaten, ontsluiten 3D IMGeo data, Friso Penninga, Gemeente Den Haag –
Als onderdeel van bestaande werkprocessen (bijv kapvergunning, BAG, WABO)
–
Niet als apart werkproces
3D Vervolgpilot, 6 activiteiten (2/2): 5. Verzamelen van 3D killerapplicaties, Rick Klooster, Gemeente Apeldoorn – Niet alleen voor toepassing IMGeo 6. Afstemming BIM-CityGML-IMGeo standaarden, Jakob Beetz, TU Eindhoven
– Agenda opstellen: • Betekenisvolle conversie IFC-CityGML • IFC-CityGML mapping • Kennisdag rond afstemming in 2012
3D TOP10NL als 3D referentieset? Naast standaard ook 3D referentieset nodig Haalbaar: als slimme combinatie van TOP10NL en AHN2, op basis van (Oude Elberink & Vosselman) Overal in NL direct aan de slag; niet langer per project TOP10NL
AHN2
Eerste resultaten 3D TOP10NL (Oude Elberink, ITC, U Twente) Gebouw is blok Weg is vloeiend
Terrein hoogte varieert Water is vlak
Maar sluit wel aan op water
Tot slot………… 3D standaard geeft solide basis Sluit aan bij 2D Zorg voor support van (veel) stakeholders Sluit aan bij internationale standaarden Landsdekkende 3D referentieset; BGT/BRT Boodschap voor Oracle: CityGML ondersteuning + ADE’s
Source: RWS Source: Prov NB
Source: TNO
Vragen?
Source Oude Elberink, 2010 Source Oude Elberink, 2010
Source Bentley Systems, 2010
