3e jaargang nummer 2 juli 2012 Redactiesecretariaat:
[email protected] tekst en lay-out: Joan Raaijmakers www.just-joan.nl
Casemanager Diana Hoogmoed
‘Je stapt het privéleven van mensen binnen’
INHOUD
Dementieproofmeter inventariseert voorzieningen per gemeente in Limburg Nieuwe website Hulp bij dementie Casemanagers aan de slag Scholing voor vrijwilligers PIW
BOEK
’Hou me vast!’ Is de thuiszorg alert genoeg? Hoe belangrijk is de rol van de medische wereld? Zijn de huisarts, apotheker en specialist altijd wel voldoende op de hoogte van de gevaren die aan combinaties van medicijnen kunnen kleven? Het wordt allemaal op een indringende manier beschreven in Hou me vast! Van Henk van Straten. Een verhaal dat het leven weergeeft zoals het zich afspeelt binnen de muren van een woning met iemand die aan Alzheimer lijdt. De mantelzorger is er altijd. Hij of zij mag en kan nooit weglopen. Om dit te kunnen volbrengen is liefde nodig! Het boek kost € 18.95 + € 3 euro porto en is te bestellen bij www.boekscout.nl of te koop in de winkel.
Diana Hoogmoed is nu een jaar en drie maanden casemanager Hulp bij dementie. Daarvoor heeft ze als verpleegkundige twaalf jaar op een afdeling gewerkt met dementerende ouderen. Ze heeft inmiddels een aardig cliëntenbestand opgebouwd. Ze bezoekt haar cliënten regelmatig. Als er (nog) niet zoveel hulp nodig is ongeveer twee keer per jaar. Naarmate de zorgvraag toeneemt, wordt die frequentie intensiever. Groot voordeel is dat ze dan al een vertrouwensband heeft opgebouwd met haar cliënt en vooral ook met zijn of haar omgeving. De functie van casemanager bevalt haar prima: “op het moment dat de diagnose dementie wordt gesteld, kom ik in beeld. Ik realiseer me dat ik dan het privéleven van mensen binnen stap. Ik vind het heel bijzonder dat ik in deze levensfase van ouderen iets voor hen kan betekenen.” Om een beeld te geven van de praktijk van de casemanager gaan we met Diana op bezoek bij een echtpaar in de regio Sittard-Geleen dat onlangs 55 jaar getrouwd was. De man is dementerend, hij gaat langzaam achteruit. Zijn vrouw neemt langzaam maar zeker allerlei taken van hem over, maar heeft zelf ook de nodige gezondheidsklachten. Samen proberen ze er zo lang mogelijk het beste van te maken. Diana wordt hartelijk begroet door de vrouw des huizes. Ze is zichtbaar blij met haar komst. Dat geldt ook voor haar man, die het plezierig vindt om gesprekken te voeren met mensen. Hij realiseert zich wel dat hij er niet meer zo goed in is als vroeger. Het gesprek begint algemeen. Hoe gaat het, waar zijn ze op dit moment mee bezig, even kijken naar de tuin. De koffie staat al klaar met heerlijke zelf gebakken vlaai erbij. Diana komt daarna op de gezondheidssituatie van in eerste instantie meneer. Hoe gaat het met zijn geheugen? Lukt het hem om de dingen te doen die hij graag wil doen? De diagnose Alzheimer is al een hele tijd geleden gesteld. Achteraf waarschijnlijk te snel, daardoor valt de achteruitgang nu misschien wel mee. Maar het echtpaar draagt wel al jaren de last van deze diagnose met zich mee. Het korte termijn geheugen van meneer gaat langzaam maar zeker achteruit. Dat merkt hij zelf ook en dat maakt hem soms boos op zichzelf. Voor zijn vrouw betekent het dat ze steeds moet nadenken over hoe ze met hem om moet gaan. Ze geeft het voorbeeld van een bezoek aan de tandarts. Moet ze dat zeggen op het moment dat de afspraak is
Nieuwe website Hulp bij dementie
Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek
Eind mei is de nieuwe website van Hulp bij Dementie van start gegaan. Vanaf nu presenteren drie regio's zich samen. Hulp bij Dementie startte in 2009 in Noord-Limburg. In 2010 sloot Midden-Limburg aan en in 2011 de Westelijke Mijnstreek. Samen met de andere regio's in Limburg wordt - met de zorgverzekeraars en Alzheimer Nederland samengewerkt bij in het in kaart brengen van het aanbod van gemeenten op het gebied van dementie (dementieproofmeting). Daarnaast ondersteunen de regio’s elkaar om de dementiezorg op een hoger plan te brengen door de uitwisseling van ervaringen en beste voorbeelden. Ook werken de regio’s samen op het gebied van scholing, vrijwilligers en Public relations. Van dit laatste is de website een mooi voorbeeld. Op de nieuwe website presenteren de regio’s zich gezamenlijk, maar ook afzonderlijk om ruimte te bieden aan ieders eigenheid. De website geeft informatie over de inhoud en de opzet van ‘Hulp bij dementie’. Wat wordt er geboden, door wie en hoe kan de hulp worden ingeschakeld. Er wordt ook melding gemaakt van actuele zaken, zoals boeken die zijn verschenen, interessante bijeenkomsten, en nieuwe ontwikkelingen. U vindt er steeds een actueel overzicht van de mensen die werkzaam zijn binnen Hulp bij dementie, zoals de verschillende casemanagers. De website is daarmee meer dan de moeite waard om regelmatig op te kijken!
gemaakt of pas op de dag dat de afspraak is. Doet ze het eerste dan vraagt haar man elke dag of hij naar de tandarts moet. Zegt ze het pas op de dag zelf, dan twijfelt ze of dat wel eerlijk is. Haar man wil immers geconfronteerd worden met zijn situatie en dat doet ze dan niet. Ze wil het hem echter ook niet onnodig lastig maken. Dit soort situaties wil ze graag delen met de Diana, want ze vindt het prettig om tips te krijgen en om af te stemmen of ze de juiste keuzes maakt. Voor Diana is het belangrijk om naar allebei te luisteren, naar de cliënt en naar de partner/mantelzorger. Elke situatie is immers anders en iedereen heeft zijn of haar eigen beleving en mogelijkheden. Aandacht voor de omgeving van de cliënt is belangrijk, omdat daar veel van wordt verwacht. Actief Het echtpaar is nog heel actief. Ze staan elke morgen vroeg op om te gaan zwemmen. Dat doen ze maar liefst vijf keer per week om in conditie te blijven. Daarnaast gaat meneer elke dag een flink eind wandelen. Hij neemt daarbij wel steeds bekende routes omdat hij zich realiseert dat hij anders mogelijk verdwaalt. Voor zijn vrouw betekenen die uren ruimte om iets voor zichzelf te kunnen doen. Heel belangrijk voor haar om zich in deze situatie staande te kunnen houden. Beiden realiseren zich dat het onderling contact steeds moeilijker wordt. Ze zijn gewend om samen gesprekken te voeren over wat ze hebben meegemaakt en over wat hen bezig houdt. De diepgang die ze daarbij hadden, is er nu niet meer. Dat is moeilijk. Zeker voor mevrouw die de afgelopen jaren behoorlijk te kampen heeft gehad met haar gezondheid. De steun die je in zo’n situatie van je echtgenoot nodig hebt, kan hij haar niet meer geven. Het heeft haar ook angstig gemaakt voor de toekomst, want hoe moet het verder als haar iets overkomt? Het contact met Diana is waardevol om deze gevoelens te kunnen delen. Maar ook om snel toegang te hebben tot zorg als dat nodig mocht zijn. Voor meneer zijn de gesprekken ook waardevol. Hij vindt het fijn dat Diana hem en zijn vrouw begeleidt en hij vindt het werk dat ze doet heel bijzonder, ook voor haarzelf. Vraagbaak In de situatie van dit echtpaar is de casemanager vooral een vraagbaak die op de achtergrond aanwezig is. Op het moment dat de situatie verergert, verandert dat en komt ze nadrukkelijker in beeld. Groot voordeel is dan dat ze bekend is met de situatie en met de personen en een goede inschatting kan maken, welke zorg voor hun situatie passend is. Bij het afscheid laat het echtpaar trots het cadeau zien dat ze kregen van hun kinderen en kleinkinderen bij hun 55-jarig huwelijk. Ze zijn dankbaar dat ze al zo lang samen zijn en proberen te genieten van elke dag. Ze realiseren zich dat ze moeten leren leven met groeiende grenzen. Casemanager Diana Hoogmoed beweegt daarin met hen mee.
DOC team Westelijke Mijnstreek ondersteunt huisarts en casemanager Als de diagnose dementie in de lucht hangt of is gesteld, dan willen alle betrokkenen zo snel mogelijk weten waar ze aan toe zijn en wat er moet gebeuren. Vervolgens moet de zorg zo snel mogelijk op gang komen en moet duidelijk zijn wie waarvoor moet worden ingeschakeld en wie waarvoor verantwoordelijk is. Ketenzorg Hulp bij Dementie heeft als hoofdtaak de processen te stroomlijnen die nodig zijn om de gewenste zorg te kunnen bieden. Daar wordt op dit moment ook hard aan gewerkt, bijvoorbeeld door het aanstellen en opleiden van casemanagers. Deze casemanagers zijn het eerst aanspreekpunt voor dementerenden en hun omgeving en verantwoordelijk voor het organiseren van de gewenste zorg. In het diagnostisch traject is het belangrijk dat ze daarbij een goede aansturing en ondersteuning hebben. Daarvoor zorgt het DOC-team. DOC staat voor Diagnose, Onderzoek en Casemanagement. Het is de taak van het DOC-team om te zorgen voor vervolgacties voor diagnostiek en onderzoek. Uiteindelijk doel is dat er binnen zeven weken een zorg- en behandelplan ligt. Het DOC-team bestaat uit een sociaal geriater, klinisch psycholoog, geriatrisch verpleegkundig specialist van het Expertisecentrum Ouderenzorg van Orbis MC, de casemanagers en als het nodig is kunnen ook klinische specialisten en huisartsen worden uitgenodigd. Het DOC-team komt elke twee weken bij elkaar voor een patiëntenbespreking.
Dementieproofmeter
Inventarisatie voorzieningen voor dementerenden en mantelzorgers per gemeente in Limburg
Met de toenemende vergrijzing zal ook het aantal mensen met dementie de komende jaren snel toe gaan nemen. Onderzoek wijst uit dat we rekening moeten houden met minstens een verdubbeling in de komende 30 jaar. In de kleinere steden en dorpen zal het aantal dementerenden zelfs nog meer toenemen. Zowel de vergrijzing als de ontgroening, de afname van het aantal jongeren, slaan daar harder toe dan in de steden. Het is dan ook van groot belang om ervoor te zorgen dat er tegen die tijd voldoende en vooral betaalbare zorg beschikbaar is voor de dementerenden en ondersteuning voor de mantelzorgers. Een eerste stap daarin is het inventariseren van bestaande voorzieningen en plannen bij de verschillende gemeenten. In Brabant is daarvoor een instrument ontwikkeld: de dementieproofmeter, een uitgebreide vragenlijst om in kaart te brengen welke voorzieningen er al zijn en welke plannen de gemeenten op dit gebied hebben. In het eerste kwartaal van dit jaar is deze dementieproofmeter aan alle gemeenten in Limburg verstuurd. Vrijwel alle gemeenten in Limburg hebben gereageerd en de vragenlijst ingevuld. In de Westelijke Mijnstreek hebben alle vier de gemeenten, SittardGeleen, Beek, Schinnen en Stein, dat gedaan. Een eerste blik op de resultaten leert dat er wel al her en der zaken geregeld zijn en dat er plannen zijn om zorgvoorzieningen te ontwikkelen, maar dat er ook nog heel veel moet gebeuren. Zo ontbreekt het bijvoorbeeld nog volledig aan een actuele sociale kaart van het aanbod van voorzieningen voor dementerenden en hun mantelzorgers en heeft nog geen enkele gemeente een loketmedewerker WMO die geschoold is op het gebied van dementie. Ook zijn gemeentes nog nauwelijks betrokken bij de financiering van dagopvangvoorzieningen. Wel wordt er op sommige plaatsen gewerkt aan voorzieningen die het mogelijk moeten maken om dementerenden zo lang mogelijk thuis te laten wonen en wordt vrijwilligerswerk gericht op de ondersteuning van dementerenden en hun mantelzorg financieel ondersteund. Eindrapportage Hoewel de eindrapportage nog niet helemaal klaar is, is het wel duidelijk dat er nog heel wat moet gebeuren om op termijn de nodige zorg en ondersteuning te kunnen bieden aan dementerenden en hun mantelzorgers. Duidelijk is ook dat dit alleen gaat lukken als er goed samengewerkt wordt door de verschillende organisaties die een taak hebben op dit gebied. Om goed samen te kunnen werken is het belangrijk dat de schotten tussen de verschillende financieringsstromen, zoals de AWBZ, de WMO en de ZVW worden afgebroken. Kortom, er is nog veel werk te doen. Wordt vervolgd.
Casemanagers aan de slag
De casemanagers vormen de spil van Hulp bij dementie. Zij worden ingeschakeld via de huisarts, gaan de situatie bij de cliënt in ogenschouw nemen en stellen in overleg met de huisarts een zorgplan op. Vanaf dat moment is de casemanager het eerste aanspreekpunt voor cliënt en mantelzorger. Om dit casemanagement in te vullen is er de afgelopen maanden hard gewerkt aan het werven en opleiden van casemanagers. Het team bestaat nu uit zeven casemanagers en ketenregisseur Henk Derks die verantwoordelijk is voor de coördinatie en scholing. De casemanagers hebben allemaal een verpleegkundige achtergrond en zijn dus opgeleid voor een zorgtaak. Casemanagement bij ouderen met dementie vraagt echter de nodige extra kennis en vaardigheden. Daarom is er in mei begonnen met een opleidingstraject voor de casemanagers dat is ontwikkeld samen met Zuyd Opleiding & Training en samen met de regio’s Noord- en Midden-Limburg. Dit traject bestaat uit een startbijeenkomst en een aantal intervisiebijeenkomsten. Centraal staat de deskundigheidsbevordering door het met en van elkaar te leren rondom leervragen vanuit de praktijk. Daarnaast is er aandacht voor vakinhoudelijke thema’s , teambuilding en samenwerking. De uitgangspunten van het scholingstraject zijn onder meer de elf zorgdimensies van dementie die betrekking hebben op wonen, welzijn en zorg en het monitoren van de zorgketen rondom de cliënt. Het scholingsprogramma is gerelateerd aan de landelijke en regionale protocollen en werkwijzen. Zij moeten zelf hun functie kunnen vormgeven en goed kunnen samenwerken met de verschillende zorgprofessionals en andere organisaties. Ook monitoren, organiseren en coördineren zijn belangrijke leerdoelen. Die hebben dan vooral betrekking op de zorgketen rondom de cliënt. Tot slot leren de casemanagers te kijken naar hun eigen gedrag, elkaar te ondersteunen, zorgprofessionals aan te sturen en mantelzorgers te begeleiden en te ondersteunen. Tijdens de startbijeenkomst in mei zijn de casemanagers geïnformeerd over de doelstelling, opzet en inhoud en werkwijze binnen het scholingstraject en zijn hun leerdoelen en leerbehoeften geïnventariseerd. In juni is een start gemaakt met de intervisiebijeenkomsten. Daarbij wordt gewerkt met eigen vragen, voorbeelden en ervaringen van de deelnemers. Voor inhoudelijke onderwerpen worden aparte colleges georganiseerd. Denk daarbij aan onderwerpen als palliatieve zorgverlening en juridische vragen (rijbewijs, maatregelen, bewindvoering). Het totale scholingsprogramma zal ongeveer acht tot negen maanden duren en wordt georganiseerd voor en door de verschillende regio’s binnen Hulp bij Dementie. De inhoud is afgeleid van de visie en uitgangspunten van het Landelijke Ketenprogramma Dementie en de nieuwe standaard Casemanagement Dementie (mei2012).
Regionale Expertisegroep Dementie toetst richtlijnen
Scholing voor vrijwilligers PIW ‘Dit smaakt naar meer!’
In het verleden zijn vanuit de coördinerende rol van het Expertisecentrum Ouderenzorg van Orbis MC regionale verwijsrichtlijnen voor dementie opgesteld. Deze richtlijnen zijn toen besproken met het veld en ingevoerd. Inmiddels is Ketenzorg Dementie van start gegaan, en hebben we te maken met veranderingen in financiering en beleid. Zo is het innovatieve ouderenzorgproject Zorg uit Voorzorg ontwikkeld en is er het nodige veranderd in de Geestelijke Gezondheidszorg. Daarom is het verstandig de bestaande afspraken opnieuw tegen het licht te houden en te toetsen aan de actualiteit.
Ook voor Partners in Welzijn (PIW) is ouderenzorg een belangrijk aandachtsgebied. PIW biedt ouderen allerlei vormen van ondersteuning, zoals het Maatjesproject, Bieb aan huis Administratieve ondersteuning en Ouderenadviseurs. Deze diensten worden allemaal verzorgd door vrijwilligers. Een grote groep mensen die veel met ouderen van doen hebben en dus ook te maken kunnen krijgen met (beginnende) dementie. Om ervoor te zorgen dat deze vrijwilligers beginnende dementie kunnen herkennen en weten hoe ze daar mee om moeten gaan, heeft Hulp bij Dementie onlangs een scholing verzorgd voor een groep van ruim 30 vrijwilligers. De eerste reactie van Sociaal Cultureel Werker van PIW Maria Mekes: “de vrijwilligers zijn hier heel enthousiast over, en ik ook. Dit smaakt naar meer!”
De Regionale Expertisegroep Dementie gaat hiermee aan de slag. Deze groep maakt onderdeel uit van de expertisegroepen van MCC-Omnes en bestaat uit de volgende personen:
Walther Sipers, klinisch geriater Peter van Domburg, neuroloog Marion Vroomen, sociaal geriater Bas Berkhout, specialist ouderengeneeskunde Miek Cornips, kaderhuisarts ouderengeneeskunde i.o.
Zij gaan niet alleen aan de slag met de regionale verwijsrichtlijn, maar ook met informatie voor de huisarts (verwijskaart) en het opzetten van nascholing.
De scholing werd verzorgd door Ketenregisseur Henk Derks en Casemanager Diana Hoogmoed. De vrijwilligers kregen van Diana Hoogmoed informatie over wat dementie is, welke vormen er zijn en hoe het verloop van de verschillende vormen van dementie is. Er werd aandacht besteed aan het herkennen van dementie en hoe je daar als vrijwilliger mee om kunt gaan. Ook de situatie van de mantelzorger kwam daarbij aan de orde. Henk Derks presenteerde een aantal feiten en cijfers over dementie en liet de vrijwilligers de film ‘Met mij is niks mis’ van Alzheimer Nederland zien. Een indringende film over wat er misgaat in de hersenen van iemand die lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Ook vertelde hij de vrijwilligers over ketenzorg dementie en het werk van de casemanagers. Voor de vrijwilligers was het een leerzame bijeenkomst vertelt Maria Mekes. “Onze vrijwilligers komen op verschillende manieren met veel ouderen in contact. Omdat er steeds meer ouderen te maken krijgen met dementie willen we ze leren hoe ze daar mee om moeten gaan. Daarnaast is het belangrijk dat ze dementie kunnen herkennen en mensen kunnen wijzen op de mogelijkheden die er dan zijn. In de praktijk is het zo dat onze vrijwilligers contact met mij opnemen als ze dementie vermoeden. Soms ga ik dan ook samen met de vrijwilliger bij de mensen op bezoek om de situatie in ogenschouw te nemen. Op deze manier proberen we er samen voor te zorgen dat ouderen zo goed mogelijk worden begeleid en ondersteund. Ik ben daarom heel blij met deze scholing voor onze vrijwilligers. De vrijwilligers die de scholing al hebben gehad , willen graag nog meer weten over dementie. Daarnaast zijn er nog veel meer vrijwilligers binnen PIW die voordeel van deze scholing zullen hebben. Wat PIW betreft gaan we er dan ook zeker mee door!”
Casemanagers: wie is wie en werkt waar? Graag stellen we het team van casemanagers en de ketenregisseur aan u voor. Wie ze zijn, waar ze werken en hoe u ze kunt bereiken. In het onderstaande overzicht treft u alle informatie aan.
Henk Derks Ketenregisseur 06 - 274 51 461
[email protected] Paulien Plompen 06 - 22 474 051 Sittard paulien.plompen@ hulpbijdementie.nl Nicole Janssen 06 - 81 272 531 Geleen, Stein nicole.janssen@ hulpbijdementie.nl Marielle Cosemans 06 - 12 505 061 Beek, Munstergeleen marielle.cosemans@ hulpbijdementie.nl
KETENZORGPARTNERS
Chantal Bonselaar 06 - 12 011 447 Kern Echt, Susteren, Nieuwstadt chantal.bonselaar@ hulpbijdementie.nl Reinette Weber 06 - 12 190 004 Kern Sittard, kern Geleen Reinette.weber@ hulpbijdementie.nl Diana Hoogmoed 06 - 83 237 208 Schinnen, Merkelbeek, Munstergeleen diana.hoogmoed@ hulpbijdementie.nl Grietje Quanjel 06 - 83 237 141 Schinnen grietje.quanjel@ hulpbijdementie.nl
