S c h ip I
en W e r f
1 4 -D A A G S T IJ D S C H R IF T , G E W IJD A A N S C H E E P S B O U W , S C H E E P V A A R T E N H A V E N B E L A N G E N D E VEREEN1GING VAN TECH N ICI OP SCHEEPVAARTGEBIED DE CENTRALE BOND VAN SCHEEPSBOUW M EESTERS IN N ED ERLA ND H ET INSTITUUT VO O R SCHEEPVAART E N LUCHTVAART HET N ED ERLA N D SCH SCHEEPSBOUW KUNDIG PROEFSTATION
IN „SCHIP EN WERF” IS OPGENOMEN HET MAANDBLAD „DE TECHNISCHE KRONIEK"
REDACTIE: M. A. W. BOS, ir. J. W. H EIL w.i., prof. dr. ir. W. P. A. VAN LAM M EREN, ir. G. D E ROOIJ s.i. en prof. ir. L. TROOST Redactie-adres: Hcemraadssingel 194, Rotterdam 3, Telefoon 25 22 00
ERE-COMITÉ:
Ir. A. W. BAARS, Oud-Directeur van Werkspoor N.V.. Amsterdam; A. T. BRONSING. Oud-Directeur der N.V. StoomvaartMaatschapplj „Nederland” , Amsterdam; Ir. M. EIKELENBOOM, Oud-Dlrecteur Van N levelt, Goudriaan & Co's Stoomvaart M i].,Rotterdam; F. GOEDKOOP Dzn.,Presldent-Dlrecteur Nederlandsche Dok- en Scheepsbouw-Maatschappij (v.o.f.l. Amsterdam; W. H. DE MONCHY. Oud-Dlrecteur Holland-Amerika Lijn, Rotterdam; C. POT, Oud-Directeur der N.V. Electroteclin. Industrie v /h W. Smit & Co.. Slikkerveer; F.G.STORK, Directeur der N.V. Kon. Maclilnelabrlek Gebr. Stork & Co.. Hengelo; ir. H. C. WESSELING. Commissaris der N.V. Kon. Mij. „De Schelde” , Vllsslngen; S. VAN WEST, Oud-Dlrecteur Dok- en Werf-Maatschappij W ilton Pijenoord N.V., Schiedam. Jaar-abonnement (bijvooruitbetaling) ƒ22,50, buiten Nederland ƒ40,— , losse nummers ƒ2,— , van oude jaargangen ƒ2,50.
U ITGEVERS W YT-ROTTERDAM 6 Telefoon 25 45 00 (10 lijnen), Telex 21403, Postrekening 58458, Pieter de Hoochweg 111
T W E E E N D E R T IG S T E JA A R G A N G
MEDEWERKERS:
J. BAKKER. Ir. W. VAN BEELEN. prof. dr. ir. C. B. BIEZENO. W. VAN DEN BORN, ir. J. P. CORVER, ir. C. A. P. DELLAERT, L. F. DERT, J. P. DRIESSEN, G. FIGEE, ir. W. GERRITSEN, TH. VAN DER GRAAF, J. F. GUGELOT, F. C. HAANEBRINK, P. INTVELD, prof. ir. H. E. JAEGER, ir. M. C. DE JONG, ir. C. KAPSENBERG, J. VAN KERSEN, prof. ir. J. J. KOCH, ir. H. J. KOOY Jr., ir. W. KROPHOLLER, ir. W. H. KRUYFF, prof. ir. A. J. TER LINDEN, dr. ir. W. M. MEIJER, ir. J. C. MILBORN, J. J. MOERKERK, ir. A. J. MOLLINGER, A. A. NAGELKERKE, ir. J. S. PEL, J. C. PIEK. ir. K. VAN DER POLS, B. POT, mr. dr. ir. A. W. QUINT, ir. W. H. C. E. RÖSINGH, ir. D. T. RUYS, Ir. W. P. G. SARIS, ir R. F. SCHELTEMA DE HEERE, Ir. A. M. SCHIPPERS, dr. P. SCHOENMAKER, dr. J. SPUYMAN, prof. ir. E. J. F. THIERENS, ir. J. W. VAN DER VALK, C. VERMEY, C. VEROLME, IJ. L. DE VRIES. J. W. WILLEMSEN, mr. J. WITKOP, prof. ir. C. M, VAN WIJNGAARDEN.
Overnemen van artikelen enz. zonder toestemming van de uitgevers verboden.
2 JULI 1965 — No. 14
H E T N E D E R L A N D S E A A R D G A S EN DE B U IT E N L A N D S E IN D U S T R IE
U it de voorgaande beschouwingen over het aardgas en de Nederlandse in dustrie is wel duidelijk geworden, dat de vondst van de grote hoeveelheid aard gas een weerslag zal hebben op de o n t w ikkeling van de Nederlandse industrie. Vóór het algemeen in gebruik nemen zullen grote investeringen noodzakelijk zijn in verband m et de aanleg van de transportverbindingen. In de gemeente lijke distributienetten zal veel gewijzigd m oeten worden. Vele industrieën zullen gaan rekenen of zij gas zullen gaan ge bruiken of niet. H et produktieprogram ma van andere industrieën moet gewij zigd worden. N ieuw e industrieën zullen ontstaan. K ortom het aardgas zal in de kom ende jaren grote invloed hebben op de conjunctuur in N ederland. Deze on t wikkeling w ordt voor een belangrijk deel bepaald door de prijspolitiek die de M inister van Economische Zaken zal volgen ten aanzien van het aardgas. Reeds werd in het algemeen gesteld, dat de opzet is het gas voor hoogwaardige doeleinden in te zetten. Gezien de grote invloed' in de komende jaren op de N e derlandse ontw ikkeling is slechts een dergelijke politiek te verantwoorden. Een uitzondering is gem aakt voor een hoeveelheid van 2 5 m iljard kubieke me ter, die voor speciale doeleinden tegen
een adequate prijs beschikbaar w ordt gehouden. O ver de prijs, die daarvoor zal gelden is nog niets bekend. H et gaat hier volgens de aardgasnota van de m i nister „om industriële projecten, w aar van het belang voor de Nederlandse economie van een zodanig grote beteke nis is, dat een afw ijking van de com merciële norm en gerechtvaardigd is” . Een ieder zal begrijpen, dat een algemeen ter beschikking stellen van het aardgas tegen een prijs, die ver beneden de an dere energieprijzen (van kolen en olie) zou liggen, grote schokken in de N eder landse economie zou veroorzaken. Reacties van het buitenland Intussen heeft het Nederlandse aard gas niet alleen in N ederland de aandacht getrokken. Berichten in de Am erikaanse pers, dat in N ederland E uropa’s grootste gasveld is ontdekt, waardoor in ons land een industriële revolutie op gang zal komen, w ekken vanzelfsprekend be langstelling. Zo ook een bericht, dat N ederland, dat tot nu toe de helft van de brandstoffen voor energie-opwekking im porteert, de eerstvolgende 20 jaren geen brandstoffen meer behoeft te im porteren. In W esteuropese landen is uitgesproken, dat N ederland het aard gas ter beschikking moet stellen van de
Gemeenschappelijke M arkt en niet voor binnenlands verbruik moet reserveren, enz. Afgezien van de sensatie in deze be richten blijkt in ieder geval, dat de ont dekking van de grote hoeveelheid aard gas in ons land sterk de aandacht heeft getrokken. Buitenlandse bedrijven, die vestiging in W est-Europa overwegen, zullen in hun overwegingen zeker de factor aardgas opnemen. Door het feit, dat men meer aandacht voor vestiging in N ederland zal hebben, zullen wel enkele buitenlandse vestigingen in N e derland terecht komen. Intussen is N ederland volstrekt niet het enige land in "West-Europa waar aardgas w ordt aangetroffen. In ZuidFrankrijk bij Lacq (Pyreneeën) is een gasvoorkomen, dat reeds enige jaren w ordt geëxploiteerd. Een belangrijke alum inium - annex chemische industrie is daar ontstaan. H et gasvoorkomen is echter niet zo om vangrijk en heeft als belangrijk bezwaar, dat het sterk zwa velhoudend is. Een Frans plan gas uit de bronnen in de Sahara in een pijpleiding door Spanje naar de Gemeenschappelijke M arkt te brengen kan beïnvloed worden door de Nederlandse aardgasvondst. Volgens uitlatingen in de pers heeft men
de verw achting, dat op meer plaatsen in W est-Europa gas aangeboord zal worden. Hoewel hierover niets concreets is be kend gem aakt, kan m en zich voorstel len, dat bijzonder om vangrijke investe ringen die ten doel hebben A frikaans gas naar W est-Europa te brengen, m et meer voorzichtigheid w orden ontw or pen. Engeland heeft een overeenkomst aangegaan Saharagas in vloeibare toe stand te vervoeren naar Engelse havens. D aarnaast heeft men ook reeds belang stelling geuit voor het Nederlandse aard gas. In hoeverre de uitvoer van gas uit N oord-A frika concurrerend kan zijn m et het Nederlandse aardgas is niet te zeggen. H et is volstrekt niet uitgesloten, dat uitvoer van A frikaans gas — mits op zeer grote schaal — concurrerend is. In W est-D uitsland heeft m en uiteraard zeer grote belangstelling voor de vondst van het Nederlandse aardgas. Allereerst om dat m en de hoop heeft in N oordD uitsland eveneens gas aan te treffen, en om dat m en voor het Roergebied — m et zijn m achtige m etallurgische- en m e taalindustrie — gaarne gas op grote schaal ter beschikking wil hebben. O ve rigens zijn daar de belangen van de staal- en kolenindustrie zo sterk van elkaar afhankelijk, dat de m ening van een D uitse gasleverancier volstrekt niet de m ening van de D uitse industrie aan de R uhr behoeft te vertegenwoordigen. H e t bericht, waarop hier gedoeld w ordt, is afkom stig van de R uhrgas A.G. H et sprak van de verw achting eind 1965 N ederlands gas ter beschikking te k rij gen. O ok hier zal weer veel afhangen van de prijs, die bij export berekend zal w orden. In de Verenigde Staten, w aar m en zich graag w at sterk u itd ru k t, zegt men, dat h et aardgas de beslissende stoot is voor N ederland’s overgang van een bevol king van boeren en handelaren naar een industriële m arkt. W el kan worden aangenom en, dat N ederland’s industria lisatie daardoor bevorderd w ordt. T erecht wijst men op het kardinale p u n t van de prijs, w aar nog een vraag teken geplaatst m oet worden. W el zijn reeds prijzen overeengekom en voor export naar België en W est-D uitsland, m aar om te beginnen m oet nog vast gesteld worden welke concurrentie men daarbij zal ontm oeten van gas uit eigen bodem (W est-D uitsland) en in hoever andere brandstoffen concurrerend zul len gaan optreden (olie in België). Een definitieve prijs zal w aarschijnlijk de invloed van deze concurrentie onder
gaan. Bovendien gelden deze prijzen ge durende de aanloopperiode. Volgens h e t zelfde bericht, dat in de U.S. News and W orld R eport voorkom t zouden N e derlandse deskundigen reeds verklaard hebben, dat het N ederlandse gas gelei delijk op de W esteuropese m ark t ge bracht zal w orden. N iettem in zou ook dan de weerslag op de concurrerende kolen en olie aanzienlijk zijn. H ieraan w ordt direct toegevoegd, dat nog niet bekend is welke industrieën over zullen gaan op gas en of m en hierm ede elek tri citeit zal gaan opwekken. D e verw ach tin g zou zijn, dat gezien de om vang van het aardgasvoorkom en men wel kan aannem en, dat het zover zal kom en. Al deze uitlatingen tonen aan, dat het N ederlandse aardgas in het b u iten land de aandacht heeft getrokken en dit niet ten onrechte. Zelfs krijgt m en wel eens de indruk dat het Nederlandse p u bliek w at lauw er heeft gereageerd dan het buitenland. H ierm ede is stellig niet gezegd, dat degenen, die op een of andere wijze betrokken w aren bij problem en, die de ontdekking van het gasveld op wierpen, hierop m atig reageerden. W aarschijnlijk is de oorzaak van de verschillende reacties, d at m en in enkele landen reeds ervaring had opgedaan m et aardgas op grote schaal en de gevolgen daarvan voor de samenleving. In F ran k rijk was drie jaar na de ontdekking van aardgas in de Pyreneeën dit gas reeds beschikbaar voor de industrie in Reims. In de V erenigde Staten w ordt het aard gas over duizenden kilom eters getrans porteerd. De prijs van het aardgas Reeds w erd opgem erkt, dat de prijs w aarvoor het aardgas door de gem een ten zal w orden aangeboden, nog niet overal precies bekend is. In de gehele ontw ikkeling, die een gevolg zal zijn van de beschikbaarstelling van het aard gas in geheel N ederland, Zal dit het cen trale p u n t zijn. H oewel de aanbieding van aardgas overal in ons land nog wel een enkel jaar zal vergen, zullen de ge volgen eerder voelbaar zijn in enkele bedrijfstakken. O p een enkel p u n t, nl. de plaats van vestiging van bedrijven kan hier nog de aandacht w orden gevestigd. Indien het zover zou kom en, dat het aardgas bij industrieel verbruik de plaats van kolen o f olie gedeeltelijk gaat innem en, vervalt bij vele bedrijven de noodzaak te r wille van de aanvoer van kolen of olie een vestigingsplaats aan diep vaarw ater te zoeken. Vooropgesteld natuurlijk, dat andere grondstoffen dit niet noodzake lijk blijven m aken. D e besparing op transportkosten kan belangrijk w orden.
G rotere spreiding van de industrie w ordt een m ogelijkheid. H e t m erkwaardige is intussen, dat deze gehele ontw ikkeling doorkruist kan w orden door de prijs politiek, die de gem eenten kunnen gaan voeren als leveranciers van het aardgas, die dan uiteraard ook de prijzen zullen vaststellen. Op het verzoek van de in dustrie de gem eenten niet in te schake len bij de voorziening van industriële grootverbruikers, is intussen positief gereageerd. D it kan gevolgen hebben voor de aanbieding van aardgas in bijv. België. Indien in N ederland, zoals n u gebeurt, verschillende prijzen to t stand kom en voor verschillende gebruikers, bestaat deze m ogelijkheid ook in België. Men herinnert zich het gesprek, dat begin mei van d it jaar heeft plaatsgevonden tussen Belgische en N ederlandse geïnteresseer den over de prijs, die N ederland (d.w.z. de Nederlandse Aardolie M aatschappij) aan D istrigaz, de Belgische Pijpleiding M aatschappij, vraagt. D it verschil kom t vooral tot uiting bij het industriële ver bruik. De N ederlandse verbruiker (van meer dan één m iljoen m 3 per jaar) be taalt 4,5 cent en de Belgische 5,5 cent. H iertegen w ordt van Belgische kan t be zw aar gem aakt. H e t is echter de vraag o f dit bezwaar door de gehele Belgische industrie ondersteund zal worden, om dat de steenkoolbelangen een grote in vloed hebben. D aarenboven kan m en in België ook verschil gaan maken tussen de prijs voor huishoudelijk en die voor industriegebruik. Een Belgische verte genwoordiger m eende in de loop van dit gesprek, dat de prijs voor industriële ge bruikers in België en N ederland uniform m oest zijn. H ierop kan het antwoord slechts zijn, dat de N .A .M . niet de opzet heeft de gehele Belgische industrie van aardgas te voorzien, ter vervanging van kolen en olie. Tenslotte nog een opm erking over de plaats van het aardgas in de Gemeen schappelijke M arkt. Reeds w erd de con clusie getrokken, dat het aardgas in N ederland aanleiding zou w orden to t ontw ikkelingen in verschillende sectoren der industrie. In feite zijn dit versnelde ontw ikkelingen. Deze kunnen weer ge volgen hebben tegenover de buitenland se concurrerende bedrijven. H et is niet uitgesloten, dat de ontdekking van het aardgas in N ederland aanleiding zal w orden to t een uitgebreide vergelijking van de energieprijzen in de Gemeen schappelijke M arkt en dit weer to t een poging te kom en to t een gemeenschap pelijke energiepolitiek. D it houdt echter niet in, dat de energieprijs in de landen van de Gemeenschappelijke M arkt overal gelijk m oet zijn. De staalindustrieën in de E.G.K.S., als zeer grote energiever bruikers, betalen evenm in gelijke prij zen. D it zal bovendien voor de verant w oordelijkheid van de distribuerende m aatschappijen in het buitenland zijn.
door ST R A LIN G SV E ILIG H EID BIJ IN D U STRIËLE R A D IO G RA FIE
J. TH. EERING *)
Inleiding H et is duidelijk, dat door de toe passing van radio-isotopen voor gammaradiografie veel n u ttig w erk kan worden verricht. Hierm ee is reeds voldaan aan één van de beide eisen w aaraan men uit veiligheidsoverwegingen m oet voldoen bij de toepassing van radio-isotopen in de industrie: 1. aan het gebruik van de isotopen m oeten duidelijke technische en /o f economische voordelen zijn verbon den; 2. de risico’s, veroorzaakt door de stra ling die de stoffen uitzenden, moe ten binnen aanvaardbare grenzen blijven en ze moeten ruimschoots opwegen tegen het verkregen voor deel. Een bewijs voor de tweede eis te ge ven is zeer moeilijk, om dat het bijna onm ogelijk is exact het werkelijke risico aan te geven bij een bepaalde bestraling. G elukkig kom t de w etgever ons hierin tegem oet. In het Veiligheidsbesluit Ioni serende Straling (V BIS), gebaseerd op de Veiligheidswet, is nauw keurig om schreven welke bestralingen als aan vaardbaar w orden geacht. De w erke lijke grootte van de risico’s kan dus buiten beschouwing blijven; men dient zich aan de voorgeschreven regels te houden.
Fig. 1. Röntgcnruim tc m et automatische tuaarschuwingslamp
H et uitgangspunt van de gehele be schouwing is, dat bij de uitvoering van het radiografische w erk, bestraling van hen die de apparatuur bedienen en de personen die er omheen vertoeven, niet steeds te verm ijden is.
Fig. 2. Monel-capsulc voor lridm m -192
M ogelijke bestralingen Alvorens to t een behandeling van de veiligheidsmaatregelen over te gaan is het n u ttig een korte beschouwing te wijden aan de grootte van de bestra lingen die de stralingsbronnen, zoals dié voor radiografie worden gebruikt, ku n nen veroorzaken. H et gebruik van röntgentoestellen en isotopen is zo nauw m et elkaar verweven, dat schei ding niet mogelijk is. Zoals bekend, zijn de aard, energie, doseringssnelheid en tijd van expositie van belang zolang het een zg. uitw en dige bestraling betreft. O nder „uitw en dige bestraling” w ordt dan een bestra ling door een stralingsbron buiten het lichaam verstaan. 'Worden naast rönt gentoestellen ook radio-isotopen ge bruikt, dan dient behalve genoemde punten ook de kans op inwendige be sm etting te worden bekeken. De voor radiografie toegepaste röntgenbuizen w erken m et een buisspanning van 30 to t 3 00 kilovolt; de straling w ordt meestal m et behulp van wissel spanningen opgewekt. De in de bundel heersende doseringssnelheid van een toe stel, werkend bij een buisspanning van 300 kilovolt en een buisstroom van 4 m A , is ongeveer 20 R /m in. op een afDirectie-Assistent, Röntgen Technische Dienst N.V .
staan doordat de fabrikan t de bronnen m et een besm etting aan de capsule af levert. Vooral zo’n tien jaar geleden was dat eerder regel dan uitzondering. O ok een goed afgeleverde bron kan echter gaan lekken door een defect aan de capsule. Zo’n defect kan veroorzaakt w orden door slijtage, beschadiging of een foutieve constructie van de cap sule. H et hangt van de constructie van bron en container af w at de gevolgen daarvan zullen zijn. Bij de situatie zoals die zich bij technische radiografie voor doet, kan contam inatie van het perso neel niet worden uitgesloten, m aar m oet toch zeer onw aarschijnlijk worden ge acht. Tenslotte een idee van de om vang van stralingsw erkzaam heden: dagelijks w erken 250 w erknem ers m et 80 rö n t gentoestellen en 60 radioactieve bron nen door geheel N ederland en vaak daarbuiten.
doseringssnelheden zijn laag in verge lijking m et die welke in de primaire röntgenbundel heersen; een overschrij ding van de weekdosis kan er echter door worden veroorzaakt. De radio-isotopen: in gebruik zijn cobalt 60 bronnen to t een activiteit van 50 Curie per bron en iridium 192 to t een activiteit van 20 Curie per bron. De op één m eter heersende doserings snelheid van de onbeschermde bronnen is resp. 67 /z en 10 R /u u r, beduidend lager dus dan bij de röntgentoestellen. Door onvoorzichtigheid is een over schrijding van de gemiddelde w eek-, kw artaal- en jaardosis wel mogelijk, maar m inder w aarschijnlijk dan bij de röntgentoestellen. O ok bij de radio-isotopen kan ver strooiing van de gam m astraling to t een bestraling leiden. O ok hier zijn de op tredende doseringssnelheden zodanig, dat alleen overschrijding van de gem id delde weekdosis mogelijk is. Een extra risico, vergeleken m et de röntgentoestellen, vorm en transport en opslag van de radio-isotopen. Vooral hierbij kunnen niet to t het personeel behorende personen worden bestraald. Op dit pu nt steken de isotopen on gunstig af tegenover de röntgentoestel len.
W ie moeten beschermd worden? Bij de uitvoering van het onderzoek is bestraling van het bedienend perso neel m aar ook van het personeel u it het bezochte bedrijf m ogelijk. V oorts is bij w erkzaam heden bij of op de openbare weg bestraling van voorbijgangers of om w onenden niet uitgesloten. O ok bij vervoer en opslag van radioactieve bronnen bestaat deze m ogelijkheid. H et is bekend, dat de als aanvaard baar geachte doses voor de om schreven groepen zeer sterk verschillen. H ierbij m oet m et het vaststellen van de be scherm ingsm aatregelen rekening w or den gehouden. Voor het personeel dat de röntgen toestellen en radioactieve bronnen be dient en vervoert, w ordt een dosis aan gehouden van: 5 rem /jaar (3 rem /13 weken, 100 m rem /w eek). Voor het personeel in een bedrijf dat in de b u u rt w erkt van de plaatsen waar radiografisch w erk w ordt verricht: 0,5 o f 1,5 rem /jaar (10 of 30 millirem /w eek ). Voor om w onenden en voorbijgan gers: 0,5 'rem /jaar (10 m illirem /w eek). Een en ander w ordt bereikt door de afzettingen bij 4 m illirem /uu r te m a ken.
Contaminatie Hoewel in principe voor radiografie zg. „ingekapselde” radioactieve b ron nen worden toegepast, moet het gevaar van een contam inatie door de radio actieve stof worden bekeken. Zo’n con taminatie van apparatuur en in het ergste geval van personeel, kan o.a. o n t
Beschermingsmaatregelen De w erkzaam heden dienen vanzelf sprekend zo te w orden verricht, dat de eerder genoemde doses niet worden overschreden. D aarnaast m oet er ech ter naar worden gestreefd de doses m et economisch verantw oorde m iddelen zo laag mogelijk te houden. D it laatste is
Fig. 3. Loodcabine voor bet hanteren van de bronnen
stand van 1 m eter vanaf de anode van de röntgenbuis. Bij een veel gebruikt type, dat op een spanning van 200 kV w erkt, bij een buisstroom van 8 mA, bedraagt de doseringssnelheid op dezelf de afstand ± 4 R /m in. De doseringssnelheden zijn zodanig, dat de als gemiddelde, aanvaardbaar ge achte weekdosis voor radiologisch per soneel (100 m illirem ), in zeer korte tijd overschreden kan w orden indien iemand zo onvoorzichtig is zich in de stralingsbundel te begeven. Zelfs een over schrijding van de aanvaardbare kwartaaldosis van 3 rem in zeer korte tijd is denkbaar in zo’n geval. Dergelijke bestralingen kunnen echter worden voorkom en door het veld van de pri m aire stralingsbundel af te zetten met b.v. waarschuwingsborden en hekken. Een röntgenbuis zendt ook straling uit buiten de nuttige bundel. H et hangt van de constructie van de röntgenbuis af hoe groot de doseringssnelheid is op die plaatsen. Alle röntgentoestellen voor technische radiografie in gebruik, vol doen aan de eisen die in D IN -norm 14.113 worden gesteld; de doserings snelheid buiten de nuttige bundel is dan b.v. voor een röntgentoestel 200 kV, 5 m A, niet hoger dan 0,2 m R /u u r, ge m eten op 1 m eter vanaf de brandvlek. De bestralingen die hierdoor veroor zaakt kunnen worden zijn gering, voor al w anneer rekening w ordt gehouden m et de betrekkelijk korte inschakelduur van de toestellen. Veel belangrijker is de verstrooide straling die door de prim aire bundel w ordt veroorzaakt. D oordat de objecten die onderzocht moeten w orden steeds variëren, is de in vloed ervan moeilijk te voorspellen. De
zeer rekbaar; een vaste regel kan niet worden gegeven, daar dit sterk van de situatie zal afhangen. Een enkel voor beeld m aakt dit duidelijk. In een m achinefabriek w ordt regel m atig radiografie verricht. De hoeveel heid w erk is zodanig, dat een gedeelte van een fabriekshal m et schotten van lood w ordt afgescheiden van de rest van het bedrijf. De dikte van de loodschotten w ordt nu zo gekozen, dat de on t vangen doses door personeel buiten die ruim te praktisch nihil is. Elet kost in zo’n situatie wel extra geld de doses zo laag te houden, m aar dit is t.o.v. de hoeveelheid w erk die verricht moet worden, financieel verantw oord. Een geheel andere situatie doet zich voor wanneer aan boord van een schip in aanbouw slechts enkele lasnaden on derzocht moeten worden. H et aanbrengen van afscherming kost daar zeer veel geld, terw ijl deze afscherm ing bovendien voor iedere op name verplaatst m oet worden. Ook o n t ruim en van een gedeelte van het schip brengt hoge kosten m et zich mee. In zo’n geval worden de m aatregelen zo gekozen, dat de aanvaardbare doses niet worden overschreden. Een verdere ver laging van de doses zou onevenredig hoge kosten m et zich meebrengen.
naast een rondreizende veiligheidsin specteur de werkzaam heden speciaal op de stralingsveiligheid beoordeelt. De re sultaten van deze inspecties w orden schriftelijk vastgelegd. M e et a p parat uur
H et is niet mogelijk de w erkzaam heden veilig uit te voeren zonder stralingsm eetapparatuur. Ook hier schrijft het VBIS weer voor dat in noodzake lijke gevallen m eetapparatuur aanwezig m oet zijn. Alle leden van het radiologisch per soneel dragen het 14-daagse film pakketje van het T N O ; de aanw ijzing daarvan geldt als de officieel ontvangen dosis. Er zijn specifieke bezwaren verbon den aan film dosim etrie; zo zal, in de relatief lange tijd die tussen bestraling en het bekend worden van de resul taten verloopt, het tijdig constateren van een te hoge dosis belemmeren. Bo vendien geeft het film pje de voor de 14-daagse periode geaccumuleerde dosis.
H ierdoor was het meestal, niet mogelijk de oorzaak van de abnormale doses op te sporen. Ongeveer 2 jaar geleden werd beslo ten voor het gehele radiologische per soneel het film pakket aan te vullen met een direct afleesbare zakionisatiekamer die de m an zelf niet kan opladen. De drager is verplicht de dosis dagelijks aan te tekenen en naar het hoofdkan toor op te zenden. De ervaring is, dat door de invoering van deze dosismeters, de stralingsveilig heid sterker werd verbeterd dan door welke andere maatregel ook. De be langrijkste reden is dat de man nu zelf kan zien welke handelingen foutief wa ren. De betrouw baarheid van het appa raatje is redelijk; 2 % van de in gebruik zijnde dosismeters vertoonde gebreken, meestal ko rt na ingebruiknem ing. Een probleem blijft nog de gevoeligheid voor stoten. Een ieder, die zelfstandig met stra ling w erkt, is voorts voorzien van een m eetinstrum ent waarop doseringssnel-
M edisch onderzoek.
Zoals het VBIS dat voorschrijft, w or den alle werknem ers die to t het „ra diologisch” personeel gaan behoren voor indiensttreding op hun geschikt heid beoordeeld door de bedrijfsarts. Voorts vindt na indiensttreding 2 X per jaar een medisch onderzoek plaats om de invloed van een eventuele be straling op de man te beoordelen. De bedrijfsarts zal ook bij hoge doses de betrokkene direct onderzoeken en ad viseren over de verder te nemen m aat regelen. In stru cties, voo rschriften , inspecties
Zij, die tot het radiologisch personeel behoren, beschikken over een handboek, w aarin de instructies voor de w erk zaamheden zijn vastgelegd. H et ver strekken van de wettelijke voorschrif ten en een instructie zoals in het VBIS w ordt omschreven, is voor het perso neel van de R .T .D ., in de praktijk on voldoende gebleken. De te volgen ge dragslijnen voor het bedienen van de apparatuur en de te nemen beschermings maatregelen zijn in het handboek tot in details omschreven. H et opstellen van instructies, zonder de naleving ervan te controleren, heeft weinig zin. Dergelijke inspecties zijn niet eenvoudig, om dat de werkzaam he den verspreid door N ederland en zelfs daarbuiten, worden uitgevoerd. Een ze vental inspecteurs houdt toezicht op de algemene gang van zaken, terw ijl daar
Fig. 4. Vervoer van dc radioactieve bronnen
heden afgelezen kunnen worden. H ier mede worden alle handelingen m et röntgentoestellen en radio-isotopen ge controleerd en de doseringssnelheden die aan de afzettingen heersen, kunnen ermee worden gemeten. Voor dit ap paraat zou eigenlijk een ionisatiekamer gekozen m oeten worden, om dat stralin gen van zeer uiteenlopende energieën gemeten moeten worden. De om stan digheden waaronder de m etingen w or den verricht en de vereiste gevoeligheid zijn echter zo, dat zo’n toestel w ater dicht en schokbestendig m oet zijn. D er gelijke apparaten w orden wel gebouwd voor m ilitaire doeleinden en voor de burgerlijke verdediging, m aar in de re gel liggen de meetbereiken dan te hoog: voor een enkel apparaat is voorts de hoge prijs een bezwaar. O m deze redenen gaat de voorkeur uit naar een m eter m et een GeigerM üller telbuis; deze zijn licht, stevig, w aterdicht en voor een redelijke prijs te koop. D e energie-afhankelijkheid vorm t geen onoverkomelijk bezwaar, om dat bij de toegepaste stralingsenergieën het apparaat in de regel te hoog aanwijst. V an dit type zijn er ca. 150 in ge bruik; voor nauw keuriger m etingen staan 4 ionisatiekamers ter beschikking. Goede ervaringen werden opgedaan m et autom atisch-waarschuwende m eet apparatuur; in vaste röntgenruim ten en in ruim ten waar regelm atig radio-isotopen gehanteerd worden, zijn zulke toe stellen aanwezig, (zie fig. 1). De sig nalering geschiedt akoestisch en d.m.v. een lichtsignaal. Alle perm anente opslagplaasen voor radio-isotopen, door
N ederland verspreid, zijn m et zulke autom atisch waarschuw ende meters u it gerust. H ierdoor w ordt voorkom en, dat de capaciteit van de opslagplaatsen w ordt overschreden en niet goed af geschermde bronnen worden opgebor gen. Radioactieve bronnen D oordat een groot aantal bronnen op steeds wisselende plaatsen door wisse lende personen w ordt gebruikt, is een uitgebreide adm inistratie noodzakelijk. Er w orden uitsluitend bronnen ge bruikt, w aarvan de capsule van monelm etaal of roestvrij staal is vervaardigd (zie fig. 2 ). A lum inium capsules, zoals die to t voor enkele jaren in gebruik waren, zijn niet voldoende betrouw baar gebleken. Iedere bron w ordt voor ingebruik nem ing visueel geïnspecteerd, terw ijl m et een zg. „veegproef” de contam i natie van de buitenzijde van de cap sule w ordt beoordeeld. Een dergelijke controle w ordt periodiek herhaald; de frequentie han gt van de intensiteit van het gebruik van de bron af. Deze controles en m ontage in de con tainers vinden plaats in een speciale loodcabine, opgebouw d van de bekende V-vorm ige loodblokken en voorzien van een tweetal vensters en 3 tangen m et verwisselbare koppen. (zie fig. 3) Bronnen w aarvan de activiteit te laag geworden is voor een economisch ge bruik, w orden in loodpotten opgesla gen en na enige jaren als af val naar het R .C .N . te P etten afgevoerd. Vooral door de relatief korte halveringstijd van
Fig. 5. Opslagruimte
Fig. 6. Waarschuwingsbord Ir 192 (ca. 10 w eken), is h et aantal bronnen van dit type groot. E r bevin den zich mom enteel 250 bronnen in de afvalpotten; de voorraad afval vanaf 1962. Containers Een defect bij een afstandbediende container kan een hoge bestraling ver oorzaken; een voortdurend gebruik van de Geiger-teller geeft een dergelijke storing echter onm iddellijk aan. O ok de containers worden periodiek geïnspecteerd en onderhouden; een speciaal zegel geeft aan w anneer deze inspectie zijn geldigheid verliest. E r zijn w ettelijke voorschriften be treffende de doseringssnelheden die m o gen heersen rondom containers die be stem d zijn voor vervoer. D ie voor schriften zijn echter in de regel te hoog, indien de container regelm atig w o rd t gebruikt. D e containers zijn zo geconstrueerd dat op 20 cm afstand v an af het oppervlak van de container de doseringssnelheid nergens hoger is dan 25 m R /h . Alvorens reparaties aan een container u it te voeren w ordt de bron verw ijderd en de container en toebehoren op con tam inatie gecontroleerd. V ervoer V oor een doeltreffende uitvoering van het onderzoek is veelvuldig vervoer van de radioactieve bronnen onverm ij delijk. In hoofdzaak vindt dit vervoer plaats m et eigen voertuigen, die speciaal voor dit doel zijn ingericht (zie fig. 4). Deze voertuigen worden tegelijkertijd benut voor het vervoer van de verdere apparatuur nodig voor de uitvoering
van het onderzoek. De auto’s zijn voor zien van het in het RASB verplicht gestelde opschriftbord. De chauffeurs van de voertuigen be horen allen to t het radiologische per soneel; ze zijn vertrouw d in de om gang m et radio-isotopen en beschikken over duidelijke instructies. Opslag Verspreid over N ederland zijn een aantal opslagplaatsen ingericht voor de radio-isotopen. Sommige van tijdelijke aard, andere dragen een meer perm a nent karakter. Zo’n opbergplaats be staat u it één of meer afsluitbare stalen bakken die in de grond zijn gem on teerd. De bronnen w orden m et con tainer en al in de bak geplaatst. W aar nodig w orden de bakken omgeven door een hekw erk om onbevoegden de toe gang to t de bakken te bemoeilijken (zie fig. 5). Zowel de deksels van de bakken als de om heining w orden van waarschuwingstekens en opschriftborden voorzien. Bij perm anente opslagplaatsen w ordt, zoals reeds eerder gezegd, een autom a tisch w aarschuw end stralingsm eetapparaat gem onteerd. D e opslagplaatsen buiten het hoofd kantoor te R otterdam worden alleen ge b ru ik t indien de bronnen w erkelijk op of in de b u u rt van die plaatsen nodig zijn. O vertollige bronnen w orden di rect naar R otterdam af gevoerd. A fzettin g en , waarschuwingen Rondom iedere plaats waar radio grafie w ordt uitgevoerd, m oet een ge-
bied afgebakend zijn. De afbakening kan w orden gevorm d door de m uren van een gebouw of bestaande afschei dingen in een terrein. Kan m en niet van bestaande m iddelen gebruik m aken, dan w orden touw en, hekken, borden e.d. aangebracht. De te gebruiken w aarschuw ingste kens bestaan in de regel u it een geel bord m et het opschrift: „V erboden doorgang Stralingsgevaar”. H e t gebruik van alleen de officiële symbolen is wei nig effectief gebleken. O m d at ook veel w erk buiten N eder land w o rd t uitgevoerd, w ordt de laatste tijd wel gebruik gem aakt van het be kende klaverblad m et een verklarende tekst in drie talen. H ierdoor w o rd t de betekenis van het sym bool w at meer verbreid, terw ijl voor hen, die het sym bool niet kennen, de tekst voldoende duidelijk is (zie fig. 6).
moeilijk is te bepalen wanneer nu pre cies van een ongeval sprake is. H et is bekend, dat in het algemeen de door het radiologisch personeel ont vangen doses veel lager zijn dan de aanbevelingen toestaan. Zo is de situatie ook bij de R .T .D .; het m otto „voor kom bestraling zoveel m ogelijk” heeft positieve resultaten afgeworpen. De als „norm aal” geachte dosis bij de kerkzaam heden ligt veel lager dan het in het VBIS genoemde gemiddelde van 100 m rem /w eek. In de meeste gevallen is de ontvangen weekdosis kleiner dan het m inim um dat m et de filmdosismeter in die periode kan w orden aangetoond (10 m R ). Zo bleef in 1963 84 % van de filmbadgecontroles beneden de aantoonbare be straling, 99 Zz °/o van de controles kwam niet boven het aanvaardbare weekgem iddelde van 100 m R uit.
Ervaringen m et de ontvangen doses H et effect van de bescherm ings m aatregelen kan afgeleid w orden u it de resultaten van de film pakketjes en zakdosismeters. D it is een niet te onder schatten voordeel t.o.v. vele andere in vloeden die de veiligheid van arbeiders bedreigen. In het algemeen w ordt de veiligheid beoordeeld naar het aantal ongevallen, ernst, verzuim tijden enz. O m de si tuatie op het gebied van de stralingsveiligheid te beoordelen, behoeven er geen „ongevallen” plaats te vinden. Ik plaats het w oord ongevallen m et opzet tussen aanhalingstekens, om dat het vooral t.a.v. het stralingsgevaar zo
Conclusie H et gebruik van radio-isotopen voor radiografie schept de mogelijkheid van hoge bestralingen voor het bedienend personeel. H et gebruik van meetappa ratuur, het verstrekken van duidelijke instructies, het houden van toezicht, de medische controle en een voortdurend actueel houden van de veiligheidsgedachte, beperken het risico echter tot een niveau dat ver beneden het aan vaardbare ligt. De m etingen van de ontvangen doses tonen dit onomstote lijk aan. M et nadruk w ordt erop gewezen, dat de bovenvermelde cijfers betrekking hebben op personen die dagelijks met stralingsbronnen omgaan.
H et Nederlands Normalisatie-instituut heeft opgesteld: N E N 1141 Bevestigingsgasschroef draad (niet afdichtend). Toleranties (2e druk)
Nederlands N orm alisatie-Instituut, ’s-Gravenhage
H et Nederlands N orm alisatie-instituut heeft opgesteld: N E N 308 5 Scheepsbouwkunde. Lijnentekening. Carènediagram. Beladingstoestanden, trim - en stabiliteitsgegevens.
Toelichting: De commissie streeft m et deze norm o.a. naar het bevorderen van eenheid in de u it voering van tekeningen op het in de titel genoemde scheepsbouwkundig gebied. Hiertoe zijn, naast algemene richtlijnen, opgenomen een lijnentekening, een volledig carènediagram en een beknopt carènediagra’m voor gebruik aan boord. Tevens zijn voorbeelden van beladingstoestanden met trim - en stabiliteitsgegevens toegevoegd. Voor de meeste categorieën schepen is het overleggen van deze gegevens voorgeschre
ven (zie 5.1). Tenslotte beveelt de com missie deze norm aan ten gebruike bij het onderwijs. In een van de volgende numm ers van Normalisatie zal een uitvoerig artikel over deze norm verschijnen. Deze norm is opgesteld door commissie H3 (Technische geschriften en tekeningen op scheepsbouwkundig gebied). N E N 308 5 is verkrijgbaar bij het N eder lands N orm alisatie-instituut, alwaar ook exemplaren van deze norm besteld kunnen worden voor eigen gebruik tegen de prijs van ƒ 1 5 ,— per exemplaar voor contribuan ten, onderwijsinstellingen en studerenden. Voor de overige bestellers bedraagt de prijs f 6 0,— per stuk. Bij aankoop van 10 of meer exemplaren van dezelfde norm k u n nen getalskortingen worden verleend van 5 tot 30 % ,
Toelichting:
Deze norm is in overeenstemming met ISO Recommendation R 228 — Pipe threads where pressure-tight joints are not made on the threads. De nieuwe druk van de norm vervangt de uit 1962 daterende eerste druk; er werden enkele drukfouten verbeterd. N E N 1141 is opgesteld door normcom missie 86/87 (Schroefdraad. Schroefdraadtoleranties) van het Nederlands Notmalisatie-instituut, alwaar ook exemplaren van deze norm besteld kunnen worden voor eigen gebruik tegen de prijs van ƒ 1,7 5 per exem plaar voor contribuanten, onderwijsinstellin gen en studerenden. Voor de overige bestellers bedraagt de prijs ƒ 7 ,— per stuk. Bij aankoop van 10 of meer exemplaren van dezelfde norm kunnen getalskortingen worden verleend van 5 tot 30 % .
O P E N IN G
VAN
H ET
N ED ERLA N D SCH
N IE U W E
GO LF-
EN
S C H E E P S B O U W K U N D IG
ST R O M 1 N 6 SLA BO K A T O R 1 U M
VAN
H ET
P R O E F S T A T IO N , W Ä G E N IN G E N , D O O R
Z. K. H. PRSNS B E R N H A R D
O p 15 juni 1965 w erd het nieuwe G olf- en Strom ingslaboratorium van het N ederlandsch Scheepsbouwkundig Proefstation, W ageningen, door Z.K .H . Prins Bernhard officieel geopend. M et.de ingebruiknem ing van dit unieke nieuwe laboratorium , een w ereldprim eur, zal het N .S.P. in staat zijn verschillende nieuwe projecten op het gebied van het onder zoek naar de gedragingen van schepen uit te voeren, o.a. System atisch onderzoek naar het gedrag van schepen in golven, stroom en wind. H et bepalen van de gunstigste vorm van haveningangen in verband m et de m anoeuvreereigenschappen van schepen. O nderzoek naar het gedrag van w erkvaartuigen, zuigers, lichters, bagger molens, kranen e.d. ter verhoging van het aantal w erkbare dagen per jaar. O nderzoek van het gedrag van vaste en drijvende booreilanden. O nderzoek van m ethoden om grote ta n kers te veranderen voor het laden aan kusten w aar geen havens zijn. O nderzoek van het gedrag van grote schepen of duwkonvooien in rivierboch ten. De voornaamste technische bijzonder heden van het nieuwe laboratorium zijn als volgt: De afm etingen van het gebouw zijn: lengte ca. 70 m, breedte ca. 51 m, groot ste hoogte ca. 14,5 m, terw ijl de afm e tingen van het bassin zijn: lengte 60 m, breedte 40 m, diepte 1,2 m. In het dak (hout) en de bodem (on-
Fig. 1. O ntvangst van Z.K .H . Prins Bernhard door prof. dr. ir. W . P. A . van Lammeren, directeur van het Nederlandsch Scheepsbouwkundig Proefstation, 'Wageningen
Fig. 2. Een opname tijdens de rondgang
gewapend beton) m ocht geen metaal verw erkt worden om storing van de autom atische besturings- en m eetappa ratu u r te voorkomen. O m dezelfde reden m ochten in de rest van het gebouw ner gens gesloten circuits van elektrische geleiders (m etalen) voorkom en. W aar noodzakelijk is isolatie aangebracht, m et name ook in de w apening van de beton constructie. Langs de lange zijden van h et bassin zijn onder de bodem strom ingskanalen aangebracht welke m et elkaar zijn ver bonden door een kanaal langs de korte voorzijde. De breedte van deze kanalen bedraagt 4-6 m, de hoogte 1,8 m . A an iedere lange zijde bevinden zich 100 in- resp. uitstroom openingen w aar door het w ater het bassin in- resp. u it strom en kan. Iedere opening heeft zijn eigen regelklep en is afgedekt door een houten rooster dat zorgt voor een goede stroom verdeling. M et behulp van de regelkleppen kan elk gewenst strom ingsveld worden ingesteld. In het verbindingskanaal bevinden zich drie omkeerbare schroefpom pen,
Fig. 3. Binnenvaren van een tanker en een bananenschil) in de miniatuurhaven Europoort. De tanker wordt draadloos met de hand bestuurd en het bananenschip elektromagnetisch door een op de bodem van het bassin uit gelegde stroomvoerende kabel. Op de voorgrond zijn de opgestapelde plastic-kokers voor het afremmen van de golven duidelijk zichtbaar. O p de achtergrond zijn de golf opwekkers geplaatst op de lange en korte zijde van het bassin en diagonaal in het bassin ziet men dc batterij elektronische wind-generatoren
die worden aangedreven door elektro nisch geregelde gelijkstroom m otoren,elk m et een verm ogen van 7 5 pk en m et een capaciteit van ca. 5 l/ z m 3/sec. Langs een lange en een korte zijde van het bassin bevinden zich golfopwekkers van het slangtype. De aandrijving geschiedt door drie elektronisch ge regelde gelijkstroom m otoren van ieder 75 pk. De golfopw ekker bestaat uit 23 8 elementen. Elk elem ent heeft via tan d wielkasten zijn eigen aandrijving vanaf een achter de golfopw ekker gelegen hoofdas. Door instelling van de faseverschil len tussen naast elkaar gelegen elementen kunnen golven in willekeurige richting worden opgewekt. De installatie kan in twee delen m et afzonderlijke aandrijving worden ge splitst, w aardoor twee golfsystemen door elkaar heen kunnen w orden opge w ekt. De golfopwekkers zijn voorzien
van leidschotten om te kunnen w erken bij elke w aterdiepte in het bassin. O m dezelfde reden zijn ze geplaatst in een verdieping langs de randen van het bassin. Een deel van de golfopwekkers kan van de ene lange zijde naar de andere w orden verplaatst, indien dit gewenst is. Langs de randen van het bassin, waar zich geen golfopwekkers of kustm odellen bevinden zijn stranden aangebracht om de opgewekte golven uit te dempen. De stranden zijn verplaatsbaar en in hoogte instelbaar. A chter de golfopwekkers bevinden zich eveneens eenvoudige golfdem pers om ongewenste resonantieverschijnselen te voorkom en. Voor de golfopw ekkers en op de in- en uitstroom openingen k u n nen plastic filters geplaatst w orden om onregelm atigheden in de opgewekte golven en strom ing uit te dempen. M et behulp van 3 0 synchroon aange
dreven windgeneratoren kan op schaal wind van elke gewenste sterkte worden gereproduceerd. Deze windgeneratoren zijn verplaatsbaar. In het bassin w ordt de toestand vast gelegd door m eting van: de waterdiep te, de watersnelheid, de windsnelheid op elke plaats, de golfhoogte op elke plaats. Aan de scheepsmodellen of andere modellen kunnen worden gemeten de zes bewegingscomponenten, nl.: slinge ren, stam pen, gieren, dompen, verzet ten, schrikken. Gegevens om trent de voortstuwing, nl.: askoppel-vermogen, toerental-verm ogen, stuw kracht, snelheid. Gegevens om trent de besturing, zoals: koershoek, roerhoek, roerkoningkoppel. Krachten, m om enten en versnellin gen, die in of op het model werkzaam zijn, zoals bijv.: ankerkrachten, ver snelling van voor- of achterschip, plaat selijke krachten ten gevolge van slaan
V
Fig. 4. H et binnenvaren van 2 schepen in Je miniatnur-haven Europoort
op de golven, roerkrachten, buigende en torsiemomenten in een scheepsmodel, enz. De m etingen geschieden over het alge meen m et elektrische en elektronische apparatuur. De resultaten van de m e tingen aan vrijvarende m odellen w orden langs draadloze weg naar de wal over gebracht. De m eetresultaten worden in een cen trale m eetkam er door snelle recorders ge registreerd. 2e zullen in de toekom st gelijktijdig w orden opgeleverd in zo danige digitale vorm dat ze onm iddellijk door de X I rekenm achine van het N .S.P. kunnen worden verw erkt. O p de vlakke bodem van het bassin kunnen van steen en beton m odellen van haven-ingangen, kustgedeelten, rivierpanden, sluizen, dijken, dam m en enz. worden gebouwd. D it zal geschie den om het gedrag van scheepsmodellen in de nabijheid van deze constructies te bestuderen. De modelschaal zal hierbij sterk kunnen variëren (van 1 : 20 to t 1 : 100). Tijdens de opening was er een model van de ingang van Europoort m gebouw d
Dg- 5 ■ Z.K .H . Prins Bomhard bij het model van een lucht/znssetiboot
Fig. 6 op schaal 1 : 100. O nder zeer extrem e om standigheden w erd gedem onstreerd m et modellen van een fruitschip, een tanker en een aan de boei verankerde m am m outhtanker. Deze om standighe den w aren de volgende:
Stroom langs de kust (ZW naar N O ) van 3 knoop; stroom uit de havenmond van 1 Z2 knoop; w indkracht 10 uit noor delijke richting; windgolven uit noorde lijke richting, golflengte 100 m, golf hoogte 5 m ; zeer zware deining uit
O p 24 maart 1965 is het Shell booreiland ,,O riënt Explorer” na een 1 5.000 km lange sleepreis van Borneo in Nederland aangekomen. Ter reparatie van de tijdens de reis opgelopen schade werd het booreiland naar de K.D .M . gesleept. De sleepreis werd verzorgd door L. Sm it en Co’s Internationale Sleepdienst te Rotterdam De sleep op de N ieuw e W aterweg bij H oek van Holland
noordwestelijke richting, golflengte 300 m, golfhoogte 8 m. De foto’s (3 en 4) geven een fraai overzicht van deze dem onstratie, waarbij één modelschip draadloos m et de hand werd bestuurd, terwdjl het andere model automatisch een op de bodem van het bassin uitgelegde stroomvoerende kabel volgt. In aanbouw is thans ook nog een sleeptank voor hoge snelheden, waarvan de afm etingen 220 X 4 X 4 m zullen bedragen. Deze tank zal worden ge bruikt voor proeven m et snelvarende objecten. De sleepwagens, welke op het luchtkussensysteem zijn gebaseerd, zul len een snelheid van resp. 15 m en 30 m per sec. kunnen bereiken, overeenko mend m et een werkelijke snelheid van 120 knopen. Ook w ordt geëxperim enteerd m et straalaandrijving van schepen door m id del van een w aterstraal gemengd m et lucht waarmede voor draagvleugel boten enz. snelheden van 100 km tot de mogelijkheden zouden gaan behoren. Als enige ter wereld bezit het N.S.P. ook een door een ponsband automatisch gestuurde schroevenfraismachine waar mede modelschroeven m et de grootste nauwkeurigheid kunnen worden ver vaardigd. Door de hyperm oderne outillage kan het N.S.P. er zich terecht op beroemen het meest vooraanstaande scheepsbouw kundig proefstation ter wereld te zijn. De vele belangrijke opdrachten welke uit het buitenland (A m erika, Engeland, Japan, Zweden, enz.) komen leveren mede het bewijs voor de uitstekende re putatie welke het N .S.P. daar geniet.
O V E R D R A C H T M.S. „M O E R D Y K ”
gebouwd door De Kotterdamsche Droogdok Maatschappij N .V ., bestemd voor de H olland-A m erika Lijn, R otterdam
Fig. 1. m.s. Moerdyk
H et m.s. M oerdyk is onlangs door de directie van de H olland-A m erika Lijn overgenomen van De Rotterdam sche D roogdok Mij. N .V . te R otterdam . De m aidentrip vond plaats op 26 mei 11. van Bremen, via H am burg, A ntw erpen, Londen, Rotterdam . — vanwaar het schip op 9 juni is vertrokken — naar Bermuda, Cristobal, Los Angeles, San Francisco, O akland, P ortland, Victoria en Vancouver. Gezagvoerder op de M oerdyk is kapi tein A. H . Lagaay, die het commando voerde op het s.s. Alblasserdyk. D e kiel van de M oerdyk werd gelegd op 6 februari 1964; de tew aterlating vond plaats op 1 december 1964. D e technische gegevens zijn: lengte over alles 166,42 m ; lengte tussen de loodlijnen 152,40 m ; breedte op buiten kant spanten 21 m ; holte tot bovendek, in de zijde 12,80 m ; gemiddelde diep gang 9,15 m ; draagverm ogen ca. 12.200 ton; laadruim inhoud (incl. koelruimen
en speciale lading) 620.0 50 cu.ft.; in houd koelruim en 13 5.170 cu.ft.; inhoud ruim ten v. speciale lading 6.590 cu .ft.; bruto inhoud 11.127 Reg.tons; dienst snelheid 18,5 knopen; aantal opvaren den, m aximum 5 6. H et m.s. Moerdyk. is gebouwd volgens de voorschriften en onder toezicht van Lloyd’s Register of Shipping, Scheep vaartinspectie, Stoomwezen en Inspec tie van de Havenarbeid. H et schip is van het „gesloten shelterdeck”-type m et vijf ruim en vóór en één achter de m achinekam er, waardoor het uiterlijk een grote gelijkenis m et de vier schepen van de G-klasse (Gaasterdyk, Gorrcdyk, G rebbedyk en G rotcdyk) vertoont. De ruim indeling is echter belangrijk verschillend en geheel aangepast aan de diverse soorten droge en gekoelde lading die op de W estkustdienst aangeboden worden.
De ruim en vóór de m achinekam er hebben twee doorlopende tussendekken, terw ijl in de ruim en 2, 3 en 5 nog een extra tussendek is aangebracht. De ru i men w orden m echanisch geventileerd en zijn aangesloten op een luchtdrooginstal latie. De koelruim en zijn ondergebracht in de ruim en 3, 4 en 5, verdeeld over twee grote ruim en, vier grote en acht kleinere kam ers, m et een totale inhoud van 135.170 cu.ft. Alle koelruim en en -kam ers worden m et lucht gekoeld. Zes kamers m et een gezam enlijke in houd van 37.300 cu.ft. kunnen een m i nim um tem peratuur handhaven van — 3 0 °C (— 22 °F ) en zijn o.a. bestemd voor diepvriesprodukten. V an de overige koelkam ers en -ruim en is de m inim um tem peratuur — 20 JC (— 5 ° F ). De tem peratuur van elke ruim te kan apart geregeld worden.
Bijlage behorende bij „Schip en W erf” 32e jaargang - no. 14 - 2 juli 1965 Uitgevers W yt-Rotterdam
JEb-.DEK
B .D E K
P.PEK
TU N N ELPEK
TRNKTOP
ALGEMEEN PLAN M.S. MOERDYK
gebouwd door De Rotterdams ehe Droogdok Maatschappij N .V ., bestemd voor de Holland-Amerika Lijn, Rotterdam Dekrondte Tunneldek, B-, C- en D -d e k ....................................................................................... geen A-dek en b ak d ek ............................................................................................................... 250 mm Bovenbouw- en lierendekken ........................................................................................ 150 mm H oofdaf metingen lengte over alles .............................................................................. Lengte tussen de 1.1........................................................................... Breedte op sp a n te n ......................................................................... Holte tot A -d e k .............................................................................. H olte tot B-dek .............................................................................. Deadweight ....................................................................................... Diepgang (mould) ......................................................................... Bemanning 56 personen incl. 2 loodsen.
546'— 0" — 166,42 m 500'— 0" = 152,40 m 68'— l l " 21,00 m 42'— 0" = 12,80 m 33'— 2" — 10,10 m 12.500 tons ä 1.016 kg 30'— 013/ 16" = 9,165 m
Laadruim inhoud (bale space) Gewone lading ...................................................... Speciale lading Vrieslading min. — 5 °F Vrieslading min. — 22 °F
478.584 cu.ft. \ totaal 485.187 cu.ft. 6.603 cu.ft. I 97.933 cu.ft totaal 13 5.295 cu.ft. 37.362 cu.ft (zonder roosters op vloer)
T o ta a l.........................................................................
620.482 cu.ft.
Dekbelasting A-dek naast de luikhoofden.............................................................................. 3 50 LBS/SQF B-dek, C-dek en D-dek buiten de vriesruimen ........................................ 500 Tunneldek ..................... 1.000 Tanktop .................................................................................................................. 2.240 Luiken op het A -dek............................................................................................ 200 Luiken op de tussendekken buiten de vriesruim en.................................... 500 In de vriesruimen een belasting van 50 cb .ft./to n met min. van . . 400 B- en C-dek, ruim IV en V incl. luiken 50 cb.ft./ton
Messroom officieren
Fig. j. Zitkamer le stuurman
M .S . „ M O E R D Y K ”
De w anden en plafonds van alle koel ruim ten zijn uitgevoerd in alum inium , terw ijl de vloeren voorzien zijn van alum inium roosters, w aarop m et vork heftruck s gereden kan worden. T en behoeve van fruitvervoer is een C O a-m eetinstallatie aangebracht. De luikhoofden van het bovendek zijn voorzien van stalen luiken van het „single pulP ’-type. De tussendekken hebben hydraulisch bediende stalen flush-luiken; die van de koelruim en in ruim 3 zijn geïsoleerd en van alum inium roosters voorzien. D e M oerdyk is voorzien van achttien laadbom en ä 5 ton, 2 kraanlaadbom en ä 10 to n en een zware spier ä 60 ton. De bom en w orden bediend door vier entw intig elektrische laadlieren m et W ard-L eonard besturing en achttien elektrische hangerlieren. H et schip is verder uitgerust m et vier autom atische m eerlieren m et een m axi m um trek k rach t van 10 ton, w aarvan er tw ee op de bak geplaatst zijn en twee op het achterschip. A an de achterkant van ruim 5 zijn twee antislingertanks ingebouw d van het „F lum e” -type. De M oerdyk. is een van de eerste lijn vrachtschepen die voorzien zijn van tanks van dit type. De verw achting is dat de slingerdem ping 60 ä 70 % zal bedragen, w aar door ladingschade ten gevolge van slin geren belangrijk kan w orden beperkt, terw ijl in vele gevallen een bepaalde koers langer gehandhaafd kan blijven. Een m otorreddingboot en een red dingboot m et hand-m echanische voort stuw ing, elk voor 60 personen, zijn respectievelijk aan stuurboord- en aan bakboordzijde op het sloependek opge steld. Deze boten zijn vervaardigd in sandw ichconstructie uit m et glasvezel ver sterkte polyester. De elektrisch-hydraulische stuurm achine w ordt van de brug af bediend door m iddel van een Sperry h o o fd / autom atische- en hulpbesturing. H et handsturen geschiedt uitsluitend door m iddel van een zgn. „tiller pilot” . Behalve m et de gebruikelijke n a u ti sche instrum enten is het schip uitgerust m et een A .E.I. radarinstallatie m et ex tra „tru e m otion indicator” , een echo lood-, een log- en een richtingzoekerinstallatie, aansluiting voor een Deccanavigator, en een 28-kanaals Philips V .H .F. telefonie-installatie. H e t radiostation beschikt, behalve over de w ettelijk voorgeschreven telegrafie-installatie, bovendien nog over een 500 w att m idden- en hoogfrequente telefoniezender. H ierdoor is de M oerdyk over grote afstand telefonisch te be reiken. V oor het radiografisch ontvangen van w eerkaarten en golfhoogtekaarten is een speciale installatie aan boord, w aar
door het m ogelijk is praktisch op elk u u r van de dag „up to date” w eerkaar ten en golfhoogtekaarten te ontvangen. De verblijven voor officieren en be m anning, die in het tussen ruim 5 en 6 opgebouw de dekhuis zijn gelegen, zijn volgens m oderne opvattingen ingericht. Praktisch alle officieren en de onder officieren beschikken over een eenper soonshut; de overige bem anningsleden zijn in tw eepersoonshutten onderge bracht. In alle h u tten is het m ogelijk een radiotoestel aan te sluiten op het cen traal radio-antennesysteem . Zowel de h u tte n als de eetzalen, de kaartenkam er, het radiostation en de kantoren zijn „air-conditioned” .
In de eetzaal voor de officieren is een televisiem oedertoestel en in de eetzaal voor de overige bem anningsleden eer m on ito r m et afzonderlijke luidsprekers geplaatst. In deze ru im ten zijn ook spe ciale radio-ontvangers opgesteld voor on tsp anning op zee. H e t m.s. M o erd yk is voorzien van een 6-cilinder enkelw erkende tw eetak t die selm otor m et een verm ogen van 14.000 apk bij 115 om w entelingen per m in u u t. F abrik aat: S tork, ty pe S W 6x8 5/170B . D e m otor is geschikt voor zw are olie. E r zijn vier hu lp m o to ren , die draaistroom generatoren aandrijven, elk m et een verm ogen van 300 kV A .
Fig. 6, Bovenaanzicht Stork-dieselmotor
De nooddynam o heeft een vermogen van 20 kVA* Voor verwarm ing is een m et olie gestookte stoomketel benevens een uit laatgassenketel aanwezig. Een koelinstallatie werkend met freon-22 dient voor het koelen van la ding en proviand. Voor het maken van zoet w ater is een verdam perinstallatie m et een m axi mum capaciteit van 5 0 ton per etmaal opgesteld. De M oerdyk is geadopteerd door de School met de Bijbel te Zw ijndrecht.
Fig. 7. Bedieningspaneel machinekamer
N IE U W
H O O FD KAN TO O R VAN
D E O R G A N IS A T IE S V O O R T O E G E P A S T N A T U U R
W E T E N S C H A P P E L IJ K O N D E R Z O E K EN V O O R Z U IV E R W E T E N S C H A P P E L IJK O N D E R Z O E K , ’S - G R A V E N H A G E
Op 21 juni 1965 werd onder grote belangstelling het nieuwe hoofdkantoor van de Organisaties voor T oegepast-N atuurw etenschappelijk O nderzoek en voor Zuiver-W etenschappelijk O nderzoek aan de Juliana van Stolberglaan, s-Gravenhage, door Z .K .H . Prins Bernhard officieel geopend. det gebouw is onder een hoek geconstrueerd en over de W ilhelm m astraat gebouwd. Voor het verkeer is een onderdoorgang emaakt.
DE R O T T E R D A M S C H E D R O O G D O K M A A T S C H A P P IJ N.V., R O T T E R D A M
Tijdens een op 3 juni 1.1. gehouden persconferentie deelde de directie van De Rotterdamsche Droogdok M aatschappij N.V. mede, dat de m aatschappij van de Southeastern D rilling Inc., Dallas, op dracht heeft ontvangen to t het bouwen van een groot booreiland van het type „Sedco 13 5” . D it booreiland zal door Shell-B.P. Pe troleum Developm ent Co. of N igeria Ltd. worden gebruikt voor boringen op het continentale plat voor de N igeriaanse kust. De afmetingen van het booreiland, waaraan 7000 a 8000 ton staal zal w or den verw erkt, zijn: lengte over de zijden 106 m ; hoogte tot dek 50 m ; hoogte boortoren boven dek 40 m ; diam eter van de drie poten (vanwege hun vorm „m ilkbottles” genoemd) 10,60 m ; slof fen onder aan de poten 30 X 18 X 7.50 meter. De horizontale verbindingen tussen de poten hebben een diameter van 2,70 m, de verticale en de diagonale van 1,80 m. Met de „Sedco 13 5” kunnen boringen worden verricht bij w aterdiepten tot 13 5 voet of 41 m, wanneer het eiland op de bodem van de zee is geplaatst. In d rij vende toestand kan worden geboord tot grotere diepten. In het laatste geval zal het eiland een diepgang hebben van 24 m. 9 ankers van elk 13,5 ton zorgen dan voor de verankering. Behalve de booruitrusting kom en op
Fig. 1. H et nieuw te bouwen- booreiland Sedco 13 5
Fig. 2. Het booreiland Sedco Z3 5 geprojecteerd tegen de „Rotterdam”
het dek onder andere een air-conditioned verblijf voor de 80 bem anningsleden en een landingsplaats voor helicopters. V er der kom t er een navigatie w aarschu wingssysteem en een installatie voor het m aken van drinkw ater uit zeewater. D ok- en W erf-M ij. „W ilton-Fijenoord” N .V . te Schiedam m aakt de drie sloffen onderaan de zware poten. Onderdelen voor het dek en de boven bouw worden bij de M achinefabr. en Scheepswerf van P. Smit Jr. N .V . te R otterdam vervaardigd. A pril 1966, een jaar na de opdracht, zal de R.D.M . het booreiland opleveren. H et gehele eiland w ordt in een van de eigen havens van de R.D .M . ge bouwd. N aast haar activiteiten op het gebied van de scheepsreparatie, scheepsbouw enz. heeft de R.D.M . zich de laatste jaren ook toegelegd op leveringen ten behoeve van de kernenergie waarvoor uitgebreide researchwerkzaamheden w erden ver richt. Momenteel w erkt de R.D.M . o.m. aan het reactorvat voor de reactor van 5 0 Mw te Dodewaard en aan het reactorbinnenw erk voor de 250 M w reactor bij Ulm .
O M B O U W V A N D E 67.000 D W T T A N K E R T O R R E Y C A N Y O N T O T EEN T A N K E R V A N
118.000 D W T
De nieuwe Torrey Canyon
Sasebo H eavy Industries Co. Ltd. heeft onlangs de om bouw van de 67.000 dw t tanker Torrey Canyon van de Barracuda T anker C om pany of Liberia, voltooid. O ndanks de om vang van deze vergroting is de snelheid van de Torrey Canyon niet noem enswaard verm inderd. Voor deze vergroting werd het achter stuk, dat de m achinekam er, bem anningsverblijven en voortstuw ing om vat, in stand gehouden. Een nieuw voorstuk werd gebouwd en m et het oude achter stuk samengevoegd. De bouw van het nieuwe voorstuk be gon in septem ber 1964 in dok 4. H et doorsnijden van de oude Torrey Canyon begon in december 1964 in dok 3. D aar na w erd het achterstuk van de Torrey C anyon in dok 4 gesleept en in een voor af bepaalde positie geplaatst. H et plaat sen van de blokken voor het samenvoegen van de beide rom pdelen vond reeds tij dens het bouwen van het nieuwe rom pdeel plaats. D it was in februari 1965 ge reed. H et samenvoegen van de beide
Samenvoegen van het oorspronkelijke achterstuk met het nieuwgebouwde middenstuk
rompdelen werd gelijktijdig tijdens de constructie van het voorstuk verricht, waardoor de nauw keurigheid belangrijk werd verhoogd. N a het gereedkomen van het nieuwe schip werd dit aan de kade naast het oude voorschip gelegd om de brug hiervan over te brengen. H ierbij werd niet de conventionele methode, het ophijsen van de brug, toegepast. In plaats hiervan werd een methode m et w aterballast toe gepast. Toen de nieuwe en de oude rom p naast elkaar lagen, w erden vaste dragers voor het overbrengen aangebracht en werd de brug zijdelings m et behulp van een kraan verschoven. O m evenw icht tussen de twee rom pen te houden tijdens dit verschuiven, w erd de w aterballast in de tanks van de beide rom pen gebruikt om te stabiliseren. D e voornaamste bijzonderheden van het schip zijn na de vergroting en voor de vergroting: Lengte over alles 297,00 m (246,89 m ) ; lengte tussen de loodlijnen 285,3 5 m (234,70 m ); breedte 38,10 m (31,70 m ); holte 20,88 m (18,29 m ); diep gang 15,57 m (13,75 m ); bruto tonnage
Overbrengen van de brug van het oude voorstuk op het nieuwe schip 61.263,93 ton (38.562 to n ) ; deadweight 118.285 ton (66.883 to n ); snelheid 16,75 lcnopen (17,2 knop en); voortstu-
w ing: één turbine, m axim aal verm ogen 25.000 pk; klassering Lloyd’s Register of Shipping.
T U R B IN E V A N 30.000 P K V O O R M A M M O E T - T A N K E R V A N
Eén van de grootste stoom turbines werd kortgeleden gebouwd door Ishikaw ajim a-H arim a H eavy Industries Co. L td ’s (IH I), Tokyo, voor installatie in de 150.000 tdw tanker T o kyo M aru, waarvan de kiel werd gelegd op 6 mei 1965 op de w erf van IH I te Yokoham a. Deze turbine werd in één vlak opge bouwd. De hogedruk-turbine m et enkele tandw ielreductie, de lagedruk-turbine m et enkele tandw ielreductie en een d u b bele tandw ielreductie zijn op één niveau aangebracht. De hoofdcondensor is aan de onder zijde van de lagedruk-turbine geplaatst. Door deze constructie is het gew icht on geveer 15 % lager als gewoonlijk, terw ijl de installatiekosten ongeveer 12 % lager liggen dan bij de conventionele turbine. Door de geringe hoogte van de turbine is een doelmatige opstelling van de hoofdketel en andere apparatuur m o gelijk, hetgeen ruim tebesparing in de m achinekam er mogelijk m aakt. Een verlaging van de bedrijfskosten is mogelijk gem aakt door het gebruik van stoom van hoge tem peratuur onder hoge druk. Verdere bijzonderheden van de turbine
150.000 T O N
,,Single plane” turbine van 30.000 pk. zijn: type „single plane”, stoomconditie bij de inlaat van de turbine 59,8 k g /c m 2 G X HO °C, condensor vacuum 722
m m H g, dienstverm ogen 28.000 pk bij 95 om w /m in. en m axim um continu-verm ogen 30.000 pk bij 97 om w /m in.
VEREENIG1NG VÄN TECHNIC! OF SCHEEPVAARTGEBIED PROGRAMMA 23 september 1965 Ontwikkelingen in de Nederlandse visserij, te Rotterdam door de heer D. J. Gouda, directeur N.V. Visserij Onderneming De Vem. IJmuiden. Deze voordracht wordt gevolgd door een film over de bouw van moderne hektrawlers, welke film welwillend ter beschikking ge steld wordt door N.V. Scheepsbouwwerf Gebr. Pot, Bolnes. 21 oktober 1965 te Rotterdam
Developments of the 1st Polar 4-stroke dieseiengine, door de heer L. Collin, M a nager van de Dieselafdeling van NOHAB, Zweden.
N IE U W S B E R IC H T E N
P E R S O N A L IA C. Kroon t Op 14 juni 1965 werd ons medegedeeld dat op 19 april 196 5 te De Meern is over leden in de leeftijd van 71 jaar de heer C. Kroon, in leven bedrijfsassistent afd. W erktuigbouw bij de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij (v.o.f.) te Amsterdam. De heer Kroon was lid van de Vereeniging van Technici op Scheepvaartgebied. P. H. M. D u b ru t
Op 15 juni 1965 overleed te Ravello in de leeftijd van 67 jaar de heer P. H . M. D ubru, in leven directeur van R.S. Stokvis & Zonen N .V . te Rotterdam . „Stork-Stoom ” , nieuwe hoof dprodukten groep
De directie van de Kon. M achinefabriek Gebr. Stork en Co. n.v. heeft besloten tot hergroepering van een aantal technische af delingen en tot instelling van een hoofdproduktengroep Stork-Stoom met het doel de ontwikkeling, de verkoop en constructie van stoominstallaties te bundelen. De activiteiten van de hoofdgroep worden ondersteund door het wetenschappelijk bu reau, de leiding van de hoofdgroep StorkStoom berust bij ir. H . Douglas en ir. H . W ijlhuizen. Prof. ir. J. A. de Jong is leider van het wetenschappelijk bureau geworden, dat de hoofdproduktengroep zal onder steunen. De eerste wereldtentoonstelling van het verkeer, München
Te M ünchen w ordt van 2 5 juni tot 3 ok tober 1965 de eerste Internationale Verkehrsausstellung gehouden. Speciale paviljoens zijn gewijd aan o.a. de zeescheepvaart van Duitsland, België, Nederland, Frankrijk, G root-B rittannië en Italië. Inlichtingen zijn verkrijgbaar bij de Cen trale Kamer van Handelsbevordering Laan van Nieuw Oost-Indië 129-13 5, ’s Gravenhage.
18 november 1965 te Rotterdam 19 november 1965 te Amsterdam
Ontwerp en bouw van de M iddellandse Zeehaven „M ersin” in Zuid-Turkije, door ir. J. Pb. Lucassen, Ingenieur Koninklijke Nederlandsche Maatschappij voor Havenwerken N.V., Amsterdam. De lezing zal worden ge volgd door een zeer interessante kleuren film, welke een goed beeld geeft van dit enorme werk. Bovenstaand programma zal in „Schip en W erf” worden herhaald. Wijzigingen of aanvullingen kunnen hierin voorkomen. Bovendien zal van elke vergadering of andere bijeenkomst aan leden en dona teurs een convocatie worden gezonden. Het bezoeken van vergaderingen waarin lezingen worden gehou den, gelieve men dus alleen te doen na ontvangst van een convocatie.
N.V. Booy-Diesel-aggregaten-Fabriek, A m ersfoort
Met ingang van 15 juni 1965 is het bedrijf verplaatst van Amersfoort naar Henge lo (O ), Industriestraat 229 (a.d. Haven) Tel. 05400-10076. K oninklijk Instituut van Ingenieurs, ’s-G ra venhage
H et Koninklijk Instituut van Ingenieurs, Afdeling voor Regeltechniek zal in samen werking met het Belgisch Instituut voor Regeltechniek en Automatisatie tijdens de tentoonstelling „H et Instrum ent” op 16 en 17 september 1965 in de congreszaal Irenehal, Jaarbeursgebouwen Croeselaan, U trecht, „Leergang 1965” organiseren met als thema
,,Ontwerp en toepassing van automatische doseerinstallaties”.
Inlichtingen en programma zijn verkrijg baar bij het secretariaat van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, Prinsessegracht 23, ’s-Gravenhage. Europoort
Tijdens de Europoort ’65 tentoonstelling, welke van 9 t/m 13 november 196 5 in de Ahoy-hallen te Rotterdam zal worden ge houden, zal een interessante inzending van de Nederlandse scheensbouwindustrie te zien zijn. Eenentw intig scheepsbouwers zullen nl. aan de hand van modellen en maquettes de prestaties van hun werven tonen. Deze be langrijke inzending zal in de Glazen Zaal worden geëxposeerd.
C. G. Visconti Vice President-Technical & Operations. H et I.C.G.B. is een organisatie zonder winstgevend doel en wordt in Neder land vertegenwoordigd door Bureau Veritas Westerkade 31 - Rotterdam . American Bureau of Shipping
Het American Bureau of Shipping deelt mede dat het door de Amerikaanse kust wacht gemachtigd is om „Cargo Ship Safety Construction Certificates” te verstrekken aan droge ladingschepen en tankers onder Amerikaanse vlag die door het ABS zijn geklast. Een dergelijke machtiging werd reeds eerder verstrekt door Liberia, het Ver enigd Koninkrijk, Noorwegen, Panama en Griekenland. H et Construction Certificate is een nieu we documentatie welke een deel vorm t van de voorschriften gegeven door de Interna tionale Conferentie voor de veiligheid van mensenlevens op zee welke in 1960 te Londen werd gehouden. Lloyd’s Register of Shipping
De heer W illiam C. G. Knowles, C. B. E., M. A., is per 1 januari 1966 benoemd tot Executive Director van Lloyd’s Register of Shipping, Lenden. De heer Knowles is thans Vice-Chancellor van de Universiteit te Hong-Kong. De heer H . Gerrard, Senior Ship and E n gineer Surveyor van Lloyd’s Register of Shipping, Brisbane, is benoemd tot Principal Surveyor vcor Australië.
Mededeling van het International Cargo Gear Bureau Inc. te New York
Door het U.S. Department of Labor Bureau of Labor Standards is de erkenning van het International Cargo Gear Bureau hernieuwd voor het volledig uitvoeren van inspecties van laad- en losgerei aan bcord van schepen en het af ge ven van certificaten hier mede in verband. H et I.C.G.B. is tevens erkend door de U.S. Coast Guard en in vele andere landen buiten de Verenigde Staten. De diensten van het I.C.G.B. kunnen in dc belangrijkste havens over de gehele wereld worden verleend, ter wijl het hoofdkantoor te New York is ge vestigd en onder de directie staat van Mr.
Centrifugaalpom p van plastic
In Engeland is door Rhodes, Brydon & Youatt een centrifugaalpomp van plastic op dc m arkt gebracht. Deze pomp is vervaar digd uit Fianite, een polyester versterkt met fiberglasvezels. D it materiaal is volgens de fabrikanten niet bros en breekbaar zoals verschillende harde plastics en niet aan slij tage of corrosie onderhevig. Hierdoor kan het gebruikt werden voor verschillende che micaliën waarvoor tot dusver alleen pompen van roestvrijstaal geschikt waren. De plasticpomp wordt geleverd in 2 afmetingen, Jz en 1".
„M araging” staal voor plunjers van extrusiepersen
Volgens een bericht van International Nickel heeft men bij Metalonics Corporation, Boston, zeer goede ervaringen opgedaan met maraging staal voor de plunjers van extrusie persen. De praktijk zou hebben geleerd dat de levensduur van de uit deze nikkellegering vervaardigde plunjers ongeveer viermaal lan ger is dan van die welke vroeger werden ge bruikt. Voordat voor dit doel maraging staal werd gebruikt was men aangewezen op een drukkracht van maximaal 144 k g /m m 2. Thans hebben 18% nikkelstalen maraging plunjers dienst gedaan bij extrusie (druk) krachten to t 246 k g /m m 2. Technische Hogeschool Eindhoven
Op 23 juni 1965 werd voor het Studenten-Sportgebouw de eerste paal geslagen door ir Th. P. Tromp, curator van de Technische Hogeschool, Eindhoven. Daarna werd door de heer Bernhard Slotboom, zoon van wijlen prof. ir. J. G. Slotboom, de eerste paal geslagen voor het Gebouw voor W armte en Stroming. D it gebouw, dat komt te liggen aan de Celebeslaan in het verlengde van de hal voor fysische technologie en d.m.v. een luchtbrug met deze hal zal worden verbon den, w ordt speciaal ingericht voor onderzoek en onderwijs op het gebied van w arm te- en stromingsleer in de afdelingen der W erk tuigbouwkunde en der Technische N atu ur kunde. „Tornado” boegpropellers
Bruinhof N .V ., Rotterdam, bericht dat zij sinds enige tijd de Tornado dwarsschroef in haar verkoopprogramma heeft opgenomen. Docum entatie over deze boegpropeller, welke evenals de aan cavitatie geëxponeerde delen van de gondel, uit roestvrij staal is vervaar digd worden gaarne verstrekt door boven genoemde firma. Netherlands Shipping Lines 1965
Jaarlijkse uitgave van de Koninklijke Nederlandsche Reedersvereeniging te ’s-Gravenhage waarin opgenomen een overzicht van de geregelde lijndiensten welke worden onderhouden door de Nederlandse scheep vaartmaatschappijen, aangesloten bij deze vereniging. Society o f N aval Architects and Marine Engineers, N ew Y ork
De Society of Naval Architects and Ma rine Engineers, New York bericht de publikatie van een Technisch en Research bulle tin No 2-13, „Report of the Aluminium W eid Test Program”. Hierin w ordt een uitvoerig overzicht gegeven over onder zoekingen bij het lassen van een groot aan tal soorten aluminium welke bij vier voor aanstaande werven werden gelast en welke werden getest in de laboratoria van het American Bureau of Shipping. Kopieën van dit bulletin zijn verkrijgbaar bij de Society, 74 T rinity Place, New York a $ 2,50.
Cepi-Comav-systeem voor bestrijding van ketelsteen De N .V . Handelscompagnie, Rotterdam, bericht ons hierover het volgende: H et systeem berust op het principe om de in de vloeistoffen aanwezige ionen van op geloste zouten en gassen door een sterk per manent magnetisch veld te doen vloeien, waardoor een inductieve stroom wordt op gewekt, precies zoals in een dynamo. In het Cepi-Comav apparaat is de stator een sterke permanente magneet (of magne ten) en de rotor is de vloeistof zelf. Hierdoor wordt het potentiaal van de vloeistof (ge leider) zodanig gewijzigd, dat ketelsteenvormende zouten, zoals calcium, magnesium en silicium, geen harde zich vastzettende ketel steen meer vormen, maar omgezet worden in een fijn, zacht aanvoelend slib, dat gemakke lijk door de vloeistoffenstroom wordt mee gevoerd of, zoals bij stoomketels e.d. het ge val is, door middel van spuien kan worden af gevoerd. H et procédé kan worden toegepast bij alle vloeistoffen, die normaal harde ketelsteen vormen en is dus ook bruikbaar bij zeewater en vloeistoffen in de chemische industrie. N.V. Bureau W ijsm uller, IJmuiden
De ca. 180 m lange voorschepen van de tankers Torrey Canyon en Lake Palourde, welke op Japanse werven waren achter gebleven nadat deze tankers daar waren vergroot van 66.8 83 ton tot 118.285 ton draagvermogen, zullen door de sleepboten Jacob van H eemskerck en Groningen van Japan naar New port News worden gesleept waar nieuwe achterschepen met daarin de ma chinekamers zullen worden aangebouwd. De „cage-type” regelafsluiter
De nieuwe Honeywell „cage-type” regel afsluiter voor zwaar bedrijf is zodanig ont worpen, dat het gehele binnenwerk in luttele m inuten kan worden verwijderd terwijl het afsluiterhuis in de leiding blijft gemonteerd. D it binnenwerk bestaat uit een zuiger of plug, die op en neer kan bewegen binnen een bus. Met de vorm van de openingen in de bus wordt de regelkarakteristiek van de afsluiter bepaald. N adat de bovenkap is afgenomen, kunnen de plug en de bus uit het afsluiter huis worden genomen. Er behoeven bij deze constructie geen zittingringen te worden losgeschroefd. De uitvoering met enkele klepzitting, type 9100, is zeer geschikt voor het vervangen van de „split-body” regelafsluiter, alleen al vanwege de mogelijkheid van snelle verwis seling van het binnenwerk. De „split-body” uitvoering heeft nl. een zittingring met klembevestiging, die slechts kan worden ver vangen nadat het halve afsluiterhuis uit de leiding is genomen. Bij de „cage-type” regel afsluiter kan het gehele binnenwerk via de bovenzijde van het afsluiterhuis worden ver wijderd, waardoor aanzienlijk op onderhouds kosten wordt bespaard. De uitvoering met dubbele klepzitting, type 9200, heeft een gebalanceerde plug, waarbij voor het bedienen aanzienlijk minder kracht benodigd is dan bij de conventionele regelafsluiters m et dubbele klepzitting. H ier door kan deze regelafsluiter van een kleinere
— minder dure — luchtm otor worden voor zien. Beide uitvoeringen zijn leverbaar in staal of roestvrijstaal.
Am erican Power Conference
Op 27, 28 en 29 april 1965 werd door het Illinois Institute of Technology te Chicago de 27ste American Power Conference ge organiseerd. De American Power Conference werd in zijn huidige vorm en onder deze naam voor het eerst georganiseerd in 1952 als opvolger van de daarvoor regelmatig gehouden M id west Power Conference. H et doel van de conferentie is het ver schaffen van een nationaal forum voor de uitwisseling van informatie, van belang voor ■de energieproduktie en aanverwante gebieden. Men tracht dit doel te bereiken door het zorgvuldig selecteren van geïnviteerde voor drachten, met de nadruk op een brede be handeling van de diverse onderwerpen. Tijdens de dit jaar gehouden conferentie werden 13 2 voordrachten gehouden. Een aantal hiervan, is ter inzage bij het Ministerie van Economische Zaken, Hoofdafdeling In dustriële Ontwikkeling te ’s-Gravenhage, tel, 070 - 81 40 11. Op genoemd Ministerie is een uitvoerig programma van de conferentie aanwezig. In december a.s. zullen de gezamenlijke voordrachten in druk verschijnen als „Pro ceedings of the American Power Conferen ce” . Exemplaren hiervan zijn t.z.t. ad $ 10.verkrijgbaar bij het I.I.T. Kopieën van de individuele voordrachten zijn niet beschik baar. 1965 National Plant Engineering and Maintenance Show
In de week van 8 tot 11 m aart 1965 werd te D etroit de 1965 National Plant E ngin eering and Maintenance Show gehouden. Van de gehouden lezingen zijn de ab stracts, alsmede de volledige voordrachten, bij de Hoofdafdeling Industriële O ntw ikke ling, Ministerie van Economische Zaken, Bezuidenhoutseweg 3 0, s-Gravenhage, tel. 81 40 11, toestel 2068 ter leen verkrijgbaar. Opening van Zweeds bedrijf in Am ersfoort
De Zweedse ambassadeur in ons land, de heer Brynolf Eng, heeft op vrijdag 25 juni 1965 het nieuwe bedrijf SF Lucht- en W armtetechniek n.v. te Amersfoort officieel geopend. Dit bedrijf is de Nederlandse doch teronderneming van de AB Svenska Flaktfabriken te Stockholm. De AB Svenska Flaktfabriken met ruim 6000 medewerkers en eigen vestigingen in vrijwel alle landen van Europa, beweegt zich op het gebied van ventilatie, air-conditioning, droging, stofafscheiding, pneumatisch transport en koeltorens. In januari werd besloten tot oprichting van de Nederlandse dochtermaatschappij. De technische en uitvoerende staf en de verkoop afdelingen van het Ingenieursbureau voor Luchttechniek Nederland n.v. (IBL), dat tot 31 januari 1965 de belangen van SF in Nederland behartigde, zijn eveneens in deze Nederlandse dochtermaatschappij opgeno men.
N og dit jaar zal een complete droog- en pneumatische transportinstallatie worden op geleverd ter waarde van een kw art miljoen en zal een aanvang worden gemaakt m et de zojuist verkregen opdrachten voor o.a. airconditioningsinstallaties in een ziekenhuis te Sittard en in enkele kantoorgebouwen. H et totaal van de onderhanden zijnde opdrachten beloopt ruim 3 /z miljoen gulden. E r w ordt gestreefd naar een nauwe samen werking. m et de gevestigde adviesbureaus en installatiebedrijven in Nederland.
Tentoonstelling G ereedschapsw erktuigen te Brussel
Van 3 tot en met 12 september 1965 zal te Brussel de 9 e Europese Tentoonstelling van Gereedschapswerktuigen worden gehou den. Hieraan zullen o.m. ruim 20 Nederland se bedrijven deelnemen.
H olland-A m erika Lijn, R otterdam Ook het s.s. Maasdam van de HollandAmerika Lijn zal in 1966 een reis rond de wereld via Australië en Nieuw-Zeeland ma ken. Enkele weken geleden kondigde de H ol land-Amerika Lijn aan, dat voor de Ryndam een afvaart in de rond-de-wereld dienst is vastgesteld die plaats zal vinden tussen 6 februari en 4 mei 1966. De Maasdam vertrekt op 6 november van het volgend jaar van R otterdam en de vol gende dag van Southampton. Evenals de R yndam vaart het schip via Port Said en Colombo eerst naar Frem antle en vandaar via Melbourne en Sydney naar W ellington. De Maasdam w ordt op 18 december 1966 in de laatstgenoemde haven verwacht. De route voor de terugreis loopt via Papeete (T ahiti), Los Angeles, Acapulco, Bal boa, Cristobal, Kingston (Jam aica), Lissabon en Southampton. De Maasdam zal op 31 januari 1967 weer te Rotterdam arriveren.
T ew aterlatingen O p 12 juni 1965 werd van één van de hellingen van de Machinefabriek en Scheeps w erf P. Smit Jr. N .V . te Rotterdam , m et goed gevolg het drijvend dok Prins Frederik te w ater gelaten. D it dok w ordt gebouwd voor rekening van Schelde M ontagebedrijf N .V . te De Meern voor haar w erf Scheldepoort. De doop werd verricht door mevrouw J. W . van G inkel-E ffting, echtgenote van één de directeuren. De voornaamste gegevens van het dok zijn: lengte over alles 76 m, breedte op buitenkant spanten 19,7 m , breedte tussen de zijkasten 14,7 m, hoogte tot het bovendek 8,8 5 m, hoogte to t het veiligheidsdek 6,05 m en draagvermogen 1000 ton. H et dok is verdeeld in 12 ballasttanks, door 2 w.d. langsschotten en 3 w.d. dwarsschotten. De ruim te tussen het veiligheidsdek en het bovenste dek w ordt benut voor het opstellen van de elektrische en mechanische appara tuur, behorende tot de dokinstallaties, zoals elektrom otoren voor pompen en kaapstanden, afsluiters enz. Verder w ordt het dok voorzien van twee portaal-dokw ipkranen met een hijsvermogen van 3000 kg, fabrikaat Nellen, alsmede vier kaapstanden m et een trekkracht van 3000 kg, fabrikaat v. d. Giessen’s W erktuigenfabriek N .V . H et stijgen van het dok vindt plaats door middel van twee lenspompen, aangedreven door een elektrom otor. De pompen zijn van het fabrikaat Begemann. H et zakken geschiedt door het openen- van elektrisch op afstand bediende verdeelafsluiters. De elektrische installatie w ordt aange bracht door V an Rietschoten en Houwens N.V .
De N .V . Scheepsbouw- en Reparatiebedrijf Gebr. Sander te Delfzijl heeft opdracht ont vangen om voor Nederlandse rekening een m otorkustvaartuig te bouwen van 560 ton dw. De N .V . Bodewes’ Scheepswerven te Martenshoek heeft opdracht gekregen voor de bouw van twee m otorkustvaartuigen voor Deense rekening, van elk 1070 ton dw, uit te rusten m et een 75 0 pk MAK-dieselmotor. N .V . E. J. Smit & Zonen’s Scheepswerven te W esterbroek boekte een order voor de bouw van een motorvrachtschip van 1100 ton dw, u it te rusten met een 2000 pk Werkspoor-diesel. Tevens ontving zij op dracht voor de bouw van een 1200 tons m otorvrachtschip, uit te rusten met een 1100 pk MAK-dieselmotor.
Voor rekening van de N .V . Aannemings bedrijf v.h. firm a T . den Breejen van den Bout te Aerdenhout, is bij de N .V . Scheepsbouwwerf v.h. C. M. van Rees te Sliedrecht een demontabele snijkopzuiger te w ater ge laten genaamd Linquenda 1. D it vaartuig, dat ook als profielzuiger kan werken bestaat uit zeven secties, welke per auto over de weg vervoerd kunnen worden. De hoofdafm etingen van deze zuiger zijn: lengte 32,5 m, breedte 8,4 m en holte 2,5 m. De diameter van de zuigbuis bedraagt 600 mm , de persbuis heeft een diameter van 5 00 mm. U itgerust als snijkopzuiger bedraagt de werkdiepte 12 m. De maximum werkdiepte als profielzuiger is 20 m. In het vaartuig staan twee stuks C ater pillar hoofdm otoren opgesteld, elk m et een vermogen van 1100 pk, die de beide zandpompen aandrijven. H et vermogen van de snij kop is 300 pk.
Van het Hollandsch Aannemingsbedrijf Zanen-Verstoep N.V. te ’s-Gravenhage, heeft Scheepswerf A. Baars Azn. te Sliedrecht, opdracht ontvangen voor de bouw van twee stuks elevatorklepbakken. De hoofdafmetingen hiervan bedragen: lengte 44,7 m, breedte 7,2 m en holte 2,76 m. De laadbeuninhoud hiervan bedraagt 300 kubieke meter.
Van een der hellingen van de N .V . Scheepsbouwwerf en Lasbedrijf v.h. J. C. Slob te Sliedrecht, heeft de vlotte stapelloop plaatsgevonden van de elevatorbak B.K.3 01. D it vaartuig, dat gebouwd is in opdracht van de N .V . Baggermaatschappij Bos en Kalis te Papendrecht, is het eerste van een serie van drie stuks elevatorbakken. De hoofdafm etingen zijn: lengte 42 m,
N ieuw e opdrachten.
breedte 7,5 m en holte 2,8 5 m. De laadruiminhoud bedraagt 3 00 kubieke meter. Op de vrijgekomen helling zal de kiel worden gelegd voor eenzelfde elevatorbak, welke eveneens bestemd is voor de Bagger maatschappij Bos en Kalis. Bij de Scheepswerf A. Baars Azn. te Slie drecht, heeft de tewaterlating plaatsgevon den van de onderoplosser B 6, welke ge bouwd is voor rekening van de Exploitatie Maatschappij van Baggermateriaal, Baars N .V . eveneens te Sliedrecht. De hoofdafmetingen van dit vaartuig zijn: lengte 3 8,26 m, breedte 6,91 m en holte 2,47 m. De inhoud van de laadbeun bedraagt 200 kubieke meter. Op 16 juni 11. vond bij de N.V. Scheeps werf „Voorwaarts” , Hoogezand met goed gevolg de tew aterlating plaats van het motorkustvaartuig Sellin, het eerste van een serie van tien soortgelijke schepen, welke m et nog een tweetal grotere vaartuigen voor Oostduitse rekening worden gebouwd. H et is een schip van het half-shelterdeck type van 600 ton dw. De afmetingen zijn: lengte over alles 48 m, lengte tussen de lood lijnen 43 m, breedte op de spanten 9,15 m, holte 3,46/5,60 m. De doopplechtigheid geschiedde door me vrouw Blankenburger, echtgenote van de voorzitter van de Handelskammer der DDR. De voortstuwing geschiedt door een SKLhoofdm otor van 540 pk bij 375 omw/min. In de machinekamer, zomede in de bak worden drie dieselaggregaten opgesteld. De verdere uitrusting bestaat uit twee masten, elk met een drietons Atlas mastkraan, elek trisch hydraulische laadlieren, ankerlier en kaapstand, handhydraulische stuurmachine, stalen luiken, radar, echoloodinstallatie, gyrokompas, magnetisch standaardkompas, .radiotelefonie, richtingzocker, twee redding boten, elektrische lichtinstallatie van 38 0/ 220 V. De bouw geschiedde volgens de voor schriften van Lloyd’s Register of Shipping voor de klasse 100 A 1 onder toezicht van DSRK met ijsversterking (klasse 2). Proeftochten
Op de Eems vond onlangs de proeftocht plaats van het mo-tortankschip Mare Silentum , dat door de Nieuwe Noord Nederlandsche Scheepswerven, Groningen gebouwd werd voor Gebr. de Haas, Rotterdam. H et is een schip van 1020 ton dw. De voornaam ste afm etingen zijn: lengte over alles 63,19 m, lengte op de loodlijnen 57,3 5 m, breedte 9,40 m, holte 4,19 m, beladen diepgang 3,79 m. De voortstuwing geschiedt door een Smit-Bolnes dieselmotor van 1000 pk, waar mede tijdens de proefvaart een snelheid werd behaald van 11 knoop. De laadtanks heb ben een gezamenlijke inhoud van 1400 m ;i. Er zijn drie H outtuin ladingpompen die elk door een 115 pk D A F-m otor worden aange dreven. H et schip is verder uitgerust met een R .H . kortegolf/middengolf telefoniezender type Neptunes. R.H . ontvanger type 623 IE welke gebruikt wordt in combinatie met de zender en richtingzoeker, R .H . richtingzoeker Zeevos, en een van der Heem Marifoon type 230 5A.
TIJD SCH RIFTEN REVUE Uittreksels van enige belangrijke artikelen uit buitenlandse tijdschriften, zoals deze worden verwerkt in de kaartzendingen, welke het Nationaal Technisch Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart maandelijks aan de daarop geabonneerden doet toekomen. De aanwinsten der bibliotheek op nautisch, resp. technisch gebied worden eveneens, op kaarten vermeld, aan bovengenoemde abonnees toegezonden. Niet-abonnees kunnen zich afzonderlijk op deze aan winstenlijsten abonneren. Inlichtingen worden gaarne verstrekt door de directie van het Instituut, Burg. s’Jacobplein 1Ö, Rotterdam (tel. 132040). „Toepassing van ongelegeerd ketelplaatstaal bij lage tem peratuur”
door ir. G. E. Tummers De schrijver bespreekt een rapport van de British Welding Research Ass’n (BW RA) getiteld: „Mild Steel for equipment at Sub-zero temperatures” , hetwelk de resultaten behandelt van de z.g. „wide plate tests” voor onderzoek in hoeverre de thans toelaatbaar geachte minimale bedrijfstemp. — o.a. voor drukvaten van ongelegeerd ketelstaal — veilig zouden kunnen worden. Deze temperatuur w ordt be paald door het redelijk uitsluiten van risico van brosse breuk. Ge bruikelijk wordt hiervoor een bepaalde kerfslagwaarde geëist voor materiaal en lasdoel. Aangezien in deze eisen weinig eenheid bestaat wordt in U.K., U.S.A. en Japan thans de „wide plate test” toegepast. De „wide plate test”-proefstukken worden beschreven en de wijze van belasting en het aangenomen criterium verklaard van de gezochte veilige minimum bedrijfstem peratuur (die temp. waarbij de gemiddel de blijvende rek van de doorsnede bij breuk 0,5 % bedraagt). De eigenschappen van de toegepaste staalsoorten worden vermeld en de beproevingsresultaten van een tweetal met de „wide plate tests” be sproken. (Proefstukken „zoals gelast” en „spanningsvrij gegloeid” ). H et artikel eindigt met een drietal conclusies m.b.t. de veilige min. bedrijfstemp. van doelmatig geconstrueerde drukvaten uit ongelegeerd staal. (Lastechniek van mei 1965, blz. 8 5-87, 3 fig., 2 tab., 4 graf., 4 lit.) „IHI completes tests of w o rld ’s first fully-autom ated cargo oil handling system”
Een nieuwe vol-automatische laad/losinrichting voor ladingolie, ontwikkeld door de Ishikawajima-Harima Heavy Industries Comp. Ltd. (IH I) en de Toshiba Electric Co. van Tokio werd kortelings met succes beproefd door IH I. T ot nu toe was afstand-handbediening van afsluiters en pompen nog op de meest moderne tankers nodig. D it nieuwe systeem voorziet in vol-automatische drukknop-bediening van de ladingolie nadat een voorafbepaald programma in het systeem is gevoerd. H et gehele ladingbehandelingproces (laden, lossen, ballasten en ontballasten) wordt automatisch geregeld, met alleen nu en dan een controle. De werking van het systeem w ordt daarna in het kort beschreven (pompsnelheidregeling, stripping-proces d.m.v. druklucht (geen strippingprccessen nodig), alarm inrichting, overschakeling op handafstandbediening enz.). H et systeem omvatieen bedrijfspaneel, een ladingbehandeling controlebord, een ladingpomp controlebord, een krachtvoorzieningspaneel en een elektromagneet, 4 wegklep. Als voor delen worden door IH I o.m. genoemd volkomen eliminatie van over stromen van tanks; alles meetdrukknopbediening door één man; het ladingbehandelingsprogramma eenmaal vastgesteld zijnde is foutieve behandeling van de afsluiters onmogelijk; explosiegevaar uitgesloten aangezien alle afsluiters in explosiegevaarlijke afdelingen hydraulisch of pneumatisch bediend worden. (Maritime Reporter and Engineering News van 15 mei 1964, blz. 48, 1 foto.) „G astanker”
door Dipl.-Ing. J. Isensee. H et vervoer van vloeibaar gas stelt aan de scheepsconstructie, het tankmateriaal, de isolatie, veiligheidsvoorzieningen enz. hoge eisen, waaraan men tot op heden nog met zeer verschillende concepties tracht te beantwoorden. Bij het met elkaar vergelijken van gebouwde gas tankers valt het op -— ook wanneer dit schepen van gelijke grootte en het vervoer van dezelfde soort lading betreft — dat het zowel reders als werven nog niet is gelukt vast te stellen welk scheepstype en welke uitrusting voor een bepaald transportprobleem de beste oplossing is. Op een en ander wordt in dit artikel ingegaan. Van de vijf modernste gastankers worden de voornaamste bijzonderheden in tabelvorm weer gegeven, terwijl daarnaast een omvangrijke literatuuropgave over gastankers is toegevoegd. (Hansa, nr. 6 van m aart 1965, blz. 5 37-543, 8 tek., 42 lit.)
„Fully automatic packaged boiler burns 3.500 seconds fu el”
Davey Paxman & Co. te Colchester heeft onlangs een nieuwe „packaged” ketel geïntroduceerd, genaamd „The A utom atic” , die vol-automatisch werkt en zeer compact is. Hij wordt compleet met brander, voedingpomp, regelapparatuur en appendages geleverd en kan gestookt worden met stookolie van 3 500 sec.Rw. De Paxman Automa tic is een dubbelstrooms ketel met cilindrische vorm, terwijl een enkelstrooms rookgassen-economiser óf onder de ketel is geplaatst, óf samen met de ketel in één drum is ondergebracht. H et totale rendement varieert van 87 tot 8 7 % % 'bij gebruik van stookolie van 200 sec.Redw.No. 1 met een netto verbrandingswaarde van 17.400 BTU/lb. Er zijn twee standaardtypen, één bestaande uit 4 modellen voor stoomprodukties van 1500 tot 3000 lb/h vanaf en bij 100 °C en één bestaan de uit 3 modellen voor 4000 tot 6000 lb/h. De max. stoomdruk is 145 psig. De constructies van de beide typen wijken van elkaar af. Ze worden in dit artikel beschreven. De tabel geeft de voornaamste tech nische gegevens en afmetingen der 7 modellen. (Shipbtiildimg E> Shipping Record van 18 maart 1965, blz. 346-347, 1 foto, 1 maatschets, 1 tab.) „Service Performance w ith the Fiat Marine Diesel Engine Type 900S ”
door Dott.Ing. Roberto De Pieri. Deze voordracht begint met een korte beschrijving van de evolutie op het gebied van scheepsdieselmotoren naar grote vermogens, spe ciaal met betrekking tot de omstandigheden, die Fiat er toe hebben gebracht het type 90 OS te construeren. Vervolgens worden de speci fieke kenmerken van de bouw van deze motor, gebaseerd op een cilinderdiameter van 900 mm en een slag van 1600 mm met een ver mogen van 2300 apk/cil., beschreven, alsmede de meest interessante constructieve kenmerken van deze motoren. Tevens worden resultaten gegeven van een serie proeven, verricht met een experimentele tweecilinder motor, benevens enkele technische resultaten betreffende het gedrag van cilindervoeringen en zuigerveren, tijdens dezelfde proeven verkregen. Ook behandelt de auteur de voornaamste bedrijfs gegevens van 14 motoren en verstrekt informatie over het gedrag van deze motoren in normaal bedrijf. Er wordt verslag gedaan van enkele verbeteringen, die werden uitgevoerd na opgedane praktische ervarin gen. (Een uitvoerige discussie volgt). (Transactions Inst. of Mar. Engrs. van februari 1965, blz. 25-43, 2 registraties, 7 graf., 5 tek., 8 foto’s, 1 tab., 4 lit.). „Stress-Corrosion Cracking of Martensitic Stainless Steel ponents of Main Boiler Safety Valves”
Com -
door B. F. Peters, M.A.Sc. en Lt.Cdr. C. F. Hase, R.C .N . Een aantal gebroken onderdelen van de veiligheidskleppen van scheepsketels werden metallurgisch onderzocht. Deze onderdelen waren alle vervaardigd van martensitisch roestvast staal en spanningscorrosie scheuren waren de oorzaak van breuk. Voorgesteld werd dit materiaal te vervangen door een materiaal dat minder ontvankelijk is voor deze soort van breuk. Intussen werden in gebruik zijnde martensitisch roest vast stalen kleponderdelen aan een niet-destructief onderzoek onder worpen en dit onderzoek heeft aangetoond dat bij verscheidene onder delen de kans op breuk door spanningscorrosie aanwezig was. H et onderzoek naar genoemde gebreken wordt beschreven en eventuele vervangingsmaterialen besproken. De geharde martensitische roest vast stalen onderdelen van het grote aantal nog in gebruik zijnde veiligheidskleppen worden voorlopig jaarlijks niet-destructief onder zocht. (Transactions Inst. of Mar. Engrs. (Canadian D iv. Suppl.) van maart 1965, blz. 9-14, 2 tek., 7 foto’s, 3 microfoto’s, 10 lit.).
De revolutie waar 8 regeringen blij mee waren In 1960 voegde het bij de werf Vosper gebouwde Britse marineschip HM S „Brave Borderer” een nieuw hoofdstuk toe aan de geschiedenis van de scheepvaart. Hier was dan ’s werelds eerste in dienst gestelde schip, voortgestuwd door lichtgewicht gasturbines - en Bristol Siddeley leverde die motoren. D it revolutionaire type scheepsvoortstuwer bleek zo succesvol, dat acht marines thans Bristol Siddeley scheepsgasturbines kozen voor hun snelste gevechtsvaartigen. M et twaalf jaar ervaring in de ontwik keling en bouw van lichtgewicht scheepsgastubines verwierf Bristol Siddeley een wereldvoorsprong en thans vervaardigt
D e 4.250 as-pk scheeps-Proteus
Bristol Siddeley wordt in Nederland vertegenwoordigd door: N.V. Luchtvaart Adviesbureau ’’Aviation Consultants” , Afd. Industriële Toepassingen, Lucht haven Rotterdam, Tel. 010-287220 en 01751-8797. In België door: Intair S.A., H all Hermes 1301, Centre International, Place Rogier, Brussel 1.
f s fS ^S
zij deze motoren tot een vermogen van 22.000 as pk. Ter zee worden meer Bristol Siddeley lichtgewicht gasturbines gebruikt dan enig ander fabrikant, als hoofd- of BRISTOL S ID D E LE Y hulpkrachtbronnen van uiteenlopende ty pen schepen en luchtkussenvoertuigen. LEVERT DE K R A C H T B R O N
B E L D A M ’s L A S C A R P A K K IN G E N V o o r d o eltre ffen d a f d ich te n van stopbussen k ran en , flenzen en so o rt g e lijk e m a ch in ed elen .
(SL O A N 'S
ALLE M A C H I N E S VOOR DE M ETAALBEW ERKIN G
LÂSCÂR
VR A A G T OFFERTE A AN
BELDAM ASBESTOS Co. Ltd. HOUNSLOW Sp e ciale pakkingen voor elk doel, ALLEEN V ER TE G EN W O O R D IG IN G VO O R N E D ER LA N D
PAKKING )
AMSTERDAM C ru q u iu sw ég 1 1 8 Tel. 5 4 0 0 1
Jj MACHINE
PEJA. k
PEJA G E B O U W
NV. - ARNHEM (HOLLAND)
- STEENSTRAAT 99 • TEL. 21941 (4 lijne n) - Telex 45123
( 6 lijn en )
EINDHOVEN ENSCHEDE G RO N IN G EN ROTTERDAM SNEEK
HUP K L A U W E N M
- REDUCEERSCHAKEL-
K E T T IN G . IN A L L E U I T V O E R I N G E N
Niets steekt onder het schip uit Een normaal koproer doet alleen iets als U v aa rt loopt. M et een Gill reactievoortstuwapparaat in het voorschip echter manoeuvreert U niet alleen als U vaart, zoals met een gewoon koproer, maar kunt U ook de kop omzetten als uw schip stil ligt. Tientallen jaren ervaring. Vele referenties.
Al
leen vertegenwoordiging
TECHN.BUR
SWART
M A R IN E
M O TO RS
Verbindingsdok 12 S (Londenstraat), A ntwerpen
1
Tel. 03/31 I9 60 (7 I.) - Telex Marinm otor Antw. 03/488
L. M A R E 49 - L E ID E N - T E L . 01710 - 2 13 35, na 6 uur 02500 - 5 61 30