Voorlichtingsblad van de stichting Steun Messiasbelijdende Joden 13e jaargang nummer 1
Immanuël De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden begon in 1999 met één project. In 2012 is het zestiende project ter hand genomen. Het bestuur is verwonderd en dankbaar dat het werk dankzij uw giften en de collectes van kerken zo is uitgebreid. Door Ds. Ds. A. Jonker
Het werk wordt meer! Werk van bestuursleden
en dankbare reacties van onze Joodse broeders en zusters.
Toen men in september 1999 mij vroeg om voorzitter te worden
We brengen die dank hierbij nadrukkelijk over aan u!
van een stichting die steun zou gaan geven aan Messiasbelijdende Joden, zei ik spontaan en van harte ja. Intussen zijn we 12 ½
Meer werk - meer financiën
jaar verder en is er veel gebeurd. Er waren uitbreiding van het
In dit nummer vindt u het jaarverslag 2011. Na de Heere danken
bestuursleden en slechts enkele wisselingen, waarbij we met
we ook allen die ons werk financieel mogelijk gemaakt hebben.
verdriet het overlijden van Freek Bakker memoreren. Ook in het
Kon er in 2009 in totaal € 207.495,-- besteed worden aan de doel-
comité van aanbevelingen waren er enkele wisselingen. Bij dit
stelling, in 2011 was dat gegroeid tot € 282.045,--. Gelet op de
alles blijkt dat er een groot draagvlak is om Joodse christenen in
aanvragen vanuit Israël heeft het bestuur besloten om in 2012 op
Israël (Messiasbelijdende Joden) met gebed en giften te steunen.
de begroting in totaal € 316.000,-- te bestemmen voor diakonale hulp, hulp aan gemeenten, toerusting en lectuur in Israël en voor-
Meer werk
lichting in Nederland.
Het steunen van de Bat Tsiongemeente en haar predikant ds. J. Ben Zvi was het eerste project. Daarna zijn er diakonale projecten,
Meer werk - blijvende steun noodzakelijk!
o.a. gaarkeukens in Nazareth en Haifa, aan toegevoegd. Meerdere
Het werk wordt meer! Graag komen we naar uw gemeente of
gemeenten ontvangen steun, van Nahariya in het noorden tot
vereniging toe om hierover te vertellen. Daarbij vergeten we
Arad in het zuiden. De contacten in Israël worden steeds meer
niet om te spreken over de Joodse wortels van het christelijk
en het bestuur krijgt nieuwe verzoeken om steun te verlenen.
geloof en over Gods plan met Zijn volk Israël. We vertrouwen dat
Hierbij wordt gekeken naar een meerwaarde bij het starten van
dwars door alles heen Gods werk doorgaat en Hij Zijn beloften
nieuwe projecten. Voorbeelden hiervan zijn de Hebreeuws-
aan Israël vervult!
Arabische Parallelbijbel en de hele Hebreeuwse Bijbel op een internet-website, maar ook het e-learningprogramma van het
Tot nu toe zijn de inkomsten gegroeid. We vragen u ook dit jaar
Israël College of the Bible. Deze projecten zijn zeer belangrijk
naar vermogen een gift te geven voor het mooie werk om onze
voor de verbreiding van het Evangelie in Israël! Inmiddels worden
Joodse broeders en zusters in het geloof te steunen. Laten we
er zestien projecten gesteund. Hiervoor ontvangen we blijde
hen ook niet vergeten in ons gebed!
O, alle gij dorstigen, komt tot de wateren…. Jesaja 55:1a In deze zo bekende woorden komt tot ons allen de uitnodiging (die wij niet naast ons neer mogen leggen) om te komen. En het is één van tweeën: of wij komen, of wij komen om. Een derde weg is er niet.
Ds. W. Pieters, Garderen
Water in overvloed De beeldspraak van water Als er in het warme Oosten één ding nodig is, is het wel water. Daarom gebruikt de profeet in opdracht van God in de uitnodiging tot de zaligheid het beeld van water. De beeldspraak van iets wat we echt niet kunnen missen. Wij kunnen wel zéggen dat water levensnoodzakelijk is, maar dorst hebben of dorst lijden is toch wat anders. Komt! Het woord ‘komt’ staat in het meervoud, net als het woord ‘wateren’. De Heere wel weet dat er niet maar één is die water nodig heeft. Al denkt u misschien dat er niemand geestelijk zo ellendig is als u, niemand zo ongelukkig, zo schuldig… ‘Nee’, zegt de Heere: ‘Er zijn er wel meer’. En misschien bent u van gedachten alsof er nog maar voor één water was, alsof er maar voor één een Zaligmaker was en niet voor anderen. Er is genoeg voor iedereen. Wát verfrissend! Wát heerlijk als u al een hele dag naar water hebt verlangd, en er was niets. En dan komt er eindelijk water! Wij weten van de honger en de dorst in delen van Afrika. We horen ervan, we lezen erover, maar we hebben die dorst nog niet. Nou, als er dan daar zo’n dorst is en er komt eindelijk een tankwagen met water, en je krijgt een beker water, wat is water dan waardevol! Mag ik dat ook eens voor u neerleggen? Kunt u eerlijk zeggen: ‘Heere, alles wat de aarde mij biedt, vergeleken bij Uw vergevende genade in mijn hart, Uw Vaderlijke liefde voor mij…, zegt me niets meer. Als ik maar water, Uw genade, heb’.
2
Een ernstige en gunnende oproep Als eerste woord staat in onze tekst het woord ‘O’. Dat woord is een uitroep van ernst en gunning. Van ernst: om te laten zien dat het niet gaat over een kleinigheid. Nee, dat woordje ‘O’ wil zeggen: ‘Stop nu eens, draaf nu niet door. Het is echt ernst!’ Ook: in het woordje ‘O’ legt God Zijn hart in gunning open. Hier is een God aan het woord, Die ons de zaligheid gunt. Gelooft u zo het woordje ‘O’? Of betwijfelt u Gods oprechte gewilligheid? En denkt u: ja, het staat er wel, maar of God het mij werkelijk wil geven, is nog maar de vraag. Wantrouwen… Het kan ons hart zo vervullen, maar het is niet terecht. Het komt niet voort uit God; niet uit de Heilige Schrift. Jezus bevestigt dit. Wij lezen in de geschiedenis van de Samaritaanse vrouw (Johannes 4) dat Jezus bij een bron zit waar water opwelt. En dan komt er een vrouw uit het stadje Sichar om water te putten. De Heere Jezus vraagt haar: ‘Wilt u Mij water geven?’ En dan zegt die vrouw: ‘Dat U dat van mij vraagt, U bent toch een Jood, ik ben een Samaritaanse’. Joden zouden nog liever dorst lijden dan van een Samaritaan water krijgen. Die vrouw is helemaal verbaasd. En dan komt het antwoord van de Heere Jezus: ‘Als u de gave van God kende, en wist wie Hij was Die tot u zei ‘Geef Mij te drinken’, dan zou u het van Hem hebben begeerd en Hij zou u levend water hebben gegeven’. En onder dat laatste stukje, daar zet ik een streep onder. De Heere Jezus zegt Zelf: ‘Als u het van Mij begeert, geef Ik u levend water’. Zou dat waar zijn? Of speelt de Heere Jezus hier toneel? U weet het antwoord, nietwaar?
Immanuël
Van de bestuurstafel Overleden Op 25 februari 2012 overleed in de leeftijd van 68 jaar ons bestuurslid Frederik Bakker. Vanaf de oprichting van de stichting in 1999 was hij bestuurslid, de eerste jaren als secretaris. Zijn liefde tot Israël en zijn gedrevenheid om anderen te vertellen van Gods beloften en plan voor Israël waren kenmerkend voor hem. Ook gedurende de jaren dat hij streed tegen zijn ernstige ziekte bleef hij, zoveel als hem mogelijk was, de vergaderingen bij wonen. Voor hem was het een geweldig voorrecht dat hij in 2009 toch de verschillende projecten in Israël kon bezoeken. Vaak heeft hij ook ergens in het land een presentatie verzorgd. Wij danken de Heere voor alles wat hij in Freek aan anderen en ons geschonken heeft. Tevens leven we mee met zijn vrouw Gerda en de (klein)kinderen die nu een lieve, zorgzame en gedreven man, vader en opa moeten missen. We wensen hen daarin Gods troost en kracht toe.
Nieuw bestuurslid We verwelkomen als bestuurslid ds. H. de Graaf uit Urk, emeritus predikant van de Chr. Geref. Kerken. Zijn liefde voor Israël is bij velen bekend en hij heeft al veel reizen naar Israël geleid. We hopen dat de Heere hem wijsheid geeft om zijn specifieke inbreng te geven in de vergaderingen en vreugde bij het geven van presentaties over het werk van de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden.
Comité van Aanbeveling In ieder nummer van Immanuël staan behalve de bestuursleden ook de leden van het comité van aanbeveling. Wellicht hebt u daar wel eens naar gekeken en kwam u daar bekende namen tegen. Ds. J. de Vreugd bedankte voor het lidmaatschap van het comité van aanbeveling. Met blijdschap mogen we drie nieuwe leden verwelkomen: de Tweede Kamerleden: drs. A. Slob uit Zwolle en Mr. C.G. van der Staaij uit Benthuizen, ook drs. J. Wienen, burgemeester te Katwijk. We weten dat zij een warm hart voor Israël hebben en hopen dat zij ook op deze manier dienstbaar mogen zijn voor de Messiasbelijdende Joden in Israël.
Legateren Er zijn veel goede doelen die u kunt opnemen in uw testament, maar wilt u daarbij het werk ten dienste van de Messiasbelijdende Joden in Israël niet vergeten? Om de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden in uw testament of wilsbeschikking op te nemen, dient u de volgende zin op te nemen: Ik legateer vrij van rechten aan Stichting Steun Messiasbelijdende Joden te Nijkerk een bedrag van € ………………. om te worden afgegeven drie maanden na mijn overlijden.
Op 23 april 2012 was er een ontmoeting van bestuursleden en een aantal leden van het comité van aanbeveling. In ‘De Schakel’ in Nijkerk keken wij samen naar een presentatie van het werk van de stichting. Daarna was er een goede gedachtewisseling waarbij allerlei vragen besproken werden. De aanwezige leden van het comité spraken hun waardering uit voor het beleid van het bestuur. Samen brachten we de Heere de dank en baden om Zijn zegen voor het werk en voor ieder persoonlijk.
Immanuël
3
‘De kerk in Israël maakt een enorme groei door, de grootste van de afgelopen tweeduizend jaar’. Aldus Erez Soref, president (rector) van het Israel College of the Bible (I.C.B.). Vol enthousiasme geeft hij in Netanya leiding aan één van de belangrijkste christelijke opleidingsinstituten in Israël. Ir. R.H. Warnaar
Digitaal theologisch onderwijs in Israël Onderwijs nodig
telijk toegankelijk maken via een digitale leeromgeving. Hierdoor behoeven
De faculteit is gehuisvest in een ruim gebouw en de aan de faculteit
studenten niet alle lessen fysiek bij te wonen, maar kunnen deze via verschil-
verbonden staf heeft een brede kennis en ruime ervaring. In het bijzonder
lende vormen van multi-media (video's, PowerPoint, enz) op afstand gevolgd
op het gebied van Bijbel en theologie, Joodse studies, bijbelse geografie
worden. Ook kunnen opdrachten en discussies voor een groot gedeelte digi-
en cultuur en archeologie. De meeste docenten zijn Messiasbelijdende
taal plaatsvinden. Deze mengvorm van klassikaal en digitaal onderwijs wordt
Joden en hebben verschillende achtergronden, talen en culturen. Deze
blended learning genoemd. Afhankelijk van het onderwerp en de situatie van
verscheidenheid kenmerkt ook het personeel en de studenten van I.C.B.
de studenten zullen contactmomenten gepland worden. Maar de toegang
Vanuit deze diversiteit zoekt men met elkaar naar het verheerlijken van
tot het studiemateriaal en de interactie met andere studenten zal voor een
Gods Naam, vanwege het werk van Zijn Zoon Jezus de Messias. Zij willen
groot gedeelte digitaal plaatsvinden.
toekomstige predikanten, evangelisten en kerkelijk werkers toerusten, zodat een ieder op zijn plaats mag bijdragen aan verkondiging van het
Voordelen van studeren op afstand
Evangelie en de komst van Gods Koninkrijk.
Deze vorm van studeren biedt flexibiliteit aan studenten en docenten, omdat het leerproces voor een groot gedeelte onafhankelijk is van locatie
Afstand tot het onderwijs
en tijd. Hierdoor kunnen ook christenen uit afgelegen plaatsen, ja zelfs
Aan het Israel College of the Bible wordt nu les gegeven in het Hebreeuws
vanuit het buitenland, deelnemen aan de theologische programma's
en in het Engels en in de toekomst wellicht ook in het Arabisch en
van de faculteit. Het College in Netanya wordt op verzoek van Stichting
Russisch. Behalve Israëlische studenten, die op reisafstand van Netanya
Steun Messiasbelijdende Joden begeleid door NET Foundation. Deze
wonen, zijn er ook internationale studenten ingeschreven. Zij volgen een
Stichting ondersteunt sinds vijf jaar wereldwijd theologische opleidingen
speciaal jaarlijks programma dat hen, behalve bijbelse kennis en geestelijke
en zendingsorganisaties bij het opzetten van digitaal afstandsonderwijs,
toerusting, ook de mogelijkheid biedt historische plaatsen te bezoeken.
gecombineerd met persoonlijke ontmoetingen. Inmiddels zijn meer dan
Het zijn mooie dingen die er plaatsvinden aan het Israel College of the
twintig opleidingen bij NET aangesloten, nu dus ook het I.C.B. in Netanya.
Bible. Maar helaas is er ook een grote groep potentiële studenten die zich nog buiten het bereik van de opleiding bevindt. De afstand, gezinsomstan-
Start van het onderwijs op afstand
digheden, de kosten die het met zich meebrengt en het werk in de lokale
Eind april is Israël College of the Bible begonnen met het opzetten van het
gemeente maken het voor velen van hen onmogelijk om enkele jaren van
digitale lesprogramma. Tijdens een training van enkele dagen werden tien
hun leven naar de omgeving van Netanya te verhuizen.
docenten getraind in het ontwerpen van digitale lesmodules. Ook werd gewezen op de valkuilen van digitaal leren en hoe deze vermeden
Onderwijs op afstand
moeten worden. De mensen waren enthousiast en zullen komende
Dit heeft ertoe geleid dat de rector van Israel College of the Bible, dr. Erez
maanden hun eigen cursussen stap voor stap gaan omzetten naar een
Soref, en de decaan van de faculteit, dr. Vered Hillel, in samenwerking met
digitale cursus. In de herfst zullen de eerste drie cursussen aan een
de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden hebben nagedacht over het
klein proefpubliek worden aangeboden. Daarnaast wil de school voor
opzetten van een programma voor afstandsonderwijs. Begin 2012 hebben
een breder Engelstalig publiek een cursus gaan ontwikkelen over “Dead
ds. A. Jonker en Raymond Warnaar van Stichting NET (Network Education
Sea Scrolls and the New Testament". Dankzij de inzet van e-learning zal
Theology) uitgebreid met Soref en Hillel hierover gesproken. Vervolgens heeft
de school in de toekomst veel nieuwe mogelijkheden gaan krijgen. De
de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden financiële steun toegezegd aan
wens en missie van de rector is dat daardoor Israël en de wereld toegang
het volgende voorstel: Israel College of the Bible zal bestaande lessen gedeel-
krijgt tot betrouwbaar bijbels onderwijs over de Messias en Zijn Koninkrijk.
4
Immanuël
Hieronder wil ik een algemeen overzicht geven van de geschiedenis van die Joden die Jezus als Messias hebben gevolgd vanaf de eerste eeuw tot aan nu. In volgende artikelen zullen de diverse perioden van deze geschiedenis uitvoeriger besproken worden. Ik begin met de situatie van de Joodse volgelingen van Jezus vandaag de dag en zo terugblikken naar het verleden. Mijns inziens is het heden slechts te begrijpen vanuit het verleden. Prof. Dr. Pieter A. Siebesma, Lunteren
Joodse volgelingen van Jezus door de eeuwen heen Messiasbelijdende Joden als minderheid
Vereniging van Jesjoea Hammasjiach belijdende Joden, die al meer
Vanaf de eerste Pinksterdag bij de uitstorting van de Heilige Geest tot op
dan tachtig jaar bestaat. Ze is geen kerkgenootschap, maar haar leden
de huidige dag zijn er Joodse volgelingen van Jezus Messias geweest. Ze
komen uit de diverse kerken en gemeenten. Daarnaast zijn er een aantal
hebben verschillende namen gehad, zoals Nazareners, gedoopte Joden,
Messiasbelijdende gemeenten. De bekendste daarvan is wel de gemeente
christenjoden, Joodse of Hebreeuwse christenen, Jesjoea Hammasjiach
Beth Jeshua in Amsterdam met haar voorganger rabbijn Drs. Lion S.
belijdende Joden of simpelweg Messiasbelijdende Joden. De laatste twee
Erwteman. De meeste messiaanse gemeenten en groepen maken deel
benamingen zijn ontstaan in een tijd, waarin zij veelal het christendom
uit van het zogenaamde Messiaans Platform.
beschouwden als een religie die radicaal met haar Joodse wortels had gebroken en die sterk door het Griekse denken en antisemitisme was
Tot slot zijn er nog talloze naamloze Joodse christenen die binnen een kerk
beïnvloed. Daarom wilde men de benaming ‘christenen’ vermijden.
of gemeente functioneren, zonder aangesloten te zijn bij bovenstaande
Maar welke periode van de kerkgeschiedenis we ook bestuderen,
groeperingen.
altijd komen we Joodse gelovigen tegen. Vaak waren het enkelingen die Jezus als Messias volgden. Men kan dan ook op hen de woorden van
Over theologische onderwerpen zoals bijvoorbeeld de Godheid van
Paulus toepassen (1 Cor. 1:26 SV): "niet vele wijzen naar het vlees, niet vele
Jezus, de Drieeenheid, de plaats van de Tora in het leven van de gelovige,
machtigen, niet vele edelen".
het wel of niet houden van de sabbat en de Joodse feesten, etc. wordt heel verschillend gedacht, afhankelijk van iemands kerkelijke achtergrond
Het precieze aantal Messiasbelijdende Joden in Nederland is (evenals
of de groepering waartoe men behoort. Er bestaat dan ook niet iets als
het totale aantal Joden alhier) niet met zekerheid te zeggen. Volgens het
één Messiasbelijdende Joodse leer of visie.
laatst gehouden demografische onderzoek naar de Joden in Nederland in 2009 zouden er ongeveer 50.000 Joden zijn (inclusief zij die alleen een
Deze verdeeldheid is mede een gevolg van de geschiedenis. Maar het
Joodse vader hebben en om die reden volgens de Joodse wet geen Jood
verleden is ook verantwoordelijk voor het feit dat Messiasbelijdende
zijn) en van hen zou 1 a 2 % lid zijn van een christelijk kerkgenootschap.
Joden niet door de andere Joden worden geaccepteerd. Dat was vroeger
Oftewel de Joden vormen in Nederland een heel kleine minderheid en
zo en is het nog steeds. Het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW), de spreek-
daarbinnen vormen de Messiasbelijdende Joden ook weer een hele kleine
buis van Joods Nederland, zal zelden iets positief over deze groepering
minderheid. Dit gaat evenzeer op voor de Joden wereldwijd. Hun aantal
schrijven. Nu valt dat wel te begrijpen, aangezien Joden die in Jezus als
wordt geschat op 16 miljoen. Dat zou betekenen dat er twee a drie-
Messias geloven door de orthodoxe Joden als verraders van hun volk
honderdduizend Joodse christenen zijn, waarvan de meerderheid in de
worden gezien. Ofschoon Messiasbelijdende Joden juist door hun geloof
Verenigde Staten woont.
in Jezus als Messias dichter bij de kerk staan dan de rabbijnse Joden, weet men binnen de kerk ook soms niet goed raad met hen. Niet voor niets
Verdeeldheid
is wel eens gezegd, dat het de tragiek van de Joodse christenen is, dat
In de tweede plaats is de Messiasbelijdende Joodse gemeenschap
zij door bijna alle Joden verworpen worden en door Christenen als een
wereldwijd zeer verdeeld, een eigenschap die ze delen met de andere
bedreiging voor de kerk worden beschouwd. In het verleden was het
christenen. Er zijn een aantal groeperingen en individuen actief en daar-
helaas al niet anders.
binnen zijn evenveel verschillende theologische opvattingen te vinden als er kerken en gemeenten zijn. Illustratief is de situatie in Nederland.
Men kan de geschiedenis van de Messias belijdende Joden globaal in drie
De oudste groepering in Nederland hier is Hadderech, de Nederlandse
perioden indelen.
Immanuël
5
de Joden. In 1391 vond een grote pogrom plaats in Sevilla. Hier werden opnieuw grote groepen Joden gedwongen zich te laten dopen en gingen zo tot het christendom over. De vervolgingen breidden zich over heel christelijk Spanje uit, zodat er in 1400 al 200.000 gedoopte Joden waren. Deze werden "Marranos" (=zwijnen") genoemd, omdat algemeen werd aangenomen dat velen van hen in het geheim aan de Joodse godsdienst bleven vasthouden. In 1480 werd daarom door de Spaanse overheid de Inquisitie tegen hen ingesteld en werden deze christenen zwaar vervolgd. In 1481 vond de eerste autodafe (letterlijk geloofsdaad, dat wil zeggen het op de brandstapel zetten van ketters) plaats, waarbij zeven mensen in het openbaar werden verbrand. Onder de beruchte grootinquisiteur Torquemada vonden deze vervolgingen hun hoogtepunt. De laatste autodafe vond pas in 1755 plaats! Maar ook in andere landen werden Joden Joodse gelovigen in de eerste eeuwen
onder dwang gedoopt: Portugal (waar in 1496 met één pennenstreek
De eerste volgelingen van Jezus waren Joden. De drieduizend mensen
de gehele Joodse gemeenschap "christen" werd), Frankrijk (9e eeuw),
die op de eerste Pinksterdag tot bekering kwamen waren allen Joden of
Duitsland en Engeland (tijdens de Kruistochten), Italië (tot de vorige eeuw
Jodengenoten (mensen die wel de Joodse godsdienst aanhingen, maar
toe), het Byzantijnse Rijk, Polen en Rusland. Vanuit deze geschiedenis is
(nog) niet officieel Joods waren geworden). Pas in Antiochië werden de
de wrange Joodse uitspraak te begrijpen: "Water wordt in drie gevallen
gelovigen van de Weg voor het eerst christenen genoemd.
onnuttig vergoten: ten eerste als het in de zee stroomt, ten tweede als men het bij wijn giet en ten derde als men er Joden mee doopt."
Hoewel het aantal christenen uit de volkeren snel toenam en uiteindelijk de Joodse gelovigen in aantal zouden overvleugelen, bleef de invloed
Door deze afschuwelijke misdaden van de Europese overheden in het
van de Joodse christenen onevenredig groot. Nieuwe studies hebben
verleden, is de doop heden ten dage bij veel orthodoxe Joden een gruwel
aangetoond (daarover in een volgend artikel meer), dat Joodse christenen
en wordt het christen zijn geassocieerd met antisemitisme en dwang.
binnen gemeenten vaak als leraren functioneerden en onderwijs gaven.
Maar ook in deze periode zijn er Joden geweest die niet uit dwang maar
Ook de verhouding met de andere Joden waren niet altijd zo slecht als
uit overtuiging Jezus als Messias vonden en Hem gingen volgen. Vaak
men wel denkt. Tot de vierde eeuw bleef men goede relaties onderhouden
waren het eenlingen die om deze reden uit de Joodse gemeenschap
met Joodse familieleden en vrienden. De anti-Joodse geschriften van een
werden gestoten.
aantal kerkvaders en de vijandige houding van Joodse leiders ten opzichte van de Joodse christenen zijn voor een deel hierop terug te voeren. Men
Nieuw tijdperk
wantrouwde het feit dat Joodse christenen nog zoveel contacten hadden
Na de Franse Revolutie (1789) brak er voor de Europese Joden een nieuw
met andere Joden, dat zij diensten in de synagoge bezochten en Joodse
tijdperk aan. Napoleon probeerde in alle gebieden, die hij had veroverd,
feesten meevierden. Toen het christendom onder Constantijn de Grote
de ghettomuren omver te halen en aan de Joden gelijke burgerrechten te
de officiële staatsgodsdienst werd, kwam hieraan een einde.
geven. Weliswaar werd na de dood van Napoleon, met uitzondering van Nederland, de klok weer teruggezet. Maar toch was hierdoor een ontwik-
Doop onder dwang
keling op gang gekomen die niet meer te stuiten was. Uiteindelijk kregen de
De tweede periode is de periode van de vierde eeuw tot aan de Franse
Joodse burgers in West Europa de fel begeerde gelijkstelling. In Denemarken
Revolutie, de tijd dat het christendom staats-godsdienst was in Europa
gebeurde dat in 1814, in Frankrijk in 1830, in Pruisen in 1850, in Engeland in
en nauw verbonden aan de regeringen van de diverse Europese landen.
1858 en in Zwitserland als laatste in 1877. Dit had een aantal gevolgen:
Een van de meest beschamende verschijnselen van deze periode is wel de gedwongen doop. Tot aan de negentiende
eeuw toe zijn Joden
In de eerste plaats konden veel Joden voor wie tot dan toe de deuren
gedwongen geworden zich te laten dopen en werden op deze wijze
naar de maatschappij gesloten waren, nu een belangrijke positie bereiken.
in de kerk ingelijfd. Al in 614 vaardigde in Spanje de Visigotische koning
Er waren immers geen barrières meer, zoals in de Middeleeuwen. Alle
Sisebut een decreet uit waarin alle Joden van zijn rijk tot de doop werden
beroepen stonden in principe voor hen open. Om door de maatschappij
gedwongen. Doordat maar weinigen konden vluchten, werden 90.000
geheel geaccepteerd te worden, lieten velen (met name in Duitsland) zich
Joden op deze wijze christen.
dopen. Om met de woorden van Heinrich Heine te spreken: door het doopbewijs verkreeg men toegang tot de maatschappij.
Later werden de Spaanse Joden de speelbal tussen de met elkaar in strijd gewikkelde christenen in het noorden en de Moslims in het zuiden. Toen
Maar ook, omdat men meer en gemakkelijker contacten kreeg met
de christelijke vorsten hun macht over het Spaanse schiereiland wilden
nietjoden, kwam het voor, meer dan in de voorafgaande eeuwen, dat
uitbreiden, keerden ze zich niet alleen tegen de moslims, maar ook tegen
Joden vanuit overtuiging christen werden. Tot diegenen die zich in de
6
Immanuël
vorige eeuw lieten dopen behoorden vooraanstaande geleerden, zaken-
Jood. Het is niet toevallig dat een van de eerste boeken, geschreven door
mensen en kunstenaars. In Nederland waren het o.a. Isäac da Costa,
een Jood, met een positief beeld over Jezus, in Frankrijk verscheen. In 1838
Abraham Capadose, de familie Philips uit Eindhoven (bekend door hun
(acht jaar nadat de Joden gelijke rechten hadden geschreven) publiceerde
gloeilampenfabriek), in Engeland Benjamin Disraëli (1804 1881); in
Joseph Salvador (1796-1873) zijn "Jezus Christus en zijn leer". Hij streefde
Duitsland Heinrich Heine (1779-1856), Karl Marx, (1813-1883) die weer een
naar een soort eenwording tussen Jodendom en christendom en liet zich
neef van de Philipsen uit Eindhoven, was en Felix Mendelsohn Bartholdy
positief over Jezus uit. Door contacten met christenen begon men inte-
(1809 1847). Soms uit overtuiging, zoals in het geval van Isaac da Costa
resse te krijgen voor het Nieuwe Testament en voor de persoon met wie het
en Abraham Capadose, maar vaker om een bepaalde positie in de maat-
allemaal was begonnen. De afgelopen honderdvijftig jaar zijn door Joodse
schappij te verkrijgen of om andere redenen.
schrijvers dan ook meer boeken over Jezus geschreven, dan in de afgelopen achttienhonderd jaar daarvoor. Deze zijn niet geschreven om zich af te zetten tegen het christendom, of om zich te verdedigen, maar vanuit een
De afgelopen honderdvijftig jaar zijn door Joodse schrijvers meer boeken over Jezus geschreven dan in de achttienhonderd jaar daarvoor
interesse naar deze onbekende Jood. Men ontdekte dat Jezus een Jood was, geboren in een Joodse omgeving, Joods onderwijs ontving en dat zijn leer goed te begrijpen was vanuit zijn Joodse achtergrond. Voor veel Joden was dit, gezien hun slechte ervaringen met christenen, een openbaring. De Franse Revolutie heeft bij ons een slechte naam, maar ze heeft ook een positief gevolg gehad. Doordat de invloed van het christendom en de christenen op Europa afnam en steeds meer Europeanen niets meer met kerk en geloof te maken wilden hebben, was het voor Joden gemakkelijker om Jezus als Messias te accepteren. Verschil Men kan hierbij een verschil bemerken tussen de tijd voor de negentiende
In de tweede plaats ontstonden als reactie op deze emancipatie van de
eeuw en daarna. Voor die tijd, wanneer een Jood om welke reden ook
Joden in Duitsland en andere landen de zogenaamde antisemitische partijen.
christen werd, betekende dat niet alleen een volledige breuk met zijn
Mochten de Joden de hoop hebben gehad, dat met de gelijkberechtiging
verleden, maar ook een volledige verwerping van zijn achtergrond. Niet
ook de maatschappij hen als zodanig zou accepteren, dan kwamen ze
alleen omdat zijn familie niets meer met hem te maken wilde hebben, maar
bedrogen uit. Ook al hadden zij nu gelijke rechten en plichten als de andere
ook omdat de kerk het niet accepteerde als hij zich nog op enigerlei wijze
burgers gekregen, dat betekende niet automatisch dat het antisemitisme
liet voorstaan op zijn Joodse achtergrond. Er waren tijden dat het heel
was verdwenen of dat alle nietjoden hen als gelijkwaardig accepteerden. In
gevaarlijk kon zijn om zich aan Joodse gebruiken te houden. Bijvoorbeeld
Frankrijk vond in 1894 de Dreyfus affaire plaats, waarbij een Joodse officier
tijdens de Inquisitie in Spanje kon het niet eten van varkensvlees of het
valselijk van landverraad werd beschuldigd. Deze laatste gebeurtenis zou
aantrekken van schone kleren op sabbat al voldoende aanleiding vormen
diepe indruk maken op Theodor Herzl (1860 1904). Onder invloed van deze
om iemand aan te klagen en op de brandstapel te brengen.
zaak schreef hij zijn boek "Die Judenstaat". Volgens hem was de emancipatie van het Joodse volk mislukt en kon het Joodse volk alleen in vrijheid leven in
Pas vanaf de negentiende eeuw begonnen Joden die christen werden
een eigen nationaal tehuis: Palestina. Als reactie op het antisemitisme en het
te beseffen dat het volgen van Jezus niet automatisch een verwerping
mislukken van de emancipatie ontstond zo het politiek zionisme.
behoefde te betekenen van hun Joodse achtergrond. En het is pas vanaf het begin van deze eeuw dat naast verenigingen van christenjoden ook joods
Maar een van de meeste verbazingwekkende gevolgen was, dat men zich als
christelijke gemeentes ontstaan, waarin op een eigen wijze werd getracht
reactie op het nog steeds aanwezige antisemitisme, in hun eigen geschie-
het christelijk geloof en het Joodse erfgoed met elkaar te verbinden. In dit
denis ging verdiepen. En daardoor werd men er zich van bewust dat Jezus
opzicht is er niets nieuws onder de zon, aangezien al in de eerste eeuwen
weliswaar de stichter van het christendom was, maar in de eerste plaats een
van het christendom joods-christelijke gemeentes bestonden.
Immanuël
7
Jaarverslag 2011 Algemeen
Holocaust. De gemeente Ha Derech in Karmiël (leider Yossi Ovadia) werd
In het verslagjaar werd bestuurslid Freek Bakker, o.a. vanwege zijn acti-
opnieuw gesteund. De Chasdey Yeshua gemeente in Arad onder leiding
viteiten voor het Joodse volk, koninklijk onderscheiden. We namen
van YoYakim Figueras ontving steun voor het gemeentewerk. Eveneens
afscheid van een bestuurslid van het eerste uur: ds. G. Bouw uit Nunspeet.
werd steun gegeven aan de gemeente Oz Lamo in Nahariya.
Gedurende twaalf jaren was hij actief voor Israël maar moest nu vanwege zijn afnemende gezondheid terugtreden. Voor de nieuwe lezers vermelden
Toerusting en Lectuurverspreiding
we de verschillende reformatorische kerken waartoe de bestuursleden
De ‘Geïllustreerde Bijbel voor kinderen’ is een belangrijk lectuurproject.
behoren: Protestantse Kerk in Nederland (Hervormde Gemeenten),
We steunen hierin uitgeverij Ha Gefen, waaraan David Zadok op deskun-
Christelijke Gereformeerde Kerken, Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt,
dige manier leiding geeft. Het vijfde en laatste deel van het O.T. verschijnt
Nederlands
Gemeenten,
in 2012. Er is besloten om het N.T. op dezelfde wijze uit te geven. Voor
Gereformeerde Gemeenten in Nederland en Hersteld Hervormde Kerk.
kinderen en immigranten die het klassieke Hebreeuws niet goed machtig
Het bestuur vergaderde vijf keer en daarnaast kwamen de leden van het
zijn, is dit een geweldig middel om de bijbelse boodschap bekend te
dagelijks bestuur diverse keren bijeen. We werden telkens zeer gastvrij
maken. Aan het Bijbelgenootschap in Israël, directeur Victor Kalisher,
ontvangen door Rexcom b.v. in Nijkerk.
werd steun gegeven om een Parallelbijbel in Hebreeuws-Arabisch uit te
Gereformeerde
Kerken,
Gereformeerde
gaan geven. Een zeer nuttig hulpmiddel bij de gesprekken tussen in Jezus Namens het bestuur bezochten ds. A. Jonker, ds. R. v.d. Kamp en dr.
gelovende Joden of Arabieren enerzijds met nog niet in Jezus gelovende
ir. H. Kievit de verschillende projecten en personen in Israël. Zij deden
Arabieren of Joden anderzijds.
daarvan uitgebreid verslag aan het bestuur, een samenvatting hiervan werd gepubliceerd in de Immanuël van december 2011. De Stichting
Voorlichting
Steun Messiasbelijdende Joden heeft geen eigen kantoor en het werk
In Nederland wil de Stichting voorlichting geven over onze Joodse broe-
wordt uitsluitend door bestuursleden en andere vrijwilligers onbezoldigd
ders en zusters in het geloof, de Messiasbelijdende Joden. Het blad
gedaan. Hierdoor waren de kosten voor de werving van de baten in 2011
Immanuël wordt gestuurd naar 12.000 adressen, waardoor de donateurs
slechts 8,1%.
en anderen op de hoogte blijven van het werk dat gedaan wordt.
Doelen
Meerdere bestuursleden gaan het land in om op een gemeenteavond,
De doelen in Israël kunnen in drie categorieën verdeeld worden. Diaconale
verenigingsavond of bejaardenmiddag een presentatie te geven. Daarnaast
ondersteuningen (49%), Ondersteuning Gemeenten (21%) en Toerusting
worden er voorgangers uit Israël gevraagd om in Nederland te spreken. In
en Lectuurverspreiding (19%). Daarnaast behoort tot een wezenlijk
het verslagjaar kwamen ds. Jossi Ben Zvi en Leon Mazin ieder één keer
onderdeel van het doel van de Stichting om binnen Nederland het werk
naar ons land. Het waren goede avonden!
bekendheid te geven door het geven van voorlichting via Immanuël en door middel van allerlei bijeenkomsten (11%).
Financiën
Diaconale ondersteuning
Het jaar 2011 was in financieel opzicht een gezegend jaar. Er was een
Aan de gaarkeukens in Nazareth en Haifa werd substantieel bijgedragen.
stijging van de inkomsten begroot van 4%, maar tot onze grote verras-
Naast diverse giften en ondersteuningen wordt blijvende steun gegeven
sing bleek die stijging 22% te zijn! Dit kwam onder andere door een actie
aan het landelijk werkende Hadadit Israeli Fund. Uit dit diaconale fonds
onder de lezers van EO-Visie, maar daarnaast hebben onze donateurs
worden gemeenten geholpen om hun arme leden in moeilijke situaties
en giftgevers laten zien dat zij ons werk bijzonder belangrijk vinden. De
met een gift te helpen. Voor het eerst werd in het verslagjaar een gift over-
inkomsten uit collectes waren in het verslagjaar 4% minder dan het voor-
gemaakt aan Bead Chaim, een organisatie van Messiasbelijdende Joden
gaande jaar. Dit is een punt van aandacht van het bestuur, omdat we het
die hulp verleent aan moeder en kind, als tegenwicht tegen het grote
belangrijk vinden dat gemeenten voor dit belangrijke doel in Israël een
aantal abortussen in Israël.
collecte houden. De extra inkomsten, vooral in de laatste maand van het jaar, maakten het onmogelijk om die gelden onmiddellijk te besteden aan
Ondersteuning gemeenten
de doelen in Israël. Dit resultaat is daarom gevoegd bij de bestemmings-
De Bat Tsiongemeente in Jeruzalem van ds. J. Ben Zvi kreeg financiële
reserve die bepaald is door de giftgevers. Hierdoor kon aan het begin van
steun. De Shavei Tsion Gemeente in Haifa werd gesteund, o.a. bij de
2012 onmiddellijk geld worden overgemaakt aan twee nieuwe projecten
activiteiten die Leon Mazin organiseert voor de overlevenden van de
voordat de actie onder de achterban in maart gehouden is!
8
Immanuël
Ten opzichte van 2010 is er 10% meer besteed aan de doelstelling van de
Balans per 31 december 2011
Stichting. Hierover is het bestuur bijzonder verheugd en wij willen alle
ACTIVA
gevers en geefsters hierbij heel hartelijk danken. We hopen dat we in 2012
Materiële vaste activa
de begrote inkomsten van € 471.000,-- (18% meer dan in 2011) zullen
Financiële vaste activa
ontvangen!Opnieuw kon een deel van de leningen die waren aange-
Vooruit betaalde bedragen
gaan voor het project van de Bat Tsiongemeente worden afgelost. Voor
Nog te ontvangen bedragen
de aflossing van nog resterende leningen blijven gelden gereserveerd.
2011
2010
900
619
14.656
36.056
1.664 18.443
132
Liquide middelen
442.972
383.041
Totaal
478.635
419.848
2011
2010
Het beleid is om de reserves voor de diverse projecten even groot te laten zijn als noodzakelijk is om een verantwoord financieel beleid te voe-ren in verband met de toegezegde steun. We hopen in 2012 onze Messiasbelijdende broeders en zusters in Israël met uw hulp blijvend te kunnen steunen!
PASSIVA Vastgelegd vermogen: Bestemmingsreserve door giftgevers
260.531
193.239
Bestemmingsreserve door bestuur
179.500
179.500
vastgesteld Schulden op korte termijn
6.048
13.039
Schulden op lange termijn
32.556
34.070
478.635
419.848
Totaal
Beleid in 2012 Het bestuur heeft besloten om de bestaande projecten te blijven steunen. Daarbij is diaconale steun belangrijk voor het lichamelijk welzijn, maar onze broeders in Israël zeggen dat toerusting en lectuurverspreiding voor het geestelijk welzijn nog belangrijker zijn! Daarom is gekozen om vanaf 2012 drie nieuwe projecten (mede) te financieren. Dit betreft het E-learning programma van Israël College of the Bible (zie pag. 4) en de hele Bijbel in het Hebreeuws op internet (zie pag 10). Tijdens het bezoek in Israël (2011) werd duidelijk dat David Zadok te veel taken op zijn schouders heeft. Daarom is besloten om een ‘rechterhand’ op het kantoor van uitgeverij HaGefen te zoeken. Deze is inmiddels gevonden en zijn salaris wordt gedeeltelijk door onze/uw gelden gefinancierd.
Staat van baten en lasten over 2011 BATEN
2011
2011
2010
Baten uit eigen fondsenwerving
Gerealiseerd Budget
Gerealiseerd
Giften
298.678
239.000
226.044
90.692
95.000
94.721
7.424
6.000
5.578
397.419
340.000
326.343
LASTEN
2011
2011
2010
Besteed aan doelstelling
Gerealiseerd Budget
Gerealiseerd
Collectes Rente Som der baten
Diaconale ondersteuningen
138.572
131.000
123.779
Ondersteuning gemeenten
60.229
66.000
60.884
Toerusting en Lectuurverspreiding
53.231
43.000
30.175
Voorlichting Totaal
30.012
49.000
40.618
282.045
289.00
255.456
32.299
35.000
25.082
8,1%
10,3%
7,7%
Werving baten
Het stemt tot verwondering en dankbaarheid dat het werk mocht uitgroeien van één project in 1999 tot de steun aan 16 projecten in 2012. Hierbij mag opgemerkt worden dat dankzij uw giften de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden in staat gesteld werd om heel mooie en belangrijke projecten op te starten. We bidden dat dit ‘zaaiwerk’ van Gods Woord zichtbaar mag worden doordat Joden tot geloof in Jezus de Messias komen en gemeenten beter toegerust worden vanuit de Bijbel.
Drukwerk en portokosten In % v. baten uit eigen fondsenwerving
Beheer en administratie Bestuurs-, kantoor- en bankkosten Som der lasten Resultaat
15.783
16.000
12.969
330.127
340.000
293.506
67.292
-
32.837
67.292
-
32.837
Resultaatbestemming Bestemmingsreserve
Immanuël
9
Oude en Nieuwe Testament in Hebreeuws op Internet De hele Bijbel thuis bestuderen op internet. Het Oude en Nieuwe Testament in je eigen taal, het Hebreeuws. Bijbelstudie die de Heere God kan en wil zegenen! De visie Het is begin januari 2012. We zitten in een zaal van een hotel in Netanya. Victor Kalisher, directeur van het Bijbelgenootschap in Israël, ontvouwt ons zijn plannen. Heel graag wil hij een website op internet laten ontwikkelen waarop de hele Bijbel in het Hebreeuws te lezen is. Het Oude Testament in het Hebreeuws is in diverse programma’s te doorzoeken en te bestuderen. Voor het Nieuwe Testament in het Grieks geldt hetzelfde. Maar helaas is er nog geen website op het internet, waarin zowel het Oude als het Nieuwe Testament in het Hebreeuws kan worden gelezen en bestudeerd. Nuttig Joden die Jezus als hun Heere en Messias belijden lezen het Oude Testament niet zonder het Nieuwe Testament. Terecht zeggen zij: ‘Het is één Bijbel’. Hij Die aan de voorvaderen beloofd is, is op Gods tijd als Israëls Messias en gekomen.
Evangelisatorisch
Messiasbelijdende Joden willen de hele Bijbel bestuderen in
Het is bekend dat er ook onder orthodoxe Joden belangstelling is
hun eigen taal: het Hebreeuws. Daarbij is het ook zeer nuttig
voor het Nieuwe Testament. Soms nemen zij een gratis exemplaar
om woordstudies te doen door heel de Bijbel heen. Vanwege
of een CD-rom met de hele Bijbel daarop dankbaar in ontvangst.
de complexiteit van het zoeken in de Hebreeuwse taal kost het
Maar wat is er gemakkelijker dan thuis op de eigen PC de hele
tijd en inspanning om de (meestal drie) ‘wortelletters’ van het
Bijbel te kunnen bestuderen? Zonder dat het anderen opvalt, de
Hebreeuwse woord doorzoekbaar te maken. Dit doorzoeken op
tekst van het Nieuwe Testament op internet lezen?! In alle rust en
grondwoord is volgens Victor zeer de moeite waard!
beslotenheid bepaalde woorden bestuderen die in het Eerste en Tweede Testament staan?! Daarbij is er geen dwang om zich te bekeren tot een of andere gemeente of christelijke denominatie. Gods eigen (totale) Woord staat centraal en zal God Zelf hen de weg niet wijzen? Kosten Wij vonden het van groot belang dat dit project opgestart wordt. Hoe eerder de website gereed is, hoe eerder er gebruik van gemaakt kan worden! Men is druk bezig om een database van Hebreeuwse woorden met de ‘Stronggetallen’ te maken. Met de ontwikkeling van een website is men begonnen. Dit alles brengt personeels- en andere kosten met zich mee. Voor het jaar 2012 is € 33.000,- toegezegd. Helpt u mee om dit bijzondere project te laten slagen?
10
Immanuël
Bezoek aan Jaffastraat 17 Een reis naar Israël zonder een Messiasbelijdende
predikant
te
ontmoeten is niet compleet! Ds. en mevr. Ben Zvi ontvangen u graag in het centrum van de Bat Tsiongemeente aan de Jaffastraat. Op de sabbat houdt ds. Ben Zvi graag de samenkomst met zijn gemeente en is het niet mogelijk om groepen te ontvangen. Wel is er de mogelijkheid om op zondag als groep uw samenkomst te houden in dit centrum. Ds. Ben Zvi wil voor u spreken en daarna kunt u daar koffie met gebak en/of de lunch gebruiken. Ook kunt u op een doordeweekse dag het centrum met een prachtige souvenirshop bezoeken. Wanneer u er zeker van wilt zijn dat u als groep ontvangen kunt worden, neemt u dan telefonisch contact
Tournee ds. J. Ben Zvi
op met ds. Ben Zvi om een afspraak te maken.
Ds. J. Ben Zvi, predikant van de Bath Tsion
Vanuit Nederland:
Gemeente in Jeruzalem, hoopt van 23 t/m 28
00-972 - 2 - 53 55 506 (thuis)
januari 2013 naar Nederland te komen. Wanneer
00-972 - 2 - 62 23 030 (Jaffastraat 17)
u graag wilt dat hij op uw gemeenteavond spreekt,
00-972 - 544 - 37 57 67 (mobiel)
kunt u contact opnemen met: ds. A. Jonker, het
In Israël vervangt u 00-972 door een 0.
liefst per e-mail en anders telefonisch (zie colofon op achterzijde).
Hulptransport: Kleding, enz. Ieder jaar wordt er een transport met hulpgoederen voor diverse Messiasbelijdende gemeenten in Israël door onze Stichting gefinancierd. Wij helpen daarbij de Stichting Nachamu Ami in Ede. Hebt u nog goede kleding over, dan kunt u die bezorgen op verschillende depotadressen, die u kunt vinden op de website www.nachamu.org. U kunt ook zelf allerlei kleding en andere zaken kopen in de winkel: Dorpsstraat 193, Lunteren.
Tournee Leon Mazin Leon Mazin, voorganger van de Shavei Tsion Gemeente in Haifa, hoopt van 18 t/m 21 maart 2013 naar Nederland te komen. Wanneer u graag wilt dat hij op uw gemeenteavond spreekt, kunt u contact opnemen met: ds. A. Jonker, het liefst per e-mail en anders telefonisch (zie colofon).
Voorlichting op verenigings- of gemeenteavond Meerdere bestuursleden komen graag voor u spreken over Israël. Als u dat wilt, kunnen zij daarbij ook een PowerPointpresentatie verzorgen. Graag bezoeken wij uw gemeente, vereniging of school om ons werk voor Messiasbelijdende Joden onder de aandacht te brengen. Voor inlichtingen en opgave kunt u contact opnemen met: ds. A. Jonker (zie colofon op achterzijde)
Immanuël
11
Uw extra zomergift voor Messiasbelijdende Joden van Nahariya tot Arad
Nahariya Karmiël Haifa
Colofon
Nazareth
Immanuël is een uitgave van de Stichting Steun Messiasbelijdende Joden. Postbus 22, 3860 AA Nijkerk. www.steunmessiasbelijdendejoden.nl
Netanya
Rishon Le Tsion Jeruzalem
• Om diaconale steun te geven • Om gemeenten te ondersteunen • Om lectuur te verspreiden • Om toerusting te geven
Arad
Voor uw gift: INGbank: 833 07 97 Rabobank: 37 78 53 496 IBAN: NL90 RABO 0377 8534 96 De Stichting Steun Messiasbelijdende Joden is bij de Belastingdienst geregistreerd als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) Voor het opgeven als donateur en voor adreswijzigingen: Dhr. G.J. Gersie Schippersmeen 71 3844 CL Harderwijk Tel. 0341 - 421 181 E-mail:
[email protected]
Stort uw gift op rekening 37 78 53 496 (Rabobank) of 833 07 97 (INGbank) t.n.v. Stichting Steun Messiasbelijdende Joden te Nijkerk
Steun de Messiasbelijdende Joden bovenal door uw gebeden
Comité van aanbeveling Ds. R. ter Beek, Soest Ds. A. Beens, Barneveld Ds. J. Belder, Dordrecht Dhr. P. Bénard, Ermelo Dr. E.A. de Boer, Kampen Ds. C. den Boer, Barneveld Dr. M. van Campen, Ede Ds. J.H. van Daalen, Nijkerk Ds. F. van Deursen, Barneveld Leen v. Dijke, Middelburg Dr. ir. J. v.d. Graaf, Huizen
Dhr. A.C.Ph. Hardonk, Barneveld Prof. Dr. P.H.R. van Houwelingen, Kampen Dhr. A. Kamsteeg, Amersfoort Ds. G.S.A. de Knegt, Barneveld Drs. I.A. Kole, Berkenwoude Meindert Leerling, Bergambacht Dr.ir. L.E. Meijer, Ede Dhr. J. Molenaar, Nieuw-Lekkerland Mr. B.J. v. Putten, Putten Dhr. J.P.M. Rietkerk, Kampen
Dhr. D.G. Schutte, Urk Ir. H.J. Seppenwoolde, Rijssen Drs. A. Slob, Zwolle Mr. C.G. v.d. Staaij, Benthuizen Dr. P. Veldhuizen, Leerdam Dhr. G. Versteeg, Nunspeet Ir. B.J. v.d. Vlies, Maartensdijk Dhr. E. van Voorden, Rijssen Drs. J. Wienen, Katwijk
Voor het aanvragen van een spreekbeurt of presentatie: Ds. A. Jonker Havikstraat 40 3882 JH Putten Tel. 0341 - 35 77 66 E mail:
[email protected] Bestuur: Voorzitter: Ds. A. Jonker, Putten Secretaris: Dhr. G.J. Gersie, Harderwijk Penningmeester: Dhr. M. Hop, Nijkerk Ds. W. van Dijk, Kampen Ds. H. de Graaf, Urk Ds. A.D. Goijert, Nijkerk Ds. R. v.d. Kamp, Barneveld Dr.Ir. H. Kievit, Barneveld Dhr. G. Kok, Apeldoorn Ds. J.C.V. Krijtenburg, Veenendaal Dhr. D.C. v. Voorthuijsen, Groot-Ammers
