Iepenwandeling Start Herengracht brug Leidsestraat kijkend richting ‘De Bocht’ Hier staan Lindebomen.
Schilderij Gerrit Berckheyde (1672) voorbeeld van schilderij 17e eeuw zonder bomen.
Voorstudie van hetzelfde schilderij met bomen. Bomen op schilderijen uit de Gouden Eeuw werden vaak weggelaten om de schoonheid van de gevels beter uit te laten komen.
Detail van de kaart van Pieter Bast uit 1597 met een regelmatige bomenrij langs de stadsgracht binnen de stadswal, de latere Herengracht.
Aanvankelijk geen Iepen maar Lindebomen. John Evelyn (1641): ‘frequently planted and shaded with the beautifull limetrees, which are set in rowes before every mans house, affording a very ravishing prospect’ Iepen voor het eerst genoemd. Melchior Fokkens (1662): ‘Dees Stadt zoo over al beplant met Yp’ en Linden, Is hier in gadeloos, en nergens meer te vinden. Het groen Bosschaadje zelf is hier voor onze deur, En schaft ons veel vermaak vol aangename geur.‘
Overgang naar Iepen: Iepen zijn sterker, ze gedijen op verschillende soorten gronden, zijn bestand tegen natte en droge omstandigheden, niet gevoelig voor zilte zeewind en luchtvervuiling, en ze verdragen – tot op zekere hoogte – beschadigingen en verharding. Vanaf het begin van de achttiende eeuw zien we op historische tekeningen en prenten iepen afgebeeld. Waarschijnlijk ging het hierbij om de Hollandse iep of Ulmus x hollandica, een kruising tussen de inheemse gladde veldiep en de ruwe bergiep.
Iepen zijn inheems in Europa.
Amsterdam telt de grootste iepenpopulatie ter wereld. In de binnenstad alleen heeft de dienst Publieke Werken er al meer dan 5.000 aangeplant, in de hele gemeente circa 75.000, en dan zijn de vele zaailingen – de spontaan uit zaad opgeschoten exemplaren – nog niet meegeteld.
Carel Willinck plantsoen Ulmus x hollandica ‘Groeneveld’ Kenmerk: dichtbebladerde kroon. Grijze twijgen zijn stug en behaard; produceert na de bloei het meeste zaad.
Stadhouderskade (hoogte Heineken brouwerij) Ulmus minor ‘Hoersholminsis’ Normaal staan hier Platanen. Iepen geplaatst op verzoek van een bewoner van de Stadhouderskade (Hr Cohen). Hij is in de stadsarchieven gedoken en heeft de gemeente overgehaald om daar Iepen te herplaatsen omdat ze er vroeger ook al hadden gestaan. Hij zag deze cultivar op de Bernard Zweerskade staan en wilde deze ook hier toegepast zien.
Hoek Reguliersgracht/Weteringschans Jong exemplaar van Ulmus ‘New Horizon’ Zeer resistent tegen Iepenziekte Iepenziekte. Rond 1919 ontdekt (afkomstig uit Azië) en maakt veel slachtoffers in Europa. Vooral de veel geplante ‘Belgica’ bleek zeer bevattelijk. Een schimmelziekte die zorgt dat de houtvaten van de boom verstoppen. De schimmel wordt verspreid door de iepenspintkever, maar kan ook overgedragen worden via wortelcontact.
Jaarlijks worden in de binnenstad nog ongeveer vijf bomen gekapt; op een bestand van 5.000 iepen komt dat neer op één promille. In Amsterdam wordt de iepenziektebestrijding centraal door de dienst Ruimtelijke Ordening gecoördineerd. In de stad hangen zestig iepenspintkevervallen, metalen plaatjes van circa 30 bij 30 cm, waaraan een klein buisje met lokstof is bevestigd. Als de kevertjes afkomen op de in de vloeistof verwerkte feromonen, blijven ze plakken aan de met kleefstof ingesmeerde metalen plaat. Eens in de twee maanden worden de platen vervangen en naar een laboratorium gebracht, waar het aantal iepenspintkevers wordt geteld. Aan de hand van de hoeveelheid aangetroffen kevertjes bepaalt men of er een besmettingsbron in de buurt is. Deze besmettingsbron kan bestaan uit een zieke iep, maar ook uit met schimmel geïnfecteerd openhaardhout, dat van buiten de stad is aangevoerd.
Reguliersgracht Ulmus glabra ‘Cornuta’ Een speciale ent met de entplek op 2 meter hoogte Onderstam (waarschijnlijk) Ulmus x Hollandica ‘Belgica’ Met bovenop een bergiep
Amstel (Magere Brug) Ulmus x hollandica ‘Belgica’ + Ulmus x hollandica ‘Vegeta’ Bomen op bruggenhoofden duidelijk groter en beter ontwikkeld. Meer ruimte voor wortels en minder parkeerdruk.
Weesperstraat (tussen Kerstraat en Nieuwe Keizersgracht) Ulmus ‘Amsterdam’ Nieuwe cultivar die volledig resistent zou zijn. Kenmerkend is de olifantspootachtige stam; frisgroene bladeren.
Nieuwe Keizersgracht (richting Hortus) Ulmus x hollandica ‘Belgica’
Hortusplantsoen 3 Iepen (Ulmus x hollandica ‘Belgica’) die met een storm in het water zijn gevallen maar nog groeien.
Muiderstraat Ulmus ‘Dodoens’ Dichtere kroon dan Plantijn + Ulmus ‘Plantijn’ Open kroon en hol staande blaadjes Kleuren allebei geel in de herfst.
Oude Manhuispoort De oudste iepen in de binnenstad zijn hooguit 120 jaar oud In de tuin van de Oudemanhuispoort staat een 35 meter hoge Hollandse iep, waarschijnlijk een ‘Belgica’, waarvan geschat wordt dat hij omstreeks 1895 is geplant
Nieuwe Uilenburgerstraat Ulmus minor ‘Sarniensis’ (Monumentaaliep) In 1836 in Engeland ontstaan en wordt geënt op een onderstam van ‘Belgica’. Zeer geschikt voor beplanting in smalle straten; zeer vatbaar voor Iepenziekte.
Krom Boomssloot Enkele oude exemplaren van ‘Belgica’
Recht Boomssloot + Kromme Waal Ulmus x hollandica ‘Vegeta’ (Huntingdoniep)
Via OBA en draaibrug naar PTA Aanplant jonge Ulmus laevis (Steel-‐ of Fladderiep) Let op steun van bamboestokken. Wel vatbaar voor iepenziekteschimmel, maar de iepenspintkevers vinden de bladeren niet lekker. Veldresistentie
De Ruyterkade Ulmus ‘Columella’ Jonge exemplaren, blijven smalle bomen.
Via spooronderdoorgang en Schreierstoren naar Damrak ter hoogte van de voorkant Beurs van Berlage Aanplant Ulmus ‘Frontier’ vrij nieuwe cultivar
Reden voor deze wandeling. In het kader van de ‘rode loper’ worden deze bomen geplant. In de herfst kleuren de fraai rood
Einde wandeling Café De Wildeman (biertje?)
