IEMAND DIE TERUGZWAAIT
Djoeke Ardon
Iemand die terugzwaait
ABC yourself
Lemniscaat
© 2012 Djoeke Ardon Omslag © Maarten Deckers Omslagbeeld © JamesLee1 / iStockPhoto.com Nederlandse rechten Lemniscaat b.v., Vijverlaan 48, 3062 hl Rotterdam, 2012 ISBN 978 90 477 0513 0 Druk- en bindwerk: HooibergHaasbeek, Meppel Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Dit boek is gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt en verouderingsbestendig papier en geproduceerd in de Benelux waardoor onnodig en milieuverontreinigend transport is vermeden.
Voorbijganger
’s Avonds als iedereen in kroegen zit, met haar dat glanst en wangen in dezelfde kleur rood als hun lippen, ben ik die voorbijganger. Die ene die je blik vangt, besmuikt wegduikt en verder loopt. Ik ben de voorbijganger die jou niet vergeet. Omdat ik in je ogen, in je rode wangen en in je glas wijn medeleven zie met iedereen die nu niet op dezelfde barkruk om dezelfde grap lacht. Ik flirt met mannen met kleine hondjes, die ze ’s avonds, als iedereen in de kroeg zit, aan twee lange lijnen uitlaten. Mannen die hun hondjes in buitenwijken langs speeltuinen manoeuvreren. Ik doe dat niet omdat het mannen zijn die ik leuk vind, het zijn de enige mannen die terug flirten. Dat ben ik. Ik heb geflirt met mannen met permanentjes, mannen die bij hun oma woonden en mannen die in de winter goedkope kortemouwen-T-shirts over hun shirts met lange mouwen droegen zodat ze eruitzagen als een uit de kluiten gewassen kindmodel van C&A. En ik zag dat jullie me aankeken met jullie medelijden, met jullie glaasjes wijn en jullie grappen. En als jullie me de weg vragen moet ik mijn keel schrapen omdat mijn stem me als moed in de schoenen is gezonken. Ik heb bijna nooit gehoord van de plek waar jullie heen willen. En dan moet ik verontschuldigend om mezelf lachen om minder zielig te zijn. En dat zijn dan gebeurtenissen waar ik vervolgens weer heel lang over nadenk terwijl jullie je bestemming zonder mijn hulp ook wel gevonden hebben en mij allang vergeten zijn. Diegene ben ik.
5
Basis
In de trein zat een man met zijn voeten op het bankje tegenover hem. Een krantje eronder. Zijn muziek stond zo hard dat we niets meer tegen elkaar konden zeggen. Hij had halflang haar, gekruld door het vet. Achter zijn oor stak een joint. Zo eentje. Toen hij ons zag kijken draaide hij de volumeknop nog iets harder. Hij lachte. Wij lachten maar terug. Achter ons hoorden we gefluister. Asociaal vonden ze het, de mensen achter ons. ‘Ik heb deze iPod aan mijn vriendin gegeven,’ zei de man. Uit het niets leek het, maar hij was ons een excuus verschuldigd. En dat wist hij. Met dit excuus liet hij ons in verwarring achter. Even was het stil. ‘Maar als je hem aan je vriendin hebt gegeven, zou zij hem toch moeten gebruiken?’ vroeg ik na een net iets te lange stilte. Ik wilde eigenlijk niet met hem praten. Maar mijn nieuwsgierigheid was groter dan die wil. ‘Ja, maar zij zet er muziek op en dan mag ik hem mee,’ zei hij. Ik keek naar beneden. ‘Natuurlijk,’ voegde hij er schamper aan toe. Ik schaamde me dat ik zoiets logisch niet had bedacht. Toen de conducteur eraan kwam, draaide hij zijn volumeknop omlaag. Hij trok het krantje recht onder zijn voeten en sloot zijn ogen. De conducteur stond even stil. Twij-
6
felde. Zag de tien blikjes bier. En het van goede wil getuigende krantje. Hij liep verder. De man lachte. Hij lachte zich suf. Stak zijn joint op. Doofde hem weer na een trekje en wisselde een blik van verstandhouding met mij. (Wij hadden immers een basis. Het was geen solide basis, maar het was onmiskenbaar een basis.) ‘Hij durfde er niets van te zeggen vanwege al dat bier,’ zei hij. Ineens was hij heel serieus. Hij zette zijn volumeknop helemaal open. Achter me zuchtten de mensen dat het een lieve lust was. ‘Gek, hoeveel mensen baseren op hun vooroordelen. Geen van jullie durft tegen mij te zeggen dat de muziek zachter moet.’ Hij slaakte een diepe zucht en keek naar buiten. Hij dacht dat wij de muziek zachter wilden. Omdat wij geen vet haar hadden, omdat wij geen biertjes dronken. ‘Mag ik een verzoeknummer aanvragen?’ vroeg ik. Even was hij stil. Hij fronste zijn wenkbrauwen. Wilde iets boos zeggen. Besloot te lachen. Ik zag de verwarring op zijn gezicht. Voor ik het wist gaf hij me zijn iPod. ‘Dat heb ik nog nooit meegemaakt,’ zei hij met een glimlach. Zonder iets te zeggen draaide ik de volumeknop omlaag. ‘Goed, van je krantje,’ zei ik. Toen ik uitstapte keken we elkaar aan. Net zo lang tot de trein uit het zicht verdwenen was. We hadden een basis.
7
Dagdroom
Ik dagdroom veel over de mensen die ik zou willen zijn. Ik ben meestal een man van veertig. Zonder vrienden, met een voorliefde voor rode omfietswijn. Een man in een klein appartementje, met een buurvrouw die hem af en toe wijst op de aanbiedingen in de foldertjes en op zijn planten. Dat ze weer eens water moeten. Een buurvrouw met een kat. Zulke mannen hebben alleen maar geldzorgen, en van alle zorgen die je kunt hebben zijn geldzorgen wel de meest klinische. Ik ben geen man van veertig. Laatst neuriede ik zonder het door te hebben een liedje. Ik stond in de rij voor een pinautomaat en was tevreden over wat ik net had gedaan. Ik neuriede totdat iemand zich omdraaide. Een man van veertig. Hij had net gepind, maar op het laatste moment had hij op ‘stoppen’ gedrukt. Dat nam ik aan, omdat er geen geld uit de pinautomaat kwam. De man keek me onderzoekend aan en zei: ‘Als een vrouw neuriet heeft ze wat betekend voor deze maatschappij.’ Ik was geneigd hem te geloven, maar een echt grote bijdrage aan de maatschappij had ik op dat moment niet geleverd. Op een ander moment ook niet. Of je moet het schrijven van verhalen als een nuttige bijdrage zien. Of het aanbieden van petities over winkeldeuren die in de winter gesloten moeten worden. De man leek mijn gedachten te lezen. ‘De maatschappij
8
is niet zo groot,’ zei hij. Hij stapte weer op zijn fiets. In zijn linker fietstas zat een fles wijn. Het was een grote man maar al zijn onderdelen waren klein. Ik weet dat zeker van de onderdelen die ik kon zien en vrijwel zeker van de onderdelen die ik niet kon zien. Kleine handen, kleine ogen. Hij had een vriendelijk gezicht. ‘Waar gaat u naartoe?’ vroeg ik. ‘Naar mijn appartement,’ zei hij. Ik vroeg hem of hij ook een buurvrouw had. Hij knikte instemmend. Een buurvrouw met een kat, zei hij. ‘Ik wou dat ik u was,’ zei ik. Hij keek me ontroerd aan, zijn oogjes werden een beetje waterig. Hij dacht aan de afgelopen tien jaar, denk ik. Waarin hij eigenlijk niets noemenswaardigs had gedaan. Als je tien jaar niets noemenswaardigs doet, zijn je herinneringen ook minder noemenswaardig. Met alle gevolgen van dien. Hij voelde zich gevleid dat er iemand was die zijn herinneringen wilde hebben. ‘Mijn herinneringen zijn vast mooier als je er een beetje bij neuriet,’ fluisterde hij zacht. Met een glimlach stapte hij op zijn fiets.
9
Feestje
Ik heb vaak het gevoel dat ik niet besta. Dat is een prettig gevoel. Als je niet bestaat hoef je niets te doen. En als je wel wat doet is dat mooi meegenomen. Vaak denk ik: dit is nog niet echt. Láter, dan wordt het echt. Ik heb de grens van later al vaak opgeschoven. Soms zijn er momenten waarop het niet gaat, het nietbestaan. Soms zijn er mensen die je het bestaan zo voor je voeten werpen. ‘Doe ermee wat je wilt,’ lijken ze te zeggen, ‘het is jouw feestje.’ Laatst las ik bijvoorbeeld een gedicht van Ingmar Heytze, waarin ‘meisjes van achttien’ in dezelfde zinsnede stond als het woord ‘bed’. Toen voelde het ineens alsof ik serieus meetelde. Laatst parkeerde ik mijn fiets in de fietsenstalling. Op een betonblok zat een jongen met een rode map. Hij zette een streepje toen ik langsliep. Toen ik het tunneltje inliep was er weer een jongen. ‘Waar kom je vandaan?’ vroeg hij. Een vraag die je op verschillende manieren kunt uitleggen, maar ik wees maar gewoon naar links. Hij zette opnieuw een streepje. ‘Ik ben al geteld,’ zei ik. ‘Geeft niet,’ antwoordde hij. ‘Wij brengen het verkeer in kaart.’ Aan het eind van de dag ging ik dezelfde weg terug. De jongens stonden er nog steeds met hun rode mapjes. Ze zagen bleker dan aan het begin van de dag. Hun haar was doorweekt van de regen. Lusteloos zetten ze streepjes in hun mapjes toen ik langsliep. ‘Waar ga je naartoe?’ vroeg de jongen.
10
‘Waar ik vanochtend vandaan kwam,’ antwoordde ik. Ik wees naar rechts. Ik was grondig in kaart gebracht. Mijn bestaan was gereduceerd tot vier streepjes in twee rode mappen. Maar het was me als nooit tevoren voor de voeten geworpen. Ik had gewezen waar ik vandaan kwam en waar ik naartoe ging. Ik kon er niet meer omheen. Het is mijn feestje.
11
