Hulp van school is belangrijk, want het is moeilijk om een keuze te maken als je jong bent

‘Hulp van school is belangrijk, want het is moeilijk om een keuze te maken als je jong bent’ Evaluatie aanbod Loopbaanoriëntatie en -begeleiding Spirit4you

HenK Onderwijsadvies- en Onderzoeksbureau Dr. D. M. Hijzen Dr. M. J. C. Koerhuis www.henkonderwijsadvies.nl Den Haag, juni 2010

Inhoudsopgave SAMENVATTING

4

1. INLEIDING

7

2. THEORETISCH KADER

11

2.1. Verklaringen voor voortijdig schoolverlaten

11

2.2. Rol van LOB bij voortijdig schoolverlaten

11

2.3. Bij welke succesfactoren/bevindingen uit onderzoek sluit het LOB-aanbod van Spirit4you aan?

13

2.3.1. Aansluiting LOB-aanbod Spirit4you landelijk onderzoek

13

2.3.2. Aansluiting LOB-aanbod Spirit4you regionaal onderzoek

13

2.3.3. Checklist succesfactoren effectieve LOB

14

3. ONDERZOEKSVRAAG 1: In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de vier LOB-activiteiten en producten bereikt? 3.1. MBO-gids

16 16

3.1.1. Inleiding

16

3.1.2. Beoogde resultaten

16

3.1.3. Methode

16

3.1.4. Resultaten

17

3.1.5. Conclusie

20

3.2. Spots on Jobs

20

3.2.1. Inleiding

20


21

3.2.3. Methode

21

3.2.4. Resultaten

21

3.2.5. Conclusie

24

3.3. Proefstuderen op ROC Mondriaan

25

3.3.1. Inleiding

25


25

3.3.3. Methode

25

3.3.4. Resultaten

25

3.3.5. Conclusie

26

3.4. Bekijkjetoekomst.nl

26

3.4.1. Inleiding

HenK Onderwijsadvies- en Onderzoeksbureau Evaluatie aanbod Loopbaanoriëntatie en – begeleiding Spirit4you

26

2


26

3.4.3. Methode

26

3.4.4. Resultaten

27

3.4.5. Conclusie

27

4. ONDERZOEKSVRAAG 2: Op welke manier wordt LOB vormgegeven op school?

22

4.1. Inleiding

28

4.2. Methode

28

4.3. Resultaten enquêtes decanen en mentoren

29

4.4. Resultaten interviews mentoren

32

4.4.1. Resultaten praktische kant LOB

32

4.4.2. Resultaten inhoudelijke kant LOB

33

4.4.3. Rol van de mentor bij LOB

34

4.5. Conclusie

5. ONDERZOEKSVRAAG 3: Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een

35

37

studiekeuze door vierdejaars vmbo-leerlingen? 5.1. Inleiding

37

5.2. Methode

37

5.3. Resultaten enquête leerlingen

38

5.4. Resultaten interviews leerlingen

38

5.4.1. Welke waarde hechten leerlingen aan LOB?

38

5.4.2. Welke factoren zijn voor leerlingen van doorslaggevend belang bij het

40

maken van een studiekeuze? 5.4.3. In hoeverre zijn leerlingen bewust bezig met hun toekomst? 5.5. Conclusie

40 41

6. CONCLUSIE

43

7. AANBEVELINGEN

47

Literatuur

50

Bijlage I: enquête mentoren

51

Bijlage II: enquête decanen

54

Bijlage III: enquête leerlingen

59

Bijlage IV: interviewprotocol mentoren

62

Bijlage V: interviewprotocol leerlingen

63


3

SAMENVATTING

Het onderzoek HenK Onderwijsadvies- en Onderzoeksbureau (HenK) voerde in opdracht van Spirti4you een onderzoek uit, waarin drie onderzoeksvragen centraal stonden, namelijk: 1. In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de vier LOB-activiteiten en producten (MBO-gids, Spots on Jobs, Bekijkjetoekomst.nl en Proefstuderen op ROC Mondriaan) bereikt? 2. Op welke manier wordt LOB vormgegeven op school? 3. Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmboleerlingen? Om de onderzoeksvragen te beantwoorden is enerzijds aangesloten bij eerder uitgevoerde monitoringactiviteiten van Spirit4you. Daarnaast ontwikkelde HenK een enquête voor decanen, mentoren en leerlingen van vierdejaars vmbo-klassen. Het doel van de enquête was te achterhalen welke LOB-activiteiten van Spirit4you worden gebruikt, hoe ze ermee omgaan en of respondenten tevreden zijn met het aanbod. Tenslotte zijn interviews gevoerd met 12 mentoren en 24 leerlingen van 12 verschillende vierdejaars vmboklassen, in de regio Haaglanden.

Aanbevelingen Op basis van de bevindingen van het onderzoek noemen we hier puntsgewijs de belangrijkste aanbevelingen.

1. Bevordering LOB als integraal onderdeel van het curriculum Omdat uit het onderzoek blijkt dat LOB nog niet op alle scholen structureel is ingebed in het curriculum en scholen onderling sterk verschillen in de manier waarop ze LOB in het vierde jaar inzetten, lijkt hier een rol voor Spirit4you weggelegd. Spirit4you zou scholen verder kunnen begeleiden/ adviseren bij de manier waarop ze LOB oppakken en inbedden. Het belang van LOB en de behoefte aan LOB wordt door leerlingen duidelijk onderschreven. Maar liefst 19 van de 24 geïnterviewde leerlingen geven aan dat zij LOB belangrijk of heel belangrijk vinden, omdat het hen helpt een studiekeuze te maken.

2. Mentoren als aparte doelgroep benaderen Uit het onderzoek blijkt dat mentoren niet altijd goed op de hoogte zijn van het aanbod van Spirit4you. Sommige mentoren zijn zich niet bewust van het feit dat bepaalde activiteiten door Spirit4you worden aangeboden, terwijl ze er wel gebruik van maken. Wellicht kan een gerichter aanpak voor mentoren tot verbeteringen leiden, zodoende zou Spirit4you mentoren meer als aparte doelgroep kunnen benaderen. Onder hen is ook de behoefte om hun kennis van het mbo te vergroten. Scholing hierin zou onderdeel kunnen zijn van deze gerichter aanpak voor mentoren.


4

3. Bevorderen uitwisseling vmbo-scholen onderling en tussen vmbo- en mbo scholen Meer uitwisseling tussen scholen onderling zou interessant kunnen zijn. De enquête laat bijvoorbeeld zien dat positieve ervaringen van andere scholen niet als belangrijk worden ervaren bij de keuze voor een LOBactiviteit van Spirit4you. Zorg daarnaast voor een nauwere samenwerking met het mbo. Organiseer samen meer activiteiten, niet alleen voor leerlingen maar ook voor docenten. Proefstuderen op ROC Mondriaan staat bij zowel mentoren als decanen op nummer één in een top drie van meest zinvolle LOB-activiteiten. Veel mentoren geven aan dat zij niet genoeg op de hoogte zijn van hoe het er op een mbo aan toe gaat. Tenslotte noemen zowel mentoren als leerlingen het belang te investeren in bijeenkomsten waarin oud-leerlingen vertellen over hun huidige opleiding.

4. Verbetering informatievoorziening Er zou nog een verbeterslag gemaakt kunnen worden in de informatievoorziening van Spirit4you. Uit het onderzoek blijkt dat nog niet iedereen (voornamelijk mentoren en leerlingen niet) genoeg op de hoogte is van de producten en activiteiten van Spirit4you. Een decaan oppert om een e-nieuwsbrief te versturen. 5. Kijken op de werkvloer Leerlingen geven aan (o.a.) veel te leren van meelopen en stages. Ook mentoren zeggen dat het belangrijk is dat leerlingen leren door zelf te doen en te ervaren. Stages of uitstapjes naar de werkvloer helpen leerlingen een realistischer beeld te krijgen van een bepaald beroep. Niet alle mentoren vinden dat daar op het moment genoeg gelegenheid voor is.

6. Vervolgonderzoek naar effecten van LOB Om nu daadwerkelijk het effect van het LOB aanbod van Spirit4you aan te kunnen tonen en vast te kunnen stellen of leerlingen die zich goed hebben voorbereid met behulp van het LOB-aanbod van Spirit4you, minder snel van opleiding zullen veranderen of met de eerstgekozen opleiding zullen stoppen, is echter vervolgonderzoek nodig. 7. Bevorderen succesvolle LOB op scholen Met behulp van de punten in de checklist van ECORYS (2009) voor succesvolle LOB, concluderen we dat de vmbo-scholen op bijna alle punten nog enige verbeteringen kunnen aanbrengen. Deze conclusie trekken we echter op basis van dit onderzoek. We gaan ervan uit dat de aanbevelingen ook voor niet-onderzochte scholen nuttig kunnen zijn. •

Draagvlak. Uit de interviews met mentoren blijkt dat (een aantal) scholen meer zouden kunnen investeren in het creëren van draagvlak voor LOB. Nog vaak vindt LOB ad hoc plaats en heeft het nog geen vaste plek in het curriculum.


5

•

Visie en doelstellingen. Ook op dit punt is er een verbeterslag te maken. LOB zou gestructureerder aangeboden kunnen worden. Nu hangt het succes vaak af van de inzet en het enthousiasme van de mentor (en decaan). Op de meeste scholen worden LOB activiteiten wel intern geëvalueerd.

•

De school heeft een overzicht van lopende LOB-activiteiten en weet de activiteiten in te passen in een integrale aanpak. Dit punt is in het onderzoek niet direct aan de orde gekomen.

•

Personeel en organisatie. Niet alle geïnterviewde mentoren geven aan dat ze genoeg tijd hebben om LOB te geven, ook vinden niet alle mentoren dat ze genoeg kennis hebben om effectief LOB te kunnen geven. Op een aantal scholen zijn mentoruren in het vierde jaar zelfs geheel wegbezuinigd, waardoor een structurele inbedding zeer moeilijk is.

•

Relevante contacten. Door (bijvoorbeeld) samenwerking met Spirit4you lijken scholen te voldoen aan dit punt.

•

Integrale aanpak. Dit is slechts op enkele scholen het geval. LOB maakt nog niet op alle scholen integraal deel uit van alle vakken.

•

Aansprekende inhoud I.

Hoofdactiviteiten: De LOB activiteit bestaat uit een aansprekende inhoud waarin

contacten

met

de

(beroeps)praktijk

centraal

staan,

zoals

praktijkopdrachten, II.

Voorbereidende

activiteiten

en

reflectie:

Leerlingen

worden

gericht

voorbereid op de LOB-hoofdactiviteiten. Er is aandacht voor reflectie van de deelnemers op de LOB-hoofdactiviteiten. De activiteiten op zich hebben een aansprekende inhoud, maar er kan meer worden gedaan aan voorbereidende activiteiten en reflectie. Alleen het uitdelen van bijvoorbeeld de MBO-gids is niet voldoende. •

Borging. Dit is nog een punt ter verbetering. LOB heeft niet op alle scholen een vaste plaats in het curriculum.

•

Monitoring en evaluatie. Of scholen een evaluatiesysteem gebruiken, waarmee op systematische wijze wordt nagegaan hoe leerlingen over de LOB activiteiten oordelen en of er wordt bijgehouden waar leerlingen na het verlaten van de school terecht komen, is in dit onderzoek niet direct onderzocht.


6

1. Inleiding Spirit4you organiseert verschillende activiteiten om schooluitval tegen te gaan, de doorstroom van het vmbo naar het mbo te bevorderen en maximale ontplooiingskansen voor deelnemers te bieden. In de programmalijn loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) biedt Spirit4you zeven activiteiten en producten aan: de MBO-gids, Bekijkjetoekomst.nl, Spots on Jobs, Terug naar je oude school, Skills Talents, LOBaanbod voor TL-scholen en Proefstuderen op het ROC Mondriaan. Loopbaanoriëntatie en -begeleiding is een belangrijk instrument om voortijdig schoolverlaten te voorkomen en talenten bij leerlingen op het spoor te komen. Het belangrijkste doel van deze activiteiten en producten is dat leerlingen zicht krijgen op hun wensen en mogelijkheden ten aanzien van hun toekomst en dat zij worden voorbereid op het maken van een passende studie- en beroepskeuze. Spirit4you vindt het belangrijk dat hun LOB-aanbod wordt geëvalueerd. Voor hen was het tijd om de balans op te maken van de tevredenheid naar hun activiteiten en producten. Daarom is Spirit4you een samenwerking aangegaan met HenK Onderwijsadvies- en Onderzoeksbureau, die in een onderzoek het aanbod heeft geëvalueerd, naging of de beoogde doelstellingen zijn behaald en onderzocht waar het aanbod mogelijk kan worden verbeterd. Vragen die centraal staan in het onderzoek zijn onder meer ‘Hoe tevreden zijn scholen (decanen, mentoren en leerlingen) over het LOB-aanbod van Spirit4you?’, ‘Moeten er bepaalde activiteiten verder worden ontwikkeld?’ en ‘Welke invloed heeft het aanbod van Spirit4you nu op het maken van een juiste studiekeuze door leerlingen?’. In dit rapport presenteren we de resultaten van dit onderzoek.

Doorstroom vanuit het vmbo Jaarlijks ontvangen in Nederland ongeveer 100.000 leerlingen hun vmbo-diploma. De meeste van deze leerlingen kiezen ervoor om verder te leren. Van die vmbo-leerlingen stroomt 86% door naar een beroepsopleiding, meestal het mbo en een enkeling naar particuliere opleidingen, bedrijfsopleidingen of een beroepsopleiding in het buitenland. Vijf tot 6%, met name leerlingen uit de theoretische leerweg en in mindere mate leerlingen uit de gemengde leerweg, gaat naar het havo (ROA, aansluiting vmbo-mbo OCW, 2009). Echter, kiezen voor een vervolgopleiding betekent helaas niet dat deze altijd met succes wordt afgerond. Vooral in het mbo is de uitval nog te hoog. Blijkbaar ondervinden nog veel leerlingen problemen tijdens hun schoolcarrière, waardoor ze te vroeg stoppen met hun opleiding en geen startkwalificatie halen. Maar om welke uitvalpercentages gaat het nu precies?


7

In tabel 1 worden cijfers weergegeven van nieuwe voortijdig schoolverlaters vanuit het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs in de regio Haaglanden vanaf schooljaar 2005/2006 tot en met schooljaar 2008/2009. Tabel 1: Nieuwe voortijdig schoolverlaters vanuit het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs regio Haaglanden jaar

Leerlingen/deelnemers

vsv met

vsv met

vsv

vsv

vsv als % van de

1 oktober

vmbo-

mbo1-

zonder

totaal

deelnemers/leerlingen

diploma

diploma

diploma

regio

2005/2006

72070

2153

127

1719

3999

5.5%

2006/2007

72777

2192

168

1480

3840

5.3%

2007/2008

72724

2055

177

1330

3562

4.9%

2008/2009*

72266

1747

167

1085

2999

4.1%

Cijfers zijn berekend door OCW *De cijfers van 2008/2009 zijn voorlopig

In de tabel is te zien dat in de regio Haaglanden ten opzichte van schooljaar 2005/2006 een behoorlijke daling is ingezet in het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters. Uit recente cijfers van OCW, beschreven in het rapport “Nieuwe voortijdig schoolverlaters Convenantjaar 2008-2009. Voorlopige cijfers” blijkt dat ook landelijk het aantal leerlingen dat tijdens het afgelopen schooljaar (2008/2009) voortijdig is gestopt, fors is gedaald. Met een aantal van 42.600 leerlingen dat tijdens schooljaar 2008/2009 voortijdig de school staakt, ten opzichte van 71.000 leerlingen in 2002, komt de landelijke doelstelling, maximaal 35.000 in 2012, in zicht. De landelijke daling is met 30% het grootst in het voortgezet onderwijs. De daling in het mbo is met 13% aanzienlijk minder groot. In de tabel hieronder is voor de G4 aangegeven om welke dalingen het gaat. Tabel 2: RMC-regio’s Amsterdam, Haaglanden, Rijnmond en Utrecht vsv reductie in 2008/2009 ten opzichte van 2005/2006

RMC-regio

2005-2006 deelnemers

Aantal

%vsv

2008-2009 deelnemers

Aantal vsv

%vsv

%vsv ontwikkeling t.o.v. 20052006

vsv Agglomeratie

91246

5790

6.3%

91952

3993

4.3%

-31%

Haaglanden

72070

3999

5.5%

72266

2999

4.1%

-25%

Rijnmond

96478

5575

5.8%

94814

4473

4.7%

-19.8%

Utrecht

60556

2731

4.5%

60639

2232

3,7%

-18.3%

Amsterdam

Bron DUO


8

In de tabel is te zien dat er zich in de regio Haaglanden een zeer positieve trend aftekent. Met een daling van 25% ten opzichte van schooljaar 2005/2006 staat deze regio op de tweede plaats van de vsv reductie binnen de G4. Amsterdam en Den Haag hebben ten opzichte van het peiljaar 2005/2006 de doelstelling van een daling van 20% (ruim) gehaald. Rotterdam heeft deze doelstelling bijna behaald en Utrecht heeft de doelstelling niet behaald. Hoewel er dus over het algemeen een flinke daling in het aantal voortijdig schoolverlaters is ingezet, is het belangrijk om niet te vergeten dat de schooluitval in het mbo nog omlaag kan. In de regio Haaglanden (net als in de andere drie grote steden) maakt in schooljaar 2008/2009 het percentage nieuwe voortijdig schoolverlaters vanuit het mbo ten opzichte van het totaal aantal deelnemers in de regio nog steeds bijna 11% uit.

Werkwijze en aanbod Spirit4you De stuurgroep Spirit4you heeft voor schooljaar 2009/2010 gekozen voor drie programmalijnen, namelijk Overdracht/doorlopende leer- en zorglijnen, Taal/rekenen/ouderbetrokkenheid en Loopbaanoriëntatie. In het onderzoek richten we ons op de programmalijn Loopbaanoriëntatie. Spirit4you is verantwoordelijk voor het behalen van de doelen die met het ondertekenen van de samenwerkingsovereenkomst vmbo-mbo in 2006 door de besturen van vo-scholen in de regio Den Haag (samenwerkend in het vo-platform en het College van Bestuur van ROC Mondriaan) zijn vastgesteld. Die doelen omvatten het ontwikkelen van een visie over het lokale onderwijsbeleid en met name de aanpak van voortijdig schoolverlaten (Spirit4you, 2009). Hierbij sluit Spirit4you aan bij de vsv-beleidspunten uit ‘Aanval op de Uitval’ (OCW, 2007). Bij de programmalijn: preventie van voortijdig schoolverlaten door loopbaanoriëntatie maken vmboleerlingen vanaf leerjaar 2 zo breed mogelijk kennis met mogelijke beroepen en bedrijven. Leerlingen krijgen stap voor stap zicht op hun eigen wensen en mogelijkheden voor de toekomst en leren welke opleiding daar het beste bij past. Ouders worden hier zoveel mogelijk actief bij betrokken. Spirit4you biedt zeven verschillende activiteiten en producten aan om leerlingen de weg naar de juiste opleiding te laten vinden. In dit onderzoek concentreren we ons op vier ervan. Het gaat om ‘Bekijkjetoekomst.nl’, ‘Spots on Jobs’, ‘MBO-gids’ en ‘Proefstuderen op ROC Mondriaan’. In dit onderzoek bekijken we alleen de bijdrage van deze activiteiten bij het maken van een keuze voor een vervolgopleiding van vierdejaars vmboleerlingen. In het vierde jaar kiezen de leerlingen immers voor een vervolgopleiding en speelt de voorbereiding een belangrijke rol.

Onderzoeksvragen en hypotheses In dit onderzoeksrapport staan de volgende onderzoeksvragen centraal: 1) In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de MBO-gids, Bekijkjetoekomst,nl, Spots on Jobs en Proefstuderen op ROC Mondriaan bereikt? 2) Op welke manier wordt LOB vormgegeven op school? 3) Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmboleerlingen?


9

Hypothese De verwachting is dat leerlingen die goed zijn voorbereid (d.w.z. aan meerdere LOB-activiteiten hebben meegedaan, deel hebben genomen aan LOB-activiteiten die op een goede manier zijn geïntroduceerd en uitgevoerd) op het maken van een studiekeuze, een meer gefundeerde en weloverwogen studiekeuze maken.

Methode van onderzoek Om de eerste onderzoeksvraag te beantwoorden gebruiken we gegevens van eerder uitgevoerde monitoring-activiteiten door Spirit4you. Voor het beantwoorden van de tweede onderzoeksvraag bevroegen we decanen en mentoren van vierdejaars vmbo-leerlingen in de regio Haaglanden door middel van enquêtes. In aanvulling hierop voerden we gesprekken met een aantal mentoren om na te gaan op welke manier zij de activiteiten precies inzetten. Om de derde onderzoeksvraag te beantwoorden zijn leerlingen benaderd om een enquête in te vullen. Daarnaast zijn met een aantal leerlingen interviews gehouden. In de gesprekken gingen we in op de rol van LOB bij het maken van een studiekeuze. De dataverzameling vond plaats in maart en april van dit jaar.

Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op (wetenschappelijke) verklaringen voor het voortijdig schoolverlaten van leerlingen en de rol van loopbaanoriëntatie en begeleiding hierbij. In hoofdstuk 3 beantwoorden we de eerste deelvraag: de vier geselecteerde LOB-activiteiten van Spirit4you worden hier geëvalueerd. In hoofdstuk 4 gaan we in op de tweede deelvraag, namelijk hoe scholen op dit moment omgaan met LOB. In hoofdstuk 5 beantwoorden wij de derde deelvraag, waarbij we ingaan op de beleving van de leerlingen van LOB en de rol die dit speelt bij het maken van een keuze voor de vervolgopleiding. In hoofdstuk 6 worden de belangrijkst conclusies samengevat. Hoofdstuk 7 vormt een afsluitend hoofdstuk met aanbevelingen voor Spirit4you en vmbo-scholen in de regio Haaglanden.


10

2. Theoretisch kader 2.1 Verklaringen voor voortijdig schoolverlaten

Redenen voor voortijdig schoolverlaten zijn divers. Op basis van verschillende onderzoeken heeft Oberon (2008) een overzicht gemaakt van acht factoren die van invloed zijn op voortijdig schoolverlaten. Naast bijvoorbeeld een problematische thuissituatie, of zo snel mogelijk aan het werk willen, raken twee factoren direct aan een gebrek aan inzicht in beroepsopleidingen en zelfinzicht, namelijk ‘verkeerde schoolkeuze’ en ‘het niet weten welke studie nu precies past’. Ook uit onderzoek van het ROA (2009) blijkt dat een verkeerde studiekeuze de belangrijkste reden is waarom in Nederland jaarlijks 50.000 leerlingen de school voortijdig verlaten. Van de uitvallers zegt 20% te zijn gestopt omdat de studie tegenviel, of omdat ze een verkeerde studiekeuze hadden gemaakt. In een onderzoek naar begeleiding van jongeren met studiekeuzeproblemen en naar identiteitsontwikkeling bij studenten concluderen ook Kunnen, Holwerda en Bosma (2008) dat de drie voornaamste redenen voor het veranderen van de studiekeuze 1) onvoldoende zelfkennis, 2) onvoldoende kennis van de gekozen opleiding en 3) onvermogen om moeilijke afwegingen te maken, betreffen. Daarnaast speelt de levensfase waarin vierdejaars vmbo-leerlingen zich bevinden een belangrijke rol bij het kiezen van een geschikte vervolgopleiding. Deze jongvolwassenen zijn rond de 16 jaar en bevinden zich in de adolescentiefase. Een belangrijk onderdeel van deze levensfase is het ontwikkelen en bepalen van de eigen identiteit. Zowel ouders, docenten als vrienden kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. In de interactie met de omgeving kan deze zoektocht naar de identiteit soms leiden tot spanningen. Veel adolescenten rond deze leeftijd zetten zich af tegen hun ouders. Het is niet vreemd dat in deze periode conflicten ontstaan over vrijetijdsbesteding, kleding- en muziekkeuze. Toch blijkt uit onderzoek dat ouders voor de meeste adolescenten belangrijk blijven bij het delen van belangrijke zaken, waaronder het maken van studiekeuzes (Tressel, 1999). Deze leeftijdsfase gaat gepaard met relatief veel ongewenst gedrag, zoals brutaal en rebels gedrag, of juist onzeker en faalangstig gedrag. De school heeft dan ook een uitdagende taak bij het begeleiden van jongeren bij belangrijke keuzes voor de toekomst, waaronder het kiezen van een vervolgopleiding.

2.2 Rol van LOB bij voortijdig schoolverlaten

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding wordt gezien als een belangrijk instrument om leerlingen hun talenten, mogelijkheden en wensen voor de toekomst te helpen ontdekken en hen voor te bereiden op de toekomstige arbeidsmarkt. Met behulp van LOB zouden leerlingen een meer gefundeerde en daarom meer succesvolle studiekeuze maken, en daarmee zou LOB een belangrijke bijdrage kunnen leveren bij het verminderen van schooluitval. Veel jongeren maken een onbewuste, dan wel weinig doordachte keuze voor een vervolgopleiding. De kans dat een opleiding dan tegenvalt is erg groot. Voor de keuze van een


11

opleiding en een toekomstig beroep blijken competenties nodig waarover jongeren niet vanzelfsprekend beschikken. Veel onderzoek (o.a. Bill Law, Meijers) laat zien dat de invloed van ouders en peergroups groot is bij het maken van een studiekeuze door jongeren. Familie en vrienden weten echter vaak te weinig van opleidingen en bezitten zelden de coachingsvaardigheden die nodig zijn om hierbij adequaat te kunnen helpen (Meijers, 2006). Germeijs en Verschuuren (2006) zien zes stadia die doorlopen zouden moeten worden bij een effectief schoolkeuzeproces: bewustwording van de noodzaak tot kiezen, exploratie van zelf (interesses en capaciteiten), exploratie omgeving (keuzemogelijkheden), diepte-exploratie van enkele opties, beslissen en binden aan keuze. De school heeft een belangrijke taak bij het begeleiden van jongeren die een vervolgopleiding gaan selecteren. De mentor moet de leerling leren kiezen en de vaardigheden en benodigde informatie aanreiken, zodat de leerling een (onderbouwde) keuze kan maken. De leerling moet daarbij leren wat zijn mogelijkheden, beperkingen, wensen en verwachtingen zijn. Hij/zij moet ook leren wat de omgeving te bieden heeft: wat is er mogelijk aan opleidingen, hoe zien deze eruit, welke beroepen horen erbij? Ook Mittendorf (2008) laat zien dat loopbaanoriëntatie en -begeleiding belangrijk is om studenten voor te bereiden op een leven lang leren. Daarbij wordt steeds meer een beroep gedaan op hun zelfsturend vermogen en reflectievaardigheden. Voor succesvolle LOB is het belangrijk dat leerlingen leren reflecteren op hun eigen ambities, motieven, consequenties en toekomstige ontwikkelingen.

Helaas komt LOB op veel scholen nog onvoldoende tot zijn recht. Nog op te weinig scholen staat de loopbaan van leerlingen centraal. Daarnaast is het belang van goede LOB op veel scholen nog onvoldoende onderkend. Eén van de redenen hiervoor is dat LOB een gebrekkig wettelijk kader heeft. Er zijn geen directe kwaliteitseisen, in die zin dat scholen direct worden geconfronteerd met de effecten van foute studiekeuzes. Nog vaak wordt LOB gezien als het ‘probleem’ van de decaan en als iets dat buiten het onderwijs plaatsvindt (VO-raad, 2009). Uit onderzoek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (2009) blijkt dat één op de vijf leerlingen teleurgesteld is in de (studie)begeleiding van de school. Kortom, reden genoeg om te (blijven) investeren in effectieve LOB en scholen van een rijk aanbod te voorzien.


12

2.3. Bij welke succesfactoren/bevindingen uit onderzoek sluit het LOB-aanbod van Spirit4you aan?

2.3.1. Aansluiting LOB-aanbod Spirit4you bij bevindingen uit landelijk onderzoek Heel belangrijk is de manier waarop de school omgaat met het LOB-aanbod van Spirit4you. Het alleen aanbieden van de activiteiten en producten is niet genoeg. Een actieve rol van de decaan en mentor is vereist. Meijers (2006) benadrukt het belang van begeleiding middels de dialoog ‘Voor het verwerven van loopbaancompetenties en een arbeidsidentiteit gaat het, kort samengevat, niet om het gebruik van bepaalde middelen of technieken, maar om de loopbaandialoog op school en in de praktijk. Beide dialogen dragen bij aan loopbaanreflectie, loopbaanvorming en netwerken, en aan het inzetten van deze competenties bij een keuze en een leerervaring. Beide dialogen zijn ook sterker van invloed op het ontstaan van loopbaancompetenties en een arbeidsidentiteit dan persoonskenmerken’ (p.59, Meijers, 2006). Spirit4you sluit in haar aanbod direct aan bij deze gedachte. Daarnaast speelt Spirit4you in haar aanbod in op de drie voornaamste redenen voor het veranderen van de studiekeuze 1) onvoldoende zelfkennis, 2) onvoldoende kennis van de gekozen opleiding en 3) onvermogen om moeilijke afwegingen te maken. (Kunnen, Holwerda en Bosma, 2008). Om tot goede loopbaankeuzes te komen dienen leerlingen dus 1) inzicht te hebben in eigen interesses en competenties, 2) inzicht te hebben in de omgeving; leergebieden, sectoren, opleidingen en 3) het vermogen te hebben om afwegingen te maken waarbij emoties, interesses, competenties en mogelijkheden in worden meegenomen. Spirit4you beoogt in haar aanbod aan deze condities te voldoen. De zes te doorlopen stadia voor een effectief schoolkeuzeproces van Germeijs en Verschuren (2006) in ogenschouw nemend, sluiten de vier de activiteiten/producten (MBO-gids, Bekijkjetoekomst,nl, Spots on Jobs en Proefstuderen op ROC Mondriaan) voornamelijk aan bij ‘exploratie van zelf’ (interesses en capaciteiten) en ‘exploratie omgeving’ (keuzemogelijkheden). Daarnaast wordt in het aanbod rekening gehouden met de belangrijke invloed van ouders bij de studiekeuze (zie Bill Law, Meijers). In hoofdstuk 3 wordt nader ingegaan op de inhoud van de MBO-gids, Bekijkjetoekomst,nl, Spots on Jobs en Proefstuderen op ROC Mondriaan.

2.3.2. Aansluiting LOB-aanbod Spirit4you bij bevindingen uit regionaal onderzoek Daarnaast speelt Spirit4you in haar activiteiten direct in op aanbevelingen uit een onderzoek van LDC Advies. In 2007 heeft LDC Advies op verzoek van de gemeente Den Haag een rapportage gemaakt over de stand van zaken naar loopbaanoriëntatie en – begeleiding in Den Haag/regio Haaglanden. Uit dit onderzoek kwamen onderstaande aanbevelingen naar voren om de aanpak in LOB te verbeteren: •

het is wenselijk dat scholen een schoolvisie op loopbaanoriëntatie ontwikkelen en een verbeterplan opstellen;

•

stel een centraal coördinatiepunt in en ontwikkel een digitaal podium waarop projecten, best practices en andere informatie overzichtelijk worden aangeboden aan betrokkenen;

•

investeer in digitale middelen; zoals portfolio en materialen voor de interne oriëntatie van leerlingen en handvatten om ouders te betrekken bij het loopbaanoriëntatieproces;


13

•

faciliteer samenwerkingsverbanden tussen scholen onderling;

•

faciliteer samenwerkingsverbanden tussen scholen en bedrijven; haal bedrijven en kenniscentra binnen de school en zorg dat leerlingen praktijkervaring op kunnen doen buiten school;

•

sluit gelegenheidscoalities en zorg voor een goede communicatie;

•

maak gebruik van regelingen van de overheid die praktische oriëntatie stimuleren;

•

investeer in competentieontwikkeling van begeleiders o.a. in het voeren van dialooggesprekken met de leerlingen waardoor de interne oriëntatie wordt versterkt.

Twee aanbevelingen die ontleend zijn aan zowel het lokale onderwijsbeleid als LDC Advies, als Task Force Jeugdwerkloosheid zijn: •

betrek ouders meer bij LOB; ouders blijken een grote rol te vervullen in het keuzeproces dat hun kinderen doormaken;

•

investeer in rolmodellen waaronder ook jongeren. Bijvoorbeeld peers, sectorcoaches, buddy’s, beroepsbeoefenaren;

(LDC Advies 2007, in Spirit4you, 2008)

2.3.3. Checklist succesfactoren voor effectieve LOB De werkgroep voortijdig schoolverlaten van OCW ontwikkelde een checklist met succesfactoren voor LOB. Deze checklist is gebaseerd op het onderzoekrapport “Goed voorbeeld doet goed volgen: onderzoek naar goede praktijkvoorbeelden van LOB” door ECORYS (2009) in opdracht van OCW. In ons onderzoek nemen we deze factoren daarom ook zoveel mogelijk mee. De factoren betreffen: 1) Draagvlak (bijvoorbeeld: alle docenten, loopbaanadviseurs en decanen zijn geïnformeerd over noodzaak, doel en aanpak van LOB. Het management steunt LOB en committeert zich aan het behalen van doelstellingen. Ouders zijn geïnformeerd over LOB en worden er actief bij betrokken.); 2) Visie en doelstellingen (planning van activiteiten, monitoring- en evaluatiesysteem); 3) De school heeft een overzicht van lopende LOB-activiteiten en weet de activiteiten in te passen in een integrale aanpak; 4) Personeel

en

organisatie

(zoals:

een

deskundig

team

van

docenten,

begeleiders

en

loopbaanadviseurs is verantwoordelijk voor het slagen van LOB. De betrokken medewerkers krijgen voldoende ruimte om zich met LOB bezig te houden); 5) Relevante contacten (bijvoorbeeld: de school beschikt over contacten met instanties die kunnen ondersteunen bij de realisatie van LOB); 6) Integrale aanpak (bijvoorbeeld: LOB maakt integraal onderdeel uit van alle vakken); 7) Aansprekende inhoud •

Voorbereidende

activiteiten:

leerlingen

worden

gericht

voorbereid

op

de

LOB-

hoofdactiviteiten,


14

•

Hoofdactiviteiten: de LOB-activiteit bestaat uit een aansprekende inhoud waarin contacten met de (beroeps)praktijk centraal staan,

•

Reflectie: Er is aandacht voor reflectie op de LOB-hoofdactiviteiten;

8) Borging (LOB heeft een vaste plaats in het curriculum); 9) Monitoring en evaluatie (bijvoorbeeld: de school zet een evaluatiesysteem op, waarmee zij op systematische wijze nagaat hoe leerlingen over de LOB activiteiten oordelen.).


15

3. Onderzoeksvraag 1: In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de vier LOB-activiteiten en producten bereikt? In dit hoofdstuk vatten we samen in hoeverre de gewenste resultaten van de MBO-gids, Spots on Jobs, proefstuderen op ROC Mondriaan en Bekijkjetoekomst.nl zijn behaald tijdens schooljaar 2009-2010..Hierbij is enerzijds uitgegaan van de monitoring en evaluaties zoals die door Spirit4you zelf zijn uitgevoerd. Anderzijds is gebruik gemaakt van resultaten uit enquêtes die door HenK zijn opgesteld. Deze enquêtes zijn ingevuld door mentoren van vierdejaars vmbo-klassen, decanen en vierdejaars vmbo-leerlingen. In de bijlagen zijn de enquêtes opgenomen. Voor het evalueren van deze vier activiteiten is gekozen, omdat de meeste scholen en leerlingen hierbij betrokken zijn.

3.1 MBO-gids 3.1.1.Inleiding De MBO-gids is in september 2009 uitgedeeld aan vierdejaarsleerlingen en hun ouders op vmbo-scholen. In de gids staat alle belangrijke informatie over de doorstroommogelijkheden van vmbo naar het mbo gebundeld. De gids beschrijft de structuur van het mbo, geeft informatie over open dagen, relevante websites, welke opleidingen waar worden aangeboden, (contact)informatie over de ROC’s in de regio Haaglanden, studiefinanciering en aanmeldprocedures. Het doel van de MBO-gids is “...ouders en leerlingen wegwijs te maken in het mbo-onderwijs en een handje te helpen bij het maken van een goede opleidingskeuze’’ (p2, Spirit4you, 2010). Ter ondersteuning van de gids is een dvd uitgebracht met filmpjes over studenten van verschillende mboopleidingen. Deze filmpjes staan ook op de websites www.bekijkjetoekomst.nl en www.youtube.nl. In totaal zijn 10.000 gidsen gedrukt en 500 dvd’s uitgebracht.

3.1.2. Beoogde resultaten Spirit4you is tevreden wanneer drie doelen worden behaald: 1) wanneer ouders en hun kinderen goed gebruik maken van de gids en hierdoor meer inzicht krijgen op het mbo als positieve onderwijsvorm, in alle doorstroommogelijkheden en in de noodzaak tot doorleren. 2) wanneer de gids bijdraagt aan de verbetering van een juiste overstap van het vmbo naar het mbo, en 3) wanneer de gids wordt gebruikt bij andere LOBactiviteiten, zowel door het vmbo als het mbo (Spirit4You, 2009).

3.1.3. Methode De MBO-gids is op verschillende manieren geëvalueerd. In de eerste plaats zijn door Spirit4you monitoring activiteiten uitgevoerd. Zo verspreidde Spirit4you vragenlijsten onder decanen en leerlingen om hun mening over de MBO-gids te evalueren. Deze vragenlijst is ingevuld door 82 leerlingen en drie decanen. De vragenlijst bestond uit tien vragen Daarnaast is de gids mondeling geëvalueerd met een groep betrokkenen uit het vmbo- en mbo-veld. Tot slot zijn interviews gehouden met acht vierdejaars mbo-leerlingen


16

(Spirit4you, 2010). Deze informatie is aangeleverd door Spirit4you in het document ‘Verantwoording traject MBO-gids 2010’. In de tweede plaats is in het onderzoek door HenK aanvullende informatie verzameld door middel van een schriftelijke enquête bij decanen, mentoren en vierdejaars vmbo-leerlingen. Deze enquête is ingevuld door 56 leerlingen (27 jongens en 28 meisjes), van wie 17 leerlingen aangaven bekend te zijn met de MBO-gids. Over de gids werden zes stellingen gepresenteerd waarop leerlingen konden antwoorden in hoeverre ze het hier mee eens zijn. Daarnaast hebben 24 decanen en acht mentoren vragen over de MBO-gids in de enquête beantwoord.

3.1.4. Resultaten Doel 1) Leerlingen en ouders krijgen meer inzicht in het mbo als positieve onderwijsvorm, in alle doorstroommogelijkheden en in de noodzaak tot doorleren.

In figuur 1 staan de resultaten weergegeven uit de enquête van Spirit4you onder leerlingen. De leerlingen werd gevraagd de MBO-gids een rapportcijfer te geven. De cijfers variëren tussen een 5 en een 10, met een gemiddelde van 7,4. De drie decanen die de enquête hebben ingevuld zijn positiever en beoordelen de inhoud van de gids gemiddeld met een 8,3. Ook blijkt uit de enquêtes dat leerlingen behoefte hebben aan de gids (7,2), dat er informatie in staat die ze nog niet wisten (7,0), maar iets minder dat de gids antwoord geeft op al hun vragen over het mbo (6,3). Uit de interviews met leerlingen blijkt dat zij de informatie over de opleidingen wel informatief vinden, maar dat er behoefte is aan meer informatie. De vraag of de MBO-gids de betrokkenheid van ouders verhoogt, wordt met een krappe voldoende (5,8) beoordeeld. Uit de enquête van HenK onder decanen blijkt dat zij van de vier activiteiten de mbo-gids het meest waarderen voor wat betreft het stimuleren van ouderbetrokkenheid bij het maken van een keuze voor vervolgopleiding (zie figuur 2). Ook mentoren zijn hierover tevreden (zie figuur 4).


17

10 9 8 7 6 5 4 3

gids

cijfer voor de

in gebruik

gemakkelijk

mbo-gids is

eerste

goede

meer

door gids

ouders zijn

website

gids sluit

goed aan bij

dvd

gids sluit

goed aan bij

niet wist

die lln nog

info in gids

keuze

kunnen

betere

alle vragen

antwoord op

gids geeft

gids

behoefte

aan mbo-

1

indruk van

2

Figuur 1: resultaten leerlingen uit enquête Spirit4you (N= 82).

5 4,5 4 MBO-gids (n = 24)

3,5 3

Spots on Jobs (n=18)

2,5

Bekijkjetoekomst (n=21)

2

Proefstuderen (n=21)

1,5 1 geeft goede voorbereiding op vervolgopleiding

geeft goed beeld van is aantrekkelijk/leuk beroepsmogelijkheden

betrekt ouders

Figuur 2: resultaten decanen uit enquête HenK (1= helemaal niet mee eens – 5= helemaal mee eens).


18

5 4,5 4 3,5

MBO-gids (n=18)

3

Spots on Jobs (n=28)

2,5 2 1,5 1 weet ik beter laat mij goed wat ik wil zien welke worden opleidingen er zijn

geeft mij goed idee welke vakken er zijn

helpt mij uit vind ik leuk te zoeken welke opleiding bij mij past

weet ik nu welke opleiding ik ga doen.

Figuur 3: resultaten leerlingen uit enquête HenK (1= helemaal niet mee eens – 5= helemaal mee eens).

5 4,5 4 MBO-gids

3,5

spots on jobs

3

bekijkjetoekomst.nl

2,5

proefstuderen

2 1,5 1 voorbereiding goed beeld vervolgopleiding beroepsmogelijkheden

is leuk

betrekt ouders

voorbereiding aanmelding en open dagen

Figuur 4: resultaten mentoren (N =8) uit enquête HenK (1= helemaal niet mee eens – 5= helemaal mee eens).

Doel 2) De gids draagt bij aan de verbetering van een juiste overstap van het vmbo naar het mbo.

Uit de enquêtes onder leerlingen (zie figuur 1) blijkt dat leerlingen voldoende (6,1) het gevoel hebben dat ze door de gids een betere keuze hebben kunnen maken voor een vervolgopleiding. Dit blijkt ook uit de enquêtes van HenK (zie figuur 3). Leerlingen zijn met name tevreden over het goede opleidingenoverzicht in de gids. De drie decanen uit de enquête van Spirit4you geven aan dik tevreden te zijn met de toegankelijkheid van de gids voor de leerlingen (8). Dit wordt nog eens bevestigd door de enquête van


19

HenK. Hieruit blijkt dat volgens decanen (zie figuur 2) en mentoren (zie figuur 4) de mbo-gids een goede bijdrage levert aan het inzicht van leerlingen in vervolgopleidingen en bijbehorende beroepsmogelijkheden. De mondelinge evaluaties van Spirit4You laten zien dat de leerlingen, decanen en andere betrokkenen over het algemeen tevreden zijn over de inhoud van de gids. Er worden enkele aanbevelingen gedaan voor het perfectioneren van de inhoud, zoals over het noemen van bedragen voor bijvoorbeeld schoolgeld en hoe stages worden ervaren. De geïnterviewden vinden het prettig iets tastbaars in handen te hebben en vinden dat de gids er aantrekkelijk uitziet. Dit laatste blijkt ook uit de interviews met leerlingen. Volgens hen zijn de teksten begrijpelijk en goed leesbaar en is de gids prettig qua formaat. Ook waarderen zij de opgenomen portretjes van jongeren. Ze vinden het motiverend om te lezen hoe andere jongeren de opleiding ervaren.

Doel 3) De gids wordt gebruikt bij andere LOB-activiteiten, zowel door het vmbo als het mbo.

Uit de enquêtes onder leerlingen blijkt dat slechts 29 leerlingen hebben geantwoord op de vraag of de MBO-gids goed aansluit bij de dvd. En maar 58 leerlingen gaven antwoord op de vraag of de MBO-gids aansluit bij de website bekijkjetoekomst.nl. De aansluiting met de dvd wordt gewaardeerd met het cijfer 4,7, de aansluiting met de website krijgt het rapportcijfer 6. Door het geringe aantal invullers van deze vraag, beschouwen we dit slechts als aanwijzingen. De drie decanen uit de enquête van Spirit4you zijn positiever en beoordelen de gids en de dvd respectievelijk met een 8 en een 8,3. Uit de evaluaties met een groep betrokkenen uit het vmbo-veld blijkt dat de MBO-gids breed verspreid is, maar dat niet alle scholen de gids met hun leerlingen doornemen. Vijf van de acht mentoren uit het onderzoek van HenK delen de MBO-gids uit en bespreken deze ook met de leerlingen. De rest deelt de gids alleen uit.

3.1.5. Conclusie We concluderen dat de MBO-gids volgens leerlingen, mentoren en decanen bijdraagt aan het inzichtelijk maken van doorstroommogelijkheden en aan het maken van een weloverwogen keuze voor een vervolgopleiding. Men is over het algemeen tevreden en vindt de gids makkelijk en aantrekkelijk in gebruik. De MBO-gids geeft vooral een goed beeld over welke opleidingen er zijn. Beter kan het gebruik van de MBO-gids bij andere LOB-activiteiten. Ook blijkt er behoefte te zijn aan iets meer inhoudelijke informatie over de opleidingen.

3.2. Spots on Jobs 3.2.1. Inleiding Van 18 tot en met 23 januari 2010 vond in de Fokkerterminal in Den Haag ‘Spots on Jobs’ plaats. Dat is een evenement waar tweede-, derde- en vierdejaars vmbo-leerlingen informatie kunnen verzamelen over verschillende beroeps- en opleidingsmogelijkheden. Spots on Jobs beoogt bij te dragen aan een beter beroepsbeeld. Het evenement helpt tweedejaars leerlingen om beter toegerust de sectorkeuze voor de bovenbouw te maken, bewerkstelligt een betere oriëntatie binnen de branches voor derdejaars en geeft


20

leerlingen in leerjaar vier een goede voorbereiding op de open dagen en het aanmeldingstraject richting mbo. Voor ouders zijn er aparte bezoekmomenten,waar zij met hun kind duidelijke informatie krijgen over hun rol in het keuzeproces (Spirit4you, 2009). Scholen konden voorafgaand aan Spots on Jobs in bepaalde lessen aandacht besteden aan loopbaanoriëntatie. Het lesmateriaal werd beschikbaar gesteld via www.bekijkjetoekomst.nl (zie paragraaf 3.4). Scholen konden bovendien een instructiemiddag bijwonen.

3.2.2. Beoogde effecten Spirit4you is tevreden als 1) ruim 5000 vmbo-leerlingen uit de regio een bezoek brengen aan Spots on Jobs, 2) Spots on Jobs in het kader van LOB door meerdere partijen als een waardevolle schooloverstijgende toevoeging wordt gewaardeerd en 3) wanneer meer dan 60% van de deelnemende leerlingen aangeeft beter op hun sector/opleidingenkeus voorbereid te zijn na het bezoek aan het evenement.

3.2.3. Methode Spots on Jobs is op verschillende manieren geëvalueerd. Naast een procesevaluatie gedurende de uitvoering van het traject, zijn er schriftelijke enquêtes uitgezet onder de decanen, leerlingen, deelnemende bedrijven en zijn ouders mondeling bevraagd. Door studentes van het ID College Leiden zijn de enquêtes op Spots on Jobs afgenomen en verwerkt. Van de bezoekende scholen hebben 78 decanen/docenten gereageerd op de schriftelijke enquête. De enquête bestond uit 18 vragen over onderwerpen als de instructiemiddag, beurslocatie en de relatie met LOB. Ook zijn 335 leerlingen en 103 ouders bevraagd. Tenslotte hebben 50 bedrijven de enquêtes ingevuld. Zij werden bevraagd over de opzet en het programma, de voorzieningen, de communicatie, en contact met de leerling. Niet alle vragen in de enquêtes zijn door alle respondenten ingevuld. Ook HenK vroeg in haar enquête voor leerlingen, decanen en mentoren naar de tevredenheid over Spots on Jobs. Achtentwintig leerlingen, 18 decanen en acht mentoren hebben hierover vragen ingevuld. De resultaten zijn weergegeven in figuren 2, 3 en 4.

3.2.4.Resultaten Spots on Jobs is bezocht door 6181 leerlingen, waaronder 2292 tweedejaars leerlingen van 17 scholen, 2152 leerlingen van derdejaars leerlingen van 26 scholen en 1737 vierdejaars leerlingen van 21 scholen.

Resultaten leerlingen In onderstaande figuur is weergegeven wat een bezoek aan Spots on Jobs leerlingen, volgens henzelf hen heeft opgeleverd.


21

80 70 60 50 40 30 20 10 0

leerlingen (n =270)

et d n en id . jn ep en v in rd e a kk ple r zi oep iez e ro k o p o r k b u n e r w ne e e b e k e l t l n e k r v l t e k a g o o e w rk ov e l/ ni id in r va sc h bij nfo late we ple id . inf o er i ove lke k o . k i e e r i e l g t e t e p m w o lk mo wa me wa we lke we

Figuur 5: Wat zijn leerlingen wijzer geworden van Spots on Jobs?

We zien bijvoorbeeld dat 69 leerlingen aangeven dat zij na een bezoek aan Spots on Jobs meer weten over welke beroepen er zijn. Vierenveertig leerling geven aan dat zij nu beter inzien welke opleidingen bij welke beroepen passen. In de figuur is te zien dat niet alle leerlingen deze vraag hebben beantwoord (N=270). Op de vraag of er volgend jaar weer een Spots on Jobs moet worden georganiseerd, reageren 301 leerlingen positief en 34 leerlingen negatief Uit de enquête van HenK (Figuur 3) blijkt dat leerlingen neutraal tot redelijk tevreden zijn over de bijdrage van Spots on Jobs bij het kiezen van een vervolgopleiding. Zeven leerlingen (26%) zeggen het eens te zijn met de stelling dat ze door Spots on Jobs weten welke opleiding ze zullen kiezen. Elf leerlingen (39%) zeggen dat Spots on Jobs helpt bij het uitzoeken van een passende opleiding.

Resultaten decanen, docenten en mentoren In de figuur hieronder is de waardering van docenten aangegeven voor de bijdrage van Spots on Jobs aan de verbetering van LOB en de sectorkeuze. In totaal vulden 72 docenten deze vraag in. De meerderheid geeft een waardering van 7 of 8. Toch is er een klein aantal docenten dat een onvoldoende geeft. In totaal geven zes docenten het evenement een 5 of minder. Uit de enquête van HenK blijkt dat ook decanen tevreden zijn over Spots on Jobs en de bijdrage van het evenement aan het kiezen van een vervolgopleiding (Figuur 2). Het evenement geeft volgens hen een goed beeld van vervolgopleidingen, beroepsmogelijkheden en zij vinden het een leuke activiteit. Ook betrekt Spots on Jobs volgens hen de ouders bij de loopbaanoriëntatie van hun kind. Mentoren zijn over deze aspecten ook redelijk tevreden tot tevreden. Over de bijdrage aan ouderbetrokkenheid van Spots on Jobs zijn zij minder tevreden dan de decanen.


22

30 25 20 15

docenten (n =72)

10 5 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Figuur 6: waardering in cijfer (1 tot 10) Spots on Jobs als bijdrage aan de verbetering LOB en de sectorkeuze.

Studentes van het ID Colleges inventariseerden ook opmerkingen van decanen en docenten over de kwaliteit en tevredenheid over Spots on Jobs. Hieruit kwam naar voren dat er behoefte is aan meer inhoudelijke informatie over de opleidingen (in plaats van ‘bezoek onze open dagen’).

Resultaten bedrijven Uit onderstaande figuur blijkt dat het merendeel van de bedrijven tevreden tot zeer tevreden is met Spots on Jobs. Maar liefst 20 van de 42 bedrijven waarderen Spots on Jobs met het rapportcijfer 8. 25 20 15 bedrijven (n=42) 10 5 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Figuur 7: Waardering Spots on Jobs door bedrijven.


23

Ook zijn aanvullende opmerkingen van bedrijven geïnventariseerd. Deelnemende bedrijven vinden dat scholen de leerlingen wat beter zouden kunnen voorbereiden, door hen te informeren welke organisaties er zijn. Bijvoorbeeld met behulp van een folder, waarin deelnemende bedrijven en instellingen zich presenteren.

Resultaten ouders Zoals in de figuur hieronder is te zien, zijn de ouders over het algemeen tevreden over Spots on Jobs. Zo geeft het merendeel (N = 30) van de ondervraagde ouders de beurs het cijfer 7. Slechts twee ouders gaven het cijfer 5 of lager. In totaal vulden 64 ouders deze vraag in. 35 30 25 20 ouders (n=64) 15 10 5 0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Figuur 8: Waardering Spots on Jobs door ouders (N = 64).

Ouders zijn tevreden met de organisatie en vinden dat er veel informatie te vinden was . Wel zouden er meer mogelijkheden moeten zijn voor leerlingen van VMBO TL..Eén ouder gaf aan dat niet alle bedrijven die op de site worden genoemd daadwerkelijk vertegenwoordigd waren op de beurs. Een andere tip was om meer bekendheid te geven aan de beurs.

3.2.5. Conclusie 1) In totaal bezochten 6181 leerlingen Spots on Jobs. De eerste doelstelling, een bezoekersaantal van ten minste 5000 leerlingen, is daarmee behaald. 2) Het tweede doel, dat Spots on Jobs in het kader van LOB door meerdere partijen als een waardevolle schooloverstijgende toevoeging wordt gewaardeerd, lijkt ook te zijn behaald. Zowel leerlingen, docenten, decanen, ouders als bedrijven geven Spots on Jobs gemiddeld een dikke voldoende. 3) Of

het

derde

doel,

60%

van

de

deelnemende

leerlingen

geeft

aan

beter

op

hun

sector/opleidingenkeus voorbereid te zijn na het bezoek aan Spots on Jobs,bereikt is, is moeilijker


24

te beantwoorden. Meer dan 60% van de bezoekende leerlingen gaf aan informatie te hebben gekregen over opleidingen en beroepen. Uit de enquête van HenK blijkt echter dat minder dan 40% van de leerlingen aangeeft dat Spots on Jobs daadwerkelijk bijdraagt aan het maken van een keuze voor een vervolgopleiding. Verbeteringen op dit vlak lijken dus wenselijk en mogelijk.

3.3. Proefstuderen op ROC Mondriaan

3.3.1. Inleiding Proefstuderen op het ROC Mondriaan is een activiteit voor vierdejaars vmbo-leerlingen, waarbij zij de kans krijgen een kijkje te nemen bij een bepaalde opleiding van het ROC Mondriaan. Vanaf oktober 2009 tot en met februari konden leerlingen aan deze activiteit meedoen. De mbo-opleiding stelt de school open en organiseert de ontvangst, informatieverstrekking en activiteiten voor de vmbo-leerlingen.

3.3.2. Beoogde effecten. Spirit4you is tevreden wanneer minimaal 800 leerlingen goed worden ontvangen op de opleiding van hun keuze. Zij moeten daar een programma krijgen aangeboden waarmee ze zicht krijgen op wat hen het komend jaar te wachten staat, als ze de opleiding zouden kiezen.

3.3.3. Methode Door Spirit4you wordt het aantal leerlingen dat deelneemt aan deze activiteit bijgehouden per vmbo-school en per mbo-opleiding. Ook wordt de tevredenheid in kaart gebracht van de deelnemende leerlingen, van hun begeleiders en van de ontvangende mbo-opleiding. HenK bevroeg via een enquête 58 leerlingen naar hun tevredenheid over het proefstuderen. Van deze 58 leerlingen hebben slechts drie leerlingen deelgenomen aan deze activiteit. Deze groep is dermate klein dat de resultaten van deze leerlingen niet representatief zijn. Resultaten worden daarom niet gepresenteerd in dit rapport. Wel bespreken we de resultaten uit de enquête voor decanen en mentoren. Acht mentoren en 21 decanen vulden de enquête in.

3.3.4 Resultaten In totaal namen in het afgelopen schooljaar 1227 leerlingen van 31 vmbo-scholen deel aan het proefstuderen. Het aantal leerlingen dat per school deelnam, varieert van één leerling to 179. Zij kozen voor activiteiten op 40 verschillende opleidingen. In figuren 2. en 4. staan de resultaten uit de enquête onder de decanen en mentoren. De decanen en mentoren zijn tevreden over de mate waarop proefstuderen bijdraagt aan het krijgen van inzicht in mogelijke vervolgopleiding, beroepsmogelijkheden en over de aantrekkelijkheid van de activiteit. Echter, van de vier onderzochte activiteiten draagt proefstuderen het minst bij aan het betrekken van ouders bij de loopbaanoriëntatie van de leerling, aldus de decanen.


25

3.3.5 Conclusie We concluderen dat ruim anderhalf keer zoveel leerlingen als beoogd hebben deelgenomen aan het proefstuderen op het ROC Mondriaan. Dit doel is ruimschoots behaald. Decanen en mentoren zijn tevreden over de activiteit. Gegevens over de tevredenheid van leerlingen ontbreken echter.

3.4. Bekijkjetoekomst.nl 3.4.1. Inleiding Bekijkjetoekomst.nl is een website voor tweede, derde en vierdejaars vmbo-leerlingen waarop zij informatie kunnen vinden over verschillende opleidingen, scholen en beroepen. Ook zijn er opdrachtkaarten die de leerlingen helpen inzicht te krijgen in wat zij willen, kunnen en welke beroepen daarbij passen. De site is ook bedoeld voor decanen, mentoren, docenten, ouders en bedrijven. Op de site staan instrumenten voor scholen, zoals lesbrieven, artikelen en links met betrekking tot LOB. Ouders worden via een eigen pagina verwezen naar informatie over opleidingen en beroepen. Daarnaast vinden zij (via links) informatie over hoe zij hun kind kunnen helpen bij het keuzeproces. Voor bedrijven is er een eigen pagina waarop te vinden is wat de site in het algemeen te bieden heeft. Er is ook informatie voor bedrijven over hoe zij stages kunnen aanbieden. Naar aanleiding van een evaluatie in november 2008 en mei 2009 is de inhoud van de website aangepast en verbeterd, zodat informatie over opleidingen en beroepsmogelijkheden up-to-date is. Ook is de site nu gebruiksvriendelijker en is de informatie over opleidingen en beroepen uitgebreid. Verder zijn spelletjes en videofilmpjes toegevoegd.

3.4.2. Beoogde effecten. Spirit4you is tevreden wanneer de website als een goed loopbaanoriëntatie instrument is geïmplementeerd in het programma van vmbo-scholen in de regio Haaglanden, wanneer het bedrijfsleven de site gebruikt als verbinding tussen school en arbeid en wanneer ouders de site kennen en gebruiken.

3.4.3. Methode De gebruikersgegevens worden drie maal per jaar verzameld. Daarnaast is met behulp van een klankbordgroep die steeds geraadpleegd is over de gebruikersvriendelijkheid van de site, de site tussentijds steeds aangepast. De vraag in de enquête van HenK onder leerlingen die naar bekijkjetoekomst.nl verwijst, is door slechts zes leerlingen ingevuld. Deze groep is zo klein dat de resultaten van deze leerlingen niet representatief zijn. Resultaten worden daarom niet opgenomen in dit rapport. Wel presenteren we de resultaten uit de enquête voor decanen en mentoren. Van hen hebben 21 decanen en acht mentoren de vraag ingevuld.


26

3.4.4 Resultaten Uit de statistieken blijkt dat in de periode september 2009 tot en met april 2010 de site maar liefst 80.033 keer is bezocht. In de periode januari tot en met april is er ruim 68.000 keer naar beroepen gekeken en ruim 27.000 keer naar opleidingen. Hierbij zijn 1722 verschillende profielen van bezoekers geregistreerd. De meest bezochte pagina’s zijn de rubrieken voor leerlingen, decanen, ouders en bedrijven. Tot slot blijkt dat 37 van de 61 scholen (61%) als actieve scholen worden aangemerkt door de site, dat wil zeggen dat er (op enig moment) decanen en leerlingen van deze scholen op de site hebben ingelogd.

Decanen en mentoren blijken tevreden over de mate waarop bekijkjetoekomst.nl inzicht geeft in mogelijke vervolgopleidingen, beroepsmogelijkheden en het betrekken van ouders bij de loopbaanoriëntatie van de leerling (zie figuren 2 en 4). Ook vinden zij het een leuke activiteit voor hun leerlingen. Decanen zijn hierbij meer tevreden dan de mentoren.

3.4.5 Conclusie De website wordt door ruim 60% van de scholen gebruikt. Dit is redelijk, maar laat ook zien dat veel scholen de site nog niet gebruiken. Daarbij is niet bekend hoe scholen de site inzetten bij LOB. Is er bijvoorbeeld sprake van structureel gebruik? Worden leerlingen begeleid door een docent bij het werken op www.bekijkjetoekomst.nl? De pagina’s voor ouders en bedrijven staan in de top 5 van meest bezochte pagina’s, wat erop duidt dat verschillende onderdelen van de site worden bezocht door (waarschijnlijk) ouders en bedrijven. Decanen en mentoren zijn tevreden over de site en zien het als een goede informatiebron. Over de tevredenheid van leerlingen, ouders en bedrijven is helaas niets bekend. In hoeverre bedrijven de site gebruiken als schakel tussen school en arbeid blijft ook onbekend.


27

4. Onderzoeksvraag 2: Op welke manier wordt LOB vormgegeven op school? 4.1. Inleiding

In dit hoofdstuk gaan we in op de tweede onderzoeksvraag, namelijk de manier waarop scholen LOB nu precies vormgeven. Zijn er bijvoorbeeld duidelijke verschillen tussen scholen met betrekking tot het LOBaanbod? En welke activiteiten en producten uit het LOB aanbod van Spirit4you gebruiken scholen nu echt? Gebruiken ze ook andere producten? Missen mentoren en decanen nog iets in het aanbod?

4.2. Methode

Voor dit gedeelte van het onderzoek heeft HenK, in samenwerking met Spirit4you een enquête ontwikkeld. In het vorige hoofdstuk is deze enquête al even besproken. Het doel van de enquête was te achterhalen welke LOB-activiteiten van Spirit4you scholen gebruiken, hoe ze er mee omgaan, of ze tevreden zijn over het LOB-aanbod en welke activiteiten zij het meest nuttig vinden. In bijlage I en II zijn de vragen uit de enquête opgenomen. De enquête is in digitale vorm uitgezet. Het digitaliseren is gedaan door Annelies Speekenbrink. De steekproef voor deze onderzoeksvraag bestond uit decanen en mentoren van vierdejaars vmboleerlingen in de regio Haaglanden. Spirit4you heeft alle scholen in hun netwerk per e-mail op de hoogte gesteld van het onderzoek en hen verzocht hun medewerking te verlenen. Van elke school zijn twee mentoren en een decaan benaderd. De respons op de enquêtes onder mentoren was helaas zeer laag. Slechts acht mentoren van zeven verschillende scholen hebben de enquête ingevuld. Onder de decanen was de respons gelukkig hoger. Van hen hebben 26 personen de enquête ingevuld. De decanen waren afkomstig van 26 verschillende scholen. Omdat de respons onder mentoren zeer laag is, kunnen we slechts spreken van aanwijzingen en zullen de resultaten dus met de nodige voorzichtigheid behandeld moeten worden. We hebben er dan ook voor gekozen om slechts enkele resultaten van de mentoren weer te geven. Voor de analyse baseren we ons voornamelijk op de resultaten uit de enquêtes van decanen en de gesprekken die zijn gevoerd met 12 mentoren van vierdejaars vmbo-leerlingen, van 12 verschillende scholen. Het belangrijkste doel van de interviews was om dieper in te gaan op de manier waarop mentoren nu precies de LOB activiteiten en producten van Spirit4you inzetten in hun lessen. Het interviewprotocol voor de interviews met mentoren is opgenomen in bijlage IV.


28

4.3. Resultaten enquêtes decanen en mentoren

In onderstaande grafiek is af te lezen welke LOB-activiteiten en producten volgens de mentoren actief door vierdejaars leerlingen worden gebruikt. 6 5 4 3 2 1 0 MBO-gids

Spots on Jobs

Proefstuderen Bekijkjetoekomst.nl ROC Mondriaan

Skills Talent

Terug naar je oude School

LOB-aanbod voor TL scholen

Figuur 9: Aantal mentoren (N = 8) dat bekend is met en/of de verschillende LOB-activiteiten van Spirit4you op school gebruikt.

Zoals te zien is in de grafiek is Spots on Jobs het meest bekend, bij vijf van de acht mentoren hebben vierdejaars leerlingen de beurs bezocht. De MBO-gids wordt in de helft van de gevallen gebruikt (vier van de acht mentoren). Geen van de mentoren heeft het LOB-aanbod voor TL scholen gebruikt en Terug naar je oude school wordt maar op één school ingezet.

30 25 20 15 10 5 0 MBO-gids

Spots on Jobs Bekijkjetoekomst.nl

proefstuderen

Skills Talent

Terug naar je oude LOB-aanbod voor School TL scholen

Figuur 10: Aantal decanen (N =26) dat bekend is met en/of de verschillende LOB-activiteiten op school gebruikt.


29

Uit figuur 10 blijkt dat de meeste decanen bekend zijn met de MBO-gids, Spots on Jobs en Bekijkjetoekomst.nl. Proefstuderen op ROC Mondriaan is bij de meeste decanen ook bekend. De andere activiteiten zijn bij slechts zes tot elf van de 26 decanen bekend. Twintig decanen geven aan dat ze de MBO-gids onder de aandacht hebben gebracht van de mentoren. Drieëntwintig decanen laten weten dat zij met de activiteiten in aanraking kwamen doordat ze hiervan op de hoogte zijn gebracht door Spirit4you. Acht decanen geven aan dat zij door collega’s op de hoogte zijn gebracht over het bestaan van deze activiteiten. Veruit de meeste decanen (24) zijn tevreden of zeer tevreden over de informatievoorziening door Spirit4you. Twee decanen zijn matig tevreden. Een van deze decanen geeft als suggestie een nieuwsbrief via de e-mail uit te zetten, of een mailing uit te sturen om meer bekendheid aan Spirit4you te geven.

De enquête is verder toegespitst op vier van de zeven LOB-activiteiten en producten uit het Spirit4you aanbod, namelijk MBO-Gids, Spots on Jobs, Proefstuderen op ROC Mondriaan en Bekijkjetoekomst.nl. Aan de decanen is gevraagd op welke gronden ze al dan niet voor deze activiteiten kiezen.

5 4,5 4 Lage kosten

3,5

Weinig arbeidsintensief

3

Positieve ervaringen op andere scholen

2,5

Positieve ervaringen van voorgaande jaren

2 1,5 1 MBO-gids

Spots on Jobs

Bekijkjetoekomst.nl

Proefstuderen

Figuur 11: Mening decanen (N =26) over hoe belangrijk verschillende aspecten zijn bij het maken van een keuze voor een LOB-activiteit (1 = helemaal niet belangrijk – 5 = heel belangrijk).

In figuur 11 is te zien dat alle bevraagde argumenten door de decanen als redelijk belangrijk worden ervaren. Positieve ervaringen tijdens voorgaande jaren blijkt een belangrijk argument. De decanen vinden positieve ervaringen van andere scholen het minst belangrijk.

De decanen noemen ook andere activiteiten die zij gebruiken om hun leerlingen voor te bereiden op het kiezen van een vervolgopleiding. Bijvoorbeeld andere onderwijsbeurzen, proefstuderen op het ROC Leiden, verschillende stages, project Westland/Delft On Stage en het tijdschrift ‘Toekomst’ worden genoemd.


30

Van de 26 decanen geven er 19 aan dat ze de keuze voor het gebruik van een bepaalde LOB-activiteit maken in samenspraak met de mentoren. Zes decanen maken de keuze alleen. Bij 14 decanen zijn de LOB-activiteiten een vast en van te voren bepaald onderdeel van (enkele) mentorlessen. Op drie scholen zijn er zelfs speciale LOB-lessen. Bij de overige negen decanen vinden LOB-activiteiten ad hoc plaats. In figuur 12 is te zien dat de helft van de scholen in jaar 4 vijf tot tien lesuren in een jaar besteedt aan loopbaanoriëntatie en -begeleiding.

0-5 uur 5-10 uur 10-30 uur meer dan 30 uur

Figuur 12: Aantal lesuren dat in jaar 4 totaal aan LOB wordt besteed.

Zeventien decanen geven aan de gebruikte LOB-activiteiten intern te evalueren, acht decanen geven aan dit niet te doen.

In figuur 13 staan de eerste, tweede en derde keuze aangegeven van de LOB-activiteiten die de decanen volgend jaar het liefst terug zien. Proefstuderen op ROC Mondriaan wordt het meest frequent als eerste keuze genoemd, gevolgd door Bekijkjetoekomst.nl, de MBO-gids en Spots on Jobs. Decanen vinden proefstuderen zo zinvol, omdat het volgens hen de leerlingen een goed beeld van de werkelijkheid geeft. De MBO-gids en bekijkjetoekomst.nl wordt door decanen ervaren als een belangrijke basis, een ‘kick-off’ voor leerlingen om te beginnen met hun oriëntatie op mogelijke vervolgopleidingen en beroepen.


31

8 7 6 5

nr 1

4

nr 2

3

nr 3

2 1 0 MBO-gids

Spots on Jobs

Bekijkjetoekomst.nl

proefstuderen

Skills Talent

Terug naar je oude School

LOB-aanbod voor TL scholen

Figuur 13: Aantal decanen dat een LOB-activiteit terug wil zien.

In de enquête geven 23 decanen en negen mentoren aan tevreden of heel erg tevreden te zijn over het LOB-aanbod van Spirit4you, één decaan is matig tevreden en één decaan is ontevreden. Eén van de deelnemende decanen zou graag meer activiteiten zien voor leerlingen van de Theoretische Leerweg. Een andere decaan oppert dat er meer geïnvesteerd zou kunnen worden in ‘kennismaking met het beroep’. Ook onder de mentoren is proefstuderen op ROC Mondriaan de meest favoriete activiteit.

4.4. Resultaten interviews mentoren

Het doel van de interviews met mentoren was te achterhalen op welke manier men op school LOB nu precies vorm geeft. Daarnaast werd er dieper in gegaan op de tevredenheid over het LOB-aanbod van Spirit4you. In de periode van 12 tot en met 29 april zijn gesprekken gevoerd met 12 mentoren van vierdejaars vmbo-leerlingen. De mentoren werken op van 12 verschillende scholen in de Haagse regio. De gesprekken zijn (met toestemming) opgenomen op voice-recorder. Het interview bestond uit drie onderdelen. Het eerste gedeelte ging over de praktische kant van LOB. Het tweede gedeelte ging over de inhoudelijke kant van LOB. Het derde gedeelte draaide om de specifieke rol van de mentor.

4.4.1. Resultaten praktische kant In de gesprekken met mentoren richtten we ons op hun ervaringen met Spots on Jobs, proefstuderen op ROC Mondriaan, Bekijkjetoekomst.nl en de MBO-gids. Van de 12 mentoren geven acht mentoren aan dat hun leerlingen Spots on Jobs hebben bezocht. Vier mentoren maken actief gebruik van de MBO-gids. Actief gebruik betekent in dit geval dat zij er in de lessen aandacht aan besteden. Zes mentoren maken actief gebruik van bekijkjetoekomst.nl en op vier scholen hebben leerlingen meegedaan aan proefstuderen op ROC Mondriaan.


32

Andere genoemde LOB-activiteiten zijn het sectorwerkstuk, wijzen op open dagen, portfolio, de dagboekgids, een sollicitatieproject, snuffelstages en beroepstesten. De rol van de decaan in LOB blijkt meestal groter dan die van de mentor. Opvallend is dat niet alle mentoren op de hoogte zijn van het aanbod van Spirit4you. Soms heeft dit te maken met de overheersende rol van de decaan. Soms zijn mentoren zich niet bewust dat bepaalde activiteiten van Spirit4you zijn, terwijl ze er wel gebruik van maken.

Op vier van de 12 scholen zijn er in het vierde jaar helemaal geen mentoruren meer, wegens bezuinigingen. De betreffende mentoren ervaren dat zeker als een gemis. Op één school is er een speciale LOB-docent in het vierde jaar. Deze leerlingen krijgen één uur LOB in de week gedurende het gehele schooljaar. Op een andere school wordt gewerkt met speciale coaches, die leerlingen begeleiden bij LOB. Deze coaches zijn studenten van een hogeschool. Ze worden aangestuurd door de mentoren en decaan. Vijf mentoren vinden dat zij te weinig tijd hebben om met hun leerlingen effectief aan LOB te kunnen werken. De overige zeven mentoren hebben hier genoeg tijd voor. Het merendeel van de mentoren voert individuele gesprekken met hun leerlingen over hun loopbaan, zowel structureel als op initiatief van de leerling. Op vijf scholen bepaalt de decaan welke LOB-activiteit wordt ingezet, op vier scholen bepaalt de mentor dat zelf. Op de overige scholen is dat de directie. Op zes scholen gebruiken alle mentoren dezelfde producten en activiteiten. Op andere scholen weet men dit niet of vult elke mentor dat op zijn/haar eigen wijze in. Op zeven scholen evalueren mentoren met collega’s het nut, de inhoud en gebruiksvriendelijkheid van LOB. Op de overige scholen gebeurt dit nog weinig of niet.

4.4.2. Resultaten inhoudelijke kant LOB Op de vraag of mentoren tevreden zijn met het LOB-aanbod van Spirit4you antwoorden acht mentoren dat zij tevreden tot heel tevreden zijn. ‘Vooral zo doorgaan’ en ‘Ik ben erg tevreden, ik kan lekker op het aanbod van Spirit4you leunen’ zijn reacties op deze vraag. Drie mentoren geven aan niet genoeg op de hoogte te zijn om hierover een oordeel te kunnen vellen. Een mentor geeft aan dat er gelukkig steeds meer informatie beschikbaar komt vanuit Spirit4you, dat het twee jaar geleden wel anders was, terwijl ze er toen ook om stonden te springen. Op dat moment is de school in zee gegaan met een ander bureau. Maar door het huidige uitgebreide aanbod overwegen ze over te stappen naar Spirit4you. Spots on Jobs wordt vaak genoemd als een hele aantrekkelijke activiteit, die ook beter georganiseerd is dan in voorgaande jaren. Mentoren zijn bevraagd op een eventueel gemis in het aanbod van Spirit4you. Het merendeel mist niets. Een aantal mentoren geeft tips. Zo zou het goed zijn om te investeren in bijeenkomsten waarin oudleerlingen komen vertellen over hun opleiding. Een andere mentor vindt het belangrijk om leerlingen meer gelegenheid te geven om op de werkvloer te kijken. Eén mentor is zeer geïnteresseerd in het volgen van leerlingen. Hij zou graag willen weten hoe het leerlingen na het verlaten van de huidige school vergaat. Bevinden leerlingen zich nog op de school van hun keuze? Deze mentor pleit ook voor betere samenwerking met het mbo. Hij zou zelf bijvoorbeeld ook deels op een mbo willen werken om de ‘ins en


33

outs’ te leren kennen en de overgang te verbeteren. Veel mentoren geven aan dat zij zelf niet genoeg op de hoogte zijn van hoe het er op een mbo precies aan toe gaat. Eerder genoemde mentor zou veel meer willen organiseren in samenwerking met het mbo. Twee mentoren missen een handleiding voor LOB. Eén van deze mentoren ziet voor de ontwikkeling van een handleiding een rol voor Spirit4you weggelegd. Hij heeft het idee dat mentoren hier veel behoefte aan hebben. Eén mentor was niet helemaal tevreden over de bijbehorende opdrachtenkaart van Spots on Jobs; voor vierdejaars vindt hij deze niet aansprekend en uitdagend genoeg.

Welke activiteiten dragen volgens mentoren het meest bij aan het maken van een juiste studiekeuze door leerlingen? Vier mentoren antwoorden dat het belangrijk is dat leerlingen zoveel mogelijk zelf ervaren. Activiteiten als proefstuderen en gerichte stageplekken vinden zij hierbij cruciaal. Andere mentoren vinden dat bezoeken aan open dagen het meest bijdragen. Belangrijk vindt men ook dat leerlingen goed weten welke opleidingen en beroepen er nu allemaal precies zijn. Daaraan draagt de MBOgids goed bij. Mentoren vinden Spots on Jobs een zinnige activiteit. Of en hoe de activiteiten nu echt een bijdrage leveren bij het geven van inzicht in de capaciteiten van leerlingen zijn niet alle mentoren even positief. Het merendeel weet hier geen duidelijk antwoord op te geven en een enkeling is negatief ‘eigenlijk nihil, heel veel kinderen nemen hun toekomst niet serieus, het boeit ze niet’ en ‘ik denk nog steeds te weinig, het feit dat er nog steeds een grote groep is die switcht betekent dat er nog veel leerlingen geen goed beeld hebben van hun capaciteiten’. Opvallend is dat veel mentoren niet goed weten welke activiteiten en producten nu precies door Spirit4you worden aangeboden. Alleen van Spots on Jobs weten alle mentoren dat dit door Spirit4you wordt georganiseerd. We vroegen de mentoren vervolgens of de LOB-activiteiten in het vierde jaar op een juist tijdstip worden aangeboden en of het aansluit bij de wensen van leerlingen. Vier mentoren antwoorden hierop dat er meer in het derde jaar zou moeten worden geïnvesteerd. Eén mentor vindt dat Spots on Jobs eerder in het schooljaar zou mogen plaatsvinden. Het merendeel is tevreden en vindt dat leerlingen ook niet veel eerder echt geïnteresseerd zijn in LOB dan in het vierde jaar. Zes mentoren laten weten dat LOB op hun school als belangrijk tot zeer belangrijk wordt gevonden en dat het gedragen wordt door het management. Vijf mentoren vinden dat LOB beter georganiseerd kan worden en dat er meer aandacht aan zou moeten worden besteed. Eén van deze mentoren zegt bijvoorbeeld ‘zoiets komt ineens op je bordje, je moet het als mentor er even bij doen. Het zou wel wat gestructureerder aangepakt kunnen worden door school’. Een mentor heeft geen mening hierover.

4.4.3. Rol van de mentor bij LOB Mentoren motiveren hun leerlingen voor LOB door hen zoveel mogelijk begeleiding en voorlichting te geven, door er heel veel over te praten, door te vragen, door ze aan te moedigen open dagen te bezoeken en door met een enthousiasme over LOB te praten. Bij twee mentoren komen de leerlingen er voornamelijk zelf


34

mee. Een mentor vertelt de leerlingen constant ‘achter de vodden te blijven zitten’ door hen er op te wijzen dat ze zich echt in moeten schrijven. De meeste mentoren vinden dat school de verplichting heeft om leerlingen te helpen bij hun loopbaan, maar vinden ook dat ouders hier meer in zouden kunnen doen. We vroegen of mentoren denken dat leerlingen LOB zien als een verplichting of als een nuttig instrument om te leren reflecteren. Zes mentoren denken dat leerlingen het nuttig en interessant vinden. Een mentor zegt bijvoorbeeld ‘nuttig, uit evaluaties blijkt dat ze het nuttig en interessant vinden. Het roept interessante vragen op, door LOB blijkt bijvoorbeeld ineens dat leerlingen veel meer opleidingen kunnen doen dan ze dachten’. Het ligt wel aan de manier waarop het op school wordt ingekleed, zo is het belangrijk dat activiteiten worden ingeleid en dat de docent er op terug komt. Ook is het belangrijk de leerlingen niet te overvoeren met informatie. Drie mentoren zeggen dat leerlingen vaak al lang weten wat ze willen. Die leerlingen ervaren het als een must. De rest van de mentoren zegt dat het varieert per leerling en per activiteit. Mentoren houden rekening met de invloed van de omgeving van leerlingen op hun studiekeuze en maken leerlingen hier ook bewust van en alert op. Het interview eindigde met de vraag of de mentor het gevoel heeft dat hij/zij voldoende bagage, kennis en vaardigheden heeft om LOB-activiteiten te begeleiden en om individuele LOB-gesprekken te voeren. Mentoren geven aan dat het hen redelijk wat moeite kost om volledig op de hoogte te zijn. Een deel van deze mentoren vindt dat zij meer zouden moeten weten. Ook zeggen zij te weinig te weten van hoe het er nu precies op een mbo aan toegaat. Een mentor denkt dat Spirit4you hier een rol in zou kunnen spelen. Ook wordt er gepleit voor een betere samenwerking tussen het vmbo en mbo. Maar het merendeel van de mentoren geeft aan dat LOB hen goed ligt, dat ze voldoende weten en het met enthousiasme doen.

4.5. Conclusie

In dit hoofdstuk draaide het om de manier waarop de scholen LOB inpassen in het programma. Uit de interviews blijkt dat scholen onderling aanzienlijk verschillen in de manier waarop zij LOB vormgeven. Opvallend is dat op een aantal scholen de mentorlessen zijn wegbezuinigd. Dit maakt een structurele inbedding van LOB moeilijk. LOB wordt hier meestal aangeboden op initiatief van de leerling. Maar op andere scholen maakt LOB een belangrijk deel uit van het curriculum in het vierde jaar. Zo is er zelfs een speciale LOB-docent actief op een van de scholen en op een andere school worden naast mentoren en de decaan speciale ’LOB-coaches’ ingezet. Mentoren motiveren hun leerlingen voor LOB door hen zoveel mogelijk begeleiding en voorlichting te geven, door er heel veel over te praten, door te vragen, door ze aan te moedigen open dagen te bezoeken, en door met een enthousiasme over LOB te praten. De helft van de geïnterviewde mentoren denkt dat hun leerlingen de LOB-activiteiten van Spirit4you zien als nuttig en deze interessant vinden. Hierbij wordt wel opgemerkt dat het sterk afhangt van de manier waarop het op school wordt ingekleed, zo is het belangrijk dat activiteiten worden ingeleid en dat er op terug wordt gekomen. Ook is het belangrijk leerlingen niet te overvoeren met informatie. Op meer dan de helft van de scholen vinden LOB-activiteiten op school plaats tijdens (enkele) mentorlessen waar het een van te voren bepaald vast onderdeel is. Op drie scholen zijn er zelfs speciale LOB-lessen. Bij de overige scholen vinden LOB-


35

activiteiten ad hoc plaats op niet van te voren bepaalde momenten. Op de meeste scholen is de rol van de decaan bij LOB groter dan de rol van de mentor. Scholing van docenten in LOB is nog een punt van aandacht; er is behoefte aan meer kennis op het gebied van het mbo. Decanen en mentoren noemen proefstuderen op ROC Mondriaan als meest zinvolle activiteit. Leerlingen hebben vaak een verkeerde indruk van wat een opleiding nu precies inhoudt en door proefstuderen krijgen ze een heldere indruk. De MBO-gids en bekijkjetoekomst.nl wordt ervaren als een belangrijke basis, een ‘kick-off’ voor leerlingen om te beginnen zich te oriënteren op mogelijke vervolgopleidingen en beroepen. Het merendeel van de mentoren vonden dat de LOB-activiteiten van Spirit4you in het vierde jaar op een juist tijdstip worden aangeboden en dat het dan aansluit bij de wensen van leerlingen. Mentoren geven aan dat leerlingen ook niet veel eerder echt geïnteresseerd zijn in LOB dan in het vierde leerjaar. Een derde van de geïnterviewde mentoren vindt echter dat er meer in het derde jaar zou moeten worden geïnvesteerd. Zoals we in het theoretisch kader schreven is het voor het slagen van LOB belangrijk dat het wordt gedragen door het management van de school. De helft van de mentoren zegt dat LOB bij hun op school als belangrijk tot zeer belangrijk wordt gevonden en dat het wordt gedragen door het management. Maar de overige mentoren vinden dat het beter kan en dat er meer aandacht aan zou moeten worden besteed.


36

5. Deelvraag 3: Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmbo-leerlingen? 5.1. Inleiding

De derde onderzoeksvraag richt zich op de rol die LOB-activiteiten spelen bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmbo-leerlingen. Draagt LOB daadwerkelijk bij aan het maken van een studiekeuze? Welke activiteiten vinden leerlingen zinvol en op welke gronden maken zij hun keuzes?

5.2. Methode

De gegevens zijn verzameld via een door HenK uitgezette enquête. Ook onder de leerlingen was de respons zeer laag. Slecht 56 leerlingen vulden de enquête in. De resultaten zijn grotendeels in het eerste hoofdstuk verwerkt. In dit hoofdstuk laten we slechts enkele kwantitatieve resultaten zien en baseren we ons verder op gevoerde interviews. In de periode van 12 tot en met 29 april zijn namelijk 24 leerlingen geïnterviewd van 12 verschillende scholen. Dit zijn scholen waarvan ook mentoren werden geïnterviewd. De interviews vonden plaats op de betreffende scholen en duurden gemiddeld 20 minuten per leerling. De gesprekken zijn (met toestemming) opgenomen op voice-recorder. De interviews waren onderverdeeld in drie hoofdvragen, namelijk:

1) Welke waarde hechten leerlingen aan LOB en de uitkomst ervan? 2) Welke factoren (persoonlijke, schoolse) zijn voor leerlingen doorslaggevend bij het maken van een studiekeuze? 3) In hoeverre zijn leerlingen bewust bezig met hun toekomst?


37

5.3. Resultaten enquête leerlingen 25 20 15

nr 1 nr 2

10

nr 3

5 0 MBO-gids

Spots on Jobs Bekijkjetoekomst.nl proefstuderen

Skills Talent

Terug naar je oude LOB-aanbod voor School TL scholen

Figuur 14: aantal leerlingen (N=56) dat een LOB-activiteit terug wil zien.

Onder leerlingen die de enquête invulden, staat Spots on Jobs op nummer 1 in de top 3 van activiteiten die zij nuttig en zinnig vinden en graag terug willen zien. In tegenstelling tot mentoren en decanen vinden zij proefstuderen een stuk minder zinvol. Van de 56 leerlingen geven 48 aan al een opleiding gekozen te hebben, acht leerlingen hebben deze vraag niet beantwoord. 73% van de leerlingen is het eens of helemaal eens met de stelling dat hun school voldoende doet om hen te helpen bij de keuze voor een vervolgopleiding. 14% is het hier niet of helemaal niet mee eens.

5.4. Resultaten interviews leerlingen

5.4.1. Welke waarde hechten leerlingen aan LOB? Als eerst vroegen we welke LOB activiteiten de leerlingen in hun vierde jaar hebben gevolgd. We hebben geïnventariseerd wat leerlingen spontaan noemden. Veertien leerlingen hebben een bezoek gebracht aan Spots on Jobs, acht leerlingen deden mee aan proefstuderen op ROC Mondriaan, zeven leerlingen noemen de MBO-gids, drie leerlingen noemen Skills Talent. Bijna alle leerlingen noemen het bezoeken van internetsites met filmpjes en beroepskeuzetesten als belangrijk onderdeel van hun oriëntatie. Ze weten niet zeker of bekijkjetoekomst.nl daar onderdeel van was. Verder hebben leerlingen zelftesten gedaan, open dagen bezocht, de onderwijsbeurs en websites van ROC’s bezocht en individuele gesprekken gevoerd met mentoren en coaches. Op één school kwamen afgevaardigden van het Mondriaan op school om te vertellen over het MBO. Op een andere school kwamen oud-leerlingen vertellen over hun huidige opleiding. Op een school kregen leerlingen voorlichting over hoe ze een intakegesprek moeten voeren. Een leerling heeft het loopbaancentrum bezocht om een beroepskeuzetest te doen. Een leerling had het idee dat de school helemaal niets op het gebied van LOB organiseerde.


38

Vervolgens vroegen we of leerlingen LOB belangrijk vinden. Maar liefst 19 van de 24 leerlingen vinden LOB belangrijk of heel belangrijk, omdat het leerlingen helpt die nog niet weten welke studiekeuze ze moeten maken. Ook helpt het leerlingen na te denken over wat ze later willen worden. Andere redenen waren ‘weten wat me te wachten staat’ en zoals de titel van dit rapport ‘hulp van school is belangrijk, want het is moeilijk om een keuze te maken als je heel jong bent’. Een leerling merkt op: ‘als we het alleen hadden moeten doen, dan waren we nu waarschijnlijk nog steeds niet ingeschreven op het mbo’. Veertien leerlingen ervaren de LOB-activiteiten en producten als zinvol, nuttig en leuk. Het heeft deze leerlingen echt geholpen bij het nemen van een besluit. Een leerling zegt: ‘ik heb het ervaren als iets dat school speciaal voor ons heeft gedaan’. Drie leerlingen vonden LOB niet zo belangrijk, omdat zij al wisten wat ze wilden doen. Zes leerlingen gaven aan dat ze LOB vooral voor anderen zinvol vinden: ’als er aandacht werd besteed aan opleidingen waar ik zelf helemaal niets mee wilde, vond ik het niet zinvol’. Op de vraag ’Wat zou je ervan vinden als er geen LOB meer wordt aangeboden op school?’ antwoorden 20 leerlingen dat dit ‘zonde’, ‘dom’, ‘erg jammer’ zou zijn. Volgens één van de leerlingen zouden er dan veel mensen blijven twijfelen. Een leerling zou het niet erg vinden als er geen LOB wordt aangeboden op school, want ‘je moet de keuze toch zelf maken’. Leerlingen hebben op verschillende manieren ontdekt welke studierichting voor hen het beste is. Via proefstuderen zeggen de geïnterviewde leerlingen goed te leren wat de opleiding inhoudt Andere leerlingen zeggen vooral veel baat te hebben gehad bij het doen van testen en door te praten met mensen die de studie al doen. Meelopen en stages helpen leerlingen ook erg om een concreet beeld te krijgen van een beroep. Elf leerlingen hebben niets gemist in het LOB aanbod van Spirit4you. Andere leerlingen hadden enkele kritische opmerkingen en tips. Eén leerling vindt dat slechts een gedeelte van alle mogelijke opleidingen werd belicht. Een andere leerling had informatie willen hebben over de mogelijkheden om in het buitenland te reizen. Een leerling heeft behoefte aan verhalen van leerlingen van verschillende opleidingen uit het mbo, omdat deze eerlijk zijn over de opleiding (eerlijker dan leraren). Een leerling vindt dat meer activiteiten verplicht zouden moeten zijn. Er wordt geopperd om leerlingen die hun keuze nog niet hebben gemaakt, meer aandacht te geven. Zij moeten volgens twee geïnterviewden apart genomen worden. Een tip van een leerling is om meer informatieavonden voor ouders te organiseren. Een leerling vindt dat er eerder aandacht aan het maken van een juiste studiekeuze moet worden besteed. Ze had het gevoel dat ze ineens een keuze moest maken. Bij Spots on Jobs had ze het leuker gevonden als de mensen die er stonden zelf meer zouden vertellen, nu moesten de leerlingen zelf veel initiatief nemen. Spots on Jobs werd door twee leerlingen onoverzichtelijk gevonden, ze hadden meer begeleiding gewild. Een andere leerling vond Spots on Jobs te druk, hierdoor had ze geen tijd om rustig met mensen in gesprek te gaan. Deze leerlingen vonden de MBO-gids niet compleet genoeg en vinden dat de gids ‘opvallender’ moet. Een paar leerlingen zouden meer aandacht voor LOB in het algemeen willen op hun scholen.


39

5.4.2.

Welke factoren zijn voor leerlingen van doorslaggevend belang bij het maken van een studiekeuze?

Alle leerlingen hebben op het moment van het interview een studiekeuze gemaakt, 21 leerlingen geven aan dat zij zeer tevreden zijn met hun keuze. Ze hebben er allemaal goed over nagedacht en iets gekozen wat bij hen past. Drie leerlingen twijfelen nog een beetje. Een leerling zegt een ‘basiskeuze’ te hebben gemaakt, in de toekomst wil ze nog iets anders gaan doen, maar ze weet nog niet wat. Op één leerling na hebben alle leerlingen het gevoel dat ze nu genoeg inzicht hebben in wat ze willen, kunnen en wat er mogelijk is qua opleidingen. Een leerling deelt dit gevoel niet, ze zegt erg gefocust te zijn op de opleiding die ze zelf wil doen en daarom heeft ze eigenlijk geen zicht op welke andere mogelijkheden er voor haar zijn.

In de gesprekken is ingegaan op de invloed van ouders op de keuzes die leerlingen maken. Alle leerlingen praten er in meer of mindere mate over met hun ouders. Bijna alle ouders denken actief met hun kinderen mee. Ze ervaren steun van hun ouders. De meeste ouders laten hun kinderen vrij in de keuze die ze willen maken en geven hen vervolgens het gevoel dat ze achter de keuze staan. De mening van ouders wordt wel erg belangrijk gevonden, ‘mijn ouders helpen mij’. Ze weten net als een docent wat goed voor je is en wat niet’. Een aantal leerlingen is heel direct beïnvloed door ouders. Drie leerlingen geven heel expliciet aan dat hun ouders absoluut geen invloed hebben gehad op hun studiekeuze. De meeste leerlingen praten met vrienden en andere familieleden over wat ze gaan doen, maar bijna niemand zegt zich direct te laten beïnvloeden door wat anderen vinden of doen. Indirect raken leerlingen wel geïnspireerd door hun omgeving, bijvoorbeeld doordat iemand een bepaalde opleiding al heeft gedaan of doet en er enthousiast over vertelt. Een leerling zegt dat ze juist niet met vriendinnen over haar studiekeuze praat, omdat die haar alleen maar aan het twijfelen brengen. Bijna alle leerlingen zijn over het algemeen tevreden over de manier waarop ze zijn begeleid door hun decaan en mentor. Leerlingen geven aan dat er altijd wel iemand was voor hulp. En dat de decaan veel informatie had. Mentoren werden vaak als betrokken getypeerd. Toch waren er ook kritische geluiden: twee leerlingen van eenzelfde school waren niet tevreden (te weinig LOB). Twee leerlingen van een andere school vinden dat de decaan en mentor nogal ongeïnteresseerd overkwamen ‘je moet zelf je keuze maken, je wordt er niet echt bij geholpen’. Een leerling vond dat haar mentor echt te weinig wist. Op de vraag of leerlingen hun mentor zien als iemand die hen helpt bij het maken van een juiste studiekeuze, zijn de meningen verdeeld. Negen leerlingen vinden dat zij heel goed zijn geholpen door hun mentor, ‘het maken van een keuze was veel moeilijker geweest als de mentor er niet was geweest’. Zes leerlingen zijn vooral geholpen door de decaan. Tien leerlingen vinden dat de mentor hen niet echt heeft geholpen.

5.4.3.

In hoeverre zijn leerlingen bewust bezig met hun toekomst?

Een vraag uit het interview luidde ’wanneer heb je een keuze gemaakt over wat je wilt worden?’. Vijf leerlingen wisten al jaren wat ze wilden worden. Een leerling zegt ‘ik wist al sinds groep 4 dat ik voor de klas wil staan’. Vier leerlingen hebben de keuze in het derde jaar gemaakt. Drie leerlingen hadden hun keuze al gemaakt tijdens hun eerste schooljaar op het vmbo. De overige leerlingen hebben hun keuze pas tijdens het vierde jaar gemaakt.


40

Interessant is dat factoren die ervoor gezorgd hebben dat leerlingen zijn gaan nadenken over de toekomst vaak in de omgeving liggen. Een greep uit antwoorden op de vraag ‘Zijn er factoren geweest die ervoor hebben gezorgd dat je bent gaan nadenken over de toekomst?’: ‘Ik wilde nooit voor een baas gaan werken en besloot daarom dat ik ondernemer wilde worden.’ ‘Ik wil dat de toekomst goed in orde is. School is nummer 1. School is alles.’ Geld is soms een beweegreden; ‘Ik wil een beroep waar ik veel mee kan verdienen. Daar heb ik mijn keuze op gebaseerd’ en ’ik weet dat ik niet veel ga verdienen met het werk dat ik ga doen. Ik ben aan het twijfelen gebracht door het geld. Toch doe ik liever iets dat ik leuk vind, voor altijd.’ ’Ik kijk op tv naar politieseries en het nieuws. Het lijkt mij leuk om ook zulk werk te gaan doen’. ’Ik heb een vriendin die goed met de toekomst bezig is. Dit komt zelfverzekerd over en dat vind ik leuk. Ik neem liever geen voorbeeld aan mensen die dit allemaal nog niet weten.’ Slechte voorbeelden in de omgeving spelen soms een rol. Een meisje heeft op straat veel hangjeugd gezien. Zo wil ze zelf niet eindigen. Daarom heeft ze de ambitie om door te gaan leren. Een ander meisje zegt: ‘Ik heb gezien dat sommige mensen stoppen met hun opleiding of later een slechte baan krijgen. Dit wil ik voorkomen.’ Een leerling zegt: ‘Ik wil niet afhankelijk zijn van iemand. Ik kom oorspronkelijk uit Ghana. Vrouwen zijn daar afhankelijk van hun mannen. Dit wil ik niet. Ik wil graag opgeleid zijn en op eigen benen staan.’ Toch heeft school voor sommige leerlingen de doorslaggevende keuze gegeven. ‘De open dag heeft me overtuigd.’ ’Ik heb stage gelopen bij een verzorgingstehuis. Dit vond ik erg leuk om te doen.’

We eindigden het interview met de vraag waar leerlingen zichzelf zien over vijf jaar. Leerlingen blijken ambitieus als het om hun toekomst gaat. Maar liefst 15 van de 24 leerlingen verwacht dan bezig te zijn met een hbo-opleiding. De rest van de leerlingen hoopt dan te werken en een goede baan te hebben. Wat die baan dan precies inhoud, is voor de meesten nog niet heel concreet, maar dat het een goede baan moet zijn, staat voor hen vast. Een voorbeeld; een leerling geeft aan dat ze advocaat wil worden. Tegelijkertijd denkt ze over vijf jaar een eigen bedrijf te hebben in Amerika. Maar dat eigenlijk alleen als het niets wordt als muziekster.

5.5. Conclusie

Uit de interviews blijkt dat leerlingen behoefte hebben aan LOB. Het merendeel vindt dat de school LOB moet blijven aanbieden. Maar liefst 19 van de 24 leerlingen geven aan dat zij LOB belangrijk of heel belangrijk vinden. LOB helpt leerlingen die nog niet weten wat ze willen om een studiekeuze te maken. Uit de enquête blijkt dat leerlingen Spots on Jobs de meest zinvolle activiteit vinden en dat zij deze graag terugzien. Driekwart van de leerlingen die de enquête invulden is het eens of helemaal eens met de stelling dat de school voldoende doet om hen te helpen met het kiezen van een vervolgopleiding. De meeste leerlingen zijn tevreden over het LOB-aanbod op hun school en ervaren de LOB-activiteiten en producten als zinvol, nuttig en leuk.


41

Bijna alle leerlingen hebben op het moment van het onderzoek een keuze gemaakt voor een opleiding. De geïnterviewde leerlingen zeggen genoeg inzicht te hebben in wat ze willen, kunnen en wat er mogelijk is qua opleidingen. De meeste leerlingen hebben hun keuze voor een vervolgopleiding in het vierde jaar gemaakt. Factoren die van belang zijn bij het maken van een studiekeuze lopen uiteen. De invloed van ouders is bij alle leerlingen aanwezig. De meeste leerlingen ervaren steun van hun ouders. Ook praten ze met andere familieleden en vrienden over hun toekomst, maar laten zich naar eigen zeggen niet beïnvloeden. Toch lijkt de omgeving een belangrijke inspiratiebron te zijn. LOB-activiteiten op school blijken leerlingen te helpen zich grondiger te oriënteren.


42

6. Conclusie In dit onderzoeksrapport stonden drie onderzoeksvragen centraal, namelijk: 1) In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de vier LOB-activiteiten en producten bereikt? 2) Op welke manier wordt LOB vormgegeven op school? 3) Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmboleerlingen?

In dit hoofdstuk vatten we de belangrijkste bevindingen samen. Beginnend bij de eerste onderzoeksvraag In hoeverre zijn de gewenste resultaten van de vier LOB-activiteiten en producten,de MBO-gids, Spots on Jobs, proefstuderen op ROC Mondriaan en bekijkjetoekomst.nl, bereikt?

MBO-gids We concluderen dat de MBO-gids volgens leerlingen, mentoren en decanen bijdraagt aan het maken van een keuze voor een vervolgopleiding. De gids biedt goed inzicht in doorstroommogelijkheden. Decanen, mentoren en leerlingen zijn over het algemeen tevreden over de gids en vinden haar makkelijk en aantrekkelijk in gebruik. Het geeft vooral een goed beeld over welke opleidingen er zijn. De gids wordt gezien als basis voor verdere LOB. Verbeteringen liggen nog in het gebruik van de MBO-gids in combinatie met andere LOBactiviteiten. Zoals blijkt uit het theoretisch kader is de manier waarop LOB wordt aangeboden belangrijk voor effectief gebruik. Alleen het uitdelen van de gids is niet genoeg. Ook lijkt er behoefte te zijn aan iets meer inhoudelijke informatie over de opleidingen. Of de gids de betrokkenheid van de ouders verhoogt, is discutabel. De vraag wordt met een krappe voldoende beoordeeld.

Spots on Jobs De eerste doelstelling met betrekking tot het aantal deelnemers is met een bezoekersaantal van 6181 leerlingen ruim behaald. Het tweede doel, namelijk dat Spots on Jobs in het kader van LOB door meerdere partijen als een waardevolle schooloverstijgende toevoeging wordt gewaardeerd, blijkt ook behaald. Zowel leerlingen, docenten, decanen, ouders als bedrijven geven Spots on Jobs gemiddeld een dikke voldoende. Onder leerlingen staat Spots on Jobs zelfs op nummer één in een top drie van activiteiten die zij het meest zinvol vonden. Maar of de derde doelstelling ’60% van de deelnemende leerlingen geeft aan beter voorbereid te zijn op hun sector- of opleidingenkeus na een bezoek aan Spots on Jobs’ nu daadwerkelijk is behaald, is moeilijker vast te stellen. Hoewel meer dan de helft van de leerlingen aangaf informatie te hebben gekregen over opleidingen en beroepen, blijkt dat minder dan 40% van de leerlingen Spots on Jobs daadwerkelijk vindt bijdragen aan het maken van een keuze voor een vervolgopleiding. Verbeteringen op dit vlak zijn wenselijk en mogelijk. Uit de interviews met leerlingen komt bijvoorbeeld naar voren dat zij de


43

beurs een beetje onoverzichtelijk vonden en dat zij meer begeleiding hadden gewenst. Wel is de overgrote meerderheid van de bezoekers van mening dat Spots on Jobs volgend jaar weer moet plaatsvinden.

Proefstuderen op ROC Mondriaan Spirit4you is tevreden wanneer minimaal 800 leerlingen goed worden ontvangen op de opleiding van hun keuze en daar een programma aangeboden krijgen waardoor ze zicht krijgen op wat hen het komend jaar te wachten staat als ze voor die opleiding zouden kiezen. We concluderen dat ruim anderhalf keer zoveel leerlingen als beoogd hebben deelgenomen aan het proefstuderen op het ROC Mondriaan. Dit doel is dus ruimschoots behaald. Decanen en mentoren zijn tevreden over de activiteit. Proefstuderen op ROC Mondriaan staat zowel bij mentoren als decanen op nummer 1 van de top 3 van meest zinvolle LOBactiviteiten. Echter, uit de enquête blijkt dat proefstuderen onder leerlingen een stuk minder populair is. In de interviews met de leerlingen komt wel naar voren dat proefstuderen leerlingen helpt inzicht te krijgen in wat een bepaalde opleiding nu precies inhoudt.

Bekijkjetoekomst.nl Spirit4you is tevreden wanneer de website als een goed instrument voor loopbaanoriëntatie is geïmplementeerd in het programma van vmbo-scholen in de regio Haaglanden, wanneer het bedrijfsleven de site gebruikt als verbinding tussen school en arbeid en wanneer ouders de site kennen en gebruiken. De website wordt door ruim 60% van de scholen gebruikt. Dit is redelijk, maar laat ook zien dat veel scholen de site nog niet gebruiken. De pagina’s voor ouders en bedrijven staan in de top 5 van meest bezochte pagina’s, wat erop duidt dat verschillende onderdelen van de site bezocht worden door (waarschijnlijk) ouders en bedrijven. Over de tevredenheid van leerlingen, ouders en bedrijven is helaas niets bekend. Decanen en mentoren zijn tevreden over de site en zien het als een goede informatiebron. In hoeverre bedrijven de site gebruiken als schakel tussen school en arbeid blijft onbekend. Uit de interviews met mentoren en leerlingen blijkt dat het bezoeken van websites een belangrijk onderdeel van LOB uitmaakt. Leerlingen omschrijven de site vaak wel, maar zijn zich niet bewust dat de site bekijkjetoekomst.nl heet. Voor hun is het een van de internetsites die hen helpt bij het maken van een keuze. Uit de interviews blijkt niet dat mentoren samen met leerlingen gericht met bekijkjetoekomst.nl bezig zijn. Hier is dus nog een verbeterslag te maken.

De tweede onderzoeksvraag luidde: Op welke manier wordt LOB op school vormgegeven?

De interviews laten zien dat mentoren hun leerlingen voor LOB motiveren door hen zoveel mogelijk begeleiding en voorlichting te geven, door er heel veel over te praten, door te vragen, door ze aan te moedigen open dagen te bezoeken en door met een enthousiasme over LOB te praten. De manier waarop zij dit aanpakken verschilt. De LOB-activiteiten vinden op de meeste scholen plaats tijdens (enkele) mentorlessen waar het een van te voren bepaald vast onderdeel is. Op een aantal scholen zijn er zelfs speciale LOB-lessen. Maar nog steeds vinden LOB-activiteiten op een aantal scholen ad hoc plaats.


44

Opvallend is dat op een aantal scholen de mentorlessen zijn wegbezuinigd. Dit maakt een structurele inbedding van LOB moeilijk. LOB wordt hier meestal aangeboden op initiatief van de leerling. Maar op andere scholen maakt LOB een belangrijk deel uit van het curriculum in het vierde jaar. Zo is er zelfs een speciale LOB-docent actief op een van de scholen en op een andere school worden naast mentoren en de decaan speciale ’LOB-coaches’ ingezet. Het merendeel van decanen en mentoren geeft aan de gebruikte LOB-activiteiten intern te evalueren. Toch gebeurt dit nog lang niet op elke school. Op de meeste scholen wordt de keuze voor het gebruik van een bepaalde LOB-activiteit gezamenlijk door decaan en mentoren gemaakt. De helft van de geïnterviewde mentoren denkt dat leerlingen LOB zien als nuttig en dat zij LOB-activiteiten van Spirit4you interessant vinden. Hierbij wordt wel opgemerkt dat het sterk afhangt van de manier waarop het op school wordt ingekleed, zo vinden ook mentoren het belangrijk dat activiteiten worden ingeleid en dat er op terug wordt gekomen. Het is raadzaam leerlingen niet te overvoeren met informatie. Scholing van docenten in LOB is nog een punt van aandacht; er is behoefte aan meer kennis op het gebied van het mbo. De helft van de geïnterviewde mentoren is van mening dat LOB bij hun op school als belangrijk tot zeer belangrijk wordt gevonden en dat het gedragen wordt door het management. Toch geeft iets minder dan de helft van de mentoren aan dat het beter kan en dat er meer aandacht aan zou moeten worden besteed op hun scholen.

Met betrekking tot de laatste onderzoeksvraag, namelijk ‘Welke rol spelen LOB-activiteiten bij het maken van een studiekeuze door vierdejaars vmbo-leerlingen?’ concluderen we het volgende. In de inleiding schreven we dat we verwachten dat ‘leerlingen die goed zijn voorbereid (dat wil zeggen aan meerdere LOB-activiteiten hebben meegedaan, deel hebben genomen aan LOB-activiteiten die op een goede manier zijn geïntroduceerd en uitgevoerd) op het maken van een studiekeuze, een meer gefundeerde en weloverwogen studiekeuze maken’. Om de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn 24 leerlingen van 12 verschillende scholen geïnterviewd. Uit de interviews blijkt dat leerlingen behoefte hebben aan LOB. Het merendeel zou het geen goed idee vinden als LOB niet meer wordt aangeboden door hun school. Maar liefst 19 van de 24 leerlingen gaven aan dat zij LOB belangrijk of heel belangrijk vinden. LOB helpt de leerlingen die nog niet weten wat ze willen bij het maken van een studiekeuze. Bijna alle leerlingen hebben op het moment van het onderzoek een keuze gemaakt voor een opleiding. De geïnterviewde leerlingen geven aan dat ze genoeg inzicht hebben in wat ze willen, kunnen en wat er mogelijk is qua opleidingen en daar heeft LOB aan bijgedragen. Uit de interviews blijkt ook dat LOB hen dwingt na te denken over een studiekeuze, waardoor ze een gefundeerde en weloverwogen studiekeuze kunnen maken. De meeste leerlingen hebben hun keuze voor een vervolgopleiding in het vierde jaar gemaakt. Leerlingen vinden Spots on Jobs de meest zinvolle activiteit. Deze zien zij graag terug. Driekwart van de leerlingen is het eens of helemaal eens met de stelling dat de school voldoende doet om hen te helpen kiezen voor een vervolgopleiding. De meeste leerlingen zijn tevreden over het LOB-aanbod van Spirit4you, zij ervaren de LOB-activiteiten en producten als zinvol, nuttig en leuk.


45

Factoren die van belang zijn bij het maken van een studiekeuze lopen uiteen. De invloed van ouders is bij alle leerlingen aanwezig. De meeste leerlingen ervaren steun van hun ouders. Ook wordt gepraat met andere familieleden en vrienden over hun toekomst, maar leerlingen laten zich naar eigen zeggen niet beïnvloeden. Toch lijkt de omgeving een belangrijke inspiratiebron te zijn. LOB op school lijkt leerlingen te helpen zich grondiger te oriënteren en LOB draagt bij aan een meer weloverwogen studiekeuze.


46

7. Aanbevelingen Voor de aanbevelingen sluiten we aan bij de tips die genoemd zijn door mentoren en leerlingen. Deze tips zijn bedoeld voor Spirit4you. Daarnaast lopen we aan de hand van de checklist van ECORYS (2009), beschreven in het theoretisch kader, de punten langs die succes van LOB voorspellen. De aanbevelingen die daaruit voortkomen zijn voornamelijk bedoeld voor scholen. Mentoren, decanen en leerlingen zijn bevraagd op een eventueel gemis in het aanbod van Spirit4you. Punten die naar voren komen zijn: •

Investeer in bijeenkomsten waarin oud-leerlingen komen vertellen over hun huidige opleiding. Zowel mentoren als leerlingen noemen dit punt.

•

Geef leerlingen meer gelegenheden om op de werkvloer te kijken.

•

Zorg voor een nauwere samenwerking met het mbo. Organiseer samen meer activiteiten, niet alleen voor leerlingen maar ook voor docenten. Veel mentoren geven aan dat zij zelf niet genoeg op de hoogte zijn van hoe het er op een mbo precies aan toe gaat.

•

Investeer in scholing van docenten in LOB.

•

Investeer meer in LOB voor de TL.

•

Er zou nog een verbeterslag gemaakt kunnen worden in de informatievoorziening van Spirit4you. Uit het onderzoek blijkt dat nog niet iedereen goed op de hoogte is van de producten en activiteiten van Spirit4you. Een decaan oppert om een e-nieuwsbrief te versturen.

•

Een leerling vindt dat meer activiteiten verplicht zouden moeten worden gesteld.

•

Een tip van een leerling is om meer informatieavonden voor ouders te organiseren.

•

Vervolgonderzoek: een mentor is zeer geïnteresseerd in het volgen van leerlingen. Hij zou graag willen weten hoe het leerlingen na het verlaten van de huidige school vergaat. Bevinden leerlingen zich nog op de school van hun keuze?

Met behulp van de punten in de checklist van ECORYS (2009) voor succesvolle LOB (zie theoretisch kader), concluderen we dat scholen op bijna alle punten nog enige verbeteringen kunnen aanbrengen. Deze conclusie trekken we op basis van dit onderzoek. De kanttekening moet gemaakt worden dat de respondentgroepen niet erg groot waren, of de conclusie dus representatief is voor vmbo-scholen in de gehele regio Haaglanden kunnen we daarom niet met zekerheid zeggen. Maar we gaan ervan uit dat de aanbevelingen ook voor niet-onderzochte scholen nuttig kunnen zijn. We stippen de punten uit de checklist hier kort aan. 1) Draagvlak. Uit de interviews met mentoren blijkt dat (een aantal) scholen meer zouden kunnen investeren in het creëren van draagvlak voor LOB. Nog te vaak vindt LOB ad hoc plaats en heeft het nog geen vaste plek in het curriculum.


47

2) Visie en doelstellingen. Ook op dit punt is er een verbeterslag te maken. LOB zou gestructureerder aangeboden kunnen worden. Nu hangt het succes vaak af van de inzet en het enthousiasme van de mentor (en decaan). Op de meeste scholen worden LOB activiteiten wel intern geëvalueerd. 3) De school heeft een overzicht van lopende LOB-activiteiten en weet de activiteiten in te passen in een integrale aanpak. Dit punt is in het onderzoek niet direct aan de orde gekomen. 4) Personeel en organisatie. Niet alle geïnterviewde mentoren geven aan dat ze genoeg tijd hebben om LOB te geven, ook vinden niet alle mentoren dat ze genoeg kennis hebben om effectief LOB te kunnen geven. 5) Relevante contacten. Door (bijvoorbeeld) samenwerking met Spirit4you lijken scholen te voldoen aan dit punt. 6) Integrale aanpak. Dit is slechts op enkele scholen het geval. LOB maakt nog niet op alle scholen integraal deel uit van alle vakken. 7) Aansprekende inhoud i. Hoofdactiviteiten: De LOB activiteit bestaat uit een aansprekende inhoud waarin contacten met de (beroeps)praktijk centraal staan, zoals praktijkopdrachten, ii. Voorbereidende activiteiten: Leerlingen worden gericht voorbereid op de LOBhoofdactiviteiten, iii. Reflectie: Er is aandacht voor reflectie van de deelnemers op de LOBhoofdactiviteiten; De activiteiten op zich hebben een aansprekende inhoud, maar er kan meer worden gedaan aan voorbereidende activiteiten en reflectie. 8) Borging. Dit is nog een punt ter verbetering. LOB heeft niet op alle scholen een vaste plaats in het curriculum. 9) Monitoring en evaluatie. Of scholen een evaluatiesysteem gebruiken, waarmee op systematische wijze wordt nagegaan hoe leerlingen over de LOB activiteiten oordelen en of er wordt bijgehouden waar leerlingen na het verlaten van de school terecht komen, is in dit onderzoek niet onderzocht. We kunnen ons echter voorstellen dat Spirit4you ondersteuning zou kunnen bieden bij het ontwikkelen van een evaluatiesysteem.

Naast bovenstaande tips en aanbevelingen zien we een aantal algemenere mogelijkheden tot verbetering en eventuele uitbreiding van de rol van Spirit4you. Omdat LOB nog niet op alle scholen structureel is ingebed in het curriculum en scholen onderling sterk verschillen in de manier waarop ze LOB in het vierde jaar inzetten, lijkt hier een rol voor Spirit4you weggelegd. Spirit4you zou scholen verder kunnen begeleiden/ adviseren bij de manier waarop ze LOB oppakken en inbedden. In het theoretisch kader schreven we al dat een gebrekkig wettelijk kader voor LOB één van de redenen is dat het belang van goede LOB niet op alle


48

scholen erkend wordt. Spirit4you zou, bijvoorbeeld naar aanleiding van dit rapport het belang van goede LOB verder kunnen uitdragen naar gemeente/overheid. Uit het onderzoek blijkt verder dat mentoren niet altijd goed op de hoogte zijn van het aanbod van Spirit4you. Sommige mentoren zijn zich niet bewust van het feit dat bepaalde activiteiten door Spirit4you worden aangeboden, terwijl ze er wel gebruik van maken. Wellicht kan een gerichter aanpak voor mentoren tot verbeteringen leiden, zodoende zou Spirit4you mentoren meer als aparte doelgroep kunnen benaderen. Onder hen is ook de behoefte om meer kennis te hebben van het mbo. Scholing hierin zou onderdeel kunnen zijn van deze gerichter aanpak voor mentoren. Voorts zou meer uitwisseling tussen scholen onderling interessant kunnen zijn. De enquête laat bijvoorbeeld zien dat positieve ervaringen van andere scholen niet als belangrijk worden ervaren bij de keuze voor een activiteit van Spirit4you. Tenslotte, hebben we met dit onderzoek laten zien hoe tevreden decanen, mentoren en leerlingen zijn over de MBO-gids, Spots on Jobs, proefstuderen op ROC Mondriaan en bekijkjetoekomst.nl. Verder hebben we laten zien op welke manieren scholen LOB vormgeven. Ook hebben we onderzocht welke rol LOB speelt bij het maken van een studiekeuze bij leerlingen. Om nu daadwerkelijk het effect van het LOB aanbod van Spirit4you aan te kunnen tonen en vast te kunnen stellen of leerlingen die zich goed hebben voorbereid door middel van de LOB-activiteiten, minder snel van opleiding zullen veranderen of met de eerstgekozen opleiding zullen stoppen, is echter vervolgonderzoek nodig.


49

Literatuur

ECORYS (2009). Goed voorbeeld doet goed volgen: onderzoek naar goede praktijkvoorbeelden van LOB, In opdracht van OCW. Germeijs, V. & Verschuuren, K. (2006). High school students’ career decision-making process: a longitudinal study of one choice. Journal of Vocational Behavior, 68, 189-204. Kunnen, S., Holwerda, N., & Bosma, H. A. (2008). Studiekeuze bij adolescenten en jongvolwassenen. De Psycholoog, 43, 6-11. LDC Advies (2007). Keuze van belang. Inventariserend onderzoek naar sectorkeuze vmbo in de gemeente Den Haag/Haaglanden. Meijers, F., Kuijpers, M., & Bakker, J. (2006). Over leerloopbanen en loopbaanleren. Loopbaancompetenties in het (v)mbo. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2007). Aanval op de Uitval. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2009). Vmbo: Tevredenheid en aansluiting met het vervolgonderwijs . Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2010). Nieuwe voortijdig schoolverlaters Convenantjaar 2008-2009.

Voorlopige

cijfers.

Retrieved

June

16,

2010

from

http://www.voortijdigschoolverlaten.nl/userfiles/file/Cijferbijlage2010.pdf Mittendorf, K. (2008). De kwaliteit van loopbaanbegeleiding in het beroepsonderwijs en de rol van het POP en portfolio. In: Kuijpers, M. & Meijers, F (red). Loopbaanleren: Onderzoek en praktijk in het onderwijs. Garant. Oberon (2008). De belevingswereld van Voortijdig Schoolverlaters. Een onderzoeksrapportage. In opdracht van Ministerie van OCW. ROA (2009). VMBO: Tevredenheid en aansluiting met vervolgonderwijs. ROA-R-2009/6, Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt, Maastricht. ROA (2009). Zonder diploma: Aanleiding, Kansen, en Toekomstintenties, ROA-R-2009/1, Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt, Maastricht. ROA (2008), Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2007, ROA-R-2008/3, Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt, Maastricht. Spirit4you (2009). Programmalijnen: projecten activiteitenverdeling, schooljaar 2009-2010. Spirit4you (2008). Projectvoorstel ter versterking van loopbaanoriëntatie van leerlingen in het VMBO en doorstroom naar het mbo, 2008 – 2011. Spirit4you-HCO (2008). Planvoorstel interactief lesmateriaal LoopBaanOriëntatiebegeleiding VO-Raad (2009). Stimuleringsplan LOB 2009. Utrecht. Website Spirit4you. http://www.spirit4you.nl/files/VSVbijlage4.pdf Website dr Bill Law. http://www.hihohiho.com/index.html


50

Bijlage I: Enquête LOB-aanbod mentoren Deze enquête richt zich op het LOB-aanbod op uw school bestemd voor de vierdejaars leerlingen. We zijn benieuwd naar uw ervaringen met en meningen over de producten en LOB-activiteiten van Spirit4you die plaatsvinden op uw school. De resultaten uit de enquêtes zullen vertrouwelijk behandeld worden en gebruikt worden om het aanbod te verbeteren. Naam school: Mentorklas: 4.. Naam: 1.

Welke LOB-activiteiten en/of producten worden op uw school door vierdejaars leerlingen gebruikt? a) b) c) d) e) f) g)

MBO-gids Bekijkjetoekomst.nl Spots on Jobs Proefstuderen op ROC Mondriaan Terug naar je oude school Skills Talent LOB-aanbod voor TL-scholen

De enquête is een onderdeel van een onderzoek dat zich richt op vier LOB-activiteiten/producten, namelijk MBO-gids, Bekijkjetoekomst.nl, Spots on Jobs en Proefstuderen op ROC Mondriaan. Indien u gebruik maakt van één of meerdere van deze LOB-activiteiten, geeft u dan aan op welke manier u deze activiteit(en) inzet in de klas: 2.

De MBO-gids a) De gids wordt uitgedeeld b) De gids wordt uitgedeeld, en wordt besproken c) De gids wordt uitgedeeld, wordt besproken en er zijn (verplichte) activiteiten aan verbonden en/of er vindt een terugkoppeling plaats. •

3.

Anders, namelijk: …………………………. ………………………….

De site ‘Bekijkjetoekomst.nl’ a) Ik wijs leerlingen op de site b) Ik wijs leerlingen op de site en deze wordt besproken. c) Ik wijs leerlingen op de site, deze wordt besproken en er zijn (verplichte) activiteiten aan verbonden en/of er vindt een terugkoppeling plaats. •

3.1

Anders, namelijk: …………………………. ………………………….

o o

Ik laat leerlingen inloggen op Bekijkjetoekomst.nl Ja Nee

o o

Ik maak gebruik van de cockpitmodule op Bekijkjetoekomst.nl Ja Nee

3.2


51

4.

Spots On Jobs a) Ik wijs leerlingen op Spots on Jobs b) Ik wijs leerlingen op Spots on Jobs en ik besteed aandacht aan het nut ervan. c) Ik wijs leerlingen op Spots on Jobs en ik besteed aandacht aan het nut ervan en er zijn (verplichte) activiteiten aan verbonden en/of er vindt een terugkoppeling plaats. •

5.

Anders, namelijk: …………………………. ………………………….

Proefstuderen op ROC Mondriaan a) Ik wijs leerlingen op Proefstuderen op ROC Mondriaan b) Ik wijs leerlingen op Proefstuderen op ROC Mondriaan en ik besteed aandacht aan het nut ervan. c) Ik wijs leerlingen op Proefstuderen op ROC Mondriaan en ik besteed aandacht aan het nut ervan en er zijn (verplichte) activiteiten aan verbonden en/of er vindt een terugkoppeling plaats • Anders, namelijk: …………………………. ………………………….

Geeft u van de LOB-activiteiten/producten die u inzet voor de vierdejaars leerlingen aan in welke mate u het eens bent met onderstaande uitspraken? 6.

De MBO-gids: Is weinig arbeidsintensief (tijd die het mij en de leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): Helemaal niet mee eens Niet mee eens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens Geeft een goede voorbereiding op de vervolgopleiding Geeft een goed beeld van de beroepsmogelijkheden Wordt aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) gevonden door leerlingen Betrekt ouders bij loopbaan van de leerlingen

7.

Spots on Jobs: Is weinig arbeidsintensief (tijd die het mij en de leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): Helemaal niet mee eens Niet mee eens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens Geeft een goede voorbereiding op de vervolgopleiding Geeft een goed beeld van de beroepsmogelijkheden Wordt aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) gevonden door leerlingen Betrekt ouders bij de loopbaan van de leerlingen Geeft een goede voorbereiding op de open dagen en het aanmeldingstraject richting MBO


52

8.

Bekijkjetoekomst.nl Is weinig arbeidsintensief (tijd die het mij en de leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): Helemaal niet mee eens Niet mee eens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens Geeft een goede voorbereiding op de vervolgopleiding Geeft goed beeld van de beroepsmogelijkheden Wordt aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) gevonden door leerlingen Betrekt ouders bij de loopbaan van de leerlingen Is een gebruiksvriendelijke website

9.

Proefstuderen op ROC Mondriaan Is weinig arbeidsintensief (tijd die het mij en de leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): Helemaal niet mee eens Niet mee eens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens Geeft een goede voorbereiding op de vervolgopleiding Geeft goed beeld van de beroepsmogelijkheden Wordt aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) gevonden door leerlingen Geeft een goede voorbereiding op de open dagen en het aanmeldingstraject richting MBO

10. Geef van onderstaande activiteiten een top drie van de activiteiten/producten die volgens u het meest nuttig en zinvol zijn en waarom dat volgens u zo is. MBO-gids, omdat ………………………………………………………….. Bekijkjetoekomst.nl, omdat……………………………………………….. Spots on Jobs, omdat……………………………………………………… Proefstuderen op ROC Mondriaan, omdat…………………. Terug naar je oude school, omdat…………………………………… Skills Talent, omdat……………………………………………………….. LOB-aanbod voor TL-scholen, omdat…………………………….. 11. In welke mate bent u tevreden over het LOB-aanbod van Spirit4you? Helemaal niet tevreden Niet tevreden Matig tevreden Tevreden Heel tevreden 12. Welke LOB-onderwerpen/ activiteiten mist u nog in het aanbod van Spirit4 you? ……………………………………… ………………………………………


53

Bijlage II: Enquête LOB-aanbod decanen Deze enquête richt zich op het LOB-aanbod op uw school bestemd voor de vierdejaars leerlingen. We zijn benieuwd naar uw ervaringen met en meningen over de producten en LOB-activiteiten van Spirit4you die plaatsvinden op uw school. De resultaten uit de enquêtes zullen vertrouwelijk behandeld worden en gebruikt worden om het aanbod te verbeteren. Naam school: Leerweg(en): Naam: 1. Met welke LOB-activiteiten en producten van Spirit4you bent u bekend? h) i) j) k) l) m) n)


2. Op welke manier bent u met deze activiteiten/producten in aanraking gekomen? a) Spirit4you (bv mbv website of actieve benadering vanuit Spirit4you) b) Via andere scholen c) Via collega’s van mijn school •

Anders, namelijk: -----------------------

3. In welke mate bent u tevreden met de informatievoorziening omtrent het LOB-aanbod van Spirit4you? Helemaal niet tevreden Niet tevreden Matig tevreden Tevreden Heel tevreden 3b) Hebt u suggesties ter verbetering van de informatievoorziening omtrent het LOB-aanbod vanuit Spirit4you? Zo ja, welke? ----------------------------4.

Welke LOB-activiteiten en/of producten worden op uw school door vierdejaars leerlingen gebruikt? a) b) c) d) e) f)

Bekijkjetoekomst.nl Spots on Jobs Proefstuderen op ROC Mondriaan Terug naar je oude school Skills Talent LOB-aanbod voor TL-scholen

•

Anders, namelijk: …………………………. …………………………


54

De enquête is een onderdeel van een onderzoek dat zich richt op vier LOB-activiteiten/producten, namelijk MBO-gids, Bekijkjetoekomst.nl, Spots on Jobs en Proefstuderen op ROC Mondriaan. Indien vierdejaars leerlingen op uw school gebruik maken van één of meerdere van deze zaken, geeft u dan aan welke overwegingen en in welke mate deze voor u van belang zijn geweest bij het uitkiezen ervan: 5. MBO-Gids: Lage kosten: helemaal niet belangrijk niet belangrijk een beetje belangrijk belangrijk heel erg belangrijk Weinig arbeidsintensief (tijd die het mij, mentoren en leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): positieve ervaringen op andere scholen positieve ervaringen van voorgaande jaren geeft goede voorbereiding op vervolgopleiding geeft goed beeld van beroepsmogelijkheden is aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) voor leerlingen betrekt ouders bij loopbaan van de leerlingen 6.

Spots on Jobs: Lage kosten : helemaal niet belangrijk niet belangrijk een beetje belangrijk belangrijk heel erg belangrijk Weinig arbeidsintensief (tijd die het mij, mentoren en leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): positieve ervaringen op andere scholen positieve ervaringen van voorgaande jaren geeft goede voorbereiding op vervolgopleiding geeft goed beeld van beroepsmogelijkheden is aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) voor leerlingen betrekt ouders bij loopbaan van de leerlingen 7. Bekijkjetoekomst.nl Lage kosten helemaal niet belangrijk


55

niet belangrijk een beetje belangrijk belangrijk heel erg belangrijk Weinig arbeidsintensief (tijd die het mij, mentoren en leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): positieve ervaringen op andere scholen positieve ervaringen van voorgaande jaren geeft goede voorbereiding op vervolgopleiding geeft goed beeld van beroepsmogelijkheden is aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) voor leerlingen betrekt ouders bij loopbaan van de leerlingen Is een gebruiksvriendelijke website

8. Proefstuderen op ROC Mondriaan Lage kosten : helemaal niet belangrijk niet belangrijk een beetje belangrijk belangrijk heel erg belangrijk Weinig arbeidsintensief (tijd die het mij, mentoren en leerlingen kost om de activiteit uit te voeren): positieve ervaringen op andere scholen positieve ervaringen van voorgaande jaren geeft goede voorbereiding op vervolgopleiding geeft goed beeld van beroepsmogelijkheden is aantrekkelijk (leuk, motiverend, aantrekkelijke vormgeving) voor leerlingen betrekt ouders bij loopbaan van de leerlingen

9.

Wie maakt de uiteindelijke keuze voor het LOB-aanbod op uw school? a) ik b) mentoren c) directie d) gezamenlijk •

10.

anders, namelijk ………………………..

Op welke manier wordt er op school aandacht besteed aan LOB-activiteiten/producten? a) LOB is een vast onderdeel tijdens (enkele) mentorlessen


56

b) LOB is een vast onderdeel tijdens speciale LOB-uren c) LOB vindt ad hoc plaats tijdens niet vooraf bepaalde lessen. • 11.

Anders, namelijk ……………………….

Hoeveel lesuren, schat u in, wordt er op uw school door vierdejaars leerlingen besteed aan LOB tijdens een schooljaar? a) 0-1 b) 2-5 c) 6-10 d) meer dan 10

De volgende vragen gaan over de manier van de inleiding, uitvoering en evaluatie van de vier LOBactiviteiten/producten. 12.

Heeft u de MBO-gids bij mentoren onder de aandacht gebracht? a) ja b) nee

13.

Is er in het curriculum ruimte om aandacht te besteden aan het gebruik van de MBO-gids? a) ja b) nee

14. Heeft er op uw school een lesprogramma plaatsgevonden m.b.t. het voorbereiden op Spots on Jobs? a) ja b) nee 15. Zijn er afspraken gemaakt m.b.t. het bezoeken van Spots on Jobs door de leerlingen en de begeleiding hierbij? a) ja b) nee 16.

Zijn docenten op de hoogte gebracht van Bekijkjetoekomst.nl? a) ja b) nee

17. Zijn mentoren en leerlingen op uw school op de hoogte van de mogelijkheid tot Proefstuderen op ROC Mondriaan? a) ja b) nee 18. Zijn er afspraken gemaakt m.b.t. de begeleiding van leerlingen die deelnamen aan het proefstuderen? a) ja b) nee 19.

Vindt er een interne evaluatie plaats van de LOB-avtiviteiten/producten die op uw school hebben plaats gevonden? a) ja b) nee

20.

Van welke LOB-actitiviteiten/ producten wilt u volgend jaar gebruik maken? a) MBO-gids b) Bekijkjetoekomst.nl c) Spots on Jobs


57

d) e) f) g)

Proefstuderen op ROC Mondriaan Terug naar je oude school Skills Talent LOB-aanbod voor TL-scholen

• Anders, namelijk: …………………………………. 21. Geef van onderstaande activiteiten een top drie van de activiteiten/producten die volgens u het meest nuttig en zinvol zijn en waarom dat volgens u zo is. MBO-gids, omdat ………………………………………………………….. Bekijkjetoekomst.nl, omdat……………………………………………….. Spots on Jobs, omdat……………………………………………………… Proefstuderen op ROC Mondriaan, omdat…………………. Terug naar je oude school, omdat…………………………………… Skills Talent, omdat……………………………………………………….. LOB-aanbod voor TL-scholen, omdat…………………………….. 22. In welke mate bent u tevreden over het LOB-aanbod van Spirit4you? Helemaal niet tevreden Niet tevreden Matig tevreden Tevreden Heel tevreden 23. Welke LOB-onderwerpen/ activiteiten mist u nog in het aanbod van Spirit 4 you? ……………………………………… ………………………………………


58

Bijlage III: Enquête LOB-aanbod leerlingen Deze enquête gaat over Loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB). LOB helpt jou bij het kiezen van een opleiding op het mbo en je voor te bereiden op je toekomst. We zijn benieuwd naar jouw mening over LOB op jouw school. De resultaten uit de enquêtes zullen vertrouwelijk behandeld worden. Naam school: Klas: Naam leerling? BSN nummer? Geslacht leerling? 4. Wat ken je van jouw school? a) b) c) d) e) f) g)


•

Anders, namelijk: …………………………. ………………………… Geef bij elke vraag hieronder aan welk antwoord het beste bij jouw mening past. 2. De MBO-gids: Door het lezen van de MBO-gids weet ik nu beter wat ik kan worden (welk beroep ik kan kiezen) met verschillende opleidingen Helemaal niet mee eens Niet mee eens Geen mening Mee eens Helemaal mee eens Laat mij goed zien welke opleidingen er zijn in het mbo. Geeft mij een goed idee welke vakken ik krijg bij verschillende opleidingen Helpt mij om uit te zoeken welke opleiding bij mij past. Vind ik leuk om in te lezen (ziet er leuk en aantrekkelijk uit). Door de MBO-gids weet ik nu welke opleiding ik ga kiezen 3. Spots on Jobs: Door Spots on Jobs weet ik nu beter wat ik kan worden (welk beroep ik kan kiezen) met verschillende opleidingen Helemaal niet mee eens Niet mee eens Geen mening Mee eens Helemaal mee eens Laat mij goed zien welke opleidingen er zijn in het mbo.


59

Geeft mij een goed idee welke vakken ik krijg bij verschillende opleidingen Helpt mij om uit te zoeken welke opleiding bij mij past. Vond ik leuk om te bezoeken. Door Spots on Jobs weet ik nu welke opleiding ik ga kiezen 4. Bekijkjetoekomst.nl Door Bekijkjetoekomst.nl weet ik nu beter wat ik kan worden (welk beroep ik kan kiezen) met verschillende opleidingen Helemaal niet mee eens Niet mee eens Geen mening Mee eens Helemaal mee eens Laat mij goed zien welke opleidingen er zijn in het mbo. Geeft mij een goed idee welke vakken ik krijg bij verschillende opleidingen Helpt mij om uit te zoeken welke opleiding bij mij past. Vind ik leuk om te bekijken (ziet er leuk en aantrekkelijk uit). Is een duidelijke website, waar ik makkelijk dingen kan vinden Door bekijkjetoekomst.nl weet ik nu welke opleiding ik ga kiezen

5.

Proefstuderen op ROC Mondriaan Geeft mij een goed idee van wat de vervolgopleiding inhoudt. Helemaal niet mee eens Niet mee eens Geen mening Mee eens Helemaal mee eens Laat mij zien hoe je op een mbo moet studeren. Laat mij zien hoe het voelt om op een mbo te studeren Door proefstuderen weet ik nu beter wat ik kan worden (welk beroep ik kan kiezen). Helpt mij te zien of de opleiding bij mij past. Vond ik leuk om te doen. Door het proefstuderen weet ik nu welke opleiding ik ga kiezen. 6. Geef van onderstaande punten een top drie van dingen die jou het beste hebben geholpen bij het voorbereiden op je toekomst. (Zet een 1 bij de datgene dat jij het belangrijkst vond, een 2 bij dat wat je daarna het belangrijkst vond en een 3 bij dat wat je dáárna het belangrijkst vond).


60

MBO-gids Bekijkjetoekomst.nl Spots on Jobs Proefstuderen op ROC Mondriaan Terug naar je oude school Skills Talent LOB-aanbod voor TL-scholen 7.

Heb je al een opleiding gekozen? • Nee • Ja, namelijk Opleiding: ……………………………. Naam school: ………………………… Niveau: …………………………………

8. Ben je tevreden over wat de school doet om je te helpen bij het kiezen van een opleiding? Helemaal niet tevreden Niet tevreden Geen mening Tevreden Helemaal tevreden 9. Heb je nog tips hoe de school jou nog beter kan helpen bij het kiezen van een opleiding? ……………………………………… ………………………………………


61

Bijlage IV: Interviewprotocol mentoren LOB Spirit4you April 2010 Interviewvragen bij deel 1: Praktische kant LOB • • • • • • •

Welke LOB activiteiten heeft u dit jaar aangeboden aan de vierdejaars vmbo leerlingen? Vinden er naast de (groeps-) LOB-activiteiten van Spirit4you ook individuele gesprekken mbt LOB plaats? En maakt u daarbij gebruik van het LOB-aanbod van S4you? Hoe? Tijdens welke lesuren werd er gewerkt aan LOB? Wordt er bij de jaarplanning rekening gehouden met LOB activiteiten? Hoeveel uren op jaarbasis zijn er in totaal aan besteed? Heeft u voldoende tijd gehad om met de leerlingen effectief aan LOB te werken? Heeft u zelf een keuze gemaakt voor het inzetten van bepaalde LOB-activiteiten? Wie bepaalt welke LOB activiteiten worden ingezet? Gebruiken alle mentoren dezelfde activiteiten/producten? Evalueert u met collega’s de inhoud, het nut, de gebruiksvriendelijkheid, etc van de LOBactiviteiten?

Interviewvragen bij deel 2: Inhoudelijke kant LOB • • • • • • • • •

Hoe tevreden bent u met het LOB aanbod van Spirit4you? Mist u nog iets in het aanbod? Welke activiteiten dragen in uw optiek het meest bij aan het maken van een juiste studiekeuze door leerlingen? Waarom (draagt het bij aan het inzicht in het aanbod en/of aan het inzicht in zichzelf)? e Welke rol spelen LOB activiteiten in het 4 jaar? Hoe belangrijk wordt het gevonden? Wordt het gedragen door management en collega’s? e Op welke manier sluiten LOB-activiteiten in het 4 jaar op LOB van voorgaande jaren? Op welke manier dragen de activiteiten bij aan het geven van inzicht aan de leerlingen in hun capaciteiten, motieven? Op welke manier dragen de activiteiten bij aan het leren verzamelen van informatie over de verschillende opleidingen (wat is er te koop)? Wordt er volgens u aandacht besteed in de activiteiten aan de invloed die ouders en vrienden kunnen hebben op de studiekeuze? e Bent u van mening dat LOB-activiteiten in het 4 jaar op een juist tijdstip worden aangeboden? Sluit het aan bij de wensen van leerlingen die zij op dat moment hebben?

Interviewvragen bij deel 3: Rol mentor • • • • • •

Op welke manier motiveert u leerlingen voor LOB? Ervaren leerlingen in uw optiek de lob activiteiten als een verplichting of meer als een nuttig instrument om te leren reflecteren en exploreren? Op welke manier probeert u de leerlingen meer inzicht te geven in hun capaciteiten, motieven? Op welke manier probeert u de leerlingen informatie te laten verzamelen over de verschillende opleidingen (wat is er te koop)? Op welke manier probeer u de leerlingen inzicht te geven in de invloed die de omgeving kan uitoefenen op het maken van een studiekeuze? Heeft u voor uw gevoel voldoende bagage/ kennis en vaardigheden om de LOB activiteiten te begeleiden? En om de individuele gesprekken te begeleiden?


62

Bijlage V: interviewprotocol leerlingen LOB Introductie Vragen tijdens de introductie • Welke LOB activiteiten heb je gevolgd? • Hoe komt het dat je deze activiteiten onthouden hebt? Interviewvragen bij deel 1: Welke waarde hechten leerlingen aan de LOB activiteiten en de uitkomst daarvan? • Vind je LOB activiteiten belangrijk? Waarom? • Hoe zinvol heb je de LOB activiteiten ervaren? Hoe kwam dat? • Wat zou je er van vinden als ze LOB activiteiten zouden schrappen? • Op welke manieren heb je ontdekt welke studierichtingen er voor jou waren? • Hoe tevreden ben je met de uitkomst van je keuze? • Heb je voor je gevoel genoeg inzicht in wat je wilt, kunt en wat er mogelijk is qua opleidingen? • Als je iets zou moeten noemen dat je hebt gemist in de LOB activiteiten, wat zou dat dan zijn? Interviewvragen bij deel 2: Welke factoren (persoonlijke, schoolse of andere) zijn voor leerlingen doorslaggevend bij het maken van een studiekeuze? • Op welke manier hebben je ouders invloed op de (studie)keuzes die je maakt? • Hoe hebben andere personen, bijvoorbeeld vrienden of familieleden, invloed op de studiekeuzes die je maakt? • Wie of wat kan jou helpen bij het maken van een keuze? • Hoe ben je tijdens LOB begeleid door je mentor? Zijn er individuele gesprekken geweest? • Hoe heb je de manier waarop je werd begeleid ervaren? • In hoeverre zie je je mentor als iemand die jou helpt tijdens LOB activiteiten? Interviewvragen bij deel 3: In hoeverre zijn leerlingen bewust bezig met hun toekomst na een studie? • Weet je al wat je zou willen worden en wat je daar voor moet doen? • Wanneer heb je een keuze gemaakt over wat je wil worden? • Zijn er factoren geweest die ervoor hebben gezorgd dat je bent gaan nadenken over de toekomst? • Hoe zie je de toekomst voor je na het behalen van je VMBO diploma? • Hoe zie je jezelf over vijf jaar? • Hoe is dit toekomstbeeld ontstaan?


63

Hulp van school is belangrijk, want het is moeilijk om een keuze te maken als je jong bent

Recommend Documents