Betalen In dit onderdeel wordt de lezer inzicht verschaft in het onderwerp ‘betalen’.
Betalen
De volgende onderwerpen komen hierbij aan de orde:
• d e v e r s c h i l l e n d e v o r m e n v a n g e l d
• h e t g i r a l e b e t a a l p r o c e s
• d e v e r s c h i l l e n d e t o o n b a n k p r o d u c t e n e n b e t a a l i n s t r u m e n t e n
• d e b e t a l i n g s c i r c u i t s
• h e t b u i t e n l a n d s b e t a l i n g s v e r k e e r
• d e h o o f d l i j n e n v a n d e w e t g e v i n g o p h e t g e b i e d v a n b e t a l e n
94
Inleiding Jeroen heeft gisteren met zijn creditcard een nieuwe auto gekocht en is op weg naar de supermarkt. Op de parkeerplaats aangekomen stopt hij zijn chipknip in de parkeermeter om het benodigde parkeergeld te voldoen. Bij de kassa van de supermarkt twijfelt hij of hij zal pinnen; zal hij zijn conals het om betalen gaat! Geld heeft verschillende functies (ruilmiddel, rekenmiddel en oppotmiddel) en komt in verschillende hoedanigheden voor in het dagelijks leven. Er zijn daarom ook verschillende producten met behulp waarvan men kan betalen. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt in betaalinstrumenten en toonbankproducten, hierop wordt later ingegaan. De drie verschijningsvormen van geld zijn:
1 . C h a r t a a l g e l d : c o n t a n t g e l d ( b a n k b i l j e t t e n e n m u n t e n ) .
2 . E l e k t r o n i s c h g e l d : g e l d d a t i s o p g e s l a g e n i n e e n e l e k t r o n i s c h e p o r t e m o n n e e
3 . G i r a a l g e l d : g e l d d a t o p e e n b e t a a l r e k e n i n g s t a a t .
(ook wel digitaal geld genoemd).
Het is voor verkopers wettelijk verplicht om contant geld aan te nemen van kopers, voor giraal en elektronisch geld geldt dit niet. Met name giraal geld wordt echter alom geaccepteerd. 1 . C h a r ta a l ge l d De overheid heeft chartaal geld tot wettig betaalmiddel benoemd binnen het eigen land of de eigen regio. Zo is binnen de Europese Unie de euro het wettige betaalmiddel, maar de dollar bijvoorbeeld niet. Een klant kan (een gedeelte van) het saldo van zijn bankrekening omzetten naar chartaal geld door middel van een dispositie (kasopname). Dit kan op twee manieren:
• b i j k l e i n e b e d r a g e n : d e k l a n t k a n g e l d o p n e m e n m e t z i j n b a n k p a s b i j e e n geldautomaat (GEA). Gastgebruik, dat wil zeggen een opname bij een automaat van een andere bank, is hierbij (eenmaal per etmaal) een mogelijkheid.
• b i j g r o t e b e d r a g e n : d e k l a n t k a n o p v e r t o o n v a n z i j n l e g i t i m a t i e b e w i j s g e l d o p n e men bij de kasbalie van de bank.
Het omzetten van chartaal naar giraal geld, ook wel afstorten genoemd, komt bij p a r t i c u l i e r e k l a n t e n n i e t v e e l v o o r. 2 . E l e k t r o n i s c h ge l d Een vorm van elektronisch geld is de chipknip. Deze is doorgaans ingebouwd in een bankpas.
95
Betalen
tante geld bewaren voor in de kroeg vanavond? Keuze genoeg
De chipknip wordt opgeladen in een openbaar oplaadpunt of thuis (met behulp van een speciaal apparaatje), waarbij een bedrag van de betaalrekening naar de chipknip wordt overgeheveld. Om elektronisch te kunnen betalen moet er een chiplezer bij het verkooppunt aanwezig zijn. Deze leest het saldo op de kaart en boekt de betaling af. De ontvanger krijgt de betaling als elektronisch geld bijgeschreven in de chiplezer en kan het op gezette tijden laten bijschrijven op een betaalrekening. Een andere vorm van een elektronische portemonnee is de losse (prepaid) chipkaart. Deze kan, Betalen
in tegenstelling tot de chipknip, niet worden opgeladen. Een voorbeeld hiervan is een telefoonkaart. 3 . G i r a a l ge l d Het girale geld bestaat alleen in de administratie van de bank en van de rekeningh o u d e r. D o o r m i d d e l v a n e e n b e t a a l r e k e n i n g b i j e e n b a n k k a n m e t g i r a a l g e l d w o r d e n betaald. Een betaling is pas voltooid wanneer het geld op de bankrekening van de ontvanger is bijgeschreven. Op het girale betaalproces wordt hierna verder ingegaan. Het omzetten van chartaal geld in giraal geld en andersom, wordt ook wel substitutie genoemd.
96
Het girale betaalproces Om giraal te betalen is het bezit van een betaalrekening (ook wel privé-rekening genoemd) van de klant bij een bank noodzakelijk. Onder bepaalde omstandigheden brengen sommige banken éénmalig openingskosten in rekening aan de klant. Om een betaalrekening te openen wordt een aantal stappen doorlopen: 1 . D e k l a n t t o o n t e e n g e l d i g l e g i t i m a t i e b e w i j s ( e e n g e l d i g p a s p o o r t , e e n g e l d i g Nederlands rijbewijs, een Nederlandse identiteitskaart, een identiteitsbewijs afgegeven op grond van de vreemdelingenwet 2000) zodat de identiteit van de klant door de bank kan worden vastgesteld. De geldigheid van het legitimatiebewijs kan worden getoetst aan de hand van h e t e e r d e r g e n o e m d e V IS - s y s t e e m e n h e t f i n a n c i ë l e v e r l e d e n g e t o e t s t k a n w o r d e n v i a h e t C KI v a n h e t B KR e n h e t e e r d e r g e n o e m d e E VA - s y s t e e m .
2 . D e v o l g e n d e g e g e v e n s v a n d e k l a n t w o r d e n d o o r g a a n s i n h e t c o m p u t e r s y s t e e m v a n d e b a n k o p g e n o m e n : NAW - g e g e v e n s ( n a a m , a d r e s e n w o o n p l a a t s ) , geboortedatum, nationaliteit, wel of niet ingezetene van Nederland en beroep.
3 . E r w o r d t d o o r d e c o m p u t e r e e n r e k e n i n g n u m m e r t o e g e k e n d a a n d e k l a n t .
4 . E e n r e k e n i n g - c o u r a n t o v e r e e n k o m s t , d i t i s e e n c o n t r a c t t u s s e n d e k l a n t e n d e bank met daarin de rechten en plichten van beide partijen, wordt afgedrukt en ondertekend door de klant. Hiermee verklaart de klant tevens akkoord te gaan m e t d e A l g e m e n e Vo o r w a a r d e n v a n d e b a n k , d e z e w o r d e n d a a r o m t e g e l i j k e r tijd met het contract overhandigd aan de klant. In de algemene voorwaarden zijn, onder andere, de algemene rechten en plichten van de klant en van de bank, de aansprakelijkheid bij verlies of diefstal van
betaalproducten en
klachtenprocedures te vinden. Hiernaast wordt een handtekeningenkaart getekend door de klant, waardoor zijn handtekening in het systeem van de bank wordt opgenomen en wanneer nodig door medewerkers van de bank gecontroleerd kan worden op gelijkenis.
5 . H e t r e k e n i n g n u m m e r w o r d t g e a c t i v e e r d d o o r d e b a n k e n e e n b a n k p a s w o r d t aangevraagd.
De pas wordt aan de klant toegestuurd en dient door de klant
bij een bankkantoor voor gebruik geactiveerd te worden. Hierbij zet de klant terplekke zijn handtekening op de bankpas. Wa n n e e r d e k l a n t g e b r u i k w i l m a k e n v a n d e m o g e l i j k h e i d o m v i a i n t e r n e t t e b a n k i e r e n , w o r d t h i e r e e n a p a r t c o n t r a c t v o o r a f g e s l o t e n . Wa n n e e r d e k l a n t e r v o o r k i e s t o m n i e t via internet te bankieren, dan ontvangt hij doorgaans een aantal overschrijvingsformulieren. Een betaalrekening kan tevens op naam van meerdere rekeninghouders worden geopend, dit heet een en/of-rekening of een compte-joint (cj). In dit geval dient er naast de rekening-courantovereenkomst tevens een cj-verkaring te worden ondertekend door de rekeninghouders, waarin zij aangeven dat zij beiden individueel volledig aansprakelijk zijn voor eventuele saldotekorten.
97
Betalen
Een betaalrekeninghouder kan ook een ander machtigen om transacties via zijn betaalrekening uit te voeren alsof deze persoon een rekeninghouder was. Dit kan via internet en tevens op papier aan de hand van de zogenoemde groene kaart. Het intrekken van een machtiging gebeurt met de rode kaart en het terugboeken van foutief afgeschreven bedragen met een gele kaart. De gemachtigde mag echter geen wijzigingen in de rekening-courantovereenkomst aanbrengen en dus geen rekening op naam van de rekeninghouder openen of opheffen Betalen
of een machtiging aanvragen. De betaalrekening heeft de volgende functies voor de particuliere klant:
1 . b e t a l e n e n o n t v a n g e n
2 . v e r z o r g e n v a n s a l d o - e n t r a n s a c t i e - i n f o r m a t i e
1 . B e ta l e n e n o n t va n ge n Wa n n e e r e e n k l a n t b e t a a l t m e t g i r a a l g e l d d a n g e e f t h i j z i j n b a n k o p d r a c h t o m e e n bedrag van zijn betaalrekening over te boeken naar de betaalrekening van de ontvang e r. G i r a a l b e t a l e n i s m o g e l i j k b i j v e r k o o p p u n t e n ( w i n k e l s ) m e t b e h u l p v a n t o o n b a n k producten (toonbankbetaling) en op afstand met behulp van betaalinstrumenten. To o n b a n k p r o d u c t e n To o n b a n k p r o d u c t e n w o r d e n g e b r u i k t o m t e b e t a l e n i n w i n k e l s ( k o o p o p l o c a t i e ) . Munten, bankbiljetten en de eerder genoemde elektronische portemonnees (bankpas met chipknip/chipkaart) behoren dus tot de toonbankproducten. Ve r d e r k a n o p l o c a t i e b e t a a l d w o r d e n m e t :
• E e n b a n k p a s ( o o k w e l b e k e n d a l s b e t a a l p a s , p i n p a s e n s o m s a l s d e b i t c a r d ) Deze pas bevat een magneetstrip met informatie over de betaalrekening, die door de betaalautomaat (BEA) gelezen wordt. Op de pas zelf staat onder andere h e t r e k e n i n g n u m m e r, h e t p a s n u m m e r e n d e g e l d i g h e i d s d u u r v a n d e p a s v e r m e l d . Vo o r h e t b e z i t v a n e e n b a n k p a s b r e n g t d e b a n k d o o r g a a n s e e n k l e i n e j a a r l i j k s e bijdrage bij de klant in rekening. Sommige banken geven bankpassen uit die alleen in Nederland gebruikt kunnen worden, deze zijn gratis. Als beveiliging v a n b e t a l i n g e n b i j B E A’ s e n g e l d o p n a m e n b i j G E A’ s w o r d t h i e r b i j d o o r d e a u t o maten om een vier-cijferige pincode gevraagd.
• E e n c r e d i t c a r d De creditcard is ook een bankpas waarmee giraal betaald kan worden. Creditcards worden uitgegeven door een creditcardmaatschappij (zoals Visa en Mastercard). De met de creditcard betaalde bedragen worden - in tegenstelling tot betalingen met een reguliere bankpas- niet direct, maar op een vast moment ineens van de betaalrekening afgeschreven (meestal aan het einde van d e m a a n d ) . Vo o r h e t t e r u g b o e k e n v a n b e t a a l d e b e d r a g e n , b i j v o o r b e e l d i n h e t geval van niet-geleverde maar wel betaalde goederen of misbruik van de creditcard door een derde, hebben de meeste creditcardverstrekkers een chargebackregeling.
98
Aan het verkrijgen van een creditcard zijn bepaalde voorwaarden verbonden, zoals het meerderjarig zijn van de klant en het regulier ontvangen van bedragen op de betaalrekening. Creditcards worden vaak gebruikt voor betalingen in het buitenland, aangezien in winkels in het buitenland Nederlandse bankpassen meestal niet geaccepteerd worden. In Nederland kan bij de meeste kleine winkels niet met creditcard betaald worden, maar worden de creditcards in het algemeen geaccepteerd bij horecagelegenheden en bij winkels waar ineens p u n t a a n w e z i g z i j n . Vo o r h e t b e z i t v a n d e c r e d i t c a r d e n v o o r b e t a l i n g e n b u i t e n de EU worden kosten bij de creditcardhouder in rekening gebracht. Ook bij het g e b r u i k v a n d e c r e d i t c a r d v o o r g e l d o p n a m e n b i j G E A’ s , w a a r v o o r e e n p i n c o d e nodig is, worden kosten in rekening gebracht. Er zijn verschillende soorten creditcards:
• b a n k c a r d s : d e z e w o r d e n d o o r d e v e r s c h i l l e n d e b a n k e n u i t g e g e v e n i n samenwerking met een creditcardmaatschappij.
• c o - b r a n d e d c a r d s : d e z e w o r d e n d o o r a n d e r e b e d r i j v e n d a n b a n k e n u i t g e geven in samenwerking met een creditcardmaatschappij (bijvoorbeeld de ANWB Visacard).
• a f f i n i t y c a r d s : d i t z i j n c o - b r a n d e d c a r d s w a a r b i j d o o r g e b r u i k e r v a n a u t o -
• T & E c a r d s ( t r a v e l & e n t e r t a i n m e n t c a r d s ) : d e z e z i j n d o o r g a a n s r e l a t i e f
matisch een bepaald liefdadigheidsdoel financieel gesteund wordt. d u u r, g e r i c h t o p k l a n t e n m e t h o g e r e i n k o m e n s e n b i e d e n v e e l b e s t e d i n g s ruimte aan de creditcardhouder (bijvoorbeeld American Express).
• p r i v a t e l a b e l c a r d s : d e z e k l a n t e n k a a r t e n m e t b e t a a l f a c i l i t e i t w o r d e n d o o r e e n b e d r i j f i n e i g e n b e h e e r u i t g e g e v e n ( b i j v o o r b e e l d d e B i j e n k o r f Va s t e Klantenkaart).
• E e n c h e q u e In Nederland wordt van de cheques in het algemeen alleen nog de reischeque (travellercheque) als betaalmiddel gehanteerd. Een travellercheque is een papieren betaalopdracht die doorgaans in het buitenland wordt gebruikt en die bij een bank kan worden ingewisseld voor geld. De reischeque is een gedekte (ook wel gegarandeerde) cheque. Dit houdt in dat de bank die de cheque heeft uitgegeven garant staat voor de verzilvering ervan, ongeacht het rekeningsaldo v a n d e b e t a l e r. B i j v e r k o o p p u n t e n i n h e t b u i t e n l a n d k a n d e k l a n t d o o r g a a n s m e t de reischeque betalen. De ontvanger van de cheque verzilvert deze vervolgens. Ook kan de klant de cheque zelf verzilveren bij een bank in het buitenland. Hij dient hierbij vaak de nota, die hij ontvangt bij de aankoop van de cheques bij een bank in Nederland, te tonen.
99
Betalen
grote uitgaven worden gedaan. Er moet dan een creditcardlezer bij het verkoop-
Betaalinstrumenten Er zijn verschillende betaalinstrumenten, waarmee de rekeninghouder op afstand betaalopdrachten kan geven aan de bank:
• S c h r i f t e l i j k :
• o p t i s c h l e e s b a r e o v e r s c h r i j v i n g ( OLO ) : Betalingsopdrachtformulier waarop de gegevens van de rekeninghouder zijn voorgedrukt. De gegevens van de begunstigde en het bedrag moeten
Betalen
n o g w o r d e n i n g e v u l d d o o r d e r e k e n i n g h o u d e r.
• o p t i s c h l e e s b a r e a c c e p t g i r o ( OLA ) : Betalingsopdrachtformulier dat door een bedrijf wordt verzonden aan een b e t a l e r. H i e r o p z i j n z o w e l d e g e g e v e n s v a n d e b e g u n s t i g d e ( h e t b e d r i j f ) , het bedrag en het betalingskenmerk weergegeven. Soms zijn ook de gegevens van de betaler al ingevuld.
• Te l e f o n i s c h o v e r b o e k e n : Vo o r h e t t e l e f o n i s c h d o o r g e v e n v a n o v e r b o e k i n g e n d i e n t d e k l a n t z i c h t e k u n n e n identificeren door middel van zijn rekeningnummer in combinatie met een persoonlijke toegangscode of het telefoonnummer waarvandaan hij belt.
• Te l e b a n k i e r e n : Te l e b a n k i e r e n i s b a n k i e r e n v i a s o f t w a r e v a n d e b a n k d i e d e k l a n t i n s t a l l e e r t o p z i j n c o m p u t e r. D i t b e t a a l i n s t r u m e n t w o r d t i n t o e n e m e n d e m a t e v e r v a n g e n d o o r internetbankieren.
• I n t e r n e t b a n k i e r e n : Internetbankieren is bankieren via de website van de bank. Hiervoor is een speciaal apparaatje nodig dat de bankpasgegevens van de klant leest. In combinatie met de pincode van zijn bankpas heeft de klant toegang tot zijn persoonlijke website waar hij overboekingen kan opgeven.
• M o b i e l b a n k i e r e n :
• I n c a s s o :
Internetbankieren via een mobiele telefoon wordt mobiel bankieren genoemd. Hiermee wordt een ander gemachtigd om eenmalig een vastgesteld bedrag van de rekening van de betaler af te schrijven. Een incasso geeft de ontvanger de meeste zekerheid van het ontvangen van zijn geld. Naast de toonbankbetalingen en de betalingen op afstand met betaalinstrumenten van de bank, zijn er ook verkooppunten op internet waar betalingen worden verricht. Bij de handel via verkooppunten op internet (e-commerce) wordt gebruik gemaakt van de reeds besproken betaalmogelijkheden, maar de betaling kan ook via internet verlopen. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden zoals online betaalsystemen (zoals Ideal en Paypal) en online betaling met creditcard. In verband met de grote toegankelijkheid van internetsites zijn er verschillende beveiligingssystemen ontwikkeld (zoals UCAF en SSL) om de veiligheid van betalen via internet te waarborgen. Naast de losse (eenmalige) betalingen, zijn er betalingen die herhaaldelijk uitgevoerd dienen te worden, zoals bijvoorbeeld het overmaken van huur of het betalen van de telefoonrekening. 100
Vo o r h e t u i t v o e r e n v a n d e z e h e r h a a l d e l i j k e b e t a l i n g e n z i j n e r v e r s c h i l l e n d e m o g e l i j k heden:
• p e r i o d i e k e o v e r b o e k i n g ( P O ) : Hierbij krijgt de bank opdracht van de klant om een vast bedrag met vaste r e g e l m a a t o v e r t e b o e k e n n a a r e e n b e p a a l d e o n t v a n g e r.
• a u t o m a t i s c h e i n c a s s o : E e n m a c h t i g i n g v a n e e n b e t a l e r, d i e e e n ( z a k e l i j k e ) o n t v a n g e r t o e s t e m m i n g rekening over te boeken.
Ook kan het handig zijn om betaalopdrachten die in de toekomst moeten worden uitgevoerd, van tevoren op te geven (te agenderen). Via de telefoon, internetbankieren en mobiel bankieren is het mogelijk om zowel betalingen die direct moeten worden uitgevoerd, als periodieke en uitgestelde betalingen door te geven. 2 . V e r z o r ge n va n s a l d o - e n t r a n s a c t i e - i n f o r m at i e De bank informeert de rekeninghouder met bankafschriften (rekeningafschriften) over de stand van de rekening. Dit bankafschrift wordt naar keuze van de klant eenmaal per week, twee weken, eenmaal per maand (of helemaal niet) verstuurd en geeft informatie over het oude saldo, de mutaties (bij- en afschrijvingen) en het nieuwe saldo van de rekening. Ook verstrekt de bank een jaarlijks financieel overzicht aan de rekeninghouder ten behoeve van zijn belastingaangifte. De rekeninghouder kan zijn rekeningsaldo tussentijds opvragen via geldautomaat, (mobiele) telefoon en telebankieren. Via internetbankieren en mobiel bankieren heeft hij niet alleen toegang tot informatie over zijn saldo, maar tot alle informatie over zijn betaalrekening die tevens op de papieren afschriften staat. Hierdoor worden deze afschriften in principe overbodig voor de klant die via internet bankiert. Bij de meeste betaalrekeningen is een tijdelijke debetstand (negatief saldo van de betaalrekening) mogelijk. Meerderjarige rekeninghouders kunnen hiervoor een kredietfaciliteit (de mogelijkheid om meer geld op te nemen dan het saldo van de betaalrekening toelaat) bij hun bank aanvragen. Het saldo van de rekening en de kredietlimiet tezamen bepalen de bestedingsruimte (de ruimte die de rekeninghouder heeft om bedragen van zijn rekening af te laten schrijven of op te nemen). De banken bieden in het algemeen verschillende soorten betaalrekeningen aan:
• V o o r j o n g e r e n t o t 1 2 j a a r z i j n e r b e t a a l r e k e n i n g e n w a a r b i j t o e s t e m m i n g v a n d e
• V o o r j o n g e r e n t u s s e n 1 2 e n 1 8 j a a r z i j n e r b e t a a l r e k e n i n g e n w a a r b i j e r g e e n
ouders van de rekeninghouder nodig is bij het uitvoeren van transacties. kredietfaciliteit wordt geboden (de rekeninghouder mag niet rood staan op zijn betaalrekening).
• V o o r s t u d e n t e n z i j n e r b e t a a l r e k e n i n g e n w a a r b i j e e n ( b e p e r k t e ) k r e d i e t f a c i l i t e i t wordt geboden en de kosten van de bankpas en creditcard relatief laag zijn.
101
Betalen
geeft om periodiek geld van de betaalrekening van de betaler naar zijn eigen
De kortingen worden gegeven om de studenten tegemoet te komen en om hen met het oog op de toekomst als klant aan de bank te binden. Een voorwaarde is doorgaans dat de studiefinanciering van de student op de betaalrekening gestort wordt.
• D e o v e r i g e k l a n t e n k r i j g e n e e n ‘ g e w o n e ’ b e t a a l r e k e n i n g a a n g e b o d e n . De kredietlimiet kan hierbij ruimer zijn dan bij de studentenrekeningen en de
Betalen
k o s t e n v a n b a n k p a s e n c r e d i t c a r d z i j n d o o r g a a n s h o g e r.
B e ta l i n g s c i r c u i t s Aangezien er geen girale betalingen mogelijk zijn zonder tussenkomst van (vaak twee verschillende) banken zijn er binnen Nederland vier betalingscircuits actief:
• h e t P o s t b a n k - c i r c u i t ( o o k w e l g i r o c i r c u i t )
• h e t b a n k e n c i r c u i t
• h e t N a t i o n a a l B e t a l i n g s c i r c u i t ( N B C )
• h e t b e t a l i n g s c i r c u i t v a n D e N e d e r l a n d s c h e B a n k ( D N B - c i r c u i t )
Een betalingscircuit is een geautomatiseerde centrale die betalingsopdrachten verw e r k t , w a a r b i j r e k e n i n g n u m m e r s e n N AW- g e g e v e n s v o l g e n s e e n b e p a a l d e s y s t e m a t i e k worden geadministreerd. Binnen het Postbank-circuit worden betalingen en overboekingen tussen Postbankrekeninghouders administratief verwerkt en er vloeit hierbij dus geen geld naar andere banken (deze betaalstroom heet het concernverkeer). Alle andere banken zijn aangesloten bij het bankencircuit. Overboekingen en betaling e n t u s s e n d e h i e r b i j a a n g e s l o t e n b a n k e n h e e t c i r c u i t v e r k e e r . Ve r w e r k i n g s c e n t r a l e Equens (voorheen Interpay) is in dit circuit verantwoordelijk voor de clearing. Dit is het berekenen van de bedragen die de verschillende banken aan elkaar verschuldigd zijn na het verwerken van alle overboekingen en betalingen. De saldi die uit deze berekening volgen dienen vervolgens over en weer voldaan te worden door de banken. Overboekingen en betalingen die tussen het Postbank- en het bankencircuit geschieden vallen onder de noemer circuitoverschrijdend verkeer. Het NBC is de verbinding tussen het Postbank- en het bankencircuit. Een en ander wordt hierna schematisch weergegeven. Te n s l o t t e i s e r h e t D N B - c i r c u i t . A l l e N e d e r l a n d s e b a n k e n , a n d e r e f i n a n c i ë l e i n s t e l l i n gen, het Rijk en buitenlandse centrale banken hebben een rekening bij DNB en alleen de overboekingen en betalingen tussen DNB en haar rekeninghouders worden binnen dit circuit verwerkt. Na ontvangst van de clearingcijfers van Equens wordt de settlement (de overboekingen van de bij de clearing berekende saldi) door DNB uitgevoerd, met behulp van het zogeheten TOP-systeem. De clearing en settlement vinden elk half uur plaats. De particuliere rekeninghouders vallen hier buiten (het DNB-circuit is een gesloten circuit) en daarom is het DNB-circuit niet in de figuur hierna opgenomen.
102
Tgv girorekeningouder Betaalopdracht girorekeninghouder
girorekeninghouder
P OST B ANK Tgv bankrekeninghouder
Betalen
NBC
Tgv girorekeninhouder Betaalopdracht bankrekeninghouder
equens
Bankkantoor
Tgv bankrekeninghouder
bankrekeninghouder Bankkantoor
B u i t e n l a n d s be ta l i n g s ve r k ee r Buitenlandtransacties (overboekingen van een Nederlands ingezetene naar een nietNederlands ingezetene en andersom) worden uitgevoerd via de wederzijdse rekeningen die de internationaal opererende banken in de wereld bij elkaar aanhouden:
• Nostrorekeningen: rekeningen die Nederlandse banken bij buitenlandse banken
aanhouden.
• Lororekeningen: rekeningen die buitenlandse banken bij Nederlandse banken
aanhouden.
Informatievoorziening over de internationale betalingen tussen de verschillende correspondentbanken (banken uit verschillende landen die rekeningen bij elkaar aanh o u d e n ) v i n d t p l a a t s v i a h e t t e l e c o m m u n i c a t i e n e t w e r k S . W. I . F. T. ( S o c i e t y f o r W o r l d w i d e I n t e r b a n k F i n a n c i a l Te l e c o m m u n i c a t i o n ) . S . W. I . F. T. i s e e n w e r e l d w i j d n e t w e r k v a n c o m puters van internationaal opererende banken ten behoeve van onderlinge informatievoorziening. Hiernaast bestaat er een settlementsysteem van banken die zijn aangesloten bij het E S C B ( h e t E u r o p e e s S t e l s e l v a n C e n t r a l e B a n k e n ) , d a t Ta r g e t h e e t . H e t e e r d e r g e n o e m d e T O P - s y s t e e m v a n D N B i s h i e r o p a a n g e s l o t e n . Vo o r h e t o p d r a c h t geven tot een buitenlandse betaling zijn - naast telefonisch en via internet overboeken - internationale overboekingsformulieren en bankcheques bij de bank verkrijgb a a r. B u i t e n l a n d s e b e t a l i n g e n e n o n t v a n g s t e n g r o t e r d a n € 5 0 . 0 0 0 d i e n e n a a n D N B gemeld te worden. De toonbankproducten voor buitenlandtransacties zijn contant geld, travellercheques, sommige Nederlandse betaalpassen en creditcards. Een consument kan in Nederland euro’s voor vreemde valuta (vreemde munteenheid) inwisselen bij de banken en GWK (grenswisselkantoren).
103
De – altijd aan verandering onderhevige - wisselkoers van de euro met de betreffende valuta is hierbij van belang. De wisselkoers is de prijs van een vreemde munteenheid uitgedrukt in de nationale munteenheid. De wisselkoers die gepubliceerd wordt is vaak een gemiddelde van de aankoopkoers en de verkoopkoers van banken. De aankoopkoers (ook wel biedkoers genoemd) is de prijs die de bank of het wisselkantoor voor een vreemde valuta wil betalen. De verkoopkoers (ook wel laatkoers genoemd) is de
Betalen
prijs die klanten voor een vreemde valuta moeten betalen.
Vo o r b e e l d v a l u t a w i s s e l t r a n s a c t i e Daniëlle gaat op vakantie naar Zweden, waar de munteenheid de Zweedse Kroon (SEK) is. Zij wil in Nederland alvast 150 euro wisselen voor haar vakantie. Op de website van haar bank bekijkt ze de wisselkoers. Ze ziet dat de aankoopkoers 1 EUR = 9,37 SEK is en d e v e r k o o p k o e r s 1 E U R = 9 , 3 6 S E K . Vo o r D a n i ë l l e i s d e verkoopkoers relevant, aangezien zij van de bank de Zweedse Kronen gaat kopen en de bank dus verkoopt. Zij kan met 1 euro 9,36 SEK kopen. Als zij nu 150 euro wisselt, zal zij hiervoor 1.404 SEK terugkrijgen.
B E TAL E N IN E URO PA Betalen binnen de Europese Unie is een onderwerp waar al jaren aan gewerkt wordt. Allereerst werden de kosten van een PIN-transactie vanaf juli 2002 al gelijkgetrokken: voor PINnen in een andere lidstaat mogen geen hogere kosten in rekening gebracht worden dan in het eigen land. Hetzelfde geldt sinds juni 2003 voor overboekingen naar een ander EU-land. Dat kan natuurlijk alleen maar als de kosten voor de banken ook gelijk zijn, ongeacht of het een binnenlandse of een buitenlandse overboeking is. Om daarvoor te zorgen was een efficiëntere Europese infrastructuur voor betalingen nodig. De banken werken daar samen aan in de European Payments Council (EPC). S i n g l e E u r o P a y m e n t A r e a ( S E PA ) De bedoeling is om te komen tot één Europees betaalgebied: een Single Euro P a y m e n t A r e a ( S E PA ) . D e o f f i c i ë l e s t a r t v a n S E PA w a s o p 2 8 j a n u a r i 2 0 0 8 : t o e n w e r d de Europese overschrijving geïntroduceerd. Op dat moment kwamen termen als BIC in IBAN in ons betalingsvocabulaire. BIC staat voor Bank Identifier Code, de code waarmee de lokale bank wordt aangeduid. IBAN staat voor International Bank Account Number. Dat nummer gaan we straks ook gebruiken voor de betaalopdrachten met de nieuwe Europese producten, ook voor een binnenlandse overboeking. Het nummer bevat in Nederland 18 tekens, maar dat varieert per land.
104
IBAN Het IBAN is als volgt samengesteld:
• D e e e r s t e t w e e k a r a k t e r s g e v e n d e l a n d c o d e a a n : N L v o o r N e d e r l a n d ;
• D e v o l g e n d e t w e e k a r a k t e r s v o r m e n e e n c o n t r o l e g e t a l ;
• D a n v o l g e n v i e r l e t t e r s t e r a a n d u i d i n g v a n d e b a n k , b i j v. A B N A o f I N G B ;
• V e r v o l g e n s v o l g e n 1 0 c i j f e r s , b e s t a a n d e u i t h e t o u d e n u m m e r e n 1 o f m e e r -
Een fictief bankrekeningnummer 84.91.87.435 bij ABN-Amro Bank wordt bijvoorbeeld het volgende IBAN: NL54ANBA0849187435.
B i n n e n S E PA k a n i n d e n a b i j e t o e k o m s t m e t é é n r e k e n i n g e n é é n s e t b e t a a l m i d d e l e n met hetzelfde gemak naar rekeningen in eigen land als naar rekeningen in andere landen worden betaald. Er komen overschrijvingen, incasso’s en betaalpassen die voor binnenlandse en grensoverschrijdende betalingen in dat hele gebied te gebruiken z i j n . S E PA o m v a t i n e e r s t e i n s t a n t i e d e l a n d e n d i e d e e u r o h e b b e n i n g e v o e r d . Vo o r d e E u r o p e s e p o l i t i e k i s S E PA h e t i d e a a l v a n é é n u n i f o r m e E u r o p e s e b e t a a l m a r k t d i e m e e r omvat dan de eurolanden. P a y m e n t S e r v i c e D i r e c t i v e ( P SD ) Die Europese betaalmarkt kan alleen maar goed tot stand komen als de wetgeving in de betreffende landen ook gelijkgetrokken is. Daarom is de Payment Service Directive ( P SD ) o p g e s t e l d . D i t i s d e r i c h t l i j n b e t a a l d i e n s t e n , z o a l s d i e o p E u r o p e e s n i v e a u i n november 2007 is aangenomen. Deze richtlijn moest uiterlijk op 1 november 2009 in de nationale wetgeving zijn geïmplementeerd. In Nederland is de PSD verwerkt in:
• de Wet op het financieel toezicht (Wft): het toezicht op de betaalmarkt
• h e t B u r g e r l i j k W e t b o e k ( B W ) : d e c i v i e l r e c h t e l i j k e v e r p l i c h t i n g e n ( v e r h o u d i n g tussen betaaldienstgebruikers en betaaldienstverleners)
De bijbehorende gedragstoezichthouder voor aanbieders van betaaldiensten is, zoals te verwachten is, de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Het gaat hierbij niet alleen om toezicht op het gedrag van banken - er zijn ook andere aanbieders van betaaldiensten. Alle betaaldienstverleners moeten een vergunning hebben van De Nederlandsche Bank (DNB). Betaaldienstverleners kunnen gebruik maken van een Europees paspoort: ze krijgen vrijstelling van de vergunningplicht als ze in een andere Europese lidstaat de juiste vergunningen hebben.
105
Betalen
dere nullen.
Onder betaaldienstverleners vallen niet alleen de banken. Het zijn alle instellingen die betaaldiensten (girale betalingen) verrichten. Naast banken zijn dat bijvoorbeeld:
• e l e k t r o n i s c h e g e l d i n s t e l l i n g e n ( e g i ’ s ) Dit zijn instellingen die geld van klanten ontvangen, in ruil waarvoor ze elektronisch geld uitgeven. Daarmee kan de bezitter ervan betalingen doen. Niet alleen aan de egi zelf, maar ook aan andere partijen. Denk bijvoorbeeld aan
Betalen
cadeaukaarten waarmee bij verschillende winkels kan worden betaald.
• P a y m e n t S e r v i c e P r o v i d e r s ( P S P ) Dit zijn betaaldienstverleners die betalingen via internet organiseren, voornam e l i j k v o o r w e b w i n k e l s . Vo o r b e e l d e n v a n z u l k e P S P ’ s z i j n M u l t i p a y e n O g o n e , m a a r e r z i j n e r n o g v e e l m e e r. D i t z i j n i n f e i t e i n t e r m e d i a i r s t u s s e n d e w e b winkel en de bank.
• P a y m e n t I n s t i t u t i o n s ( P I ) Dit zijn niet-bancaire instellingen die betaaldiensten verlenen, maar geen betaalrekeningen beheren. Ze verstrekken ook geen kredieten. Een voorbeeld is een telefoonmaatschappij.
Ook geldtransactiekantoren vallen sinds de invoering van de PSD onder de categorie betaaldienstverleners en daarmee onder de Wft, terwijl ze voorheen onder een aparte wet vielen (Wgt, de wet inzake de geldtransactiekantoren). Nu we weten welke dienstverleners onder de PSD vallen, is het nog de vraag welke betalingen onder de PSD vallen. Het gaat om al het elektronisch betalingsverkeer in de valuta van alle EU- en EER-landen. Eigenlijk alles dus wat er elektronisch met een betaalrekening gebeurt. Betalingen met contant geld, met een cheque of met de chipknip vallen NIET onder de PSD. De bedoeling van de PSD is ‘een geharmoniseerd rechtskader te bieden voor alle aanbieders en gebruikers van betaaldiensten binnen de Europese Unie’. Het gelijktrekken van verschillende aspecten van het betalingsverkeer dus, dat gebeurt op de volgende manieren:
• V e r s t e r k i n g v a n d e m a r k t w e r k i n g b i n n e n d e E U : m e e r c o n c u r r e n t i e d o o r d a t e r ook vergunningen worden verstrekt aan niet-banken.
• E i s e n o p h e t g e b i e d v a n i n f o r m a t i e e n t r a n s p a r a n t i e v e r d u i d e l i j k e n e n m e e r c o n s i s t e n t m a k e n : v a l u t e r i n g w o r d t v e r b o d e n e n k o s t e n m o e t e n d u i d e l i j k e r.
• R e c h t e n e n p l i c h t e n v a n z o w e l a a n b i e d e r s a l s g e b r u i k e r s v a n b e t a a l d i e n s t e n versterken: van belang voor het vertrouwen bij gebruikers.
106
Het verbod op valutering treft veel Nederlandse banken. Diverse banken maakten gebruik van valutering, waarbij er onderscheid was tussen de boekingsdatum en de valutadatum van een betaling. Een binnenkomende betaling kreeg dan een valutadatum v a n e e n d a g l a t e r, w a a r d o o r h e t b e d r a g p a s e e n d a g l a t e r r e n t e d r a g e n d w a s . A n d e r s o m k r e g e n u i t g a a n d e b e t a l i n g e n e e n v a l u t a d a t u m v a n e e n d a g e e r d e r, w a a r d o o r h e t g e l d een dag eerder ophield rentedragend te zijn voor de klant. Dat leidde tot zeer onduidelijke situaties, met name bij het direct doorboeken van rood gestaan, waardoor er debetrente in rekening gebracht werd. Dit terwijl de klant meende nooit een negatief saldo te hebben gehad. Dit verschijnsel is met het verbod op valutering verdwenen. De banken haalden echter wel behoorlijke inkomsten uit het valuteren, waarmee de kosten van het betalingsverkeer grotendeels gedragen konden worden. De verwachting is dat deze kosten nu op een andere manier doorberekend zullen worden aan de klanten. Naast het verbod op valutering zijn er nog meer regels aangepast om de PSD te volgen. Dit zijn bijvoorbeeld:
• V e r b o d o p k o s t e n a f t r e k : b i j e e n o v e r b o e k i n g m o e t h e t o r i g i n e l e b e d r a g a a n gehouden worden, eventuele kosten mogen er niet vanaf getrokken worden.
• T e r u g b o e k i n g s r e c h t p a r t i c u l i e r e n : e r w a s e e n r e c h t o m a u t o m a t i s c h g e ï n c a s seerde bedragen binnen een periode van 30 dagen terug te laten boeken. Deze periode is verlengd naar 56 dagen. Het terugboekingsrecht houdt dezelfde uitzonderingen als voorheen: geen terugboeking is mogelijk voor eenmalige incasso’s en deelnamegelden voor loterijen.
• M a x i m a l e v e r w e r k i n g s t e r m i j n b e t a l i n g s o p d r a c h t e n : e r w a s g e e n m a x i m u m gesteld aan de tijd die een bank erover mocht doen om een betalingsopdracht te verwerken. Nu is deze 3 dagen bij elektronische, en 4 dagen bij schriftelijke betalingsopdrachten. Per 2012 wordt de termijn verder ingekort naar 1 dag voor elektronische, en 2 dagen voor schriftelijke opdrachten.
• E i g e n r i s i c o : b i j v e r l i e s o f d i e f s t a l v a n e e n b e t a a l i n s t r u m e n t g e l d t e r e e n e i g e n r i s i c o v a n m a x i m a a l € 1 5 0 . To t d e i n v o e r i n g v a n d e P S D g o l d d i t a l l e e n voor de bankpas.
107
Betalen
grote binnenkomende bedragen. Daarbij had de klant dan valutair een paar dagen flink
E M V- t e c h n o l o g i e Niet alleen ons bankrekeningnummer verandert door de Europese ontwikkelingen. Ook de bankpassen en creditcards gaan veranderen. De magneetstrip gaat op termijn v e r d w i j n e n , d e z e w o r d t v e r v a n g e n d o o r d e z o g e n a a m d e E M V- c h i p . E M V s t a a t v o o r E u r o p a y, M a s t e r c a r d e n V I S A , d e o r g a n i s a t i e s d i e h e t i n i t i a t i e f h e b b e n genomen om een veiliger technologie om met een pas te betalen, te ontwikkelen. Betalen
Het gaat hierbij niet alleen om creditcards, maar ook om bankpassen - aangezien die gebruik maken van het internationale Maestro-systeem (voormalig Europay). De nieuwe passen hebben zowel een magneetstrip als een chip, zodat er in de overgangsperiode van alle automaten gebruik gemaakt kan worden - of ze al zijn aangepast a a n d e E M V- t e c h n o l o g i e o f n i e t . W i j z i j n n o g a l g e w e n d a a n h e t m e r k P I N , m a a r d a t i s Nederlands en te klein om de hele Europese markt te veroveren. Het PIN-beeldmerk zal dan ook van de passen gaan verdwijnen.
108
Wetgeving De Wet inzake de geldtransactiekantoren (Wgt) heeft als doel het financiële stelsel in Nederland te beschermen tegen illegale praktijken. Naast het stellen van registratieeisen en het houden van toezicht op geldwisselkantoren, worden naar aanleiding van d e z e w e t o o k d e m o n e y t r a n s f e r k a n t o r e n ( b a n k e n , G W K Tr a v e l e x , M o n e y G r a m e n
Een money transfer is een betaling die plaatsvindt zonder tussenkomst van een betalingscircuit. Een money transfer wordt dus niet geadministreerd zoals een normale overboeking naar het buitenland, maar gebeurt op basis van vertrouwen. Deze manier van betalen is hierdoor ontvankelijker voor illegaal gebruik door betalers zonder bankrekening en tussenpersonen zonder vergunning. Een money transfer gaat als volgt in zijn werk:
1 . D e b e t a l e r g e e f t c o n t a n t g e l d a a n d e t u s s e n p e r s o o n e n k r i j g t i n r u i l h i e r v o o r een herkenningsteken.
2 . D i t h e r k e n n i n g s t e k e n g e e f t d e b e t a l e r d o o r a a n d e b e g u n s t i g d e ( i n h e t b u i t e n land).
3 . D e t u s s e n p e r s o o n g e e f t a a n z i j n c o n t a c t p e r s o o n i n h e t b u i t e n l a n d o p d r a c h t o m het bedrag uit te betalen aan degene die met het herkenningsteken naar hem toekomt.
4 . D e b e g u n s t i g d e o n t v a n g t z i j n g e l d e n d e t u s s e n p e r s o o n e n z i j n c o n t a c t p e r s o o n
5 . D e b e d r a g e n d i e d e t u s s e n p e r s o o n e n c o n t a c t p e r s o o n n a e e n a a n t a l m o n e y
in het buitenland ontvangen provisie. transfers aan elkaar verschuldigd zijn, worden onderling vereffend.
W E T T E R V OORKO M IN G VAN W IT WASS E N E N FINAN C I E RIN G VAN T E RRORIS M E ( W W FT ) De overheid wil natuurlijk graag voorkomen dat er zwart geld wordt witgewassen, of dat er gelden gebruikt worden voor de financiering van terrorisme. Om frauduleuze handelingen op te sporen, waren er voorheen twee wetten van toepassing: de Wet melding ongebruikelijke transacties (Wet MOT) en de Wet identificatie bij dienstverlening (WID). De Wet MOT schreef voor dat financieel dienstverleners het moesten melden als ze in aanraking kwamen met ongebruikelijke transacties, de WID verbood financiële transacties met anonieme partijen. Sinds 1 augustus 2008 zijn de Wet MOT en de WID vervangen door een nieuwe wet: de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, kortweg de Wwft. Te g e l i j k i s d e i n h o u d a a n g e p a s t a a n d e 3 e E u r o p e s e a n t i - w i t w a s r i c h t l i j n . D e i n s t e e k van de wet is niet veranderd: het draait om het bestrijden van het omzetten van crimineel geld naar geld met een ogenschijnlijk legale herkomst (witwassen). Daarnaast moeten financieel dienstverleners de identiteit van hun klanten vastleggen.
109
Betalen
Western Union) scherper in de gaten gehouden.
Alles bij elkaar is de doelstelling van de Wwft samen te vatten als ‘het handhaven van de integriteit van het financiële stelsel’. Financieel dienstverleners zijn volgens de Wwft verplicht een cliëntenonderzoek te doen. Ze mogen alleen voor de klant aan het werk gaan na een geslaagd cliëntenonderzoek. Door zo’n cliëntenonderzoek moet de dienstverlener achterhalen met wie er zaken gedaan wordt. Bij particuliere klanten gaat dat om de identiteit, bij zakelijke klanten om zaken als wie de eigenaar(s) is/zijn, en wie het voor het zeggen heeft. De Betalen
uiteindelijke begunstigde is immers een natuurlijk persoon, voor het cliëntenonderzoek is het belangrijk om te weten wie dat is. Er zijn verschillende vormen van cliëntenonderzoek:
• G e w o o n c l i ë n t e n o n d e r z o e k
Dit bestaat uit: • i d e n t i f i c a t i e e n v e r i f i c a t i e v a n d e c l i ë n t ( p a s p o o r t / r i j b e w i j s v o o r natuurlijke personen, uittreksel KvK voor Nederlandse ondernemingen)
• i d e n t i f i c a t i e e n v e r i f i c a t i e v a n d e u i t e i n d e l i j k b e l a n g h e b b e n d e
• i n z i c h t i n e i g e n d o m s - e n z e g g e n s c h a p s s t r u c t u u r a l s d e c l i ë n t e e n
• d o e l e n b e o o g d e a a r d v a n d e z a k e l i j k e r e l a t i e
• v o o r t d u r e n d e c o n t r o l e ( v o o r z o v e r m o g e l i j k ) o p d e r e l a t i e m e t d e
rechtspersoon, stichting of trust is
cliënt, de verrichte transacties en eventueel onderzoek naar de bron van het vermogen
• V e r e e n v o u d i g d c l i ë n t e n o n d e r z o e k Hier is sprake van een soort vrijstelling. Dit kan worden toegepast bij het aangaan van een relatie met opdrachtgevers die al op een andere manier onder toezicht van de Wwft vallen.
• V e r s c h e r p t c l i ë n t e n o n d e r z o e k
• e r e e n h o g e r r i s i c o i s v a n w i t w a s s e n o f t e r r o r i s m e f i n a n c i e r i n g .
• h e t g a a t o m p o l i t i e k p r o m i n e n t e p e r s o n e n ( P E P : p o l i t i c a l l y e x p o s e d
Er is verscherpt onderzoek nodig als:
person) die niet in Nederland wonen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld staatshoofden, ministers, ambassadeurs en hoge legerofficieren. Niet alleen de personen zelf, maar ook hun directe familieleden en naaste b e t r o k k e n e n v a l l e n h i e r o n d e r. B i j e e n P E P m o e t e x t r a g o e d g e k e k e n worden naar de bron van het vermogen, en de relatie moet doorlopend gecontroleerd worden.
• d e c l i ë n t n i e t f y s i e k a a n w e z i g i s v o o r i d e n t i f i c a t i e . H i e r b i j v e r v a l t de eis tot verscherpt onderzoek als de eerste betaling wordt gedaan vanaf een reguliere bankrekening.
110
De Wwft stelt dat financieel dienstverleners ongebruikelijke transacties moeten meld e n b i j d e FIU - N e d e r l a n d ( F i n a n c i a l I n t e l l i g e n c e U n i t ) - v o o r h e e n h e e t t e d a t h e t M e l d p u n t O n g e b r u i k e l i j k e Tr a n s a c t i e s ( M O T ) . D a t e r e e n m e l d i n g g e d a a n w o r d t m a g n i e t a a n d e c l i ë n t w o r d e n d o o r g e g e v e n . Wa n n e e r e e n t r a n s a c t i e o n g e b r u i k e l i j k i s k a n n i e t a l t i j d e v e n g e m a k k e l i j k b e p a a l d w o r d e n . D a a r o m z i j n e r i n d i c a t o r e n b e s c h i k b a a r, waarmee instellingen kunnen nagaan of een transactie gemeld moet worden of niet.
Objectieve indicatoren:
• T r a n s a c t i e s m e t ( r e c h t s ) p e r s o n e n d i e z i j n g e v e s t i g d i n l a n d e n o f g e b i e d e n , die door de Minister van Financiën en de Minister van Justitie zijn aangewezen als onaanvaardbaar risico voor witwassen of terrorismefinanciering.
• T r a n s a c t i e s d i e i n v e r b a n d m e t w i t w a s s e n a a n p o l i t i e o f j u s t i t i e w o r d e n
• C o n t a n t e t r a n s a c t i e s m e t e e n w a a r d e v a n € 1 5 . 0 0 0 o f m e e r w a a r b i j c o n t a n t e
gemeld, moeten ook aan het Meldpunt worden gemeld. omwisseling in een andere valuta of van kleine naar grote coupures plaatsvindt. Subjectieve indicator
• T r a n s a c t i e s w a a r b i j a a n l e i d i n g i s o m t e v e r o n d e r s t e l l e n d a t z e v e r b a n d k u n nen houden met witwassen of financiering van terrorisme.
A l s h u l p b i j h e t i n v u l l e n v a n d e s u b j e c t i e v e i n d i c a t o r h e e f t d e N e d e r l a n d s e Ve r e n i g i n g van Banken (NVB) guidelines opgesteld. Doel van de guidelines is om bankmedewerkers handvatten te geven voor de beoordeling van transacties. Periodiek wordt dan ook bezien of de guidelines nog voldoen of moeten worden aangepast. Deze guidelines zijn gebaseerd op een analyse van meer dan honderd internationale witwaszaken en geven in hoofdgroepen een beeld van relevante vragen en aandachtspunten. Als identificatie zijn de volgende identiteitsdocumenten toegestaan:
• N e d e r l a n d s o f b u i t e n l a n d s p a s p o o r t ;
• N e d e r l a n d s e i d e n t i t e i t s k a a r t ;
• N e d e r l a n d s d i p l o m a t i e k p a s p o o r t o f e e n d i p l o m a t i e k p a s p o o r t a f g e g e v e n d o o r een andere lidstaat (EU/EER) voor zover de houder de nationaliteit van die l i d s t a a t b e z i t ;
• N e d e r l a n d s d i e n s t p a s p o o r t o f e e n d i p l o m a t i e k p a s p o o r t a f g e g e v e n d o o r e e n andere lidstaat (EU/EER) voor zover de houder de nationaliteit van die lids t a a t b e z i t ;
• R e i s d o c u m e n t v o o r v l u c h t e l i n g e n ;
• N e d e r l a n d s r i j b e w i j s o f E U / E E R - r i j b e w i j s , z o l a n g d e h o u d e r i n N e d e r l a n d woont en het rijbewijs is voorzien van een pasfoto.
Het is niet altijd nodig de identificatie zelf uit te voeren. Als de cliënt een betaling uitvoert vanaf of laat uitbetalen via een eigen bankrekening in Nederland of een ander EU-land, wordt er vanuit gegaan dat de identificatie al is gebeurd bij het openen van die rekening. 111
Betalen
De volgende indicatoren gelden bijvoorbeeld voor banken:
FIU Nederland verwerkt de meldingen en gaat actief aan de slag met de zaken waarv a n m e n d a t n o d i g a c h t . Vo o r h e t m e l d e n e n v e r w e r k e n v a n o n g e b r u i k e l i j k e t r a n s a c t i e s g e b r u i k t F I U N e d e r l a n d s i n d s m a a r t 2 0 11 h e t s y s t e e m g o A M L , w a a r m e e e f f i c i ë n t e r e n
Betalen
effectiever gewerkt kan worden dan voorheen.
112
Samenvatting Ve r s c h i j n i n g s v o r m e n v a n g e l d
• C h a r t a a l g e l d :
munten en bankbiljetten
• E l e k t r o n i s c h g e l d :
geld op chipknip
• G i r a a l g e l d :
geld op betaalrekening
Het girale betaalproces Betalen
Een betaalrekening openen:
1 . L e g i t i m e r e n
2 . R e g i s t r a t i e v a n o n d e r a n d e r e N A W - g e g e v e n s
3 . T o e k e n n i n g r e k e n i n g n u m m e r
4 . T e k e n i n g r e k e n i n g - c o u r a n t o v e r e e n k o m s t ( a c c e p t a t i e A l g e m e n e Vo o r w a a r d e n )
5 . A c t i v e r i n g r e k e n i n g n u m m e r e n a a n v r a a g b a n k p a s
6 . E v e n t u e l e t e k e n i n g a n d e r e c o n t r a c t e n ( v o o r i n t e r n e t b a n k i e r e n , m o b i e l b a n k i e -
Te k e n i n g h a n d t e k e n i n g e n k a a r t
ren, cj-verklaring) Op naam van meerdere rekeninghouders: en/of-rekening of compte-joint. Een eventuele gemachtigde is alleen transactiebevoegd (groene, rode en gele kaart). Functies betaalrekening
1 . B e t a l e n e n o n t v a n g e n : t o o n b a n k p r o d u c t e n e n b e t a a l i n s t r u m e n t e n
2 . V e r z o r g e n v a n s a l d o - e n t r a n s a c t i e - i n f o r m a t i e
Betaalmiddelen Betaalvorm
Producten
To o n b a n k p r o d u c t e n ( b e t a l i n g o p l o c a t i e )
• munten, bankbiljetten • bankpas • chipknip • prepaid-chipkaart • creditcard • cheque
Betaalinstrumenten (betaling op afstand)
• OLO • OLA • telefonisch bankieren • telebankieren • internetbankieren • mobiel bankieren • PO • (automatische) incasso
113
Banken bieden doorgaans betaalrekeningen met verschillende voorwaarden en mogelijkheden aan, voor de verschillende doelgroepen (jongeren, studenten, werkenden). Betalingscircuits
Betalen
Nederland:
• h e t P o s t b a n k - c i r c u i t ( g i r o c i r c u i t )
• h e t b a n k e n c i r c u i t
• h e t N a t i o n a a l B e t a l i n g s c i r c u i t ( N B C )
• h e t b e t a l i n g s c i r c u i t v a n d e N e d e r l a n d s c h e B a n k ( D N B - c i r c u i t )
Buitenlands betalingsverkeer Giraal:
• n o s t r o - e n l o r o r e k e n i n g e n
• S . W. I . F. T. s y s t e e m
• E S C B
Chartaal:
• v r e e m d e v a l u t a
• m o n e y t r a n s f e r s
Betalen in Europa
• S i n g l e E u r o p e a n P a y m e n t s A r e a ( S E PA )
• International Bank Account Number (IBAN)
• Payment Services Directive (PSD)
• EMV technologie
Wetgeving
• W g t
• W w f t
114
