Ik heb een totaal gebrek aan ambitie. Privacy. Lies Lefever op mensenmaat

april - mei - juni 2014 | 3de jaargang nr. 2 Verschijnt driemaandelijks

Dossier

“Ik heb een totaal gebrek aan ambitie.” Lies Lefever op mensenmaat

Privacy

Jij staat altijd in de spotlights!

Politiek wil financiering levensbeschouwingen hervormen

vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens deMens.nu Magazine |

2

deMens.nu Magazine | 3de jaargang nr. 2 april - mei - juni 2014 Verschijnt driemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sylvain Peeters Oude Keulseweg 220 - 1933 Sterrebeek issn 2034-6646

deMens.nu – Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw Federaal Secretariaat Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 | 735 81 92 F 02 | 735 81 66 [email protected] Je kan je gratis abonneren op www.deMens.nu deMens.nu Magazine. hoofdredactie Sonny Van de Steene

Hoe? Stuur een mailtje naar [email protected]

eindredactie Julie Van Garsse

OF stuur een brief naar deMens.nu-UVVvzw Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

redactie Franky Bussche Veerle Cannoot Liza Janssens Anne-France Ketelaer Sonny Van de Steene Sarah Van Gaens Julie Van Garsse Jean-Marie Vanhaelewijn Marina Van Haeren Brian Vatteroth Dominique Verschuren lay-out GrafiekGroep foto’s cover, pagina 8, 10, 11 & 12 © Jokko

Met vermelding van je naam en adres. Zin in de e-gazet? Zin in de e-gazet, de digitale nieuwsbrief van deMens.nu? Op het menu staan opinies, boeiende activiteiten, foto- reportages en nog veel meer lekkers. We brengen je minstens een keer per maand op de hoogte van markante nieuwtjes. Surf snel naar onze website en schrijf je in!

foto pagina 24 © Jeroen Vanneste

Volg ons op

foto’s pagina 3, 13 (enkel foto Karlien Lorent), 22, 23 © Isabelle Pateer - Otherweyes deMens.nu Magazine wordt gratis verspreid binnen de vrijzinnig humanistische gemeenschap. De redactie van deMens.nu Magazine is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de door derden geleverde artikels. Onder auspiciën van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Conform de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (8 december 1992) delen wij je mee dat een aantal van je persoonsgegevens opgenomen worden in ons adressenbestand. DeMens.nu zal, als houder van dit bestand, je gegevens verwerken in het kader van volgend doeleind: verspreiden van publicaties en interne communicatie. Op schriftelijk verzoek, gericht aan mevrouw Marina Van Haeren, algemeen directeur, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe, kan je een overzicht krijgen van de door deMens.nu over je opgeslagen persoonsgegevens. Onjuiste gegevens verbeteren wij op je verzoek. Reacties op dit nummer kan je steeds doormailen naar [email protected]. Deze worden, na overleg en goedkeuring door de redactieraad, geplaatst op de website bij de rubriek Reacties van het desbetreffende deMens.nu Magazine.

3

| deMens.nu Magazine

van de redactie

Waar

wachten we op?

r staan opnieuw heel wat onderwerpen in dit Magazine die ruime aandacht in het voorwoord verdienen. Zaken die ik jou als lezer uitvoerig zou willen toelichten. Zoals Lies Lefevers ode aan de gewone mens, de niet te vergeten beelden van Raf Walschaerts of het dossier over privacy. Een fundamentele vrijheid op de wip? Zeker iets om over na te denken. Maar bovenal wil ik stilstaan bij een democratisch feest dat we binnenkort zullen vieren. Op 25 mei reppen we ons naar de stembus voor de door pers en politici uitgeroepen ‘moeder der verkiezingen’. De Centrale Vrijzinnige Raad (CVR), de vertegenwoordiger van de vrijzinnigheid in België, maakte een memorandum voor de verkiezingen van 2014 met beleidsvoorstellen. Deze voorstellen werden gestuurd naar de zittende Nederlandstalige democratische Europese, federale en regionale parlementairen van België. Wat betreft de overheidsfinanciering van de erediensten en levensbeschouwingen is de CVR duidelijk: “De CVR vraagt: een systeem aan te nemen dat steunt op gelijkheid, transparantie, budgetbeheersing en zich conformeert aan de evolutie van de instellingen in België. In die zin dient tot een herverdeling van de bevoegdheden tussen het federale en de gedefederaliseerde entiteiten te worden beslist, en dit op gelijke wijze voor de erediensten en de niet-confessionele levensbeschouwingen […]”

Bron: Kamer van volksvertegenwoordigers

Dit blad polste bij alle Belgische Nederlandstalige democratische politieke partijen, die op dit ogenblik een verkozene hebben in één van de eerder opgesomde parlementen, naar hun standpunt met betrekking tot de financiering van de levensbeschouwingen. Opmerkelijk is dat al deze politieke partijen de huidige financiering van de erediensten en levensbeschouwingen willen hervormen. De manier waarop verschilt wel van partij tot partij (zie pagina 30). Dus, eens verkozen, waar wachten de politici nog op? Tot slot wil ik nog twee zaken aanhalen die in de voorbije periode gebeurd zijn. Op 13 februari werd de uitbreiding van de euthanasiewet naar oordeelsbekwame minderjarigen goedgekeurd door de Kamer. Ik hoef niet te vertellen dat de georganiseerde vrijzinnigheid, die achter deze uitbreiding staat, tevreden en opgelucht is. Bij ondraaglijk lijden kan een jongere om euthanasie vragen en onder bepaalde voorwaarden krijgen. Ik wil ook nog even stilstaan bij een droevige gebeurtenis. Op 23 maart stierf Regine Beer op 93-jarige leeftijd. Deze dappere dame overleefde het uitroeiingskamp Auschwitz-Birkenau. Ze werd bekend en geroemd voor haar getuigenissen in scholen. Voor vrijzinnig humanisten was ze een moreel baken, in 1993 won ze dan ook de Prijs Vrijzinnig Humanisme. Ik zal niet de enige zijn die met veel respect aan haar terugdenkt. Sonny Van de Steene deMens.nu Magazine |

3

inhoud 8

foto © Jokko

6

14

13

dossier

P rivacy Klokkenluider Edward Snowden legt de afluisterpraktijken van de NSA bloot. Facebook koopt berichtendienst WhatsApp en krijgt zo toegang tot de gegevens van miljoenen gebruikers. Camera’s veroveren het straatbeeld, nummerplaatlezers leggen ons doen en laten vast en binnenkort cirkelen er misschien drones boven onze huizen. Privacy is een hot item. We hebben er recht op, maar toch kijkt er steeds vaker iemand over onze schouder mee. In dit dossier gaan we dieper in op de wetgeving rond privacy, het ontstaan van privacy en het belang ervan voor de samenleving. Met de Liga voor Mensenrechten kijken we in welke mate dit recht bedreigd wordt. Dat onze gegevens big business zijn, blijkt uit het artikel over privacy op het net, of beter: de afwezigheid ervan. Verder onderzoeken we hoe het zit met de rechten van minderjarigen, en sprokkelen we enkele getuigenissen. Privacy geniet weinig bekendheid als mensenrecht. Lees er dus snel alles over in dit Magazine maar pas op, wij lezen mee!

Jij staat altijd in de spotlights!

4


Uitn ee bar me ka 24 p tern ag ina

’s

[jvg]

19

foto © Michiel Hendryckx / Corelio - De Standaard

foto © Isabelle Pateer - Otherweyes

22

17

6 Markant

20

26

35

Bij deMens.nu

13 Dagschotel 22 Ingezoomd 24 Vrijwilliger van bij ons 30 Actua

De politieke partijen willen de financiering van de levensbeschouwingen hervormen

Jongeren boven!

Vrijwilligers zetten psychologische begeleiding op poten in Oeganda

14 Jong.nu

Vanne

Jeroen

“Voor mij zijn er geen meneren en mevrouwen” Geen gezever met Lies Lefever

foto ©

ste

8 Onderhuids

24

Wetenschap en natuur

Nooit meer in bad dankzij een jonge Zuid-Afrikaan

20 Onder de loep

26 Groen gedacht

Vaarwel broodje Martino, hallo ecosmos!

27 Breinpijn

18 Gedachtestreepje

28 Van de bovenste plank

Gedachten zijn vrij

35 Van dag tot dag. Een vrijzinnig

Marc Reynebeau over olifantenpijnen, schreeuwerige hemden en Bieber-kapsels

17 De mening

19 Column Raf Walschaerts 34 Column Marleen Temmerman

humanist in het dagelijkse leven 36 Er is een huisvandeMens

in je buurt! deMens.nu Magazine |

5

mar kant.

Markant bundelt merkwaardige, opzienbarende en grappige artikels uit de media.

Veerle Cannoot

Skin gun Brandwonden zijn niet alleen bijzonder pijnlijk, het genezingsproces verloopt ook tergend traag. De skin gun moet daar verandering in brengen. Voorlopig zit de techniek nog in de experimentele fase, maar de resultaten zijn veelbelovend. Tweedegraadsbrandwonden zouden binnen een paar uur zo goed als genezen kunnen worden. Voordat je met een skin gun aan de slag kan, worden huidcellen geïsoleerd van het gezonde deel van de huid. Die cellen worden in een wateroplossing bewaard die geschikt is om de cellen op de brandwonden te spuiten. Het totale proces neemt ongeveer anderhalf uur in beslag, van de verwijdering van gezonde huidcellen tot het spuiten van die cellen op de brandwonden. Huidcellen spuiten is vergelijkbaar met verf spuiten. Alleen moet het veel preciezer gebeuren. Graffiti-artiesten moeten hun diensten niet aanbieden, alles verloopt computergestuurd.

Gay in Oeganda De Oegandese president Museveni heeft een omstreden antihomowet ondertekend, ondanks de grote internationale druk om dit niet te doen. Sinds 24 februari wacht er een levenslange gevangenisstraf voor wie zich in Oeganda schuldig maakt aan ‘verzwaarde homoseksualiteit'. Dat is het geval bij recidive, als de dader seropositief is en als het slachtoffer minderjarig is of onder druk stond. 'Gewone homoseksualiteit' is goed voor veertien jaar cel. Ook wie homoseksualiteit promoot, riskeert een straf van vijf tot zeven jaar cel. Schandaalblad The Red Pepper publiceerde een dag na het ondertekenen van de wet reeds een ‘top-200’ van Oegandese homo’s. Bij sommige namen staat ook een foto. Vele Oegandese homo’s staan doodangsten uit. Deze toestand lijkt totaal absurd voor ons. In België hebben holebi’s al elf jaar het recht om te trouwen. Bron: De Morgen

Schaam-haar

Bron: National Geographic, Huffington Post

Ze schrokken zich een hoedje in New York toen American Apparel uitpakte met een nieuwe etalage. Speciaal voor Valentijn wilde de Amerikaanse textielwinkelketen de natuurlijke schoonheid van de vrouw in de kijker zetten. Romantisch en verleidelijk natuurlijk, dus werd gekozen voor vrouwen in lingeriesets. Maar wat ontbreekt bij de meeste vrouwelijke paspoppen? Een flinke pluk schaamhaar! Dus plakte American Apparel een schaam-pruik onder het slipje van de paspoppen. Consternatie alom en flink veel aandacht voor het merk. Nog één keer? American Apparel. Bron: De Morgen, De Standaard, Huffington Post 6


Etienne Vermeersch, American oftewel Einstein football-speler openlijk homo

Het klinkt weinig waarschijnlijk, maar Etienne Vermeersch maakt zijn filmdebuut. Niet als zichzelf, maar als een groot geleerde. De bekende filosoof aanvaardde een rol als stemacteur voor de film Mr. Peabody & Sherman. In de Vlaamse versie neemt hij de rol van Einstein voor zijn rekening. Mr. Peabody is een geniale hond die zijn mensenzoon Sherman tot een verantwoordelijke volwassene wil opvoeden. Met de WABAC-machine van Peabody reizen ze samen door de tijd en ontmoet Sherman de ene belangrijke historische figuur na de andere. Maar het stond in de sterren geschreven dat het ook eens mis moest gaan. Sherman houdt zich niet aan de regels en dan begint een race tegen de tijd om de geschiedenis weer recht te trekken en de toekomst te redden. Vermeersch liet achteraf nog weten dat hij heel blij was dat hij Da Vinci en de Mona Lisa mocht ontmoeten.

Bron: Het Laatste Nieuws, showbizzsite

Van de kansel naar de catwalk Fotograaf Piero Pazzi maakte een niet-alledaagse keuze voor zijn mooiemannenkalender. Hij plukte in Rome priesters van de straat en vroeg hen om voor hem te poseren. Anoniem, maar zeer herkenbaar in beeld gebracht. Voor minder dan een euro per priester kan je een jaar lang de mooiste exemplaren bewonderen. Tien euro voor twaalf priesters. Een koopje. Wie wil, kan op de Facebookpagina Calendario Romano zijn waardering laten blijken. Bron: De Standaard

Michael Sam (24) deed wat niemand hem ooit heeft voorgedaan: hij kwam als American footballer uit de kast. Meer nog, hij kwam uit de kast nog voor hij als prof aan het werk is. Sam speelt voor zijn universiteit in Missouri, maar maakt veel kans om binnenkort in de hoogste klasse van het American football mee te draaien. Hij kreeg vooral positieve reacties op zijn coming-out. Bij ons is het nog altijd wachten op een homoseksueel rolmodel uit de eerste klasse van het voetbal. Bron: sportmagazine.be, Het Nieuwsblad

Suiker in de gsm Onderzoekers in Amerika hebben een batterij ontwikkeld met suiker als grondstof. Niet alleen een veel goedkopere variant dan de huidige batterijen, maar vooral veel milieuvriendelijker. De batterij op suiker zou veel langer meegaan dan een normale batterij waardoor je je smartphone maar één keer per week zou moeten opladen. De suikerbatterij moet gewoon bijgevuld worden als ze leeg is. De ontwikkelaars gaan ervan uit dat de suikerbatterij binnen een drietal jaar geschikt zal zijn voor gebruik in laptops en smartphones. Binnen een paar jaar klinkt dat in huiskamers zo: “Schat, kan je een suikerklontje in mijn iPhone steken?” Bron: mo.be, extremetech.com

deMens.nu Magazine |

7

“Voor mij zijn er geen meneren en mevrouwen” Interview met Lies Lefever 8 8

|| deMens.nu deMens.nu Magazine Magazine

onderhuids

Een slecht publiek bestaat niet, want het is de comedian die zich moet aanpassen aan zijn luisteraars en niet andersom. Bij standupcomedian Lies Lefever maken de mensen de show. De AfrikaansKempische Brusselaar startte ooit in het voorprogramma van Kamagurka en Philippe Geubels, nu toert ze rond met haar eigen shows, Meisje van plezier en sinds kort ook En dus toen. Niks virtuoos, aldus haarzelf, maar gewoon grappige liedjes op de gitaar over de kleine dingen des levens. Kunst op mensenmaat. “Naar het schijnt kan ik me goed inleven, soms zelfs wat te goed.” Julie Van Garsse - foto’s © Jokko

Atheïst tot in de kist Waar geloof je in? In niets. Absoluut niets. Ik vind dat wel erg hoor, want ik denk dat geloven het leven toch makkelijker maakt. Maar ik kan dat niet, omdat er ook niets is. Ik kan mezelf dat niet wijsmaken. Nochtans dank je je leven wel aan geloof. Een zuster bracht jou van Rwanda naar België toen je een baby’tje was. En de slotzusters hebben toen voor je gebeden, want je was er erg aan toe. Ja, maar dat was vroeger. Als baby had ik daar ook niet zoveel over te zeggen. Als je ziet wat een vuile, vieze pot wordt geopend in de kerk, hoe kan je dan nog geloven? Die slotzusters zijn ook heel naïef. Door samen te bidden en opgesloten te zitten, denken ze dat de wereld een beetje beter wordt. Ik denk dat niet. Wat geef je mee aan je kinderen? Je mag elkaar niet pijn doen, je mag niet pesten… Maar wij zeggen niet aan onze kinderen dat ze niet mogen stelen omdat dat in de Bijbel staat. Het mag gewoon niet! Onlangs vroegen ze me wat Jezus nu eigenlijk heeft gedaan. Ik kan niet zeggen dat die man mirakels heeft verricht, want dat is niet waar. Allez, voor mij is dat niet waar. Dus heb ik hen verteld dat hij een soort sprookjesfiguur

is. Maar als mijn kinderen de Bijbel willen lezen, moeten ze dat gerust doen. Bij ons zullen ze hem wel niet vinden. Je hebt ooit gezegd dat je op de een of andere manier klaar bent om dood te gaan. Schrikt dat je niet enorm af, doodgaan, als er nadien niets meer is? Nee, ik zou het eigenlijk juist verontrustend vinden als ik zou weten dat er wel iets was. Stel dat je af en toe wat geesten zou zien ronddwalen, die dan zo zeggen: “Ja, ’t is plezant daar, hoor!” Angstaanjagend. Maar enfin, als ze je na vier dagen in de vrieskamer in een gat in de grond steken, dan ben ik vrij zeker dat het gedaan is. Je liedjes hebben niet echt een pointe, het zijn bedenkingen, grappige vaststellingen. Zoek je in het leven een hoogtepunt op? Nee, ik heb een totaal gebrek aan ambitie. Ik leef van dag tot dag. Ik weet wel dat ik zeker nog een cd’tje wil maken en jammen met een pianist bij ons in het dorp. Toekomstdromen zijn goed, maar niet te veel, want dan krijg je stress. Een boek zou ik ook graag nog schrijven, maar daarvoor heb ik meer levenservaring nodig. Ik heb nog niet zoveel te vertellen. Ken je die roman van Griet Op de Beeck, Vele hemels boven de zevende? Zo’n soort boek wil ik schrijven.

deMens.nu Magazine |

9

“Als comedian moet je zeker zijn van wat je doet, maar je moet niet zeker zijn van jezelf.” Bemin je naaste als jezelf Je shows zijn op mensenmaat gemaakt. Of het nu gaat over je ervaringen als ‘fitnesswijf’ of een familiebezoekje aan Plopsaland: de situaties zijn vaak herkenbaar. Een ode aan de gewone mens? Ik denk van wel. Daarom zijn sommige liedjes ook zo kort. Als je iets kunt zeggen in drie zinnen, dan moet je er geen zes aanplakken. Dat is eenvoudig, en ik denk dat mensen daarom komen kijken. Ik heb altijd het gevoel dat ik een goede show heb gespeeld, juist omdat het zo op het niveau van de mensen is. Het is geen ingewikkeld verhaal waarbij je na één seconde afleiding, hopla, niet meer mee bent. Ik heb dat zelf soms met theater: ik kan niet volgen en dan val ik in slaap. Daarom breng ik op het podium gewoon plezier. Om interactief te zijn met het publiek zoek ik voor mijn optredens ook steeds op Wikipedia iets op over het dorp waar ik ga spelen. Heel veel stand-upcomedians redeneren: ik heb mijn show en het publiek moet die maar leuk vinden. En als dat niet zo is, dan is het geen goed publiek. Maar een slecht publiek bestaat niet. De comedian moet zich aanpassen aan de mensen en niet andersom. Zij hebben betaald, de comedian moet hen amuseren. Vinden de mensen hem niet leuk, heeft hij een probleem. Ben je graag tussen de mensen? Ik ben wel een mensenliefhebber. Na een show blijf ik altijd nababbelen in de foyer. Mensen komen dan allemaal iets zeggen, en dan krijg ik veel gratis drinken. Dat doen blijkbaar niet veel comedians. Dat vind ik raar, dan ben je zo onaantastbaar. Ik kijk nooit naar iemand op. Toen ik begon, mocht ik rondtoeren met Kamagurka. Ie-

10


dereen had zoiets van: wow, Kamagurka! Maar wij deden gewoon wat onnozel samen. Voor mij zijn er geen meneren en mevrouwen. Ofwel zijn we allemaal meneer en mevrouw, ofwel zijn we gewoon onze naam. Jammer dat er altijd van die patsers zijn voor wie iedereen ineens begint te kruipen. Waarom doen mensen dat? Zo is de wereld. Ik ga in de trein altijd in eerste klasse zitten, en ik ben er nog nooit uitgezet. Dat is mijn fuck you, mijn daad van rebellie. Je bent grappig, is dat ook wat je aantrekt bij mensen? Ja, maar de mensen moeten vooral niet te dom zijn. Mezelf vind ik een beetje dom, daarom babbel ik graag met mensen die meer weten dan ik. De verhalen van een advocaat zijn helemaal anders dan de mijne, maar ik vind het even interessant om de verhalen van een dakloze te horen. Mijn man is ook veel slimmer dan ik, dat is kweetniehoeleuk want ik kan dan van alles vragen en ik krijg op alles antwoord, hij is echt een wandelende encyclopedie. Wat vind je de mooiste menselijke eigenschap? Inlevingsvermogen. Zelf kan ik dat naar het schijnt goed, me inleven, soms zelfs te goed. Ik vind het belangrijk dat je probeert in te schatten wanneer de ander het moeilijk heeft. En dat je naar mensen luistert en niet meteen over jezelf begint. Er zijn veel mensen die dat niet doen, die walsen gewoon over je heen. De man van mijn zus heeft een paar maanden geleden zelfmoord gepleegd. Op zo’n moment merk je echt wie je vrienden zijn en wie de mensen zijn met wie je gewoon omgaat. Die dan zo heel terloops vragen hoe het gaat. Ik vind: ofwel ben je niet geïnteresseerd en zeg je niets, ofwel vraag je het fatsoenlijk. Die mensen willen toch eigenlijk rap over iets anders beginnen.

onderhuids

Durven denken In een vorig leven was je freelance journaliste. Word je nu even sterk geprikkeld? Deze job is veel intenser. Veel meer van mezelf. Als je iets schrijft voor de krant, schelt iemand er de volgende dag patatten op. Bij een show heb je toch een ander soort voldoening. Je maakt mensen blij. Maar het is ook heel vermoeiend. De stress komt al vanaf ’s morgens en gaat pas weg zodra ik op het podium sta. Ik denk wel dat het normaal is, zo nog dringend kaka moeten doen voordat de gordijnen opengaan. Het probleem is dat ze meestal al open zijn. En dan krijg ik écht stress. Mensen betalen nu om naar je te komen luisteren. Is dat niet een pretentieus concept? Sowieso hebben alle mensen die alleen op een podium gaan staan een groot ego. Anders kan je niet drie kwartier de plezante uithangen en verwachten dat mensen dat leuk vinden. Als comedian moet je zeker zijn van wat je doet, maar je moet niet zeker zijn van jezelf. Heel veel comedians zijn onzeker maar zetten een grote mond op om dat te maskeren. Jij ook? Absoluut. Bij ons thuis is het niet de hele tijd van hahaha, hoor. Terwijl je niet bepaald mild met jezelf omgaat. Zo spreek je over jezelf als ‘neger’. Doe je dat bewust, choqueren? Choqueren? Dat is niet de bedoeling. Ik ben wel voor duidelijkheid. Ik zou kunnen zeggen: ik ben een zwarte. Maar is dat zoveel beter?

Of: ik heb een andere huidskleur. Dat is net zoals De Morgen het woord ‘allochtoon’ niet meer wil gebruiken. Waarom zo moeilijk doen? Bovendien werken politiek incorrecte woorden zeer goed in de comedy. Niemand wil ‘neger’ zeggen, maar als ik het doe in mijn show is het lachen, gieren, brullen. Raakt het je als mensen kritiek op je geven? De meeste kritiek komt van mijn man, en dat raakt me totaal niet. Ik vind het wel helemaal niet leuk als ik iets op tv doe en mensen beginnen te twitteren. Of op Facebook dingen te schrijven. Je kan daar niks aan doen: als je reageert, ben je onnozel bezig.

Vrijheid als hoogste goed Hoe ver kan je gaan in de vrijheid van meningsuiting? Ik wil geen mensen kwetsen. Maar ik wil ook niet altijd per se mijn mening verkondigen. Als mensen gechoqueerd zijn, is het niet meer plezant. De meeste reacties krijg ik op mijn liedje over zeehondjes doodknuppelen, maar dat is onschuldig. Ook lach ik wel eens met buitenlanders of gehandicapten, maar als je zelf zwart bent en je ziet niet goed, dan kom je daar mee weg. Een geluk bij een ongeluk. Maar ik kan geen grapjes maken over Bart De Wever, sowieso heeft keiveel volk op hem gestemd. N-VA, Vlaams Belang, dat ligt gevoelig. Kanker is ook taboe. En ik had het ook eens over de vertraging van de treinen en dat mensen beter geen zelfmoord plegen tijdens de spitsuren. Dat vonden ze overal wel grappig. Maar één keer kwam een mevrouw me na de show zeggen dat mijn liedje haar pijn deed, want haar zoon had zich voor de trein

deMens.nu Magazine | 11

onderhuids

“Ik vertel mijn kinderen dat Jezus een sprookjesfiguur is.” Eén voor allen, allen voor één Je maakt al eens een liedje voor een goed doel. Ben je maatschappelijk geëngageerd? Ngo’s vragen me vaak om te helpen. Wie ben ik om dat niet te willen? Gisteren gaf ik nog een benefiet voor sociaal kwetsbare mensen. Theater is iets voor een bepaalde klasse mensen die moeten kunnen zeggen dat ze een keer of vijf per jaar naar het theater gaan. Maar er zijn ook heel veel mensen die niet met theater in contact komen, die de brochures nog niet eens kunnen lezen. En ik vind het ook heel tof om die mensen te kunnen bereiken.

geworpen. Je kan natuurlijk niet op alles letten, maar ik heb dat liedje toch niet meer gespeeld. Ik ben een gevoelige, ik zou de hele tijd aan die mevrouw moeten denken. Je treedt op met heel veel naturel. Voel je je vrij op het podium? Ja. Ik kan nu allerlei leuke dingen vertellen. Mijn melodieën zijn niet echt virtuoos. Er is niet echt iets virtuoos in mij, maar dat is misschien wel juist goed. Mensen komen lachen, da’s plezant. Heel bevrijdend. Ik ben ook geen vanbuitenmoppenmens, het moet spontaan blijven. Vroeger had ik een vaste job bij de radio. Het was voor mij vrij tot zeer deprimerend om zo elke dag binnen te komen, op dezelfde plaats te gaan zitten en naar dezelfde mensen hun gezaag te luisteren. En elke middag hetzelfde vuil eten te gaan eten. Je ziet niet eens wat voor weer het buiten is!

12


Zijn er thema’s die je razend kunnen maken? Ik was heel kwaad toen ik in de laatste krant van vorig jaar Maggie De Block zag staan met een glas champagne. Hoe kan je nu zo in de gazet gaan staan, nadat je al die kinderen hebt uitgewezen? Dat is niet haar schuld, maar een beetje bescheidenheid siert zo’n mensen wel. Haar populariteit heeft bovendien met racisme te maken, daar kan ik natuurlijk ook niet goed tegen. Maggie De Block is niet geliefd omdat ze soep uitdeelt aan de armen in Brussel, maar omdat ze veel buitenlanders wegstuurt.

Waarover ben je zelf ooit van mening veranderd? Ik weet niet zeker of ik in mijn leven nog ga vliegen. De laatste keer heb ik zoveel angst uitgestaan dat ik dacht: waarom doe je dat, in iets in de lucht zitten? Namen en Luik zijn vast ook mooi. Ik denk dat die angst te maken heeft met het feit dat we kinderen hebben. Als mijn man morgen met een parachute wil springen, dan zeg ik: dat zal niet waar zijn. Ik denk dat ik voorzichtiger ben geworden.

Agenda Agenda Agenda

Karlien Lorent

ent Vrijzinnig humanistisch consul huisvandeMens Vilvoorde

Dagschotel Plat du jour Dish of the day

5u40: Mijn biologische klok wekt me. Na een korte nacht vol

dromen sta ik lichtjes verdwaasd op. Buiten zijn er nog vroege vogels: gefluit en gekwetter alom. Spring is in the air! 6u02: Nog meer dan tijd genoeg om mijn lijf in dagmodus te zetten. Rustig ontbijt en wat bijlezen. Stil moment voor de wereld ontwaakt. 7u20: De fiets op, naar het station van Leuven. In gedachten overloop ik de rest van de dag. Mijn denken slingert me van hier naar daar, zoals het tijdsschema zelf.

13u50:

14u18: Een leegstaand bureau! E-mails checken en bellen met

een leerkracht zedenleer: ze komt met haar klas op bezoek in het huisvandeMens Vilvoorde. Ook neem ik contact op met een cliënte voor een telefonische begeleiding.

De trein, ‘altijd een 7u53: beetje reizen’. Vertrek naar Gent. 8u02: De trein is óók: lekker lezen! Absurde overvloed van Michael Foley. De ondertitel intrigeert: Waarom het zo moeilijk is om gelukkig te worden...

10u00: Gent, huisvandeMens!

Een warm onthaal en dan overleg over de Stuurgroep Morele Bijstand.

15u16: Weer de fiets op! Bespreking

met fotografe Lieve Blancquaert en Museum M over VeelZIJdig, ons project voor Internationale Vrouwendag. Lieve is al in het 15u30: museum. Terwijl we wachten op de directeur en zijn ploeg denken we na over mogelijke tentoonstellingsalternatieven. Fiets op, naar huis, auto 17u02: in, en naar mijn eigen werkstek: huisvandeMens Vilvoorde.

11u50: Hollen naar tram

en trein! 18u03: Een koppel verheugt zich op zijn huwelijksplechtigheid. Mooi! 12u25: Terug naar Leuven.

Donker buiten. Going home! 18u47:

Onderweg het volgende overleg voorbereiden.

Honger! Een halfuurtje heb ik om iets kleins naar 19u28: binnen te spelen. Want mijn 2 favoriete tieners verwachten nog een avondje ‘baby’-sitten.

13u20: Broodje halen in het

station en dan naar het huisvandeMens. Gezellige lunch in de kelderkeuken met de Leuvense collega’s.

maandag

dinsdag

23u03: Tv of boek? Boek! Leeslampje aan,

stilte in de kamer. Maar nog niet in mijn hoofd.

woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag deMens.nu Magazine | 13

Lore n e e k y, An Audre

n e r e s i n a g r o g s n i r d e i g e i l l l i e g w j e i r b V e h c s i g o l o a h d c n y a s g p e O n i ucy el en L h, Haz || deMens.nu deMens.nu Magazine Magazine

Jamila

14 14

jong.nu

Audrey Huyvaert (34), Anke Heyerick (21) en Lore Declercq (23) zijn onmisbaar voor de jonge vzw Munnange. Van de Facebook-pagina onderhouden tot knopen doorhakken, ze doen het allemaal en in hun vrije tijd. Lore: “Maar ik heb het ervoor over. Het is leuk om hiermee bezig te zijn.” Munnange verleent psychologische begeleiding aan de studenten en het personeel van de Nkumba University in Oeganda. Het concept is uniek in de regio en de vraag is groot. Daarom zijn nu ook antennes ingericht. Sarah Van Gaens

Waar staat ‘Munnange’ voor? Audrey: “Munnange betekent ‘mijn vriend’ in het Luganda, een van de meest gesproken talen in Oeganda. We vonden dat een toepasselijke naam omdat we mensen daar de hand willen reiken.” Hoe is de vzw ontstaan? Audrey: “Ik werk in het psychologisch centrum Dilopsy. Mijn collega, Maika Luyssaert, kwam in januari 2011 terug van een reis naar Oeganda. Zij vertelde over haar ontmoeting met Norman Nsereko, een docent van de counseloropleiding aan de Nkumba University. Uit zijn studie over het emotioneel welbevinden van studenten op de universiteit bleek niet veel goeds. Het aantal zelfdodingen steeg ook en er was heel weinig voorhanden om de studenten te helpen. Daarom droomde Norman van een onafhankelijk psychologisch centrum op de universiteit. In een zotte bui heb ik toen samen met een collega beslist om daarvoor te gaan. In april zijn we naar Oeganda gegaan om te kijken hoe we konden helpen, en in oktober hadden we de vzw.” Had je geen bedenktijd nodig? Audrey: “Nee. Ik had wel wat bedenkingen. Ik kende Oeganda niet. Ik wou ook zeker zijn dat het project de Oegandezen op lange termijn zou versterken. Daarom laten we studenten helpen door counselors die aan de universiteit afgestudeerd zijn. Zij doen zo een eerste werkervaring op. Om aan de vraag vanuit de gemeenschap te kunnen voldoen, hebben we nu ook een antenne ingericht in het Kisubi ziekenhuis en de Early Learning School. Ten slotte ondersteunen we, samen met de Katholieke Hogeschool Vives in Kortrijk, de opleiding tot counselor. Via workshops, of door de studenten aan recente literatuur of onderzoeksresultaten te helpen.”

Waar vonden jullie startkapitaal? Audrey: “Eerst putten we uit de eigen spaarcenten. Pas toen we de vzw oprichtten, organiseerden we een fuif, zijn we gestart met de verkoop van Oegandese koffie en hebben we een dossier ingediend bij de provincie Oost-Vlaanderen. Daarvoor kregen we groen licht en toen waren we vertrokken. Maar het blijft een eeuwige zoektocht naar fondsen. Gelukkig werken we met vrijwilligers, op de drie Oegandese counselors na.” Vanaf wanneer hebben jullie de counselors kunnen aanwerven? Audrey: “In oktober 2012 is Lucy, de eerste counselor, halftijds gestart, samen met drie Oegandese vrijwilligers. Sinds oktober 2013 hebben we nog twee pas afgestudeerde counselors halftijds aangenomen: Jamilah en Hazel. De vrijwilligers die er in het begin werkten, zijn nu minder actief. Maar als het nodig is, kunnen we nog altijd beroep op hen doen.” Met welke problemen komen mensen langs bij Munnange? Lore: “Er komen veel meisjes langs die over abortus willen praten omdat dat in Oeganda illegaal is. Lucy heeft beroepsgeheim, daarom is het wel mogelijk om er met haar over te praten. En daarnaast ook alles wat te maken heeft met relaties, seksualiteit, depressieve gevoelens, huiselijk geweld en financiële problemen. En homoseksualiteit.” Audrey: “Daarop staan in Oeganda zware straffen.” Hoe zijn jullie in het verhaal terechtgekomen, Lore en Anke? Anke: “In mijn laatste jaar Sociaal Werk aan de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, nu Vives, ging ik een stage doen


jong.nu

Anke en enkele jongeren spelen het spel dat de Munnange-vrijwilligers maakten.

16

in Europa. Maar toen men mij vroeg of ik naar Oeganda wou gaan, heb ik onmiddellijk ‘ja’ gezegd. Afrika trok mij aan, ik vond het spannend.” Lore: “Ik wou een buitenlandse stage doen. Het project sprak mij aan omdat Munnange aan psychologische hulpverlening doet, iets wat in een ontwikkelingsland weinig voorkomt. We zijn dan van begin februari tot eind mei 2013 naar Oeganda geweest. Daar hebben we vormingspakketten en een gezelschapsspel ontwikkeld voor jongeren. Die gaan over relaties en seksualiteit en over de noodzaak van counseling. De medewerkers van Munnange Counseling Centre gebruiken deze spelen.” Anke: “In oktober zijn we nog eens teruggegaan zijn voor twee weken.” Audrey: “Lore en Anke zouden het spel voorstellen op een conferentie, maar die is helaas niet doorgegaan.” Lore: “Toch hebben we nuttig werk kunnen doen: registratieformulieren aanmaken, een bekendmakingsactie organiseren enzovoort. Er was toen ook een inleefreis voor Munnange, die hebben we mee ondersteund.”

kunnen we ideeën aanbrengen. Sinds februari zitten wij ook in de Raad van Beheer. Dat wil zeggen dat we nu beslissingsbevoegdheid hebben, zicht hebben op de boekhouding enzovoort. Lore onderhoudt ook de Facebook-pagina.”

Hoe komt het dat jullie zijn blijven hangen bij Munnange? Anke: “Omdat de ervaring in Oeganda een hele verandering was in ons leven. Het klikte ook goed met de mensen van Munnange en ik vond het mooi dat ze vroegen of we nog eens meegingen.” Lore: “We waren bij de eerste studenten die voor Munnange naar Oeganda trokken, en omdat het project nog jong is en wij daar vier maanden geweest zijn, hebben we iets kunnen betekenen. Dat heeft zeker ook een rol gespeeld.”

Kunnen jullie nog hulp gebruiken? Audrey: “Zeker! Geïnteresseerden mogen ons altijd mailen!”

Wat doen jullie nu als vrijwilliger bij Munnange? Anke: “Vroeger zaten wij enkel in de Ledenvergadering. Daar worden we op de hoogte gehouden van de gang van zaken en

Meer weten? www.munnange.be E-mail: [email protected]


Valt dat te combineren met jullie andere bezigheden? Lore: “Ik heb het ervoor over, ook als ik het druk heb. Het is leuk om hiermee bezig te zijn.” Audrey: “Tot voor kort waren we met drie vrijwilligers om alle beslissingen te nemen. Dat vroeg heel veel van ons, zeker in combinatie met onze andere bezigheden. Wij zijn dus superblij dat Lore, Anke en nu ook Charlotte erbij zijn gekomen.” Wat moet er dan zoal gebeuren? Audrey: “De boekhouding, de nieuwsbrief, de Facebook-pagina, subsidiedossiers schrijven, fondsen werven enzovoort. En in augustus organiseren we opnieuw een inleefreis. Lore en Anke zijn samen met Maika ook een budgetinleefreis in elkaar aan het steken. Het werk is niet te onderschatten.”

Jullie hebben ook een rekeningnummer. Waaraan wordt het geld besteed? Audrey: “Vooral aan het betalen van de lonen. Huisvesting, materiaal en het transport om counseling en activiteiten op verplaatsing te doen, kosten natuurlijk ook geld.”

de mening

Op het tweede

gezicht Marc Reynebeau over mode

Op het eerste gezicht lijkt het in strijd met de menselijke waardigheid: iets op een bepaalde manier doen omdat anderen het zo doen. Zeker als het gaat om zoiets alledaags en zichtbaar als zich kleden. De mode volgen. Maar 'volgen', na-apen, dat is iets wat wij, kritische, rationele individuen niet horen te doen. We staan op onze vrijheid en autonomie, we onderzoeken alles. Enkele ervaringen hebben mijn meningen daarover fors bijgesteld. Zoals het inzicht dat mensen leren door te imiteren. (Hoewel, iemand rekende uit dat je een das op 177.147 manieren kan knopen en geen enkele daarvan kreeg ik ooit goed onder de knie.) Een gesprek met een professor, toen ik nog student was, die erop wees dat hij inderdaad het burgerlijke jas-endas-uniform droeg, maar dat wij, studenten, net zo goed conventies hadden en in uniform waren gestoken, met die eeuwige jeans en parka (ja, het is even geleden, en als u niet weet wat een parka is: goed voor u). Of geconfronteerd worden met foto's uit mijn adolescentie: die potsierlijke broeken met olifantenpijnen, die schreeuwerige hemden! Toen vond ik daar niets potsierlijk of schreeuwerig aan. Maar als ik ging verafschuwen wat ik ooit oké had gevonden, konden die oordelen onmogelijk steunen op een stevig esthetisch

foto © Michiel Hendryckx / Corelio - De Standaard

[journalist, columnist en historicus]

criterium. Waarop dan wel? Vast op een gevoel van harmonie met mijn leefwereld (en het winkelaanbod dat erbij paste). Op conformisme, kortom. Zo leerde ik dat je individualiteit, autonomie, vrijheid en waardigheid maar beter cultiveert bij de thema's waarop je talent en rationeel inzicht kan inzetten. Niet dat ik me nu een Justin Bieber-kapsel zal aanmeten of me een piercing door het oor zal laten rammen. In wat ik draag laat ik me adviseren door iemand met een coherente, zelfs ietwat barokke smaak. Ik draag nu kleren en kleuren die ik uit eigen beweging niet zou kiezen. Maar de smaak van mijn adviseur is nu eenmaal beter ontwikkeld dan de mijne. En voorts, zij is met wie ik de meeste tijd doorbreng, zij moet er het vaakst naar kijken. Want er is een ecologische dimensie aan hoe mensen zich vertonen. Iedereen is mee verantwoordelijk voor de kwaliteit van de publieke ruimte. En omwille van ieders welbevinden kan je maar beter bijdragen tot de verfraaiing van de aanblik van de straat. Kleding past daarin. Leve de diversiteit.

“Je kan maar beter bijdragen tot de verfraaiing van de aanblik van de straat.”

En die jongetjes met hun Bieber-kapsel zullen later hun selfies van vroeger terugvinden en er vast ook het hunne van denken.


gedachtestreepje

Jongeren over vrijzinnig humanistische waarden Deze jaargang volgen we de leerlingen niet-confessionele zedenleer in het zesde middelbaar van het Secundair Kunstinstituut in Gent. We vragen hen wat de rol van kunst is in onze maatschappij.

foto © Michaël Van den Berghe

Liza Janssens

Een klas vol meningen in Gent Luka: “Kunst kent twee aspecten: de techniek en de betekenis. Tegenwoordig vindt men de betekenis belangrijker.” Lucie: “Een kunstenaar wordt verondersteld dingen te maken met een boodschap, maar soms is het genoeg dat iets mooi is.” Fausto: “Kunst moet een uitstraling of expressie hebben. Ofwel is het symbolisch, ofwel is het vormelijk mooi.” Max A: “Kunst mag mooi zijn, maar moet vooral aanzetten tot nadenken.” Luka: “Kunst wordt vaak beschouwd als iets waaraan de toeschouwer zijn interpretatie moet geven, maar dat is soms te gemakkelijk.” Max A: “Kunst moet toegankelijk zijn voor iedereen en niet enkel voor intellectuelen.” Gianni: “Als je er een betekenis aan kan geven, is het kunst, ook al begrijp je het niet helemaal of vind je het niet mooi. Het feit dat het een reactie uitlokt, maakt het tot kunst.” Max B: “Mensen kwaad maken en choqueren, is ook kunst. Denk maar aan Jan Fabre.” Jelena: “Een kunstenaar heeft wel niet het recht zomaar alles te doen in de naam van kunst.” Dario: “Een kunstenaar moet vooral vernieuwend of controversieel zijn.”

18


Felix: “Kunst wordt steeds gemaakt binnen een bepaalde maatschappelijke context. Hetzelfde kunstwerk wordt niet overal ter wereld op dezelfde manier geapprecieerd.” Luka: “Kunst is vooral een vorm van persoonlijke expressie. Je toont iets van jezelf aan de wereld.” Kunst speelt voor deze jongeren een belangrijke rol in de maatschappij. Kunst kan gewoon mooi zijn, maar heeft vooral ook een betekenis. De kunstenaar moet iets vertellen met zijn werk en dat liefst zo toegankelijk mogelijk. Er zijn echter wel ethische grenzen aan kunst, al kunnen die verder liggen dan de wettelijke grenzen.

ie r ss do

P

c a

y

jij staat altijd in de spotlights!

v i r

inhoud 2 Privacy op papier Wat zegt de wet? 6 “Een sterke sociale samenleving is gebaat bij sterke individuen en hun privéleven” Socioloog Walter Weyns over het nut van privacy 9 Gluren bij de buren 10 “Mensen beseffen onvoldoende dat het privacydebat draait om fundamentele vrijheden” Liga voor Mensenrechten strijdt tegen Big Brother 14 Privacy op het web bestaat niet Wat het internet over jou weet 18 Wat denk jij over privacy? 22 Privacy bij minderjarigen: een relatief begrip

Uitn eem bar e kat 24 p ern a gina

’s

Dossier deMens.nu Magazine |

1

Dossier: Privacy

inds 9/11 en de daaropvolgende veiligheidsmaatregelen, de opkomst van het internet en de sociale media hoor je steeds vaker over het recht op privacy. Maar wat is dat recht precies? Op verschillende niveaus leggen regels vast in hoeverre je doen en laten in het oog mag gehouden worden. We nemen enkele basiswetten onder de loep.

Liza Janssens

Het recht op privacy werd vastgelegd in verschillende internationale, Europese en Belgische wetten en normen. Het is een basisrecht dat enkel in absolute noodzaak kan worden ingeperkt. Het gaat dan om het belang van de nationale of openbare veiligheid, het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden

2

| deMens.nu Magazine Dossier

en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid, de goede zeden of de rechten en vrijheden van anderen. Er zijn echter ook heel wat uitvoeringsbesluiten en sectorale wetten die te maken hebben met het recht op privacy. Ze hier opsommen zou ons te ver leiden.

wij kijken met je mee

Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten De Verenigde Naties sloten in 1966 een verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, waarin ook het recht op privacy werd opgenomen. Volgens artikel 17 van dit verdrag mag niemand worden onderworpen aan willekeurige of onwettige inmenging in zijn privéleven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling, noch aan onwettige aantasting van zijn eer en goede naam. Bovendien heeft ieder het recht op bescherming door de wet tegen zodanige inmenging of aantasting.

Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens Artikel 8 van het Europese mensenrechtenverdrag vrijwaart het recht op de eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven. Dit houdt in dat iedereen recht heeft op respect voor zijn privéleven, zijn faArtikel 8 van het Europese mensenrechtenverdrag milie- en gezinsleven, zijn woning en zijn corresvrijwaart het recht op de eerbiediging van privé-, pondentie. Er is geen inmenging van enig openbaar familie- en gezinsleven. gezag toegestaan in de uitoefening van dit recht tenzij dit bij wet is voorzien. En tenzij het in een democratische samenleving noodzakelijk is voor het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid en de goede zeden of voor de bescherming van de rechten van elke Europese burger een recht is. In artikel en vrijheden van anderen. 8 specifieert men de bescherming van persoonsgegevens. Deze moeten eerlijk worden verwerkt, Handvest van de Grondrechten van de voor bepaalde doeleinden en met toestemming van de betrokkene, of op basis van een andere geEuropese Unie rechtvaardigde grondslag waarin de wet voorziet. De Europese Unie nam dit basisrecht op in haar Iedereen heeft recht op toegang tot de over hem Handvest van de Grondrechten. Artikel 7 stelt verzamelde gegevens en op de correctie ervan. Bodat de eerbiediging van het privéleven, het fami- vendien moet een onafhankelijke autoriteit toezien lie- en gezinsleven, de woning en de communicatie op de naleving van deze regels.


3

Dossier: Privacy

De wet tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera's (2007) bepaalt in grote lijnen wat met camerabeelden mag gebeuren en onder welke voorwaarden men mensen mag filmen.

Belgische Grondwet

gegevens zorgvuldig worden gebruikt en beveiligd In 1831 werd in de Belgische Grondwet in artikel opdat de privacy gewaarborgd blijft. 22 de onschendbaarheid van het briefgeheim opgenomen. Bij een grondwetsherziening in 1992 werd dit artikel geherformuleerd tot het recht op de eer- Belgische camerawet biediging van het privéleven en het gezinsleven, behalve in de gevallen en onder de voorwaarden door Tot maart 2007 moesten mensen die een bewade wet bepaald. kingscamera installeerden enkel voldoen aan de privacywet. Maar met de komst van de wet tot regeling van de plaatsing en het gebruik van beBelgische Privacywet wakingscamera's, moeten zij aan een aantal bijkomende voorwaarden voldoen. De wet bepaalt in Het recht op privacy wordt in België geregeld door grote lijnen wat met de camerabeelden mag gebeude wet tot bescherming van de persoonlijke leren en onder welke voorwaarden men mensen mag venssfeer ten opzichte van de verwerking van per- filmen. Zo moet men steeds toestemming hebben soonsgegevens (8 december 1992). Deze wet heeft om mensen te filmen. Het aanbrengen van een pictot doel de fundamentele rechten en vrijheden, in togram dat aangeeft dat er gefilmd wordt, is echhet bijzonder de bescherming van de persoonlijke ter al voldoende om te veronderstellen dat wie een levenssfeer, van iedere persoon te beschermen in zaak alsnog betreedt hiermee akkoord gaat. Daarhet geval van de verwerking van persoonsgege- naast bepaalt de wet dat de eigenaar van de winkel vens. Hiervoor voorziet de wet in een regeling met verantwoordelijk is voor de beelden en ze ook als betrekking tot de gegevens die al dan niet voor enige mag bekijken. Na gemotiveerd verzoek kunverwerking in aanmerking komen, met betrekking nen hierop wel uitzonderingen worden toegestaan. tot de plichten van de verantwoordelijken voor de Daarover beslist de verantwoordelijke. Volgens de verwerking en de rechten van de betrokkenen. Ook camerawet kan je toegang tot de beelden vragen regelt de wet de oprichting van een onafhankelijk aan de verantwoordelijke voor de verwerking als controleorgaan, de Commissie voor de bescherming het over beelden van jezelf gaat. De politie kan alvan de persoonlijke levenssfeer, oftewel de Priva- tijd toegang krijgen tot beelden, maar is daarbij ook cycommissie. Zij moet erop toezien dat persoons- onderworpen aan regels en procedures.

4



In naam van de strijd tegen terreur en criminaliteit worden maatregelen genomen die onze privacy in het gedrang brengen. Zo krijg je een overheid die zich opstelt als controleur, terwijl het de taak is van de overheid om haar burgers te beschermen.

Persoonsgegevens In tal van winkels en zaken krijg je een lidof klantenkaart, maar daarvoor moet je wel bepaalde persoonsgegevens opgeven. Elke organisatie die persoonsgegevens wenst te verzamelen, moet dit vooraf melden bij de Privacycommissie. Dit houdt echter geen enkele controle of goedkeuring van de Privacycommissie in. Bovendien moet de organisatie duidelijk aangeven waarom ze deze gegevens nodig heeft en wat ze ermee zal doen. Alleen voor bepaalde doelstellingen en onder bepaalde voorwaarden mogen de gegevens verwerkt worden. Uiteraard enkel met jouw toestemming, maar die geef je normaal op het moment dat je je persoonsgegevens opgeeft. Gevoelige gegevens, zoals informatie over ras, gezondheid, politieke opvattingen of levensbeschouwelijke overtuiging mogen niet gevraagd, verzameld of geregistreerd worden. Als eigenaar van je persoonsgegevens heb je natuurlijk ook rechten. Zo heb je recht op informatie en vragen stellen, op rechtstreekse en onrechtstreekse toegang, op verbetering, op verzet en je hebt het recht om niet te worden onderworpen aan een geautomatiseerde beslissing. Persoonsgegevens zijn binnen de Europese Unie in dezelfde mate beschermd. Daarom kunnen zij vrij gedeeld worden tussen de lidstaten. Buiten de Europese Unie kunnen ze enkel gedeeld worden met landen die dezelfde soort bescherming bieden. Dit bepaalt de Europese Commissie.

Het belang van privacy De bescherming van de persoonlijke levenssfeer is een mensenrecht en houdt in dat je doen en laten niet zomaar kan worden bekeken, gecontroleerd en gestuurd. Zo hoeven je buren niet te weten hoeveel je nieuwe auto heeft gekost. Dankzij het recht op privacy kan je zelf bepalen met wie je welke informatie deelt. In naam van de strijd tegen terreur en criminaliteit worden echter maatregelen genomen die de privacy in het gedrang brengen, zoals de camera’s in het straatbeeld of het gebruik van passagiersgegevens van luchtvaartmaatschappijen. Deze maatregelen worden al eens vergoelijkt met de slagzin “wie niets te verbergen heeft, heeft niets te vrezen”. Er wordt wel eens geopperd dat dit in strijd is met het principe van het vermoeden van onschuld. Bovendien kan dit ervoor zorgen dat de burger niet langer zijn verantwoordelijkheden opneemt en actief deelneemt aan de maatschappij. Daarnaast krijg je een overheid die zich opstelt als controleur, terwijl het haar taak is om de burgers te beschermen. Dankzij de verschillende wetten worden de burgers op hun beurt beschermd tegen

de overheid. Een overheid moet immers betrouwbaar zijn en net daarom hebben burgers het recht om na te gaan hoe er met hun privacy wordt omgegaan. Burgers moeten bovendien kunnen controleren of overheidsmaatregelen rechtvaardig, doelmatig en efficiënt zijn. Alleen zo kan de overheid zich concentreren op haar taak: een sociaal weefsel creëren en behouden.

Privacycommissie De Privacycommissie zorgt ervoor dat de privacy beschermd is bij de verwerking van persoonsgegevens. Daarnaast verstrekt zij informatie over de bescherming van de privacy en bemiddelt ze bij klachten over de verwerking van persoonsgegevens. Meer weten? www.privacycommission.be Bronnen www.belgium.be www.europa.eu www.mensenrechten.be www.privacycommission.be


5

Dossier: Privacy

“Een sterke sociale samenleving is gebaat bij sterke individuen en hun privéleven” Socioloog Walter Weyns over het nut van privacy Walter Weyns

ertel je ook liever niet hoeveel je verdient? Of op wie je stemt? Privacy is een recht. Maar waar komt het begrip vandaan en welke gevolgen heeft een doorgedreven privacy voor de sociale cohesie en het onderlinge vertrouwen? Volgens Walter Weyns, socioloog aan de Universiteit Antwerpen (UA), is een sterke sociale samenleving juist gebaat bij een bescherming van het privéleven. Dominique Verschuren

6



“Er is waarschijnlijk geen enkele samenleving te vinden waar men de muren tussen het private en het publieke zo dik en zo ondoordringbaar maakte als in de victoriaanse periode. De vrouw werd bijna opgesloten.”

Waarom vinden we privacy zo belangrijk? Fysiologische privacy kan darwinistisch verklaard worden. Tijdens het eten, drinken, paren of ontlasten is een organisme minder in staat om zich te verdedigen. Dus zoekt het een rustig plekje op. Daar ligt misschien de biologische basis van privacy. Maar je kunt privacy ook uitleggen als het erkennen van een gevoel dat je een zelf bent, een eigen individu. Jou komt een wereld toe waarin anderen niet per se moeten doordringen. Dat is de erkenning van het bestaan van de subjectieve wereld, de minimale basis van privacy. Komt privacy in alle culturen voor? Wereldwijd vullen diverse volkeren privacy zeer anders in. Daarom wordt betwijfeld of privacy echt cultureel universeel is. Maar elk volk en elke stam kent een ondergrens van privacy. Seksualiteit of je behoefte doen: dat blijft overal privé. Er bestaat dus wel een zekere vorm van geïnstitutionaliseerde privacy. Ook bij gevangenissen tref je die privacy aan, hoewel die regelmatig wordt geschonden onder de gevangenen zelf.

My home is my castle Wanneer is het begrip ‘privacy’ ingebed geraakt? In de victoriaanse periode, de tweede helft van de negentiende eeuw. Dat had te maken met de zeer scherpe grens die getrokken werd tussen de publieke en de private levenssfeer. Er is waarschijnlijk geen enkele samenleving te vinden waar men de muren

De vrouw is het speerpunt geweest bij het openbreken van het privéleven.

tussen het private en het publieke zo dik en zo ondoordringbaar maakte als in de victoriaanse periode. Wat je in je privéleven deed, dat ging geen mens iets aan. My home is my castle. De vrouw werd bijna opgesloten, die kon niet doordringen tot het publieke leven. Zij was het eerste slachtoffer van die waterdichte grens tussen privé en publiek. Wanneer kwam de kentering? Die kwam er met de massasamenleving, toen de populaire cultuur met rasse schreden ingang vond. Het burgerlijke, bedompte victoriaanse leventje werd opengebroken. Dan spreken we ook over de doorbraak van

de rechten van de vrouwen. De vrouw is in zekere zin het speerpunt geweest bij het openbreken van het privéleven. In welke opzicht? Om te beginnen ging de vrouw, zeker na de Tweede Wereldoorlog, veel meer deelnemen aan het arbeidsleven en het publieke leven, met name in de politiek. ‘Publieke vrouw’ betekent echter nog altijd: een onwelvoeglijke vrouw, een vrouw die dingen doet die niet gepast zijn. Dat is een victoriaanse notie. De emancipatie van de vrouw is voor een deel een sociale factor die geleid heeft tot het openbreken van het privéleven.


7

Dossier: Privacy

“Recentelijk hebben social media de grens tussen privé en publiek zo doordringbaar gemaakt dat je niet spreekt van het oversteken van die grens, maar van het vervagen van die grens.”

Welke andere factoren hebben deze tendens verdergezet? In de jaren zestig werd het private ook politiek. De strijd voor gelijke rechten speelde zich meer en meer af in het privéleven. De grenzen werden overgestoken. Recentelijk hebben social media de grens tussen privé en publiek zo doordringbaar gemaakt hebben dat je niet spreekt van het oversteken van die grens, maar van het vervagen van die grens. Hier hebben jongeren het voortouw genomen. Het wegvallen van die grens tussen privé en publiek heeft het grote voordeel opgeleverd dat je je in zekere zin altijd informeel kunt gedragen. De hoffelijkheid, de burgerlijke omgangsvormen, de manier van spreken is drastisch veranderd. Daar zie je een verdergaande mate van informalisering.

Big Brother Betekent een doorgedreven privacy niet een gebrek aan vertrouwen in de samenleving? Nee, zeker niet! Sociale cohesie betekent niet noodzakelijk dat alle individuen alles van elkaar moeten weten. De samenleving wordt sterker als wij onder elkaar spelregels hebben afgesproken waaraan wij ons zeer loyaal houden als wij ons in het publieke domein begeven. Cohesie betekent dus dat je vertrouwen hebt in het publieke domein. Zo kun je een sociaal leven opbouwen dat geen verlengde is van je privéleven, maar dat echt een sociaal leven is. Sociaal leven veronderstelt: samenleven, zodat je gemeenschappelijk rituelen en praktijken en regels respecteert. En dat is iets anders dan het prijsgeven van privacy. Als ieder individu zijn privacy prijsgeeft, zegt dat niets over de cohesie van de samenleving.

8


Kun je een voorbeeld geven? In een totalitaire samenleving bestaat geen privacy, omdat er een centrale macht is die alle controle en alle informatie heeft over ons allen. Een samenleving geleid door een Big Brother is geen voorbeeld van een samenleving met een grote sociale cohesie, maar wel een voorbeeld van een dwangmatige samenleving waar mensen op hun plaats gehouden worden door een zeer strenge en onontkoombare controle. Krampachtig vasthouden aan privacy is dus geen teken van een gebrek aan vertrouwen in de samenleving. Het is misschien wel een gebrek aan vertrouwen in bepaalde schimmige machten waarvan je niet weet hoe ver hun tentakels reiken. Dan denk ik aan grote multinationals, staten en veiligheidsorganisaties die allerlei gegevens opslaan waarvan we geen weet hebben. We weten

bovendien ook niet wat ze ermee van plan zijn. Is dat een gebrek aan vertrouwen? Misschien wel. Dus cohesie in de samenleving komt voort uit een sterk privéleven? Het sociale leven is gebaat bij sterke individuen die een eigen leven hebben dat niet onderworpen is aan permanente sociale controle. Als deze individuen uit hun eigen private leven de stap zetten naar het sociale leven, hebben ze iets te bieden. Precies omdat ze iets hebben uitgebroed en naar waarde hebben bevonden uit hun privéleven. Iets waar ze voor staan en waar ze voor willen gaan. Een sterk sociaal leven is gebaat bij sterke individuen en hun privéleven. In de kern is dat de kerngedachte van het verlichte project.


Gluren e bij de buren

Bij het recht op privacy denken we spontaan aan de bescherming van persoonsgegevens, privacy op het internet en camerabewaking. Maar wettelijke bepalingen vermijden ook het gluren door of bij de buren. Het Burgerlijke Wetboek voorziet een aantal regels die beperkingen opleggen aan het plaatsen van vensters en zo de inkijk in de woonomgeving beperken.

Liza Janssens

Lichten en zichten De wetgever maakt een onderscheid tussen lichten en zichten. Vensters die enkel licht doorlaten, niet opengaan en geen uitzicht bieden zijn lichten. Denk maar aan doorschijnende glastegels of een raam op een zekere hoogte. Een zicht is een raam dat open kan en dus licht én lucht doorlaat. Bovendien geeft het zicht ook uitzicht op de eigendom van anderen. Wanneer je vanuit het dakvenster op de tuin van je buren kan kijken, beschouwt de wetgever het dakvenster ook als een zicht. Hetzelfde geldt voor terrassen, balkons en daken waar je op kan. Het is vanzelfsprekend dat er strengere regels gelden voor zichten. Afstanden ten opzichte van het naastliggende goed Wanneer het raam of balkon rechtstreeks uitkijkt op de buren, dan moet de afstand tot de perceelgrens minstens 1,9 m bedragen. (zie afbeelding) Gaat het om een

Bron: Gewestelijke Overheidsdienst Brussel (GOB) stedenbouw.irisnet.be

schuin uitzicht, dan beperkt de afstand tot het naastliggende goed zich tot minstens 0,6 m. De afstand van de lichten ten opzichte van de buren is vrij: ze mogen zelfs aangebracht worden in een muur die rechtstreeks aan het goed van een ander grenst, maar het mag niet om een gemene muur gaan. Volgens artikel 676 moeten de lichten dan wel worden bevestigd met een vaststaand glasraam en ijzeren traliewerk. De hoogte van deze lichten is echter niet vrij. Op de benedenverdieping dient de onderkant zich op minstens 2,6 m hoogte te bevinden boven de vloer van de kamer, op de bovenverdiepingen op 1,9 m boven de vloer.

Conforme zichten en lichten De afstand tot de buur (perceelgrens) moet minstens 1,9 m bedragen voor rechtstreekse zichten en minstens 0,6 m voor schuine zichten. De lichten moeten zich op minstens 2,6 m hoogte bevinden (op de benedenverdieping) en op 1,9 m hoogte (op de hogere verdiepingen).

Gemeenschappelijke muren Er is een bijzondere bepaling voorzien wanneer het gaat om een gemene (gemeenschappelijke) muur. Voor een dergelijke muur stelt artikel 675 dat geen van de buren zonder toestemming van de andere een opening mag maken in deze muur. Sancties Als je toch een raam plaatst dat niet in regel is, kunnen de buren, binnen een verjaringstermijn van dertig jaar, een verwijdering vorderen. Ofwel moeten de vensters dan in regel worden gebracht, ofwel moet de muur in de oorspronkelijke toestand worden hersteld.


9

Dossier: Privacy

“Mensen beseffen onvoldoende dat het privacy-debat draait om fundamentele vrijheden” Liga voor Mensenrechten strijdt tegen Big Brother

Caroline De Geest

10


ist je dat privacy een universeel mensenrecht is? Gefeliciteerd, dan ben je een van de weinigen. Dit mensenrecht is weinig bekend, misschien omdat privacy heel subjectief is. Iedereen kiest voor zichzelf waar de grens ligt tussen het privéleven en de publieke sfeer. Die onbekendheid en subjectiviteit maken dit mensenrecht heel kwetsbaar. Toch is privacy een fundamentele voorwaarde voor vrijheid, democratie en samenleven. Voor de Liga voor Mensenrechten is het dan ook een kernthema. Bewegings- en beleidsmedewerker Caroline De Geest legt ons uit hoe belangrijk het recht op privacy is en hoezeer het bedreigd wordt. Brian Vatteroth


Nu lijkt het alsof wie zijn privacy wil beschermen, zich daarvoor moet verantwoorden.

Wat houdt privacy in als mensenrecht? Het recht op privacy werd in 1950 als mensenrecht erkend. Dit ‘afweerrecht’ beschermt burgers tegen overheidsingrijpen in hun privéleven. Binnen de persoonlijke privésfeer moet de burger zich autonoom en in alle vrijheid kunnen ontwikkelen. Zolang hij niets verkeerds of verdachts doet, heeft de overheid daar geen zaken mee. Wat zijn momenteel de belangrijkste bedreigingen voor het recht op privacy? Het recht op privacy staat onder enorme druk. De handel in privégegevens is big business. Bedrijven als Facebook en

“Als je een ruimte betreedt waar het bordje ‘camerabewaking’ hangt, beschouwt men dat als een toestemming om je te filmen. Maar wat als je daar nu eenmaal moet zijn? Vaak heb je geen keuze.”

Google bieden gratis diensten, maar (de gegevens van) de gebruikers zijn het eigenlijke product. Ook overheden verzamelen steeds meer gegevens over ons. Daarnaast is er de wildgroei van steeds slimmere bewakingscamera’s zoals de nummerplaat-, stem- en gezichtsherkenning of de camera-drones. Bovendien krijgen overheidsdiensten soms toegang tot de data van bedrijven. Het geheel van middelen om gegevens over ons te verzamelen, op te slaan én te analyseren is angstwekkend. Mensen zijn ook de waarde van privacy vergeten. Ze staan nog amper stil bij wat ze over zichzelf prijsgeven en waarvoor die gegevens gebruikt kunnen worden. Dat maakt het voor bedrijven en overheden juist zo makkelijk om diep in onze privacy door te dringen. Kunnen we nog wel vrij kiezen wat we over onszelf prijsgeven, en aan wie? Die keuze is fundamenteel voor het recht op privacy. Als de overheid die keuze inperkt, moet zij zich daarvoor verantwoorden. Nu lijkt het alsof wie zijn privacy wil beschermen, zich daarvoor moet verantwoorden. Je moet kunnen kiezen of je gegevens ‘ruilt’ voor een kortingskaart, of je gefotografeerd of gefilmd wordt. Maar vaak heb je geen alternatief en dus ook geen keuze. Zo wordt

het recht op privacy uitgehold. Als je een ruimte betreedt waar het bordje ‘camerabewaking’ hangt, beschouwt men dat als een toestemming om je te filmen. Maar wat als je daar nu eenmaal moet zijn? Op den duur geven ook mensen die privacy wél belangrijk vinden de strijd op: je wil je toch niet terugtrekken uit de samenleving om als een kluizenaar te leven? Jullie klagen de Belgische omzetting van de Europese dataretentierichtlijn aan. Waarom? Deze richtlijn werd in 2006 aangenomen door de Europese Commissie en verplicht telecom- en internetproviders om gegevens van hun gebruikers voor een bepaalde termijn op te slaan en deze toegankelijk te maken voor inlichtingendiensten en politie. Niet de inhoud van de gesprekken en de e-mails wordt bijgehouden maar wel met wie je communiceert, waar, wanneer, hoelang... De richtlijn is zeer omstreden, enkele lidstaten legden klacht neer bij het Europees Hof. De belangrijkste kritiek is dat ze te vaag is. Hoelang de gegevens bewaard worden, wie ze in handen krijgt, waarvoor ze gebruikt mogen worden en onder welke voorwaarden... dat moeten de lidstaten allemaal zelf bepalen. Hierdoor krijg je een


11

Dossier: Privacy

“Het geheel van middelen om gegevens over ons te verzamelen, op te slaan én te analyseren is angstwekkend.”

amalgaam van regels. België goot de richtlijn vorig jaar in een wet. Dat is later dan de meeste lidstaten. Toch had men beter de uitspraak van het Europees Hof afgewacht. Misschien wordt de richtlijn nietig verklaard. Men is ook overhaast te werk gegaan: de Privacycommissie is niet geconsulteerd. Wat zijn de gevolgen van deze wet? Deze wet miskent het recht op anonieme communicatie. Ook zonder de inhoud valt uit je communicatie heel wat af te leiden: had je contact met een zelfmoordlijn, een zelfhulpgroep, een advocaat of actiegroep? Op basis van deze gegevens kan er van elke burger een profiel worden aangemaakt, en dan komen we bij het principe van het vermoeden van onschuld. Normaal mag men je pas in het oog houden als je verdacht wordt van iets strafbaars. Dat moet eerst aangevraagd worden bij een onderzoeksrechter. Deze wet veegt dit van tafel en maakt iedereen bij voorbaat tot een potentiële verdachte. De burger heeft

12


hiertegen geen enkel juridisch verweer. De wet garandeert ook nergens de zorgvuldige omgang met die gegevens. België gaat trouwens verder dan de richtlijn door de Staatsveiligheid erbij te betrekken. Er is geen enkele controle op wat die instantie met je gegevens doet. Kortom: redenen genoeg om deze wet aan te vechten bij het Grondwettelijk Hof. Er bestaat toch ook een Europese databeschermingsrichtlijn? Ja, maar die is gericht op bedrijven, niet op de overheid. Het is enigszins tegenstrijdig: de dataretentierichtlijn verplicht bedrijven om gegevens te bewaren en toegankelijk te maken voor de overheid, terwijl de databeschermingsrichtlijn aan diezelfde bedrijven restricties oplegt inzake het gebruik van gegevens die ze verzamelen. Deze richtlijn dateert uit 1995. In 2009 besloot men ze te herzien om de burger meer controle te geven over zijn onlinegegevens. Nieuw is ‘het recht om vergeten te worden’ en al je

onlinegegevens te verwijderen, een meldingsplicht op datalekken én flinke boetes op overtredingen. De Verenigde Staten vreesden economische gevolgen: veel grote bedrijven die hun winst halen uit persoonsgegevens hebben immers hun hoofdzetel in de VS. Er kwam een hele lobbymachine op gang om de Europarlementariërs te bewerken. Met succes: de uiteindelijke tekst dreigt een afkooksel te worden van het origineel, waarbij de commerciële belangen zwaarder doorwegen dan de aanvankelijk beoogde bescherming van de privacy. Maar de strijd is nog niet gestreden. Samen met een aantal Europese organisaties vormen we een koepel die lobbyt om het tij te keren. Het tij keren, kan dat nog? De technologie evolueert razendsnel, zowel bedrijven als overheden passen ze gretig toe en de wet hinkt altijd achterop. De technologische evolutie maakt steeds meer mogelijk, maar de wet moet blijven


Onze samenleving vertoont steeds meer totalitaire trekjes, doordat de overheid haar burgers steeds meer wantrouwt.

bepalen wat mag. Een regelmatige update van databeschermingsregels blijft belangrijk. Daarnaast moeten we er ook op blijven toezien dat overheden het recht op privacy respecteren. Maar dat volstaat niet meer. Ook technologische oplossingen zijn nodig, zoals Europese alternatieven voor sociale media en zoekmachines, onderworpen aan Europese regels. Zo worden we minder afhankelijk van de grote multinationale spelers. Om het tij te keren is een breed maatschappelijk draagvlak nodig. De ‘tegenbeweging’ is nog te gefragmenteerd. Een samenlevingsmodel is zich aan het ontwikkelen. Dat keer je niet om met een handvol actiegroepen die zich elk op een deelaspect van die ontwikkeling richten. Daarom willen wij met acties als de Big Brother Awards en Camspotting een breed beeld geven van de bedreigingen van het recht op privacy en het publiek een stem geven in dit debat. Maar is een veilige samenleving niet belangrijker dan ons recht op privacy? Dat is een valse tegenstelling. Het onderscheid tussen publieke en private sfeer is nodig om je fundamentele vrijheden uit te oefenen: de vrijheid om je te informeren, om kritisch na te denken, om een mening te vormen, om van gedachten te wisselen,

“De Belgische omzetting van de Europese dataretentierichtlijn maakt iedereen bij voorbaat tot een potentiële verdachte.”

kortom: om jezelf als burger en persoon te ontplooien. Ook om te kunnen samenleven heb je een privésfeer nodig waarin je je kunt terugtrekken, zodat je kunt kiezen om je interesses, geaardheid, medische of familiale situatie voor jezelf te houden. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen die behoefte heeft. Alleen beseffen mensen onvoldoende dat het juist daarom draait in het privacy-debat. Ze krijgen een eenzijdig beeld voorgeschoteld. De overheid hamert op stijgende criminaliteit, overlast en terrorisme en creëert zo een onveiligheidsgevoel. Tegelijkertijd biedt ze een antwoord: meer controle, dataretentie, camera-observatie. Zo wordt het privacy-debat verengd tot een debat over criminaliteit en veiligheid. Maar de scheiding tussen privésfeer en publieke sfeer is net wat een democratische samenleving onderscheidt van een totalitaire samenleving. Onze samenleving vertoont steeds meer totalitaire trekjes, doordat de overheid haar burgers steeds meer wantrouwt. Mensen geloven dat ze in ruil voor dat wantrouwen veiligheid krijgen, tot ze zich zelf onveilig gaan voelen ten opzichte van de overheid, en het wantrouwen wederzijds wordt. Ik denk niet dat de meeste mensen zo'n op wederzijds wantrouwen gestoelde samenleving willen. Volg de Liga op www.mensenrechten.be

De Liga voor Mensenrechten reikt elk jaar de Big Brother Awards uit. De Liga stelt een lijst op met ‘privacyschendende’ personen, bedrijven, overheden, maatregelen of praktijken. Daaruit worden twee winnaars gekozen: één door een jury, een andere door het publiek. Ook jij kunt stemmen voor de Big Brother Awards 2014! Surf naar www.bigbrotherawards.be Vorige winnaars: 2012: Politiezone Westkust (publiek en jury) 2013: Nummerplaatherkenningscamera's (jury) en Big Brother op de werkvloer (publiek)


13

Dossier: Privacy

Privacy op het web

t a a t bes niet Wat het internet over jou weet p het internet geef je een schat aan informatie prijs. Internetreuzen zoals Google en Facebook, die verschillende onlinediensten aanbieden, kunnen deze gegevens technisch gezien samenvoegen en een zo volledig mogelijk profiel van jou opstellen. Toch doen veel surfers niet genoeg om hun privégegevens zo goed mogelijk te beschermen. Uit een onderzoeksrapport dat de Christelijke Mutualiteit vorig jaar bekendmaakte, blijkt bijvoorbeeld dat een kwart van de Vlamingen naar eigen zeggen te weinig tijd besteedt aan zijn privacy op sociale media, maar er wel bezorgd over is. Maar wat je ook doet, echte privacy bestaat niet online. Je geeft vaak zonder het te beseffen informatie over jezelf. En wat daarmee gebeurt, is niet altijd duidelijk.

Sarah Van Gaens

14



Als je ooit facebook.com hebt bezocht kan Facebook aan de hand van de cookie die je hebt binnengehaald ook zien wanneer je een website met een like-knop of share-knop bezoekt.

Wat weet Facebook over jou? Van alle sociale netwerksites is Facebook met stip de meest gebruikte. Dat zegt De Morgen (25/11/2013). Een (volledig?) overzicht van wat het bedrijf over jou bijhoudt, vind je op de website. Kies de optie ‘help’ onderaan op de aanmeldingspagina, klik op ‘privacy’ en ga naar ‘toegang krijgen tot je Facebook-gegevens’. Naast status-updates en privéberichten, houdt Facebook je zoekopdrachten bij. Maar het bedrijf onthoudt ook al je recente handelingen, je IP-adres, wanneer je op Facebook was en je creditcardnummer (als je een aankoop deed op Facebook). Hetzelfde geldt voor de e-mailadressen die je toevoegde aan je account, zelfs nadat je ze verwijderd hebt. Na het voorval met de Oostenrijkse Max Schrems die zijn Facebook-dossier opvroeg en er zijn verwijderde privéberichten in zag staan, vermeldt Facebook nu dat verwijderde berichten niet meer opgeslagen zijn in je account. Je dossier opvragen kan door op ‘help’ te klikken op de aanmeldingspagina, dan op ‘je account beheren’ en ‘je gegevens downloaden’. (Zie inzet)

Heeft Apple ook dorst naar jouw gegevens? Apple, het technologieconcern dat bekend is van alle i’s (iPod, iPhone, iPad, iTunes) en de Mac-computer wil jou ook beter leren kennen. In het privacybeleid staat dat het bedrijf onder meer je adres, contactvoorkeuren en kredietkaartgegevens verzamelt. Dit gebeurt bijvoorbeeld aan de hand van je gebruikersnaam of Apple ID, als je een aankoop doet of als je een software-update downloadt. Met

die informatie wil Apple zijn diensten beter op de klanten afstemmen. Apple zegt ook te weten waar je je bevindt als je een Apple-product gebruikt. Onder deze uitleg staat het volgende: “Als we niet-persoonlijke gegevens combineren met persoonlijke gegevens, zal de gecombineerde informatie behandeld worden als persoonlijke informatie zolang de informatie gecombineerd blijft.” Apple koppelt dus


15

Dossier: Privacy

Hoewel veel bedrijven op hun websites beweren dat sommige cookies noodzakelijk zijn, zijn ze dat technisch gezien niet.

soms persoonlijke gegevens aan niet-persoonlijke info zoals locatiegegevens. Zo weet het bedrijf beter dan je eigen partner waar jij uithangt. Apple kan je persoonlijke gegevens ook geven aan bedrijven die strategisch verbonden zijn aan Apple en overheden “binnen of buiten het land waar u woont”. “Daarenboven mogen we in geval van reorganisatie, fusie of verkoop alle persoonlijke gegevens die we verzamelen overdragen aan de betreffende derde partij”, zo stelt het bedrijf. Even googelen Google levert veel bekende diensten waaronder de zoekrobot maar ook e-maildienst Gmail, browser Google Chrome, videosite YouTube en besturingssysteem Android. Aan de hand van informatie die je mailt of opzoekt kan Google zeer waarschijnlijk zelfs achterhalen wat je religieuze en/of politieke voorkeuren zijn en welke medische problemen je hebt als je er informatie over hebt opgezocht. Volgens zijn privacybeleid gebruikt Google je gegevens voor zijn dienstverlening, zoals meer relevante zoekresultaten maar ook voor meer relevante advertenties. De gegevens zouden enkel met jouw toestemming met anderen gedeeld worden. Google vraagt uitdrukkelijk toestemming als het om gevoelige persoonlijke gegevens gaat. Wat dat is, legt Google uit in zijn woordenboek. (Zie inzet)

16


Zijn er dan niet nog gevoelige gegevens, zoals de tijdstippen waarop je niet thuis bent, financiële gegevens en alle andere dingen die jij als gevoelig beschouwt? Would you like some cookies? Ook vele andere websites gaan gretig op zoek naar informatie over jou om zo bijvoorbeeld gerichte reclame weer te kunnen geven. Hoe ze dat doen, valt af te leiden uit de privacyverklaring van Infectious Media, een bedrijf dat gespecialiseerd is in real-time advertising: als je naar een website surft, sturen de meeste browsers informatie door, waaronder je IP-adres. Dit is een uniek nummer waardoor computers elkaar kunnen vinden en informatie kunnen uitwisselen. Vaak kan van een IP-adres afgeleid worden in welk land je je bevindt. Meestal plaatst de website ook een cookie op je computer om te weten welke informatie je op de website bekijkt. Als je aangemeld bent op een website kan deze informatie gelinkt worden aan je persoon. Hoewel veel bedrijven op hun websites beweren dat sommige cookies noodzakelijk zijn, zijn ze dat technisch gezien niet. Ze zorgen enkel voor gebruikersgemak. Je kan je cookies regelmatig verwijderen. En

als je de herkomst van je internetactiviteiten wil verbergen, kan je bijvoorbeeld terecht bij het open TOR-netwerk. Let wel: ook dit systeem is niet waterdicht. Volgens Jay Munro van Microsoft zijn incognitovensters ook niet anoniem. Je laat dan geen sporen achter op je computer, maar wel op het internet, bijvoorbeeld je IP-adres. Als je ooit facebook.com hebt bezocht kan Facebook aan de hand van de cookie die je hebt binnengehaald ook zien wanneer je een website met een like-knop of share-knop bezoekt. Facebook zegt dat het met die informatie geen profiel opmaakt van je surfgedrag. Al is het waarschijnlijk niet moeilijk om dat te doen. Hoelang worden je gegevens bewaard? Het antwoord op die vraag is niet duidelijk. Apple zegt de gegevens zolang bij te houden als nodig om zijn doeleinden te vervullen “tenzij een langere bewaartermijn vereist is of toegelaten is bij wet”. Facebook zegt iets meer: “…zolang dat nodig is om producten en services aan jou en anderen te kunnen aanbieden…”. Ook meldt het bedrijf: “Gegevens die normaliter worden geassocieerd met je account, worden bewaard tot je account wordt verwijderd.”


Als je iets verwijdert, gebeurt dat niet meteen. Bij Facebook kan dat tot negentig dagen duren. In zijn privacybeleid zegt Google dat het probeert “u te voorzien van manieren om deze gegevens snel bij te werken of te verwijderen, tenzij we die gegevens moeten bewaren voor legitieme zakelijke of juridische doeleinden”. Bij Apple lees je ongeveer hetzelfde. Apple zegt ook je verzoek te weigeren als het bijvoorbeeld een disproportionele technische inspanning vereist of extreem onpraktisch is. En dan is er nog de Europese dataretentierichtlijn van 2002 (2002/58/EG). Deze ontstond in het tijdperk net na 9/11 en was dan ook bedoeld om nieuwe terroristische aanslagen te voorkomen. In haar wijziging in 2006 (2006/24/EG) wordt deze verder uitgewerkt. Volgens dit laatste document moeten metacommunicatiegegevens (wie belt naar welk nummer, wanneer en hoelang duurt het gesprek) van alle EU-burgers een bepaalde tijd bewaard worden voor de wetshandhavingsautoriteiten. Er staat ook in dat men een uitzondering mag maken op artikel 8 (recht op privacy) van het Europese mensenrechtenverdrag omdat de bewaring van gegevens noodzakelijk is voor de strijd tegen georganiseerde misdaad en terrorisme. Dit leidde in 2013 tot een Belgische wet. Internetproviders en telecommaatschappijen moeten metacommunicatiegegevens een jaar lang bijhouden. Caroline De Geest van de Liga voor Mensenrechten maakt zich hier op MO.be (19/07/2013) zorgen over omdat naast politie en gerecht in België ook de staatsveiligheid de gegevens zal kunnen opvragen. “...dit kan leiden tot een te verregaande controle op de maatschappelijke, sociale, politieke of syndicale bewegingen die zich kritisch opstellen tegenover het beleid.” De wet werd al in verschillende landen vernietigd door het Grondwettelijk Hof. Ook de Liga stapt naar het Hof.

Het is niet duidelijk hoelang je gegevens worden bewaard. Apple zegt de gegevens zolang bij te houden als nodig om zijn doeleinden te vervullen “tenzij een langere bewaartermijn vereist is of toegelaten is bij wet”.

Zal de nieuwe EU-privacywet bescherming bieden? Over de blauwdruk van de EU-privacywet - een update van de richtlijnen van 1995 (95/46/EG) - is al heel wat inkt gevloeid bij voor- en tegenstanders. In een opiniestuk in De Morgen (6/12/2013) spreekt de voorzitter van de Privacycommissie, Willem Debeuckelaere, van “een achteruitgang voor de Europese burger”. Zo merkt Debeuckelaere op dat wie een klacht heeft tegen een bedrijf (zoals Facebook) met een vestiging in België, naar de privacycommissie moet van het land waar de hoofdzetel gevestigd is. Niet evident. Bovendien is deze commissie niet op de hoogte van de Belgische situatie en rechtsregels. Debeuckelaere bemerkt ook dat het wetsvoorstel “niet van toepassing is op de inlichtingendiensten, en al zeker niet op de Amerikaanse”. Dat jouw privé-informatie big business is, bewijzen de bijna 4.000 amendementen op het wetsvoorstel dat in oktober 2013 voorkwam in het Europees Parlement. Velen droegen de geur en de stempel van bedrijfslobbyisten.

g n i r e m ij M Het is dus moeilijk om te achterhalen wat er over jou geweten is, je kan informatie niet altijd verwijderen en de privacyverklaring lezen van alle websites en toepassingen die je gebruikt, is onbegonnen werk. Eens gegevens verzameld zijn, kunnen ze ook voor verschillende doeleinden gebruikt worden, al is dat niet altijd wettelijk. De kans bestaat dat ze terechtkomen bij hackers en inlichtingendiensten van overheden, waaronder de NSA. Het web zorgt ervoor dat we van over de hele wereld informatie kunnen binnenhalen, maar daardoor geven we ook informatie bloot. Toch kan je er niet omheen: je kan toch moeilijk niet meer mailen of geen zoekmachine raadplegen?


17

Dossier: Privacy

r e v o ij j k n e d t a W privacy? De kans dat we elke seconde nauwlettend in de gaten worden gehouden, wordt steeds groter. Camera’s op straat, bij het binnenkomen van een winkel, als je geld gaat afhalen bij de bank. Je gegevens en alles wat je uitspookt op het net kunnen bijna zeker ergens teruggevonden worden. Maar staan we hier eigenlijk wel bij stil? En hoe voelen we ons daar dan bij? Tijd om even te polsen bij enkele medeburgers. Jean-Marie Vanhaelewijn

18



Bieke

ente

Mo

stud , n a m er

Nicolas Vermoortele, moreel consulent in de Woon- en Zorgcentra van het OCMW Brugge Info: www.ikwilpraten.be

Wat vind je van al die inmenging in je privéleven? We leven nu eenmaal in een samenleving waar op bijna iedere hoek van de straat een spiedende camera hangt of staat. We evolueren stilletjesaan naar een maatschappij waarbij je voorbij een camera komt voor nummerplaatherkenning als je een stad of dorp binnenrijdt. Wat later word je op de parkeerplaats van het winkelcentrum in de gaten gehouden door tal van camera’s. Aan de kassa van het grootwarenhuis geef je braaf jouw klantenkaart af om toch maar van een korting te kunnen genieten. We vergeten hierbij veel te makkelijk dat het neveneffect van dit alles is dat al onze gegevens genoteerd staan. Ons aankoopgedrag wordt grondig geanalyseerd. Speciale computerprogramma’s bepalen zo welke publiciteit in de brievenbus valt of wat je binnenkrijgt op je pc. Een profiel op maat als het ware. Bij dit laatste sta ik toch niet te

In een ondergrondse parking geeft een camera toch een geruststellender gevoel. veel of lang stil. Maar met al die camera’s bekruipt je soms het gevoel dat Big Brother echt wel meekijkt. Maar er is aan dit alles ook een positief aspect. Ik gebruik regelmatig het openbaar vervoer en kan mij toch niet van de indruk ontdoen dat camera’s in een bus van De Lijn een afschrikkend effect hebben op mensen met slechte bedoelingen. Ook in een ondergrondse parking geeft een camera toch een

geruststellender gevoel. Voeg daaraan toe dat gestolen wagens die niet verzekerd zijn via deze weg opgespoord kunnen worden of van de weg kunnen worden gehaald. Camera’s zouden ook handig kunnen zijn bij het oplossen van misdaden: om criminelen te herkennen of om de plaatsen te kennen waar verdwenen mensen nog geweest zijn. Ach, voor of tegen… de medaille heeft ook hier twee zijden en het blijft een moeilijke afweging.


19

Dossier: Privacy

issaris rtens, m u o m C o c n politie Marti d r e e n io gepens Nicolas Vermoortele, moreel consulent in de Woon- en Zorgcentra van het OCMW Brugge Info: www.ikwilpraten.be

Wat is privacy volgens jou en hoe gaan je er zelf mee om? Privacy omschrijven is niet zo evident. Sommigen stellen het zo: “wat voor mezelf niet naar buiten mag, is privacy”. Maar door de virtuele wereld is de privacy juist echt beknot geworden. Wanneer word je niet meer in de gaten gehouden? Als gewone burger kun je amper de deur uitstappen of je wordt al bekeken. En hoeveel onder ons hebben geen webcam op hun computer die ook effectief aanstaat? Google rijdt rond om iedere straat, elk huis in beeld te brengen. De verkoop van dashboardcamera’s piekt en straks loopt je buurman je voorbij met in zijn bril een ingebouwd cameraatje. Het kan natuurlijk dat je er niet eens bij stilstaat dat iedere stap die je zet in de gaten wordt gehouden en dat er altijd wel iemand toekijkt. Toch mag je het als een inbreuk – of noem het gerust een aanval – op jouw integriteit

20


We zullen moeten leren aanvaarden dat er overal camera’s staan en hangen. beschouwen als men met die verzamelde gegevens ‘iets’ wil doen. Maar we kunnen die knop nu niet meer terugdraaien. Dit is onmogelijk geworden. Het opstellen van wetten en reglementen heeft nog weinig zin. En vervolgingen instellen evenmin. Sociale controle zal hier voor een oplossing moeten zorgen. Kortom: we zullen moeten leren aanvaarden dat er overal camera’s staan en hangen. En dat die camera’s inzoomen op onze bewegingsvrijheid, voor zover die er nog is. Het gebruik van onze persoonlijke gegevens vind ik een volledig andere zaak. Daar moet echt aan gewerkt worden. Ik vind het een stap te ver als een firma mijn identiteitsge-

gevens ‘misbruikt’ om me bepaalde waren aan te prijzen. Als ik morgen een kennis wil contacteren en ik heb geen gegevens, dan zal niemand mij die geven. Maar elke firma of iedere vereniging die mijn naam of adres ergens vermeld heeft staan, kan mij om het even wat opsturen of gewoon aanschrijven. In dit kader zou je voorafgaand toestemming moeten kunnen geven of je een mail of brief wilt ontvangen of niet. Op mijn brievenbus prijkt een sticker dat ik geen reclame wil. Maar ook publiciteit op naam zou afgeblokt moeten kunnen worden. En op mijn pc krijg ik iedere dag meer en meer reclamemails van zaken waarin ik totaal niet geïnteresseerd ben. Hier zou de wetgeving veel strikter moeten zijn.


ssche, u b n e Vand y e s p Dem l inkeNicolas w r e Vermoortele, p verko moreel consulent in de Woon- en Zorgcentra van het OCMW Brugge Info: www.ikwilpraten.be

Wordt de volgende stap het verplicht inplanten van een chip? Hoe is het met onze privacy gesteld? Als computerfreak weet ik dat heel veel kan. Ik ken wat van computers en als een vriend soms problemen heeft, kan ik deze soms van bij mij thuis verhelpen. Ik krijg gewoon toegang tot zijn pc. En laat ons wel wezen, ik beschik niet over gespecialiseerde software. Het betreft hier natuurlijk een vraag om hulp. Maar ik ben ook al het slachtoffer geweest van een indringer op mijn pc. Alles was geblokkeerd, er was zelfs een nieuw paswoord aangemaakt om nog maar te kunnen opstarten. 48 uren heeft het me gekost om het zaakje weer in orde te krijgen. Al weet ik nog altijd niet via welke weg er is ingebroken. Je vraagt je toch af waarom men zoiets doet? Buiten mijn bankrekening – niet eens de moeite om over te spreken, geloof me – is er niets bruikbaars te vinden. Als je er wat dieper over nadenkt, is het toch wel zeer makkelijk om allerhande gegevens te stelen. Ze misbruiken is een volgende stap. Maar mijn beveiliging is nu

natuurlijk wel verscherpt en ik raad iedereen aan dit te doen. Als je een avondje gaat stappen, kunnen camera’s letterlijk je (kroegen) tocht volgen. Goed of niet? In feite let ik daar amper op. We gaan ook niet uit om problemen te maken. Iets gaan drinken of samen iets gaan eten, laat het vooral leuk zijn. En zolang die camera’s er in de eerste plaats hangen voor de veiligheid van iedereen, vind ik het best oké. Maar laatst las ik dat er in Mechelen camera’s de nummerplaten zullen lezen van wagens die de stad binnenrijden. Zogezegd om te weten te komen uit welke regio de meeste bezoekers komen. Bullshit! Het kan en mag toch nooit de bedoeling zijn dat beelden voor zo’n doeleinden gebruikt worden.

Onlangs lanceerde iemand het voorstel om reeds van bij de geboorte een DNA-staal te nemen. Misdaadpreventie werd als een van de argumenten opgegeven. Zijn er geen verkiezingen binnenkort? Mensen worden weer nodeloos bang gemaakt. Via onze gsm kan men exact onze positie bepalen, wordt de volgende stap het verplicht inplanten van een chip? Het moet ook niet te gek worden! Laatst vergat mijn oom zijn klantenkaart bij het afrekenen in de winkel. Zijn naam staat er niet eens op vermeld. Wel, een paar dagen later kreeg hij zijn kaart netjes in de bus geleverd. Als je er wat dieper over nadenkt, geven we toch wel zelf enorm veel persoonlijke informatie vrij. Voor een paar euro korting, al onze gegevens gratis.


21

Dossier: Privacy

Privacy bij minderjarigen: een relatief begrip

Dominique van den Akker

Niets is zo relatief als het recht op privacy voor minderjarigen. Dat komt omdat zij hun rechten niet zelf kunnen afdwingen voor de rechtbank. In bepaalde gevallen mogen volwassenen zich ook bemoeien met hun privéleven. Maar in welke mate dat mag, is erg onduidelijk. Het is daarom handig om enkele specifieke gevallen te bekijken. Dominique van den Akker, coördinator van de klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat, licht toe. Sarah Van Gaens

Hoe is de privacy van minderjarigen beschermd? De meeste privacyregels, zoals die vastgelegd in de Grondwet en het Europese mensenrechtenverdrag, zijn ook van toepassing op kinderen. Het verschil is dat volwassenen hun recht steeds kunnen afdwingen omdat ze rechtstoegang hebben. Minderjarigen niet: hun ouders moeten de rechtszaak starten. Kinderen zijn dus afhankelijk van hun ouders. Het recht op privacy van

22


minderjarigen kan ook geschonden worden als het in conflict komt met het recht op bescherming, het ouderlijk gezag, veiligheidsmaatregelen enzovoort. De rechter moet dan afwegen of die schending proportioneel en noodzakelijk is. Wie mag dan de privacy schenden? Rechters, politie en ouders. Door het ouderlijk gezag kunnen ouders de grootste impact hebben. Ze zijn verantwoordelijk voor

de opvoeding, waardoor ze een oogje in het zeil moeten houden en daarvoor soms de privacy van hun kind moeten schenden. Natuurlijk is praten met je kind altijd de eerste stap. Leerkrachten daarentegen hebben een opvoedingsverantwoordelijkheid, maar geen ouderlijk gezag. Zij mogen de privacy van minderjarigen niet schenden. Voor stief- en pleegouders geldt hetzelfde, maar in de praktijk is voor hen de grens niet zo eenvoudig te trekken.


Do and don’ts, enkele cases: Ouders Mogen ouders de relatie van hun kind onderzoeken? In principe mogen ze dat altijd. Als een twaalfjarig meisje optrekt met iemand van zeventien is het begrijpelijk dat ouders dat in het oog willen houden. Maar als je als ouder geen gegronde reden hebt om je zorgen te maken, dan respecteer je best de privacy van je kind. Mogen ouders de spullen van hun kind doorzoeken? Het moet noodzakelijk en proportioneel zijn. Zijn er geen signalen dat een kind een gevaar is voor zichzelf of voor anderen, dan doe je dat als ouder niet. Wie beslist er wat de buitenwereld over de minderjarige mag weten? Wettelijk gezien bepalen de ouders dat. Om die reden mogen ouders bijvoorbeeld foto’s of de uitslagen van de rapporten van hun kind op Facebook plaatsen. Een kind kan daar niets tegen doen. Is een kind verplicht om zijn wachtwoorden van websites te geven? Een ouder kan dat opleggen, maar liefst alleen als hij of zij vreest dat het kind niet veilig omgaat met het internet. Mogen ouders in de badkamer wanneer een kind dat niet wil? Dan is dat niet meer gepast. Maar een kind kan niets eisen. Als het te extreem wordt, dan moet er echter ingegrepen worden. Hebben ouders recht op alle medische informatie? Een dokter heeft beroepsgeheim, ook als het om een minderjarige gaat. Als de dokter vindt dat de minderjarige rijp genoeg is, zal hij of zij geen informatie aan de ouders geven, bijvoorbeeld over pilgebruik of abortus. Al zal de dokter de jongere stimuleren

om dit toch met de ouders te bespreken. Enkel wanneer de dokter meent dat de minderjarige niet rijp genoeg is, mag hij of zij de ouders informeren. Moeten ouders steeds inzage hebben in het schoolrapport van hun kind? In het Burgerlijk Wetboek staat dat ouders recht hebben op informatie over de ontwikkeling van hun kind. Grootouders daarentegen kunnen niets eisen.

School Mag een leerkracht een gsm of een fototoestel afnemen? De school mag dat, maar moet deze spullen op het einde van de dag teruggeven. Anders spreken we van een inbeslagname en dat mag enkel de politie. Net zoals enkel de politie de inhoud van het toestel mag bekijken, tenzij de leerling toestemming geeft. Welke privacyregels worden best tijdens de sportlessen gerespecteerd? Als minderjarigen zich in een gemeenschappelijk kleedhok moeten omkleden en zich schamen, dan proberen wij te bemiddelen. Maar er is niets afdwingbaar. Wij krijgen ook vaak vragen van moslima’s over het allesbedekkende badpak, of ze willen turnen in een joggingbroek en een T-shirt met lange mouwen. Sommige scholen weigeren dat, dus ook dan bemiddelen we.

Media Welke beelden mogen de media laten zien van minderjarigen? Kinderen verdienen extra bescherming van hun privacy in de media. Zo mogen journalisten geen minderjarige slachtoffers herkenbaar in beeld brengen, of jongeren die feiten hebben gepleegd. Voor alle andere zaken denk je als journalist best twee keer na of een beeld of bericht geen schade kan berokkenen aan minderjarigen.

Wat doet de klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat? Dominique van den Akker: “We geven tips en informatie. Daarnaast kunnen wij doorverwijzen naar hulpverleners. Maar als je bij hen niet terechtkan of zij maken zich geen zorgen, dan kunnen wij bemiddelen. Als de klachten gaan over diensten en organisaties die de privacy schenden, dan kunnen wij ook een onderzoek starten. Wij mogen echter nooit een rechtszaak beginnen, maar kunnen wel ouders adviseren om dat te doen.”

Waar kan je, naast het Kinderrechtencommissariaat, terecht als de privacy van een kind geschaad wordt? Door ouders? Volwassenen kunnen terecht bij de Opvoedingswinkel of de Opvoedingslijn voor vragen en advies, bij het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) voor opvoedingsondersteuning of bij de politie. Jongeren kunnen naar de Kinderrechtswinkel, Awel, het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) en het Jongeren Advies Centrum (JAC). De Kinderrechtswinkel geeft informatie. Awel biedt vooral advies en een luisterend oor. Het JAC en het CLB kunnen proberen om hulpverlening tot stand te brengen. Door anderen? Bij de Privacycommissie kan je een klacht neerleggen tegen een bedrijf of een organisatie. En als het over media gaat, kan je terecht bij de Raad voor Journalistiek of de Vlaamse Regulator voor de Media.


23

24 24

|| deMens.nu deMens.nu Magazine Magazine Dossier Dossier

ap R © Ja foto

Tante Liz

eedij

k

column

Koortsachtig proberen iets te vergeten? Onbegonnen werk. Denk nu, beste lezer, NIET aan een roze koe. Onmogelijk. Het is dezelfde paradox: vergeten kun je niet wensen. Vergeten overkomt je. Het verleden vervaagt. Zinkt haast onmerkbaar onder een dichte, allesverhullende sluier. Vergetelheid is de laatste realiteit. En toch… hier en daar een beeld, een herinnering. Een tafereel dat ontsnapt aan de sluier. Niet noodzakelijk een significant beeld. Evengoed een triviaal detail. Zomer op het platteland bijvoorbeeld. Wekenlang logeren bij tante Liz en nonkel Fred. (Nonkel Fred, de goedlachse. Tante Liz, de lieve schat, maar ook de schichtige, met de blik van de opgejaagde.) Eten aan een lange tafel, buiten op het erf: de kinderen aan één kant, tante Liz en nonkel Fred aan de andere kant. En Phil natuurlijk. Phil was er altijd. Zat naast Liz, altijd. Phil was haar oudste broer (nonkel Phil) en vroeger, als jonge kerel, een echte grapjas: deed een keer, tijdens het bidden voor de maaltijd, alsof hij in slaap gevallen was. Bleef dan met zijn handen gevouwen en zijn ogen dicht, stijf onbeweeglijk zitten en begon zachtjes te snurken. Viel boem!… van zijn stoel op de grond en sliep zogezegd verder onder de tafel. Lachen jongen! En dat in de tijd, ik spreek over 65 jaar geleden, in de tijd dus dat God nog springlevend was. Je kon ter plekke doodgebliksemd worden als je snurkte tijdens het bidden… dat gebeurde toen heel courant! Hé jongens wie kan dit? En dan pakte hij, Phil, 2 eieren uit zijn zak: tok!… tegen zijn voorhoofd… rustig die schaal eraf, en hap… binnen. Ok Liz, probeer maar… en mijn tante, 8 jaar en trots als een pauw, het water in de mond om dat ei te kunnen binnenspelen (het was in de jaren na de oorlog, en ze zaten daar zonder overdrijven met grote honger aan tafel, het was absoluut geen vetpot bij mijn tante thuis met 11 kinderen)… dus zij met grote ogen: tok!! Het andere ei tegen haar voorhoofd… zachtgekookt natuurlijk… haar lange haar onder de eiersmurrie… lachen jongen… brul-len-van-het-lachen! Ja, nonkel Phil, dat was me een grapjas. Veel later hoorde ik dat hij toentertijd verschrikkelijke dingen heeft gedaan bij tante Liz. Zij was 8 en klein, en hij was 11 jaar ouder, dus groot, en hij deed met haar wat hij eigenlijk met de meisjes uit het dorp had moeten doen, en is dat blijven doen tot mijn tante 17 was, en tot hij, gelukkig voor haar, met 20 pinten in zijn lijf, gestruikeld is over een tuinslang op het erf, en verdronken is in de goot, in 5 cm water... Oef. Geen uur te vroeg. De klootzak.

Maar veel en veel te laat voor mijn tante, want zoals ik al vertelde: nonkel Phil zit tot de dag van vandaag naast haar aan tafel. Loopt ook mee de trap op 's avonds, kruipt mee in bed, ligt dan doodgemoedereerd tussen haar en nonkel Fred in... en maakt zo mijn tante tot mijn tante: een muisje, zacht en lief maar schichtig ook en bang en zelden of nooit rustig in het hart. De blik van de opgejaagde in de ogen. Ik schrok niet toen ik de ware toedracht hoorde. Ik had al lang gezien dat tante Liz niet alleen door het leven ging. Ik zag dat er iemand over haar schouder meekeek, meesprak door haar mond, en na al die jaren zelfs mee huilde door haar ogen. Vergeten mag je niet wensen. Als je het wenst, lukt het niet. Vergeten mag je wel iemand anders toewensen. Dat wel. Ik wens het haar toe, moedige tante Liz: vergeten. En verder leven. Alsnog.


Nooit meer in bad dankzij DryBath Wat als er een middel bestond dat je op je huid kon smeren, zodat je je niet meer hoefde te wassen? Ludwick Marishane besloot dit wondermiddel uit te vinden. Op zijn 23ste is de Zuid-Afrikaan de man achter DryBath: ‘s werelds eerste badvervangende emulsie. Zijn oorspronkelijke missie - ‘nooit meer in bad’ - , bleek bovendien ook de wereld een handje te kunnen helpen. Tijd voor een test. Julie Van Garsse Het was op een winterdag in Zuid-Afrika. Ludwick Marishane lag in de zon met vrienden toen één van hen opperde dat het toch handig zou zijn als iemand iets zou uitvinden dat je gewoon op je huid kon smeren, waardoor een bad nemen verleden tijd zou worden. In hun dorp Motetema baden mensen zich immers nog in een teiltje, en moet er eerst water gehaald worden. Dat was genoeg voor de toen 17-jarige Marishane om naar huis te spurten en op zijn Nokia 6234 - een computer had hij niet - op zoek te gaan naar dat wondermiddel. Althans, dat vertelde de jonge uitvinder in 2012 tijdens een TED-conferentie in Johannesburg. Op deze prestigieuze conferenties spreken mensen over hun expertise of innoverende ideeën. De tiener ontdekte niet alleen dat een dergelijk middel inderdaad nog niet bestond, maar ook dat meer dan 2,5 miljard mensen in de wereld geen degelijke toegang hebben tot water en sanitair. 450 miljoen onder hen wonen in Afrika. Dat gebrek aan hygiëne heeft allerlei vermijdbare ziektes tot gevolg. Zo kan de ooginfectie trachoom – die elk jaar acht miljoen mensen permanent blind maakt – voorkomen worden door simpelweg je gezicht te wassen.

20


DryBath Marishane surfte zich een weg doorheen Google en Wikipedia tot hij een formule neerkrabbelde. Vier jaar later was zijn bedrijf Headboy Industries een feit en stond er een businessplan van veertig pagina’s op zijn gsm. Marishane rijfde de Global Student Entrepreneur of the Year Award binnen in 2011 en werd de jongste Zuid-Afrikaanse patenthouder ooit, dankzij DryBath: “’s werelds eerste badvervangende lotion”. Zo stelde hij zijn product voor op de TED-conferentie in Johannesburg. Markt Marishane wil met zijn uitvinding twee groepen mensen bereiken: zij zonder water - volgens de jonge ondernemer zouden kinderen in landelijke gebieden twee uur per dag kunnen winnen omdat ze geen water moeten gaan halen – en zij met water. Tijdens zijn internetzoektochten leerde hij immers dat er in het Westen ongelofelijk veel water wordt verspild aan persoonlijke hygiëne – gemiddeld tachtig liter water per persoon per dag - en toiletbezoeken. De prijzen van zijn product verschillen naargelang de doelgroep. Op de

onder de loep

Ludwick Marishane wou vooral niet meer in bad. Toen hij ontdekte dat meer dan 2,5 miljard mensen in de wereld geen degelijke toegang hebben tot water en sanitair (450 miljoen onder hen wonen in Afrika) kreeg zijn zoektocht naar een badvervangend middel ook een sociale dimensie.

conferentie vertelde de ondernemer dat arme mensen 5 Zuid-Afrikaanse rand (minder dan 0,5 euro) betalen per DryBath-zakje (goed voor één wasbeurt). En de westerling die via de site van Headboy Industries een aantal zakjes wil kopen, betaalt 35 rand (2,5 euro) per stuk, inclusief vervoerskosten. Ook in vliegtuigmaatschappijen, hotelketens of het leger ziet Marishane mogelijke klanten.

Dinsdag: Probleem: we willen ons haar wassen. Dat gaat niet met DryBath (je haar moet korter zijn dan één centimeter), dus toch over de badrand hangen voor een haarwasbeurt.

Ecologisch DryBath is immers praktisch, zo stelt Marishane. Vragen rijzen echter over het ecologische aspect. Liters water worden immers wel uitgespaard met een zakje DryBath, maar hoe ecologisch zijn de zakjes zelf? “De zakjes zijn niet biologisch afbreekbaar”, erkent Headboy Industries, als we de vraag stellen. “Maar de emulsie zelf wel. De verpakkingskosten zouden bijna verdubbelen als we kiezen voor een biologisch afbreekbare verpakking. We hopen wel dat DryBath in de toekomst verdeeld kan worden in flessen die mensen opnieuw kunnen vullen in lokale winkels. Bovendien is de verkiesbare vervoersmethode per schip.” Verder laat Headboy Industries weten dat het bedrijf beseft dat DryBath geen perfecte oplossing is, maar dat het vooral mensen willen aanmoedigen om waterverspilling tegen te gaan en dat het oplossingen hierrond wil stimuleren.

Donderdag: Nog steeds geen geurtje, al voelen we ons toch echt niet fris. De alcoholachtige geur van DryBath verdwijnt snel, maar we missen de geur van zeep. Het zal tussen onze oren zitten.

Test Het klink allemaal mooi, maar werkt DryBath wel echt? We besluiten de test te doen. Volgens de website van Headboy Industries doodt DryBath bacteriën, maar irriteert het niet én hydrateert het de huid. Het verslag van een week zonder water. Maandag: Vanaf nu is de douche een week lang verboden zone. DryBath ruikt niet echt lekker maar smeert wel goed uit, en we zijn een kwartier vroeger klaar met de ochtendhygiëne. Wel voelt de huid wat plakkerig aan. We hebben zin in water…

Woensdag: Toch wel moeilijk wakker worden zonder verkwikkende douche… *geeuw* Water a.u.b.!!!

Vrijdag: Na een rondje joggen snakken we naar een douche. Hopelijk verwijdert DryBath ook zweetluchtjes. Een kleine okseltest door een onschuldige neus leert van wel. Zaterdag: Benen scheren zonder water: we gebruiken een zakje DryBath als scheerschuim. Toch wel lastig, want hoe spoel je de haartjes weg? Zondag: De finale test: we stinken niet! Les van de week: DryBath werkt, maar wij zijn iets te verslaafd aan stromend water. Afwisselen met DryBath is wel een goed idee. Voor mensen zonder stromend water is het lastiger. Bovendien moeten ook zij betalen voor hun DryBath-zakjes… We willen de ondernemersdroom van een jonge Zuid-Afrikaan niet aan diggelen slaan, maar is elke cent niet te duur voor wie niets heeft?


Op 8 maart was het Internationale Vrouwendag. Dé aanleiding voor deMens.nu om de vrouw wat extra aandacht te geven. In Leuven kon je op het Martelarenplein en in het huisvandeMens drie dagen lang, van 6 tot en met 8 maart, terecht bij VeelZIJdig, een gezamenlijk initiatief van de huizenvandeMens Vlaams-Brabant, HVV, Vrijzinnige Vrouwen Vlaams-Brabant, Vermeylenfonds, Willemsfonds en UPV. Tijdens dit veelzijdige en gratis evenement werd het vrouwbeeld in onze maatschappij in vraag gesteld: hoe worden vrouwen in beeld gebracht? Hoe bekijken vrouwen zichzelf en elkaar? Wat denken en voelen ze daarbij? Met VeelZIJdig kregen vrouwen de kans om hun ‘eigen’ beeld tot uitdrukking te brengen. Bezoekers konden zich laten portretteren door Lieve Blancquaert, kregen stijladvies van Lien Degol, genoten van de liedjes van Eva De Roovere en zoveel meer. Patrick Bruggeman, Sofie Van den Bosch, Julie Van Garsse - Foto’s © Isabelle Pateer - Otherweyes

S p i e g e ltj e a a n d e wa n d. B e z o e k e r s l at e n z i c h z e lf t e k e n e n a a n d e h a n d va n h un e i g e n b e s c h r i j vi n g.

V e r k l e d e n vo o r d e fo t o i n on z e p h o t o b o o t h .

22


ingezoomd

Fotoshoot met L i e v e B l a n cq u a e rt.

‘He t k un st l ic h a a m’ d oor k un s t en a a r s c ol l ec t ief AMOK . M e t s p ieg el in g en k un s t ig e l ic h a a m s d el en .

H e t r e s u lta at va n d e p h o t o b o o t h.

O p t r ed en E va D e R oov e r e in d e t en t a a n he t M a rt el a r en p l e i n .


r e g i l l i Vrijw van bij ons

“

Centen en ethiek achtervolgen me al langer in“ dit leven

Nicolas Gerard

24


vrijwilligers van bij ons

“Vrijzinnig humanisten verdienen een IMD die draait om dienstverlening, niet om macht.” In 2009 werd Nicolas Gerard voor het eerst verkozen als bestuurder van de Instelling voor Morele Dienstverlening (IMD) Vlaams-Brabant. Die eerste vergaderingen bestonden vooral uit luisteren en kijken. Ook namen en afkortingen proberen onthouden, want hij kreeg een waslijst aan drieletterwoorden over zich heen. De werking vatten was niet van de poes. Drie jaar later volgde echter een tweede kandidatuur, een tweede verkiezing als bestuurslid en Nicolas schoof zelfs op de voorzittersstoel. Veerle Cannoot - foto © Jeroen Vanneste “Tot 2009 was ik slechts een vrijzinnig sympathisant, ik bleef aan de zijlijn. Maar rond mijn dertigste kreeg ik zin in meer. Na een zoveelste zwarte verkiezingszondag, heb ik me vermand: “Doe er zelf iets aan in plaats van te jammeren!” Eerst overwoog ik een politiek engagement, maar een aantal compromissen met mijn overtuigingen bracht me op andere gedachten. Niet het minst mijn overtuiging dat hoogstens de mens drager en schepper is van morele waarden. Toen UVV-info (nvdr: het vroegere deMens.nu Magazine) een oproep deed voor kandidaat-IMD-bestuurders hakte ik de knoop door. Centen en ethiek achtervolgen me al langer in dit leven.” Zwart op wit “De IMD vergadert tien à twaalf keer per jaar, met als belangrijkste taak de beoordeling van subsidieaanvragen van zij die écht de handen uit de mouwen steken. Oubollig gesteld: zij hebben centen nodig, wij beslissen of ze die krijgen. Overgangsfeesten, werkingsmiddelen van de huizenvandeMens, informatieavonden, gemeenschapsvormende activiteiten… Elke beslissing – meestal positief – is onderbouwd. Zonder vriendjespolitiek. Een aanpak die ik haal uit mijn professionele leven als investeerder in sociaal ondernemerschap.” “Ik hou me ook aan de wettelijke kaders en interne reglementen. In geesten, zoals

deze van de wet, geloof ik niet. Zo is een IMD wettelijk verplicht om de kosten van de vrijzinnig humanistische dienstverlening te dragen, wat en hoe hoog deze kosten ook mogen zijn. Zolang ze het doel maar dienen. Wel zou ik de IMD graag meer in dialoog zien treden met de subsidieaanvragers. Wat zijn hun noden? Hebben ze die wel juist en volledig weergegeven? Als we dan samen een heilig huisje kunnen instampen, dan haal ik daar extra voldoening uit.” Een atypische voorzitter “Bij mijn tweede kandidatuur als IMD-bestuurder heb ik een kiesprogramma opgesteld met de richting die ik uit wil. Bij mijn verkiezing als voorzitter kon ik benadrukken dat het me enkel om de uitvoering van dat programma te doen is.” “Als relatieve nieuwkomer meen ik een frisse en neutrale kijk op de werking te hebben. Ik wil rationele argumenten aanbrengen in de discussies, in een ahum… geest van vrij onderzoek. Vrijzinnig humanisten verdienen een IMD die draait om dienstverlening, niet om macht. Ze verdienen een IMD die werkt op basis van transparantie en redelijkheid en niet op basis van gewoonte of angst.” Werven en dromen “Nu wil ik nog werken - ik spreek graag van ‘werven’ – aan een levendige algemene vergadering in 2015. Dan zijn er

nieuwe verkiezingen, liefst met veel mensen en veel zin. Eindpunt van dit mandaat, begin van het volgende. Ik maak de lezers graag warm voor een boeiend IMD-mandaat: helikopterzicht, hefbomen van verandering, kruispunt van mens en materie.” “Nog belangrijker is de verdere uitbouw van het vastgoed. Slechts één stad in Vlaams-Brabant is eigenaar van haar huisvandeMens/Vrijzinnig Ontmoetingscentrum. We moeten naar een situatie waarbij elke stad haar vrijzinnig humanistisch gebouw bezit.” “Ik koester ook nog een aantal dromen: de verwerving van kunsterfgoed met vrijzinnig humanistische inslag, een lente-editie van het Festival van de Vrijheid op de taalgrens. Nog het meest van al hoop ik dat we blijvend mensen motiveren door onze krachten te bundelen.”

n e e n i n e r u t s e B ling voor Morele Instel verlening? Dienst Een Instelling voor Morele Dienstverlening beheert per provincie/Brussels Hoofdstedelijk Gewest de materiële en financiële belangen van de vrijzinnig humanistische dienstverlening. De verkiezingen voor de IMD’s vinden om de drie jaar plaats. De oproepen voor kandidaten vind je in de verschillende vrijzinnige publicaties. Wie ambitie heeft om een bestuursfunctie in een IMD op te nemen, houdt in het najaar van 2014 best ogen en oren open. De eerstvolgende verkiezing is immers gepland voor 21 maart 2015.


Groen gedacht

Ecosmos: ecologische snelle lunch

Een belegd broodje, of ‘smoske’: we eten het graag, maar ecologisch is het niet. Daarom lanceert Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) de ecosmos, een ecologisch verantwoorde lunch. Veltvoedingsmedewerker Emelie Heller vertelt er meer over.

Wat doet Velt? Velt promoot een gezond leven op het ritme van de seizoenen. Via publicaties, vormingen en activiteiten wenst zij bij te dragen tot de ontwikkeling van een duurzame levensstijl. Velt bedacht de ecosmos. Wat is dat? Een ecologisch alternatief voor een snelle lunch. Het is een biologisch broodje met een zelfgemaakt beleg van restjes groenten of granen en biologische rauwkost van het seizoen. Waarom is de ecosmos duurzaam? De groentjes zijn seizoensgebonden: in de winter geen tomaten, maar veldsla of knolselder. Serregroenten moeten worden verwarmd en dat vraagt energie. Daarnaast worden vele groenten in de winter geïmporteerd. Die vliegtuigreis is een zware last voor het milieu. We proberen ook zo weinig mogelijk vlees op onze ecosmos te leggen: voor het produceren van veevoeder worden bossen gekapt en de dieren zelf zijn een grote bron van broeikasgassen, vooral runderen. Tot slot proberen we ook de lokale productie te stimuleren. Je kan zelf groenten telen of ze kopen bij een boer uit de buurt, die bij voorkeur milieuvriendelijke landbouwmethodes gebruikt. Zo worden er zo weinig mogelijk kilometers afgelegd om het eten op je bord te brengen. Hoe vind ik bio-broodbeleg? Tegenwoordig vind je in de meeste supermarkten bio-beleg, maar hier worden vaak te veel zout en vetstoffen aan toegevoegd. Je kan het beleg ook in de natuur- of biowinkel kopen, maar dat kan sneller vervelen. Daarom hebben we verschillende recepten bedacht die je zelf kan maken, zoals een ‘wortelmartino’ als alternatief voor de traditionele americain. Door zelf het beleg te maken kan je de aardappelen en prei van de vorige avond verwerken. Het is bovendien leuker en het smaakt beter. 26


“Het is leuker en het smaakt beter.” bi Re o- ce br p oo t v db oo el r eg :

Liza Janssens

Emelie Heller

gepureerde rode bietjes

Ingrediënten 250 gram gestoomde en gepelde rode bietjes 4 eetlepels gehakte walnoten 1 snede oud brood of een gekookte aardappel 1 teentje look 6 eetlepels zonnebloemolie 2 eetlepel rode wijnazijn kruidenzout naar smaak

Was de bietjes en stoom ze gaar in een stoommandje. Laat ze afkoelen en haal de schil eraf. Mix de gestoomde bietjes samen met de walnoten, de olie, look, azijn en het kruidenzout tot je een glad geheel krijgt. Je kan dit opdienen als onderdeel van een maaltijd, als borrelhapje of als broodbeleg. Tip: je kan eindeloos variëren. Voeg wat ahornsiroop of honing toe, voeg wat komijn en koriander toe, een toefje sojaroom of mayonaise. Door Mireille Verplanck, lesgeefster ecologische voeding Velt Meer recepten op ecosmos.velt.be

Speel mee en maak kans op een leuke prijs! Vul snel de sudoku of het kruiswoordraadsel in en stuur je oplossing voor 12 mei 2014 naar [email protected] (vemeld in het onderwerp “Oplossing Breinpijn), of met de post naar deMens.nu, Brand Whitlocklaan 87, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe. Je kan je antwoorden ook faxen op het nummer 02 735 81 66. Vermeld volgende gegevens: Voornaam, Naam, Geboortedatum, Geslacht, Adres en de Oplossing (het sleutelwoord van de puzzel en/of de gele lijn in de sudoku). Er worden telkens zes winaars gekozen: drie voor het kruiswoordraadsel en drie voor de sudoku. Iedere winnaar krijgt het boek De Gierenclub van Rudi Vranckx en Caryl Strzelecki. In het volgende nummer publiceren we de oplossingen en de namen van de winnaars.

Voornaam:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naam:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum:.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V Adres:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sleutelwoord puzzel:.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

en / of

Gele lijn sudoku:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oplossing vorig nummer: Sleutelwoord: EMANCIPATIE Gele lijn: 859 371 426 De winnaars van het kruiswoordraadsel zijn: De Munter Veerle uit Waregem, De Pryck Petra uit Roosdaal en Van De Putte Nicole uit Oostende. De winnaars van de sudoku zijn: De Beule Mie uit Zele, Kog Domien uit Hasselt en Verlinden Jacqueline uit Deurne. Iedere winnaar krijgt 100 kindervragen. liefde en seks van Caroline Costers, Ilse Rotsaert en Olivier Van Gierdeghom.

Breinpijn


Van de bovenste plank Descartes’ droom

Rudi Vranckx en Caryl Strzelecki De Bezige Bij Antwerpen, 2013 ISBN: 9789085424796

Wouter Deprez Lannoo, 2013 ISBN: 9789401411998

Filosofie en strips

In De Gierenclub worden chaotische actietekeningen afgewisseld met aangrijpende getuigenissen en Rudi’s bedenkingen hierbij. De roman leest als een trein. Wel roepen de tekeningen vaak een déjà-vugevoel op, zeker voor wie Rudi’s reportagereeks De revolutieroute heeft gevolgd. Voor zijn tekeningen kon Caryl zich immers baseren op beelden die Rudi hem aanleverde. Waardoor de lezer soms wat moet zoeken naar de meerwaarde. Maar hey, Rudi vertelt over zichzelf. En dat maakt alles goed. [jvg]

28


In Kies trekt Wouter Deprez van leer tegen het overaanbod dat ons elke dag overspoelt en daardoor de meest simpele beslissingen kan omvormen tot een eindeloos blijven afwegen van voors en tegens. Hij maakt het zeer concreet door ons een man voor te schotelen die er niet in slaagt een mobiele telefoon te kiezen uit de (slechts) 18 modellen die de winkel hem biedt. Hoewel Kies een dun boekje is, doen de herhaling en de herhaling van de herhaling toch wat langdradig aan. Ook de uitvergroting van de werkelijkheid, die bij stand-upcomedy vaak voor hilarische sketches zorgt, doet hier meer wenkbrauwen fronsen dan smakelijk lachen. Kies bevat leuke passages met rake observaties en striemende kritieken op de verwende consumentenmens, dat wel, maar daar blijft het eigenlijk ook bij. Met de keuze voor keuzestress is niets mis, maar de manier waarop het uitgewerkt is, mist zijn doel. Voorlopig zie ik Wouter Deprez liever live op de planken dan in boekvorm naast mijn bed. [vc]

Margreet Van Muijlwijk VUBPRESS, 2013 ISBN: 9789057183294

st rip

bo

bo We denken het allemaal wel eens als we Rudi Vranckx op tv zien, schuilend voor bommen: slaapt die man nog? Is hij niet bang? In De Gierenclub laat de VRT-reporter in zijn ziel kijken. Caryl Strzelecki verbeeldt met deze striproman de ervaringen van de sterreporter tijdens de Arabische Lente, in Tunesië, Egypte, Libië en Syrië. Vooral die laatste ervaring heeft op de journalist een verpletterende indruk gemaakt. “Sindsdien voel ik me een beetje anders.” De Gierenclub verwijst naar de groep oorlogscorrespondenten die elkaar overal ter wereld kruisen, net als gieren, op plaatsen “waar bloed heeft gevloeid of ellende heerst”. Aan zijn vermoorde collega-gieren draagt Rudi de roman op.

ek

Kies

ek

De Gierenclub

Filosofie bestaat al eeuwenlang. De quotes van de meest inspirerende meesters zijn ons welbekend. Veel recenter zijn de strips. In Descartes’ droom verbindt Margreet van Muijlwijk strip en filosofie. Ze legt de geschiedenis van de strip uit maar verwijst steeds naar de filosofie, beginnend met de Griekse wijsgeren tot de hedendaagse filosofen. Zo eert ze professor emeritus Hubert Dethier, die zich in zijn filosofiecolleges aan de VUB ook boog over de strip. Het boek leert ons dat de strip ontstond in Europa en meestal uitgegeven werd door streng katholieke uitgeverijen. Nadien evolueerde de strip langzaam maar zeker naar een maatschappijkritisch medium. In strips wordt ook - anders dan bij filosofie de vertellijn gebruikt. Maar nog meer dan het geschreven woord, speelt het beeldverhaal in op de fantasie van de lezer. Die is op zoek naar redding. In de strips spelen helden een steeds belangrijkere rol, ze redden de wereld van de ondergang. De lezer beseft dat hij maar een klein onderdeel is van een veel groter universum. Dankzij Descartes’ droom ga ik als liefhebber én verzamelaar van strips mijn collectie eens ‘anders’ lezen! [jv]

Speel mee met Breinpijn (p.27) en maak kans om het boek De Gierenclub van Rudi Vranckx en Caryl Strzelecki te winnen.

Een uitweg uit de politiek van de angst

Heb de moed om niet perfect te willen zijn

Wat als er tralies en muren staan tussen

Martha Nussbaum Ambo, 2013 ISBN: 9789026326400

Brené Brown A.W. Bruna, 2013 ISBN: 9789400502482

moeders en kinderen?

Een boek dat voorstanders van het verbod op religieuze uiterlijkheden misschien niet graag zullen lezen. Nussbaum dwingt hen immers om hun standpunten ernstig te onderzoeken. Reden te meer voor vrijzinnige denkers om het wél te lezen. [bv]

Kwetsbaarheid is geen zwakte, maar juist een kracht. Volgens Brené Brown gaat er veel verloren als we ons niet kwetsbaar opstellen. Denk bijvoorbeeld aan die vergadering waar je graag je idee op tafel had gelegd, maar je toch zweeg omdat je bang was voor de afwijzende reacties van anderen. Op die manier gaan vele innovatieve ideeën verloren. En dat allemaal omdat we ons zelden durven bloot te geven. We verschuilen onszelf omdat we alsmaar vergelijken: met de verwachtingen van onze ouders, met de intelligentie van collega's of met het salaris van vrienden. En natuurlijk zijn we nooit goed genoeg. Dit perfectionisme is niet op onszelf gericht, maar op de ander. Dit is het uitgangspunt van Brené Brown. De onderzoekster van de universiteit van Houston deed elf jaar lang onderzoek naar schaamte, faalangst en risico’s. Ze put uit honderden gesprekken, maar houdt ook zichzelf een spiegel voor. Dat levert een aangenaam leesbaar boek op, dat je uitdaagt om jezelf volledig te laten zien. Kom op, zet dat masker af! [dv]

ek

Sabine De Vos Linkeroever Uitgevers, 2013 ISBN: 9789057205125

bo

bo

bo Martha Nussbaum analyseert de toenemende intolerantie tegenover religieuze minderheden in de Verenigde Staten en Europa. De angst voor het andere is universeel, maar de VS en Europa gaan daar heel verschillend mee om. De VS werden gesticht door Europese migranten. Velen van hen waren religieuze vervolging ontvlucht. Samenleven in religieuze diversiteit was essentieel. De bouwstenen daarvoor waren: respect voor het geweten, onpartijdigheid en inlevingsvermogen. Drie ideeën die hun wortels hebben in Europa, maar in de VS tot bloei kwamen. Nussbaum vindt deze benadering moreel superieur aan de Europese. Die is immers enkel gebaseerd op tolerantie, in wezen een negatief uitgangspunt, dat met de toenemende diversiteit in Europa niet zal volstaan. Men moet er dringend de Amerikaanse oplossing overwegen.

ek

Traliemama’s

ek

De nieuwe religieuze intolerantie De kracht van kwetsbaarheid

Mama’s vormen een bijzondere groep binnen de gevangenispopulatie. Van alle gevangenen in België is vier procent een vrouw, en daarvan heeft tachtig procent kinderen. De meeste mama’s zitten in de gevangenis omdat ze een diefstal of een drugsmisdrijf op hun strafblad hebben staan, maar sommigen zitten ook lange straffen uit voor moord. In dit boek krijgen we een realistisch beeld van hoe het leven van de mama’s in de gevangenissen verloopt. Zo lezen we een pakkend verhaal over de moeder-en-kindafdeling binnen de penitentiaire inrichting te Brugge. Jaarlijks worden een aantal kinderen geboren tijdens het verblijf van hun moeder in de gevangenis. Verschillende persoonlijke verhalen van de mama’s worden geschetst, alsook de aanwezige hulpverlening. Slechts de helft van de mama’s hebben tijdens hun detentie contact met hun kinderen. Voor wie zich bijkomend wil informeren bevat het boek ook een literatuurlijst en een aantal interessante websites. [fb]


actua

Politieke partijen pleiten voor hervorming financiering levensbeschouwingen

Op 25 mei trekken we naar de stembus voor de ‘moeder der verkiezingen’: de Europese, federale én regionale verkiezingen. Hét moment dus om als vrijzinnig blad in te zoomen op het standpunt en de plannen van politieke partijen over de scheiding van kerk en staat. Ook willen we weten wat ze denken over de financiering van levensbeschouwingen en erediensten. Zo kan je hier rekening mee houden in het stemhokje. We geven het woord aan alle Belgische Nederlandstalige democratische partijen, die op dit ogenblik minstens één parlementaire verkozene hebben op het Europese, federale of regionale niveau. Sonny Van de Steene

30


We stellen hen volgende vragen:

Hoe staat de partij tegenover financiering van levensbeschouwingen en erediensten door de overheid?

Wat vindt de partij belangrijk om concreet te ondernemen na de verkiezingen omtrent de scheiding van kerk en staat en de financiering van levensbeschouwingen en erediensten?

CD&V staat positief tegenover zingeving en levensbeschouwing. Zij kunnen in het persoonlijke en het maatschappelijke leven een meerwaarde bieden. Ook al doet niet iedereen er een beroep op, voor CD&V is dat geen reden om de financiering van erediensten in vraag te stellen. De in de grondwet verankerde financiering van erkende erediensten en de vrijzinnigheid heeft historische wortels, maar komt ook tegemoet aan een hedendaagse vraag naar spiritualiteit en verdieping in onze pluralistische samenleving.

De financiering van de erediensten en van de georganiseerde vrijzinnigheid is vandaag onrechtvaardig georganiseerd. Ze is bepaald geen afspiegeling van de filosofische en levensbeschouwelijke strekkingen binnen de bevolking. Groen wil de komende legislatuur een meer rechtvaardige en transparante financiering realiseren binnen de contouren van de bestaande grondwettelijke bepalingen. Ons principe is: een gelijk statuut en gelijke bezoldiging voor alle bedienaars van alle erediensten.

Het financieel statuut van de vrijzinnige afgevaardigden is gunstiger dan dat van de bedienaars van de eredienst. Maar meer en meer bedienaars dragen ook de zorg voor een gezin. Een gelijkschakeling van de verloning is dan ook aangewezen. Dit kan door het ruime kader van de katholieke bedienaars in te krimpen. Naast de erkenning van het boeddhisme staat ook de (re-)organisatie van de Moslimexecutieve op de politieke agenda. De vraag naar een Vlaamse imamopleiding blijft actueel. Er is sedert kort een decretale basis om kerkelijk patrimonium een neven- of herbestemming te geven en dit vergt ook de volgende jaren ondersteuning. Gezien de zeer uiteenlopende tradities in de lidstaten, dient de Europese Unie zich inzake kerk-staatverhoudingen terughoudend op te stellen. De toenemende vervolging van mensen omwille van hun geloofsovertuiging vormt een aandachtspunt in het buitenlands beleid van de diverse beleidsniveaus.

Groen diende in 2011 een wetsvoorstel in om een objectief criterium vast te stellen voor de verdeling van het geld. We kiezen voor een betaalbaar model omdat we vertrekken van de huidige enveloppe, alleen verdelen we het geld anders. Groen pleit voor een meer transparante en objectieve verdeling door deze te baseren op een telling die om de vijf jaar wordt georganiseerd. Iedere Belg kiest dan tussen de voorgestelde erediensten en levensbeschouwelijke bewegingen of laat zijn of haar keuze onbepaald. Op die manier zorgen we voor een zo objectief mogelijke band tussen de verdeling van de subsidies en de representativiteit van iedere eredienst. Groen zal ervoor ijveren dat de nieuwe federale regering verder werkt op dit spoor.


Politieke partijen pleiten voor hervorming financiering levensbeschouwingen

LDD heeft zich altijd uitgesproken voor een zeer consequente scheiding van kerk en staat. Op haar open partijraad van 18 december 2010 heeft de partij daarover een verregaande resolutie aangenomen. De overheid kan niet worden ingezet om godsdiensten of levensbeschouwingen op te leggen of te verbieden, of burgers te belemmeren in hun vrije godsdienstuitoefening en levensbeschouwelijke activiteiten. Uitzondering zijn wetten of reglementen die de openbare orde raken (bv. boerkaverbod) of jongeren beschermen (bv. optreden tegen sektes, hoofddoeken op school). In ons land worden diverse godsdiensten en één levensbeschouwelijke stroming om historische redenen erkend en gesubsidieerd. De subsidiëring betreft vooral de verloning van bedienaars en de werking van de kerken. LDD wil deze overheidssteun afschaffen, omdat het stimuleren of afremmen van godsdiensten en levensbeschouwingen geen overheidstaak is. De overheid staat in voor de civiele rechtsorde, het beheer van publieke goederen en de sociale bescherming. Bovendien ontneemt de subsidiëring de gelovigen en aanhangers van levensbeschouwingen de prikkel om voor hun overtuiging op te komen en er eventueel financiële offers voor te doen. De burgers moeten daarom vrij kunnen beslissen hoeveel geld zij ter beschikking stellen van godsdienstige en levensbeschouwelijke verenigingen. De overheid hoeft ook haar fiscaal netwerk niet ter beschikking te stellen om bijdragen van gelovigen en aanhangers te innen.

32


Erediensten, en levensbeschouwingen, zijn een belangrijke zingever voor zeer vele mensen en dragen bij aan de gemeenschapsvorming. Een pluriforme samenleving waarvan de fundamentele democratische rechten, vrijheden en waarden de grondslag vormen, staat open voor de diverse religies en levensbeschouwingen. In een vrije en vreedzame samenleving respecteren burgers elkaars religieuze en filosofische overtuiging. Daarom is het verantwoord dat erediensten en levensbeschouwingen kunnen worden erkend door de overheid en dat ze door de overheid ook financieel kunnen worden ondersteund onder bepaalde voorwaarden. N-VA wil eerst en vooral de neutraliteit van de openbare dienstverlening. De N-VA aanvaardt elke vorm of uiting van levensbeschouwelijk geïnspireerde sociale normering binnen het wettelijke kader. Als dusdanig is het dragen van opzichtige levensbeschouwelijke symbolen een individuele keuze die de N-VA respecteert. Als overheid maakt men evenwel geen individuele keuzes, maar keuzes gebaseerd op algemene en objectieve principes. Bij rechtstreeks klantencontact in de openbare dienstverlening mag men geen blijk geven van een overtuiging via opzichtige levensbeschouwelijke symbolen. Daarnaast is het onlogisch dat de regelgeving met betrekking tot de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten een gewestelijke bevoegdheid is en de regelgeving met betrekking tot de niet-confessionele levensbeschouwingen federaal geregeld wordt. Dit alles hoort tot de bevoegdheid van de deelstaatregeringen te behoren.

actua

Wij erkennen de rol die godsdienst en/of levensbeschouwing speelt in het leven van heel wat Vlamingen en Belgen. De vrije beleving van deze overtuiging is een liberale grondwaarde. Maar we zijn er niet van overtuigd dat de overheid in de toekomst de erediensten op dezelfde manier moet blijven financieren. De verdeling van de middelen moet minstens een betere weerspiegeling zijn van de verhoudingen binnen de samenleving. We streven er globaal ook naar om de rol van de overheid in de financiering van de erediensten terug te dringen. Wij vinden het belangrijk dat de overheid neutraal is ten opzichte van levensbeschouwingen en godsdiensten in haar contact met de burger en dat ook uitdraagt. Daarom willen wij symbolen die verwijzen naar een levensbeschouwing of godsdienst verbannen uit publieke ruimtes en bij personen die voor de overheid werken en in contact komen met de burger. Op vlak van de financiering streven we er in eerste instantie naar dat de verdeling van de middelen beter weerspiegelt hoeveel Belgen een bepaalde levensbeschouwing of godsdienst aanhangen. Mensen zouden volgens ons zelf moeten kunnen bepalen waar dit gedeelte van hun belastinggeld aan wordt besteed.

De scheiding tussen kerk en staat is een tweesnijdend zwaard. Enerzijds moet het handelen van de overheid gebaseerd zijn op duidelijke en democratisch tot stand gekomen regels. Sp.a zal daarom nooit toelaten dat de wetten van één of andere god boven de wetten van het volk komen te staan. Anderzijds moeten gelovigen beschermd worden tegen de illegitieme inmenging van de staat. Godsdienstvrijheid betekent voor sp.a dat iedereen in eer en geweten zijn of haar religieuze overtuiging kan koesteren. Het betekent niet dat een maatschappij vrij moet zijn van iedere vorm van godsdienst. Zoals Patrick Loobuyck in zijn boek De seculiere samenleving betoogt, kan de overheid perfect erediensten erkennen en ondersteunen, zonder de scheiding tussen kerk en staat op te geven. Om de neutraliteit te behouden, moet het beleid wel aan drie voorwaarden voldoen. Ten eerste mag de overheid niet discrimineren tussen verschillende levensbeschouwingen. Ze moeten allemaal evenveel kans hebben om erkend te worden of om hun erkenning te verliezen. Ten tweede mag de overheid geen waardeoordeel vellen. Ze mag enkel nagaan of levensbeschouwingen aan de erkenningscriteria voldoen. Ten slotte moeten alle erkende levensbeschouwingen gelijk behandeld worden qua financiering. We stellen vast dat de regelgeving momenteel een historisch gegroeid allegaartje is, waardoor bovenstaande drie voorwaarden niet vervuld zijn. Sp.a wil dit in de volgende legislatuur aanpakken.

Wat vraagt deMens.nu? DeMens.nu stuurde in de aanloop naar de verkiezingen een verlanglijstje op basis van vrijzinnig humanistische waarden naar de huidige verkozen politici. Je kan het ‘verkiezingsmemorandum 2014 – voorstellen van deMens.nu’ vinden op www.deMens.nu


column

Lente

Bestaan ‘ze’ wel, die superpolitici uit uw fantasie? Wat is hun ware impact en hoe lang gaan ze mee? Wel, bekijk het eens van de andere kant: bent u zélf een supermens? Waarom projecteert u dan een ideaalbeeld op een ander? Omdat de meeste mensen graag geleid worden? Niet altijd in alles. Dokters genieten nog vaak een blind vertrouwen, da’s juist. Toch pikken patiënten niet langer alles en gaan ze al eens medisch shoppen bij andere artsen of op het alleswetende internet. Ook bij leerkrachten en professoren is het ‘natuurlijke’ gezag de voorbije decennia al wat beginnen afkalven. Ouders, studenten en kinderen spreken tegen, contesteren proefresultaten. En politici? Die hebben de voorbije jaren al heel wat ‘bagger’ over zich heen gekregen. Politieke problemen zijn vaak meerduidig en aldus niet op te lossen met een welgemikte quote. Overschouw daarbij de exploderende informatiestroom, het moreel pluralisme en de alle kanten uitschietende mening van Jan en An met de pet, en het wordt duidelijk dat ‘de modelpoliticus’ even onwetenschappelijk is

34


illustratie © GR

Marleen Temmerman

Wat gaat ú doen op zondag 25 mei? Gaat u ‘ze’ in het stemhokje het allemaal eens goed zeggen? ‘Ze’, dat zijn de supervrouwen en supermannen die naar onze stemmen dingen. ‘Ze’ kunnen het goed uitleggen en zien er - zeker op de foto’s - ook nog eens mooi uit. ‘Ze’ zijn geloofwaardig, consequent en vervullen een voorbeeldfunctie. ‘Ze’ halen hoge IQ- en EQ-scores, zijn belezen en sportief en ze blijven bovendien gezellig lang met u op café zitten; is het niet op een paar meter van u aan de toog in uw dorp of stad, dan wel op een paar meter van uw zetel op uw tv-scherm. Als de dag daarop de wekkerradio gaat, hoort u ‘ze’ om 6.15u alweer hyperalert en ad rem op de radio.

AR

Tegelijk met de lente, hangen er verkiezingen in de lucht. Als directeur bij de WHO dien ik enige schroomvolle afstand te behouden ten opzichte van de Belgische politiek. Daarenboven verwachten de uitgever en de hoofdredacteur van deMens.nu dat ik deze column niet ga misbruiken voor partijpolitieke propaganda. Nadat ik beide overwegingen zorgvuldig tegen elkaar heb afgewogen, kan ik u dit melden: ik stem op een Belgische socialistische partij met een punt in de partijnaam. Zo, dan is dat meteen ook uitgeklaard.

als het bestaan van god. Ik ben in mijn korte politieke carrière wel al eens een collega tegengekomen die zichzelf zag als de personificatie van de heilige geest en er liepen ook wat god-de-zoons en half heilige maagden rond. Maar die daalden net zo goed als alle anderen al eens af in het vagevuur of in de hel. De politieke hemel bestaat niet. “Als jij als voormalig senator al zo veel vragen en ironische bedenkingen hebt, hoe moeten wij er dan uit geraken professor Temmerman”, vroeg een kennis mij onlangs. Moeilijk, moeilijk. Maar ga eens terug naar de basis. De vlotte ambtenaar-politicus, daar heb ik het zo niet voor. Die probeert je een stofzuiger te verkopen terwijl je eigenlijk voor een koffiezet kwam. Superpolitici en goden… zij schijnen te bestaan bij de irrationele gratie en het ontegensprekelijke geloof van positieve mensen. Hebt u zin in een 7de staatshervorming of hebt u er institutioneel schoon genoeg van? Krijgt u alle partijprogramma’s vergeleken met elkaar? Bent u iemand die nagaat wat het allemaal voor u persoonlijk oplevert of kan u ermee leven dat ook anderen in ons land, in Europa of in de wereld erop vooruitgaan? Is er iemand die u tegenhoudt om bij verkiezingen uw humanistisch hart en solidair buikgevoel te volgen? U moet geen appelen met citroenen vergelijken, neem de aardbei.

Van dag tot dag. Een vrijzinnig humanist in het dagelijkse leven

Veerle: “In het buitenland houd ik mij aan wat de wet oplegt, maar ook niet meer dan dat.”

illustratie © GRAR

Vrijzinnig humanisme, het is een levensbeschouwing. Maar hoe vertaalt zich dat in het dagelijkse leven? Wat de ene vrijzinnig humanist doet, is niet altijd hoe de andere het ziet. Deze keer vragen we aan een vrijzinnig humanist wat ze doet wanneer ze op reis is in een land waar andere regels gelden. Waar vrouwen bijvoorbeeld niet met de auto rijden, een hoofddoek dragen of waar homoseksualiteit taboe is.


Wij zijn er voor jou! Je kan bij ons terecht voor: info (o.a. rond waardig levenseinde) – vrijzinnig humanistische plechtigheden – vrijzinnig humanistische begeleiding – vrijzinnig humanistische activiteiten - vrijwilligerswerk huisvandeMens Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 [email protected] huisvandeMens Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 2018 Antwerpen T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 [email protected] huisvandeMens Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen T 03 227 47 70 [email protected] huisvandeMens Bilzen Klokkestraat 4 bus 1 3740 Bilzen T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 [email protected] huisvandeMens Bree Opitterstraat 20 3960 Bree T 089 73 05 00 - F 089 73 05 09 [email protected] huisvandeMens Brugge Jeruzalemstraat 51 8000 Brugge T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 [email protected] huisvandeMens Brussel Sainctelettesquare 17 1000 Brussel T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 [email protected] huisvandeMens Diksmuide Esenweg 30 8600 Diksmuide T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69 [email protected] huisvandeMens Eeklo Boelare 131 - 9900 Eeklo T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59 [email protected] huisvandeMens Genk Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk T 089 51 80 40 [email protected] huisvandeMens Gent Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

huisvandeMens Halle Molenborre 28/02 1500 Halle T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 [email protected]

huisvandeMens Maasland Pauwengraaf 63 3630 Maasmechelen T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 [email protected]

huisvandeMens Vilvoorde Frans Geldersstraat 23 1800 Vilvoorde T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected]

huisvandeMens Hasselt A. Rodenbachstraat 18 3500 Hasselt T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 [email protected]

huisvandeMens Mechelen Hendrik Consciencestraat 9 2800 Mechelen T 015 45 02 25 [email protected]

huisvandeMens Zottegem Hoogstraat 42 9620 Zottegem T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected]

huisvandeMens Herentals Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 [email protected]

huisvandeMens Mol Laar 2 bus 3a 2400 Mol T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 [email protected]

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

huisvandeMens Ieper Korte Torhoutstraat 4 8900 Ieper T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 [email protected] huisvandeMens Jette Sainctelettesquare 17 1000 Brussel T 02 513 16 33 [email protected] huisvandeMens Kortrijk Overleiestraat 15A 8500 Kortrijk T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] huisvandeMens Leopoldsburg Koningstraat 49/gelijkvloers 3970 Leopoldsburg T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected] huisvandeMens Leuven Tiensevest 40 3000 Leuven T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected] huisvandeMens Lier Begijnhofstraat 4 2500 Lier T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected] huisvandeMens Lommel Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49 [email protected]

huisvandeMens Roeselare Godshuislaan 94 8800 Roeselare T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected] huisvandeMens Ronse Zuidstraat 13 - 9600 Ronse T 055 21 49 69 [email protected] huisvandeMens Sint-Niklaas Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] huisvandeMens Sint-Truiden Kazernestraat 10/001 3800 Sint-Truiden T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected] huisvandeMens Tienen Beauduinstraat 42 3300 Tienen T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31 [email protected] huisvandeMens Tongeren Vlasmarkt 11 3700 Tongeren T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 [email protected] huisvandeMens Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 [email protected]

Voor meer informatie:

www.deMens.nu

Ik heb een totaal gebrek aan ambitie. Privacy. Lies Lefever op mensenmaat

Recommend Documents