IK PEINS EN IK PIEKER……
ONRUST IN
MIJN LIJF! Gerke Verthriest
Waar staan we bij stil vanavond? • Rouwen heeft (ook) een impact op ons lichamelijk in de wereld zijn • Ons lichaam: een “bondgenoot”? • “Ik denk”… rust in mijn lijf!
EEN INGRIJPEND VERLIES RAAKT ME HELEMAAL
Zadkine De verwoeste stad
1. Psychische dimensie = innerlijke wereld: emoties en gedachten = zelfbeeld: hoe we over onszelf denken, zelfvertrouwen, gevoel van zelfwaarde, van competentie
= identiteit: wie ben ik nog zonder?
2. Sociale dimensie = iemand betekenisvol is er niet meer
= ik kan me anders gedragen naar anderen, anderen kunnen zich anders gedragen naar mij toe = ik kan me gesteund voelen of juist niet
= andere rollen, andere status
3. Spirituele dimensie = zoeken naar betekenis -> Waarom? -> Wat is de zin ervan?
= waarden, normen = ons geloof, ons wereldbeeld
4. Fysieke dimensie = onze materiële omstandigheden: financies, wonen, comfort… = lichaam, gezondheid
HET LICHAAM ONDER DRUK
Klimt Nagender Kummer
Ze zeggen: “Rouwen maakt je sterk.”
1.Rouwen maakt fysiek kwetsbaar - we zijn infectiegevoeliger - bestaande kwalen kunnen verergeren - grotere kans om te overlijden vooral in de eerste 6 maanden groter risico bij weduwnaars groter risico bij jongeren
=> Rouwzorg is ook: zorgen voor de behoeften van ons lichaam
= aan het lichaam geven wat het nodig heeft -
(gezond) eten en drinken voldoende slapen bewegen warmte voelen, gekoesterd worden, aangeraakt worden
Bewegen? - verhoogt onze immuniteit, remt ontstekingen, positief voor spieren… - buffer tegen angst en depressie - houdt onze geest open en positief, verhoogt het creatieve denken en het probleemoplossend vermogen - Maakt ons attractiever
Niet forceren! Zelfs kleine bewegingen helpen: ga verzitten op de stoel, wrijf in je handen, beweeg met je voeten, ontspan je schouders…
Warmte voelen? Bv. een warm bad nemen, de warmte van de zon voelen, onder een dekentje kruipen.
Het kan heel simpel zijn: drink een kopje warme kruidenthee (of een ander warm drankje dat je lekker vindt, maar geen koffie).
Aangeraakt worden? - knuffelen van mens of dier - de lichamelijke nabijheid van iemand ervaren is een sterke vorm van troost en zegt soms meer dan duizend woorden (een arm rond de schouder, een kind op schoot, hoofd op schouder, omarming…)
Wat kan helpen? - regelmaat, “rituelen”, hetzelfde “zoals vroeger” - realistische doelen stellen - vrede nemen met kleine stapjes - je laten ondersteunen door anderen: je mag vragen wat je nodig hebt, je mag “bijsturen”
Rouwen is niet passief “wachten tot het over gaat”, rouwen is hard werken en vraagt energie.
2. Gebrek aan energie moe zijn, ook al hebben we “niets gedaan” soms: korte ‘aanval’ van energie en dan weer uitgeput gevoel…
=> Rouwzorg is ook: zorgen voor onze energiehuishouding
= dingen doen die energie geven Wat iemand energie geeft, is persoonlijk en het kan van alles zijn. Maak een lijst met alles waar jij energie uithaalt. Je kan ernaar kijken op momenten dat je een energiedip hebt. Zelfs al ‘doe’ je niets, het ‘denken aan’ kan al energie geven.
Heb je al gezien hoe een kat zich kan uitrekken? Breng je armen boven je hoofd, haak je handen in elkaar en rek eens goed uit. Probeer zo hoog mogelijk te reiken. Je zorgt ervoor dat je ineengezakte rug zich weer opricht en je brengt extra zuurstof tussen de ruggenwervels.
= iets ‘extra’ doen, jezelf verwennen Probeer eens iets nieuws uit! Bijv. een nieuwe geur in je bad of douche, een hapje proeven dat je nog nooit gegeten hebt, vraag aan de kapster naar een andere ‘look’.
= aandacht hebben voor het positieve - Aandacht is als een spier die we kunnen trainen - Aandacht is te vergelijken met geld: als je vooral ‘investeert’ in positieve gevoelens en gedachten, zal de ‘rekening’ van je levensenergie aangroeien.
Liefde ziet zelfs aan de kaalste takken reeds de bloemenpracht van de komende lente. Japans spreekwoord
Positieve gedachten
-
Hoop Vertrouwen Zien wat er wel nog is Realisme: het is goed genoeg (i.p.v. het moet perfect zijn) - Van perspectief kunnen veranderen - Relativeren - Humor
Positieve gevoelens -
Dankbaarheid voor wat geweest is Dankbaarheid voor wat er nu is Hoop (alles verandert, ook de rouw) Vreugde Verwondering Mededogen Liefde…
Je “zegeningen tellen” is aandacht hebben voor alles waar je blij, trots, dankbaar voor kan zijn in je leven. Vaak heb je de neiging om te kijken naar datgene wat fout loopt. Door regelmatig bewust stil te staan bij datgene waar je dankbaar voor bent, geef je je levensenergie telkens een boost.
= genieten van wat je deugd doet Wat is daarvoor nodig? - met je aandacht in het hier en nu blijven (niet denken aan wat er gisteren was en je had moeten doen, niet denken aan morgen en wat je nog moet doen) - je aandacht op het positieve richten - het deugddoende ten volle ervaren
verlies = stress => stress-klachten
3. Spanningsklachten Bv. onrust problemen met eten problemen met slapen moeilijkheden met ademhalen overgevoeligheid voor geluid…
=> Rouwzorg is ook: zorgen voor ontspanning
Even testen: de kracht van ontspanning
Neem letterlijk een ‘adempauze’: ga met je aandacht naar je ademhaling.
Als je ‘zenuwachtig’ wordt van de aandacht naar de ademhaling te richten, kan je iets anders proberen dat beter bij je past, bijv. je voeten voelen op de grond.
Adem eens diep in Diep inademen werkt rustgevend. Het stopt de (snel)trein van je gedachten. Het helpt orde brengen in je gedachten. Het zorgt voor een stevige basis, zodat je kalm kan reageren in moeilijke situaties.
Het achtereenvolgens opspannen en ontspannen van onze spieren is een klassieke ontspanningstechniek. Je kan zo gans het lichaam overlopen van de voeten tot het hoofd, of je kan kiezen om dit met een paar spiergroepen te doen.
Een korte versie:
je handen tot vuisten ballen, goed dichtknijpen en 10 tellen volhouden, daarna ontspannen; idem voor je voeten;
tot slot knijp je je ogen fel dicht en maak je veel rimpels in je neus, 10 tellen volhouden en dan ontspannen.
HET LICHAAM SPREEKT
Gijs Jacobs van den Hof De pleuranten
1. Ons lichaam spreekt langs ‘de buitenkant’ - Op ons gezicht staat te lezen hoe we ons voelen - Onze lichaamshouding drukt uit hoe het met ons is. (bij het uiten van gevoelens bestaat 55% van de communicatie uit lichaamstaal)
=> Rouwzorg is ook: ons lichaam inzetten om ons te helpen
Alles hangt met alles samen we kunnen de ‘buitenkant’ gebruiken om onze ‘binnenkant’ te ondersteunen. Bv. door onze gezichtsuitdrukking te veranderen Glimlach i.p.v. te fronsen
Bv. door bewust onze lichaamshouding te veranderen
Ga zó op de stoel zitten dat je je gesteund voelt; ga ‘stevig’ staan, ervan bewust dat de aarde je altijd draagt; loop met een rechte rug, ontspannen schouders, het hoofd rechtop, vanuit het contact met een bron van leven in jezelf
2. Ons lichaam spreekt ‘van binnen’ hartpijn armspierpijn hoofdpijn maagpijn rugpijn druk op de borst…
~ ons “organisme” weet hoe het met ons is, nog voor we er ons bewust van zijn (“barometer”)
~ ons “organisme” weet wat goed voor ons is (“kompas”) ~ ons “organisme” liegt niet
Rouwzorg is ook: luisteren naar wat er van binnen in ons leeft
Als we luisteren, kunnen we de ‘boodschap’ achterhalen. Bv. druk op de borst Het voelt als iets dat me de adem beneemt - het heeft iets angstigs Het voelt zwaar, het bedrukt me – ik voel me zo bedrukt, het drukt me neer Of…
Soms kunnen we niet luisteren: We worden door onze emoties overspoeld. Dat kan beangstigend aanvoelen. We willen de heftige emoties het liefst kwijt.
E.H.B.Overspoelende emoties? = de aandacht naar het lijf brengen Stel jezelf de vraag: “Wat merk ik op aan lijfelijke sensaties?” “Waar voel ik dat in mijn lijf?”
Wat is het effect van de aandacht naar het lijf brengen? = stilstaan brengt rust = door het gevoel op één plek te lokaliseren, voorkom je om overspoeld te worden: de pijn zit niet overal kalmeert, stabiliseert, je bent meer ‘gegrond’
Vaak willen we niet luisteren: - We vechten ertegen: we mogen ons zo niet voelen, we gaan in discussie met onze emoties. - We vluchten ervoor: we negeren de emoties, we doen alsof ze er niet zijn, we vegen ze onder de mat.
Er bestaat een andere reactie op ‘gevaar’ nl. in bescherming nemen en sociale banden aanhalen (“Tend and befriend”)
Toegepast op onszelf: onszelf troosten. Troost is wat een innerlijke wonde nodig heeft om te helen.
= Vriendelijk zijn voor onze emoties • op een vriendelijke manier • contact leggen met wat er in ons leeft • het verwelkomen en accepteren • ernaast gaan zitten • en er een arm omheen leggen
Wat is het effect van vriendelijk zijn voor wat er in ons leeft? = erkennen en aanvaarden van onszelf, en dat doet ongelooflijk deugd, op een diep niveau = vertrouwen op onszelf en op ons zelf-helend vermogen, op onze veerkracht
Vriendelijk gezelschap zijn voor je zelf… even oefenen
• Pauzeer, sta stil, neem even de tijd.
• Breng je aandacht naar jezelf: naar je voeten op de grond, naar je handen, naar de plekken waar je lichaam contact maakt met de stoel en word gewaar hoe je gedragen en gesteund wordt door de stoel.
• Breng je aandacht naar binnen. Merk op wat daar van binnen leeft. Erken het: “OK, je mag er zijn”.
• Ga na wat je voelt in je lijf en hoe het zich daar laat voelen. Je bent als een onwetende, nieuwsgierige, maar geduldige onderzoeker.
• Zoek woorden voor wat je van binnen voelt, woorden die de lijfelijke gewaarwordingen beschrijven. Ga na of de woorden kloppen. Misschien is het meer… • Pas je taal aan en zeg: “Ik voel… ik merk dat iets in mij zich … voelt”. Je valt niet samen met de emotie, je ‘ik’ maakt er contact mee.
• Laat een zachte hand bewegen naar de plaats waar je dat iets voelt. Je kan je hand ook naar je hart brengen. Alsof je hand zegt: “Hallo, ik ben bij jou”. OPM: we kunnen leren om op zo’n manier bij onszelf te zijn door te leren focussen – zie bijv. www.focussen.info)
OPGELET: Het is niet goed om altijd bezig te zijn met onze pijnlijke emoties. Veerkracht heeft te maken met het kunnen omgaan met de lastige emoties en met het kunnen toelaten van positieve emoties.
OPGELET: Jezelf kunnen troosten wil niet zeggen dat je alles altijd alleen moet doen. De verbondenheid met andere mensen ervaren, ons gedragen en gesteund weten door anderen, de betrokkenheid en het begrip voelen, is een belangrijke bron van veerkracht.
Soms is er teveel ‘lawaai’ in ons hoofd Gedachten zijn normaal. Emoties hebben invloed op ons denken, ons denken heeft invloed op hoe we ons voelen. Ook negatieve gedachten zijn normaal, ze zeggen ons iets over hoe het met ons is of over waarnaar we verlangen.
Gedachten kunnen ons belemmeren - Negatieve gedachten over onszelf, het leven, de toekomst - Negatieve interpretaties over de manier waarop we rouwen - Verkeerde beoordeling van de reactie van anderen omdat ze niet waar zijn en niet helpend
Gedachten kunnen ook schadelijk zijn: PIEKEREN = ‘ongezond’ hersenwerk
E.H.B.Piekeren? = dingen doen om de trein te stoppen - Problemen aanpakken (en je daarbij laten helpen) - Iets doen dat voor afleiding zorgt of waar je in opgaat - Iets doen waar je deugd aan beleeft - Iets doen dat je een gevoel van controle geeft
= ons eigen denken inzetten als ‘medicijn’ - De piekergedachten onderzoeken: zijn ze waar? realistisch? helpend? - De piekergedachten vervangen door realistische, logische en helpende gedachten - Aan iets anders (positiefs) denken
= de ademhaling bewust gebruiken en ‘regelen’ om rust te brengen Breng je aandacht naar je ademhaling. Ga in je hoofd ‘terug tellen’ bij het inen uitademen (bijv. bij het inademen 21, bij het uitademen 4-3-2-1 – of het ritme dat je prettig vindt).
HET LICHAAM HEEFT EEN GEHEUGEN
Aven Hodgess The body remembers
ik peins en… RUST IN MIJN LIJF?
Het lichaam heeft een geheugen. Alle ervaringen worden opgeslagen. Het lichaam herinnert zich hoe iets was, ook al zijn we met ons hoofd de details vergeten. We kunnen dus meer doen dan “denken aan”. En er gebeurt ook “meer”… als we positieve ervaringen opnieuw beleven.
even “testen”
=> Rouwzorg is ook: herbeleven – denken, voelen, lijfelijk ervaren – van positieve herinneringen
Ik draag Ik je met me mee
Gijs Jacobs van den Hof De pleuranten
Denk terug aan een bijzonder fijne ervaring die je beleefde met iemand die nu niet meer in je leven aanwezig is. Er zijn vast en zeker meerdere momenten, meerdere ervaringen, kies er één uit. En stap die ervaring binnen. Alsof je weer helemaal daar en toen bent.
Probeer jezelf voor te stellen op die plek, op dat moment. Wat maakte deze ervaring zo bijzonder voor jou? Blijf niet alleen stilstaan bij wat je toen dacht, maar ook bij wat je voelde. En ga ook na hoe dat voelt in je lijf: wat merk je op? wat word je gewaar?
De blijvende band met de overledene is voor veel rouwenden een bron van veerkracht. Eén van de manieren om iemand “levendig” te houden is de positieve herinneringen aan die persoon herbeleven.
Een reis van duizend mijlen begint met één enkele stap. Chinees gezegde
