houtnieuws CROSS LAMINATED TIMBER (CLT) AMERIKAANS ROOD EIKEN DESIGN

NR

162

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

• 48STE JAARGANG • 3DE TRIMESTER 2008 • JAARABONNEMENT: € 26,00 • € 6,50

houtnieuws

BELGIË  BELGIQUE P.B./P.P. BRUSSEL X BC6594

HET HOUTVAKBLAD VOOR DE ARCHITECT, INTERIEURARCHITECT, TUINARCHITECT EN DE SECTOR

C ROSS L AMINATED TIMBER (CLT) A MER IK A ANS

ROOD EIKEN

Afgiftekantoor Brussel X • P408058 V.U. Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen

D ESIGN

HETBESTE


VOORDEHOUTVAKMAN

D I K E E I K H T A E M H M A T E A S E URZ GEG DUONTA M UITONZEEIGENSCHAVERIJ

6RAAGNAARONSASSORTIMENTGEVELPLANCHETTES
#2!3SCHAAFTGEVELPLANCHETTESINCEDER PADOUK ENGEÕMPREGNEERDGRENEN6RAAGNAARONZEVOORRAADMODELLEN OFVRAAGPRIJSOPMAATVOORUWSPECIlEKPROJECT !LLEINFOENSTALENINONZEVESTIGINGEN 7AREGEM -ERELBEKE "RUGGE /OSTENDE 2ELEGEM "ERINGEN $OTTIGNIES 4RAZEGNIES

"EZOEKONZEWEBSITEWWWCRASBE



 


  




•INHOUD• In dit nummer

4

Project

© L’Escaut Architecture

8

Houtsoorten

10 12

Technische fiches

14

Fashion & Design

Events

28 30 34

Voor u verzameld

37

Signatuur

© Bernard Touillon, Sail & Sun Cruises

Expertise

Iedereen heeft 't over

© Michaël Bihain/Swedese/Mikael Strinnhead

24

38

Een overhangende verdieping van 10 m op 14 m, volledig in hout, dankzij de toepassing van Cross Laminated Timber (CLT) als structurele ondersteuning. ’s Werelds grootste houten appartementsgebouw. Een compleet appartementsgebouw van negen verdiepingen hoog, traphallen en liftkokers incluis, helemaal opgetrokken in Cross Laminated Timber (CLT). Bezoek aan de ‘Toskana Therme’, in Duitsland. Eeuwen geleden werd eiken massaal gebruikt bij de bouw van kerken, kastelen, vakwerkhuizen en kathedralen in Europa. Toen Europese kolonisten voet aan wal zetten in Noord-Amerika, ontdekten ze een variëteit die de naam ‘American Red Oak’, Amerikaans rood eiken, kreeg. Brandwerende deuren: opnieuw gelegitimeerd - Brandweerstand van houten balken Buitenschrijnwerk en de veiligheid van personen - Dimensionale toleranties op buiten- en binnenschrijnwerk.. De wellnesswarmte van hout - Een sprookje van duizend-en-één-jacht. Monitor op hout. Wallonie Design - Design Vlaanderen. Biennale internationale du design de Liège - Hout 2008 - Le week-end du bois - Interieur 08 - Hout en Groen Wonen - Salon Maison Bois - Salon du meuble - Concept & Build - Norwegian Wood Conference - Energie & Habitat. Carrousel - Symposium over de interactie tussen bosbouw en de houtverwerkende industrie in Vlaanderen. Eurowall – Abet Laminati – ‘Hou ‘t vast’ – Collection ‘Litho’.

CE-markering voor structuurhout De datum waarop de CE-markering voor structuurhout verplicht wordt is verschoven naar 01/09/09.

Driemaandelijks tijdschrift van Belgian Woodforum, huis van het hout Vrijwilligerslaan 2 - B-1040 Etterbeek

Verantwoordelijke uitgever Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen Realisatie & Ontwerp Decom NV, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen www.decom.be - [email protected]

Advertentiewerving en -materiaal Emmy Lee - Tel. 015-65 28 71, fax: 015-65 28 51 E-mail: [email protected] Abonnementen Lieven de Laet - Tel. 015-65 28 79 - Fax-: 015-65 28 51 E-mail: [email protected] www.houtnieuws.be

Alles werd in het werk gesteld opdat de gegevens die in Houtnieuws verschijnen correct zouden zijn. Houtnieuws wijst evenwel alle verantwoordelijkheid af inzake de toepassing van deze gegevens. Indien de auteur vermeld staat, is deze uitsluitend verantwoordelijk voor zijn artikel. Het opnemen van advertenties in Houtnieuws betekent niet dat ze onder de bescherming van het blad verschijnen. © Cover: Roel Vandebeek/Wolters/Carl Vandevoort

Abonnementsprijs per jaar (4 nummers) € 12,00 digitale versie € 26,00 (België) € 33,00 (buitenland)

De in dit nummer verschenen redactionele artikels mogen slechts worden vermenigvuldigd of verspreid op welke manier ook - hetzij gedeeltelijk of geheel - na uitdrukkelijke en schriftelijke toelating van Houtnieuws.

©

houtnieuws 162

Redactie Koen De Mesel/Manu Defays Tel. 02-219 28 32 - Fax: 02-523 39 62 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected]

3

•PROJECT•

Cross Laminated Timber (CLT)

Snapshot van innoverende houtbouw

De uitbreiding van het fotografiemuseum in Mont-surMarchienne (Charleroi) is een prachtige toepassing van innoverende architectuur en bouwkundig vernuft. De krachttoer bestond erin een overhangende verdieping te verwezenlijken van 10 m op 14 m, volledig in hout, dankzij de toepassing van verlijmde panelen in massief hout als structurele ondersteuning. Een ambitieus project dat de grenzen van houtbouw nog maar eens verlegt en zeker voor navolging vatbaar is…

houtnieuws 162

TEKST: PASCAL MAGEREN, DECOM FOTO’S: L’ESCAUT ARCHITECTURE / BUREAU D’ETUDES WEINAND

4

Wist u dat het museum voor fotografie van Charleroi een van de grootste collecties van Europa bezit? Goed voor 80.000 foto’s, waarvan meer dan 800 in permanente tentoonstelling, en 3 miljoen negatieven. Deze goed bewaarde schat vroeg om de inrichting van een bijkomende ruimte. Gezien het bosrijke kader van het oude karmelietenklooster waar het museum is ondergebracht, zochten

de architecten naar een oplossing die de talrijke opmerkelijke, geklasseerde bomen van de museumtuin tot hun recht zouden doen komen.

Meervoudige blik De wens om de nieuwe vleugel in het park te integreren en omgekeerd, bracht ons op de idee van een uitkraging, verklaart Eloisa

Astudillo van architectuurbureau L’Escaut. De architectuur van de nieuwe vleugel speelt met de voortdurende wisselwerking tussen binnen en buiten en laat de grenzen vervagen. De opeenvolging van uitsparingen creëert beelden en zichten op het park en de omgeving, die de achtergrond worden van een ruimtelijke scenografie. Elke zaal heeft haar eigen zin en rol, en dient tevens als aankondiging van de volgende ruimten.

Uitkraging Gezien de architecturale vorm die werd nagestreefd, met een enorme uitkraging, was een lichte structuur noodzakelijk. Voor deze uitdaging moesten de architecten een beroep doen op het studiebureau Weinand, dat een originele technische oplossing voorstelde in hout. Een interdisciplinaire benadering die een link maakt tussen overwegingen inzake de ruimtelijke vormgeving en de structuur van het gebouw, aldus Yves Weinand, tevens directeur van Ibois, het houtbouwlaboratorium van de Ecole polytechnique fédérale van Lausanne.

Innoverende toepassing De voorgestelde oplossing is een innoverende toepassing van een houtproduct: verlijmde panelen in massief hout gebruikt als structurele elementen. Het innoverende is dat de panelen op hun zijkant geplaatst zijn. De panelen zijn niet nieuw - ze zijn op de markt sinds 1994-95 - maar gewoonlijk gebruikt men ze als vloerof wandelementen, legt de stabiliteitsingenieur uit.

Het innoverende is dat de panelen op hun zijkant geplaatst zijn.

Lastenboek Om onverwachte problemen te vermijden, hadden de voorschrijvers een zeer nauwkeurig lastenboek opgesteld met verlijmde panelen in massief hout, weliswaar zonder specificatie van het type, aangezien op de markt verschillende modellen beschikbaar zijn. Toch bleven de verrassingen niet uit. Verschillende algemene aannemingsbedrijven gaven prijs voor een project zonder hout! Of zonder rekening te houden met de oplossing die door het studiebureau werd voorgesteld… Uiteindelijk werd het project uitgevoerd door het bedrijf Bajart, gespecialiseerd in de restauratie van geklasseerde gebouwen, met panelen van de Oostenrijkse fabrikant BBS.

Een van de grootste problemen bij de montage was de bescherming van de houten elementen tegen waterinsijpeling, in het bijzonder aan de zijkanten.

Montage

Gezien de afmetingen van de nieuwe vleugel werden verschillende panelen boven elkaar geplaatst om dragende ‘balken’ te vormen. Vloer- en dakconstructie werden over een lengte van 23 m met panelen en stalen verbindingselementen opgebouwd.

Verschillende panelen werden boven elkaar geplaatst om dragende ‘balken’ te vormen.

houtnieuws 162

Een van de grootste problemen bij de montage was de bescherming van de houten elementen tegen waterinsijpeling, in het bijzonder aan de zijkanten, verklaart Eloisa Astudillo. Als gevolg van de slechte weersomstandigheden nam de montage meer tijd in beslag dan voorzien. Het was immers van het grootste belang om vocht te vermijden in het afgesloten gebouw.

5

•PROJECT•

EEN

DUURZAME TROEF Een andere troef van verlijmde massiefhouten panelen is dat ze kunnen vervaardigd worden op basis van hout van mindere kwaliteit. Hout met kwasten is hier perfect bruikbaar, zonder af te doen aan de kwaliteit of de prestaties van het afgewerkte product. Er zijn ook geen problemen met kwaliteit of classificatie van het hout. De panelen zijn een buitenkans voor de houtkolom en bieden een bijkomende afzetmarkt voor met name Belgisch hout, licht Yves Weinand toe.

Een structuur die jammer genoeg verborgen blijft. Tot grote spijt van de ontwerpers moest de houten structuur verborgen blijven, zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant. Om administratieve redenen, betreurt Yves Weinand. Aan de buitenbekleding hingen we af van de goedkeuring van de brandweercommandant, die hout blijkbaar niet zag zitten. Aangezien het museum een openbaar gebouw is, waren we voor de binnenkant verplicht om het hout, dat niet onder de categorie van niet-ontvlambare materialen valt, van een bekleding te voorzien. Een andere optie was een brandwerende vernis, maar die werd niet weerhouden omwille van de onderhoudskosten om de vijf jaar. De dikte van de houten wanden (273 mm) was anders op technisch vlak ruimschoots voldoende om er de thermische isolatie in onder te brengen. De talrijke personen die de werf hebben kunnen bezoeken tijdens de

opendeurdag waren onder de indruk van de houten constructie, maar jammer genoeg weten de meeste bezoekers van het museum niet dat de nieuwe uitbreiding een huzarenstukje inzake houtbouw is.

Een nieuw tijdperk voor houtbouw

is en dat deze panelen een enorm succes zullen kennen, besluit Yves Weinand.

Info

Op economisch vlak is gebleken dat de houten versie voordeliger uitkwam dan de oorspronkelijk geplande betonnen versie. Met dit project hebben we aangetoond dat de innoverende toepassing van verlijmde massiefhouten panelen een waardevol alternatief is voor betonnen elementen. De realisatie is nog maar het begin, want deze panelen hebben nog tal van andere toepassingsmogelijkheden. We mogen gerust stellen dat hier op architectuurvlak nieuwe deuren opengegaan zijn voor vlakke elementen. Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat voor houtbouw een nieuw tijdperk aangebroken

www.escaut.org www.weinand.be www.bajart.be

Zie ook het artikel over architectuur in geplooide structuren (een andere toepassingsmogelijkheid voor verlijmde panelen in massief hout) dat binnenkort zal verschijnen op

houtnieuws.be HOUT IN ARCHITECTUUR EN DESIGN

6

Kinderdagverblijf, Frankrijk

www.binderholz-bausysteme.com

houtnieuws 162

Behaaglijk wonen. Zinnelijk. Biologisch. Comfortabel. Geavanceerd bouwen en wonen met kruislaaghout BBS. Thuiskomen. Heerlijk ontspannen. Zich goed voelen. Met een goed geweten binderholz BBS is ecologisch, eigentijds en creëert een gezond woonklimaat.

Muur Plafond Dak

Omdat wij op duurzame wijze onze bossen beheren, respecteert onze aanvoer van grondstoffen naar u het milieu.

Om de 25 jaar wordt er telkens één boom per hectare geveld

April 2008

Als specialist van het duurzame beheer van het Afrikaanse tropische oerwoud beheerst Rougier al de fasen van de productie, de verwerking, de logistiek en de verkoop van hout onder zijn verschillende vormen. Rougier steunt op diepgaande studies van het terrein en op beproefde technieken. De firma handelt dan ook elke dag weer ten voordele van het bewaren van het woud en van de fauna voor de toekomstige generaties. Ze draagt tegelijkertijd bij tot de verbetering van het leefklimaat van de bewoners ervan. Omdat het bewaren van de natuurlijke hulpbronnen vandaag centraal staat in de duurzaamheid van het handelsverkeer, engageert Rougier zich in een verantwoordelijke aanpak ten dienste van de natuur en de bevolkingen ervan.

www.rougier.fr Le bois nous fait vivre, nous faisons vivre la forêt

•PROJECT•

CROSS LAMINATED TIMBER (CLT)

’s Werelds grootste houten appartementsgebouw U leest het goed: een compleet appartementsgebouw, helemaal opgetrokken in hout. Van negen verdiepingen hoog, traphallen en liftkokers incluis. Op dit moment legt men de laatste hand aan dit gedurfde staaltje van innovatie in de Londense wijk Murray Grove en in oktober is het helemaal gebruiksklaar. Een wereldprimeur waar het architectenbureau Waugh Thistleton terecht fier op is. TEKST: SARAH BUYL, DECOM FOTO’S: WAUGH THISTLETON

houtnieuws 162

Architecten Andrew Waugh en Anthony Thistleton zijn niet aan hun proefstuk toe. Al tien jaar runnen ze hun eigen bloeiend architectenbureau in het Londense Shoreditch. Inmiddels hebben ze vijftien medewerkers in dienst en maakten ze in het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika

8

naam met tal van innoverende projecten waarbij - naar eigen zeggen - ‘the practice’s longstanding aim is to prove that intellectually rigorous architecture does not need to come at the expense of accessibility’ (intellectueel rigoureuze architectuur hoeft niet ten koste te gaan van toegankelijkheid).

Geen compromissen Reeds in de ontwerpfase werd sterk rekening gehouden met de materiaalkeuze. De appartementen zijn opgevat volgens een honingraatstructuur rond een centrale kern. Om in een later stadium geen toegevingen meer te moeten doen op designvlak, werkten we van bij het begin nauw samen met de bouwkundig ingenieurs en met de Oostenrijkse fabriek KLH die de panelen zou produceren, getuigen de architecten. Maar ook de omgeving van het gebouw inspireerde de architecten: de gevel werd gecreëerd door het veranderende licht- en schaduwspel te registreren die de aanpalende bomen en gebouwen achterlieten op het braakliggende terrein. Dit gepixelde beeld lag aan de basis van de gevelbekleding die bestaat uit meer dan 5000 individuele panelen in drie kleurnuances, gaande van wit, over grijs naar zwart.

de Oostenrijkse fabriek KLH. Voor de gevelpanelen van 1200 x 230 mm, die voor maar liefst 70% uit verwerkt afvalhout bestaan, schakelt men de firma Eternit in. Alles, inclusief de openingen voor ramen en deuren, komt gebruiksklaar op de werf aan in panelen die tot 13 meter lang kunnen zijn. Hierdoor kunnen drie werkmannen het hele gebouw optrekken in amper negen weken tijd.

structurele kern, waar verschillende onafhankelijke lagen kunnen aan toegevoegd worden. Op die manier overtreft het appartementsgebouw in Murray Grove zelfs de strenge geluidnormen die gelden in het Verenigd Koninkrijk.

Akoestiek De akoestiek van het gebouw vormde een belangrijke uitdaging in het project. De solide dwars gelaagde panelen die KLH ontworpen heeft beantwoorden aan hoge akoestische eisen: ze bieden een sterke

Info www.waughthistleton.com

Klaar in negen weken Het gebouw omvat 29 appartementen en een commerciële ruimte op de benedenverdieping. De negen verdiepingen worden zorgvuldig opgetrokken in stevige dwars gelaagd houten panelen (cross laminated timber, CLT), die via een innovatieve techniek worden vervaardigd in

WIN JE

306

TON KOOLSTOF?

Dat het houten appartementsgebouw in Murray Grove ook op ecologisch vlak ongewoon interessant is, zal u niet verbazen. De volgende berekening willen we u alvast niet onthouden: - cement: mocht dit gebouw in beton opgetrokken zijn, dan zou er ongeveer 950 kubieke meter of 285 ton nodig zijn, waarvoor 67 545 kg koolstof wordt geproduceerd; - staal: voor de wapering van het beton zou er 120 ton staal nodig zijn, waarvoor 57 240 kg koolstof wordt geproduceerd; - hout: bij dit gebouw werd 830 kubieke meter hout gebruikt. Hout absorbeert niet alleen koolstof, maar blijft het ook opslaan wanneer het gezaagd wordt. Dit gebouw zal blijvend ongeveer 181 363 kg koolstof opslaan. Samengeteld maakt dit dus een verschil van meer dan 306 ton koolstof!

houtnieuws 162

HOE

9

•PROJECT•

Wellness in technologisch hoogstandje

De alles overspannende dakkoepel van zo’n 14 meter hoog - architectonisch ook een heuvellandschap - maakt de blik op de omliggende natuur vrij.

De ‘Toskana Therme’ van Bad Sulza, kuur- en wijnstad in Thüringen en goed voor meer dan driehonderd duizend bezoekers per jaar, staat op de wereldlijst van de honderd beste wellness- en gezondheidstempels. Omwille van houtnieuws 162

de inbedding in het heuvelachtige

10

landschap, de vormgeving en het kwalitatieve aanbod.

TEKST: MIA DE KEERSMAEKER FOTO’S: TOSKANA THERME

Voor de planning en de uitvoering van deze badtempel in het Toscane van het oosten, zoals men Bad Sulza noemt, is het architectenbureau Ollertz & Ollertz, dat er in 1999 de gouden prijs voor creativiteit kreeg, verantwoordelijk. Voor de houten dakconstructie, een technisch hoogstandje van oude houtbouwtechnieken, werd een beroep gedaan op de kennis en ervaring van het Ingenieurbureau Trabert en Partner. Houtnieuws had met beide bureaus een gesprek.

Uitdaging Volgens het architectenbureau Ollertz & Ollertz ligt het unieke van het ontwerp in de multifunctionaliteit van het gebouw. De vier delen: het thermale bad met 800m² zoutwateroppervlak (waar-

van 450m² binnen en 250m² buiten met sauna), rustruimtes en andere nevenactiviteiten, het kuur- en wellnessbereik met de verschillende therapeutische inrichtingen, de conferentieruimten en de Liquid Sound Tempel dat waterplezier met kleur en muziek combineert en op de Expo in Hannover 2000 te bewonderen was, moesten in een totaalbouw geïntegreerd worden en toch elk op zichzelf bestaan. Het gebouw werd solitair geplant op de natuurlijke zoutbron. Rekening houdend met het zeer heuvelachtige landschap werd binnenin voor terrassenopbouw gekozen. De waterbekkens liggen er quasi op drie met elkaar verbonden terrassen. In het hele complex komen vrijwel geen hoeken voor. En de alles overspannende dakkoepel van zo’n 14 meter hoog - architectonisch ook een heuvellandschap -

Technisch hoogstandje Op de houten dakconstructie, zo’n 230 ton elegantie, paste het Ingenieursbureau Trabert & Partner een rekenprogramma toe dat in principe de functie van een hangend zeilnet simuleert. Meer dan 1000 houten ribben met verscheidene afme-

tingen en krommingen, 330 verschillende akoestische elementen en 1800m² oppervlakte werden zodanig bijeengevoegd dat de vorm van het dak door de houten ribben zelf gedragen wordt. Hiervoor koos men voor vurenhout. Houtbouwkunst uit de oude tijd werd door middel van moderne computertechnieken aangepast aan hedendaagse vormen. Zo werd voor de knooppunten het gebruik van stalen verbindingselementen tot een minimum beperkt. Bij de montage durfde men niet de tolerantiedrempel van 0,5 mm overschrijden. Bij het buigen en verlijmen van de elf randbogen aan het dak werden opnieuw oude technieken toegepast. De houten constructie werd behandeld met een verduurzamingsmiddel dat de zoutdampen en vochtige lucht weerstaat. Wat een levensduur garandeert van meer dan 30 jaar. Ook in de Liquid Sound Tempel

werd dezelfde houten constructie toegepast. Alleen biedt men, naast het drijven op zout water, ook muziek en licht aan die helend zijn voor de gezondheid.

Info www.toskanatherme.de

In het hele complex komen geen hoeken voor.

houtnieuws 162

maakt de blik op de omliggende natuur vrij. Daarvoor zorgen tevens de vele glaspartijen in het gebouw. Voor de architecten was de Toskana Therme een uitdaging. Nergens waren er gelijkaardige voorbeelden voorhanden. De ruwbouw nam dubbel zoveel tijd in beslag dan voorzien. En voor de dakconstructie kon men niet teruggrijpen naar industrieel klaargemaakte delen. Elk stuk van de elf dakbogen moest speciaal vervaardigd worden.

Het dak bestaat uit meer dan 1000 houten ribben met verschillende afmetingen en krommingen.

11

•HOUTSOORTEN•

Amerikaans rood eiken Eiken is dé populaire houtsoort, vooral voor vloeren. Eeuwen geleden werd ze tevens massaal gebruikt bij de bouw van kerken, kastelen, vakwerkhuizen en kathedralen in Europa. Toen Europese kolonisten voet aan wal zetten in Noord-Amerika, ontdekten ze een variëteit die de naam ‘American Red Oak’, Amerikaans rood eiken, kreeg. © AHEC

TEKST: IR. K. DE MESEL, BELGIAN WOODFORUM

Duurzaamheidsklasse en kwaliteiten

Naamgeving en herkomstgebieden De naam van de houtsoort zorgt voor verwarring. Amerikaans rood eiken verwijst niet naar de kleur van het hout maar naar die van de boom, meer bepaald naar de uitgesproken rode-roodbruine bladeren in de herfst. Amerikaans rood eiken behoort tot hetzelfde geslacht als Europees eiken: Quercus. Het staat voor Quercus spp. vooral Q. rubra L. behorend tot de Fagaceae afkomstig uit het zuidoosten van Canada en het Oosten van de V.S. De houtsoort is zeer ruim voorradig, mede dankzij een professioneel bosbeleid en een degelijk grondstofbeheer.

Boombeschrijving

Het kernhout van rood Amerikaans eiken behoort tot de natuurlijke duurzaamheidsklasse IV, het spint tot klasse V. Het is aanbevolen het eventueel aanwezige spint te verduurzamen volgens procédé A1 (binnentoepassingen). Voor Amerikaans eiken wordt meestal met de kwaliteitsnormen van het land van herkomst gewerkt. Het Amerikaans systeem is gebaseerd op het cutting-systeem, waarbij naargelang van de kwaliteit een bepaald percentage van het houtoppervlak vrij van bepaalde gebreken is. Belangrijk is dat rood Amerikaans eiken kan worden ingevoerd in kwaliteiten gekenmerkt door slechts beperkte aanwezigheid van spint en knopen, en dat aan een zeer gunstige prijs-kwaliteitverhou-

houtnieuws 162

Houtbeschrijving

12

Amerikaans rood eiken is veeleer licht van kleur. Het kernhout is lichtbruin tot lichtroze gekleurd, het spinthout geelachtig bruin. De draad is meestal recht, de nerf grof. De tekening is overwegend gevlamd op dosse en op het kwartierse vlak komen grote spiegels voor.

Drogen Amerikaans rood eiken dient langzaam en deskundig te worden gedroogd, gezien de kans op vervormingen en collaps.

Bewerking Amerikaans rood eiken is zowel machinaal als met de hand goed te bewerken. Voor het verkrijgen van glad schaafwerk is 20° de ideale hoek voor het snijgereedschap.

Bevestiging Voorboren voor schroeven en spijkeren is aan te bevelen om splijten te vermijden.

Tabel 1: Fysische eigenschappen Gemiddelde volumieke massa bij 15 % houtvochtgehalte: 700 kg/m³ Krimp in %:

De gemiddelde boomhoogte bedraagt 20-25 m, de diameter 60 cm tot 100 cm.

ding. In het bijzonder voor vloeren, maar ook voor andere toepassingen kunnen op die manier zeer interessante specifieke kwaliteiten worden verkregen.

- radiaal: van 60 – 30 % relatieve luchtvochtigheid: 0,8 - tangentiaal: van 60 – 30 % relatieve luchtvochtigheid: 1,5

Tabel 2: Mechanische eigenschappen Buigsterkte in N/mm²:

98

Elasticiteitsmodulus in N/mm²:

12.500

Druksterkte evenwijdig aan de vezel in N/mm²:

46

Schuifsterkte in N/mm²:

12,2

Hardheid volgens Janka (in N): kops: langs:

7.030 5.740

Tabel 3: Beschikbare afmetingen - 26 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder - 32 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder - 40 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder - 52 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder - 65 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder - 80 mm in breedtes van 155 mm en breder met een beperkt percentage van 100 mm/en breder In lengtes van 215 cm/ en langer (215 cm, 245 cm, 275 cm, 305 cm, 335 cm, 365 cm, 395 cm, 425 cm, 455 cm, 490 cm) Volgende vaste breedtes zijn tevens verkrijgbaar:

- 26 mm x 105 mm in lengtes van 215 cm of meer - 26 mm x 130 mm in lengtes van 215 cm of meer - 26 mm x 155 mm in lengtes van 215 cm of meer - 26 mm x 180 mm in lengtes van 215 cm of meer - 26 mm x 205 mm in lengtes van 215 cm of meer

Roestvaste bevestigingsmiddelen zijn aan te bevelen, aangezien de aanwezige looizuren blauwzwarte verkleuringen kunnen veroorzaken in contact met ijzerhoudende materialen en lichtbruine verkleuring bij koper of messing. Het laat zich goed lijmen.

Afwerking De afwerking is goed hoewel loog- en beitsbehandelingen door de afwezigheid van thyllen in de houtvaten minder goede

resultaten kunnen opleveren dan bij wit Amerikaans eiken of Europees eiken.

als voor de meubelindustrie en als constructiehout

Toepassingen Het toepassingsveld van Amerikaans rood eiken is groot. In het bijzonder voor vloeren is het zeer geschikt. De houtsoort kan tevens gebruikt worden voor allerlei binnenschrijnwerk (deuren, deurenlijsten, trappen, wandpanelen, lambriseringen, wanden, fineer…), even-

Continuïteit door kwaliteit. Sinds jaar en dag is ltl woodproducts een van de toonaangevende houtleveranciers in de markt. De brede ervaring en het grootse assortiment maken dat uw houtvraag op ieder vlak bij ons in de juiste handen is. Of het nu om Tropisch, Europees of Noord-Amerikaans hardhout gaat, wij verzekeren u continuïteit en kwaliteit door een klantgerichte benadering en correcte levering.

Hoofdkantoor Kamerlingh Onnesweg 7 4131 PK VIANEN Postbus 191

Nederland PEFC/01-31-24

Tel. +31 (0) 347 374 844

Het FSC Logo staat voor producten die hout bevatten

Fax.+31 (0) 347 377 908 E-mail: [email protected]

ltl woodproducts

Internet: www.ltl.nl

dat afkomstig is uit goed beheerde bossen die onafhankelijk zijn gecertificeerd volgens de regels van de Forest Stewardship Council.

houtnieuws 162

4130 ED VIANEN

CU-COC-008566 FSC Trademark © 1996 Forest Stewardship Council A.C.

13 LTL Advertentie 185 x 133 NL.ind1 1

05-09-2008 17:02:36

•TECHNISCHE FICHE•

Brandwerende deuren: opnieuw gelegitimeerd De reglementaire Belgische situatie op het vlak van brandwerende deuren heeft de jongste jaren een opmerkelijke evolutie ondergaan. De laatste belangrijke wijzigingen werden van kracht op 1 januari 2008. Als kers op de taart is er recent een nieuwe technische © De Coene Products

voorlichtingsnota (TV 234) over

De eisen inzake brandveiligheid, die van toepassing zijn op het volledige Belgische grondgebied, zijn opgenomen in het Koninklijk Besluit (KB) van 7 juli 1994 ‘tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen’ (gewijzigd bij de KB’s van 19 december 1997, 4 april 2003 en 13 juni 2007), dat doorgaans aangeduid wordt als het KB ‘Basisnormen’.

door er een aantal nieuwe voorschriften voor de kwaliteit en de plaatsing van brandwerende deuren van kracht werden (zie kader).

Tussen 1994 en 2004 legde de regelgeving volgende eisen op: • enerzijds moesten de brandwerende deuren een BENOR-ATG-label (een zelf zelfklever met een diameter van 22 mm, aangebracht op de zijkant van de deurvleugel) dragen: dat bewees de kwaliteit van de deur en de externe controles; • anderzijds moest de plaatser erkend zijn, d.w.z. gecertificeerd door het ISIB (Instituut voor Brandveiligheid) (na het volgen van een opleiding met een examen achteraf en na het ondergaan van regelmatige administratieve controles en bouwplaatsinspecties).

worden de principes van de toekomstige CE-markering overlopen, hoewel de mogelijkheid en verplichting ervan nog niet onmiddellijk aan de orde zijn.

Een nieuwe technische voorlichtingsnota (TV)

dit onderwerp verschenen. TEKST: Y. MARTIN, IR., ADJUNCT-AFDELINGSHOOFD, AFDELING ‘MATERIALEN’, WTCB

Daarnaast wordt een volledig hoofdstuk gewijd aan de prestaties van brandwerende deuren: brandweerstand uiteraard, maar ook gebruiksgeschiktheid (duurzaamheid, mechanische sterkte,…), akoestische isolatie en inbraakwerendheid. De reglementaire eisen en aanbevelingen komen dan weer aan bod in een afzonderlijk hoofdstuk, net als de onderhoudsproblematiek.

Dit artikel is enkel zichtbaar Naast de specifieke functies van brandvoor abonnees. Blijkbaar bent u werende deuren in een gebouw en het belang van een correcte plaatsing, wordt in geen abonnee of heeft u uw loginWenog deze TV een voorstelling gegeven van de willen erop wijzen dat de draaizin niet ingevoerd op de openingspagina specifieke terminologie inzake brandprevan de deuren in deze TV beschouwd Plaatsing van brandwerende ventie in het algemeen en inzake brandwordt volgens de nieuwe Europese norm deuren: gedaan met de chaos? www.houtnieuws.be werende deuren in het bijzonder. Verder (en de 2006-uitgave van de STS 53.1) en overeenstemt met de sluitrichting (d.w.z. exact het tegenovergestelde van de richting die tot hiertoe in België gebruikelijk was):

houtnieuws 162

Klik op deze pagina om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

14

In maart 2004 werden deze schikkingen echter geannuleerd door de Raad van State, met als gevolg dat de legitimiteit van het BENOR-ATG-label voor brandwerende deuren en tegelijk de erkenning van de plaatsers vernietigd werd. Op 1 januari jongstleden trad dan weer het KB van 13 juni 2007 tot wijziging van het besluit ‘Basisnormen’ in voege, waar-

VANAF 1

JANUARI

2008

1) De kwaliteit van de deuren (d.w.z. hun brandweerstand, hun gebruiksgeschiktheid en hun productiecontrole) is gewaarborgd voor zover de plaatser gebruikmaakt van producten die het BENOR-ATG-merk dragen. Bij deuren die niet voorzien zijn van een dergelijk label dient men er op toe te zien dat ze in overeenstemming zijn met alle voorschriften uit het nieuwe KB. 2)De De plaatsing van de brandwerende deuren moet gebeuren volgens de richtlijnen van de fabrikant (vermeld in de BENOR-ATG-goedkeuring of gebaseerd op één of meerdere proefverslagen). 3) Er bestaan geen wettelijke eisen meer met betrekking tot de controle van de plaat plaatsing. De certificering van de plaatsers is dus niet langer wettelijk verplicht, maar kan wel nog gebeuren op vrijwillige basis (als kwaliteitslabel voor de plaatser). De certificering kan echter contractueel verplicht worden indien voorgeschreven in het typebestek.

• een links sluitende deur is een deur die met een draaiende beweging sluit en waarbij de scharnieren zich aan de linkerkant bevinden, gezien vanaf de openingszijde. De deur sluit in tegenwijzerzin (zie afbeelding); • een rechts sluitende deur is een deur die met een draaiende beweging sluit en waarbij de scharnieren zich aan de rechterkant bevinden, gezien vanaf de openingszijde. De deur sluit in wijzerzin (zie afbeelding).

Rechts sluitende draaideur.

Links sluitende draaideur.

Zorg voor de details

Een van de belangrijkste details is de afdichting met de ruwbouw. Hierbij dient men in het bijzonder op de volgende punten te letten: • de vereiste afstand, d.w.z. de ruimte die nodig is voor de afdichting tussen de muur en de omlijsting of het vaste kader. Deze afstand bedraagt gewoonlijk 10 tot 30 mm en is afhankelijk van het gebruikte materiaal; • het vereiste materiaal: men dient gebruik te maken van samengedrukte minerale wol die bestand is tegen hoge temperaturen (rotswol), van PU-schuim (behandeld ter verbetering van diens brandeigenschappen), van een schuimvormend product of van een ander materiaal dat beantwoordt aan de richtlijnen van de deurfabrikant.

Info Het WTCB heeft als taak het voeren van wetenschappelijk en technisch onderzoek ten voordele van bouwprofessionelen, om daarna de resultaten ervan voor de hele sector ter beschikking te stellen. Het geeft technische adviezen en draagt ook bij tot de innovatie en de ontwikkeling in de bouwsector door middel van contractresearch. www.wtcb.be - www.woodforum.be

BRANDWEERSTAND: DE EUROPESE KLASSEN De Belgische brandweerstandsklassen ‘Rf ½ h’ of ‘Rf 1 h’ zullen binnenkort vervan gen worden door het Europese classificatiesysteem en de criteria EI 30 of EI 60 (waarbij de E staat voor vlamdichtheid en de I voor thermische isolatie). Wat de thermische isolatie van brandwerende deuren betreft, zal de Belgische re reglementering verwijzen naar de klasse I1, wat bij benadering overeenstemt met het prestatieniveau uit de oude norm NBN 713-020. Zo zal men de klasse EI130 of EI160 toekennen aan deuren die respectievelijk ge gedurende 30 of 60 minuten weerstand bieden aan een brand. Dat mag niet verward worden met de klassen EI2 (30 of 60) of EW (30 of 60) die courant gebruikt worden in Duitsland en Nederland, maar minder streng zijn dan de voornoemde.

houtnieuws 162

Het belangrijkste hoofdstuk van de TV is gewijd aan de eigenlijke uitvoering van de deuren. Onnauwkeurigheden bij de plaatsing van de deur kunnen de brandweerstand ervan aanzienlijk verminderen of zelfs volledig tenietdoen. De impact van kleine uitvoeringsdetails (speling, afmetingen van de omlijsting, aansluitingen, bevestigingen,…) op de gewenste brandweerstand in situ mag in deze context geenszins onderschat worden. Men dient dan ook de nodige aandacht te besteden aan de vlakheid en de horizontaliteit van de ondergrond (muur en vloer).

15

•TECHNISCHE FICHE•

Brandweerstand van houten balken Hieronder vindt u een aantal vuistregels om de brandweerstand van houten balken te bepalen. TEKST: IR

PATRICK VAN DEN BOSSCHE, CTIB-TCHN

WAT IS HET VERSCHIL TUSSEN BRANDREACTIE EN BRANDWEERSTAND? - brandreactie geeft aan hoe een materiaal zich gedraagt bij een beginnende brand. Dat heeft te maken met onder andere onvlambaarheid, rookontwikkeling, warmteafgifte en vlamoverslag,…; -

Een materiaal dat vlug ontbrandt, dus een slechte brandreactie heeft, kan toch een hoge brandweerstand geven en omgekeerd. Denk maar aan papier en staal. Een papieren blad ontbrandt vlug, maar een stapel boeken die een deurgat afsluiten kan een hoge brandweerstand hebben. Onbehandeld staal is dan weer onontvlambaar, maar bij een temperatuur van rond de 800°C verliest het zijn stabiliteit en dus ook zijn brandweerstand.

Dat de brandweerstand van een houten structuur kan berekend worden, steunt op volgende feiten: - hout verkoolt met een constante inbrandingssnelheid β, die voor naaldhout resp. gelijmd gelamelleerd naaldhout 0,8 mm/min resp. 0,7 mm/min bedraagt. Voor eiken is β = 0,55 mm/min; - het niet-verkoolde hout min een bijkomende diktevermindering van 7 mm behoudt zijn oorspronkelijke sterkte; - op het einde van de vereiste brandweerstand mag de structuur zijn stabiliteitsfunctie verliezen.

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog niet ingevoerd op de openingspagina brandweerstand geeft aan hoe lang Brandweerstand van hout www.houtnieuws.be het element weerstand biedt tijdens een brand, meer bepaald hoe lang het element de drie criteria, nl. stabiliteit, vlamdichtheid en thermische isolatie aan de niet-blootgestelde zijde, tijdens de brand blijft verzekeren. In het geval van een balk geldt enkel het criterium stabiliteit daar de balk geen scheidende functie heeft.

Het grote voordeel van een houten structuur is dat hout een substantiële brandweerstand kan geven zonder bijkomende kosten en dat die brandweerstand nog kan bepaald worden door berekening, dus zonder dure brandproeven. Hoe die berekening moet gebeuren is vermeld in de EN 1995-1-2. In die norm wordt ook de brandweerstand van verbindingen behandeld.

houtnieuws 162

Rekentechnische vertaling Klik op deze pagina Deze regels kunnen rekentechnisch op om u te abonneren volgende manier worden vertaald. (www.houtnieuws.be/newsletter) Bij houten vloeren bedraagt de verhouding

16

normale belasting/belasting bij brand gemiddeld 2,2. De verhouding normale toelaatbare rekenspanning bij normaal gebruik t.o.v. de rekenspanning bij brand

Dat komt dus neer op het oplossen van volgende vergelijking: 2,2 x 1,8 x h’2 x b’ ≥ αh2b met h resp. b: oorspronkelijke hoogte resp. breedte. h’ resp. b’: hoogte resp. breedte na brand α = verhouding werkelijke spanning/toelaatbare rekenspanning bij normaal gebruik. h’= h – a = h – 2βt -14 mm b’= b – a = b – 2βt -14 mm met β de inbrandingsconstante en t de tijd (= brandweerstand) of 3,96(h – a)2 (b – a) = α h2b

Daken

Info

Dezelfde redenering kan worden toegepast voor daken. Daar kan de verhouding normale belasting/belasting bij brand variëren tussen de 2,8 (plat dak) en 1,9 (hellend dak) terwijl de verhouding normale rekenspanning op de toelaatbare rekenspanning bij brand circa 1,6 bedraagt.

Het Technisch Centrum voor de Houtnijverheid (CTIB-TCHN) is het centrum voor collectief onderzoek van de houtnijverheid. De belangrijkste activiteiten zijn: productcertificatie, laboratoriumonderzoek, toegepast onderzoek, technologiewacht en technologische adviseerdienst. www.ctib-tchn.be

In de tweede tabel werd de minimale balkbreedte in cm gegeven in functie van de vereiste brandweerstand in de veronderstelling dat α =1 (meest nadelige geval) en de verhouding hoogte/breedte minimum de realistische waarden 3 resp. 8 bedraagt bij gezaagd naaldhout en eiken resp. gelijmd gelamelleerd naaldhout. Tabel 1: Vloerconstructies

f

Gezaagd naaldhout h=3 b

Gelijmd naaldhout h=8 b

Eiken h=3 b

½ u

10

8

8

1u

/

14

13

2u

/

27

25

R Dat laat toe de minimale breedte van de balk te bereken bij een gevraagde brandweerstand als α en de verhouding h/b gekend zijn. In de veronderstelling dat α = 1 (meest nadelig geval) en dat de verhouding hoogte op breedte de realistische waarde 3 resp. 8 bedraagt bij gezaagd naaldhout en eiken resp. bij gelijmd gelamelleerd naaldhout kunnen nevenstaande tabellen worden opgesteld.

Tabel 2: Daken

R

Vloerconstructies In de eerste tabel hiernaast wordt de minimale balkbreedte in cm in een vloerconstructie gegeven om een brandweerstand Rf te bekomen als de verhouding h/b minimum gelijk is aan 3 (naaldhout) of 8 (gelijmd gelamelleerd hout).

f

Gezaagd naaldhout h=3 b

Gelijmd naaldhout h=8

Eiken h=3

b

b

Hellend

Plat

Hellend

Plat

Hellend

Plat

½ u

10

12

8

9

7,5

9

1u

/

/

13,5

16

13

15

2u

/

/

25

29

23

28

houtnieuws 162

bedraagt circa 1,8. Anderzijds is de spanning die in de balk optreedt bij normale belasting een fractie van de werkelijke toelaatbare rekenspanning omdat er naast sterkte-eisen ook doorbuigingseisen zijn.

17

•TECHNISCHE FICHE•

Buitenschrijnwerk en de veiligheid van personen In de huidige architectuur wordt steeds vaker gebruikgemaakt van grote glaspartijen, uitgerust met kamerhoog buitenschrijnwerk. Bij het ontwerp moet echter rekening worden gehouden met de veiligheid van personen. Dit artikel gaat dieper in op de keuze van het glastype volgens de NBN S23-002. TEKST: E. DUPONT, ING., ADJUNCT-DIENSTHOOFD, DIENST ‘SPECIFICATIES’, WTCB; V. DETREMMERIE, IR., PROJECTLEIDER, LABORATORIUM ‘DAK- EN GEVELELEMENTEN’, WTCB

Om de veiligheid van personen te waarborgen in aanwezigheid van buitenschrijnwerk, dient men niet alleen rekening te houden met het risico op vallen (d.w.z. door het raam vallen of struikelen) indien het schrijnwerk dienst doet als borstwering, maar ook met het risico op verwondingen, bv. door contact met grote glasscherven. Het spreekt voor zich dat het concept ‘veiligheid van personen’ beoordeeld moet worden uitgaande van een ‘normaal’ of ‘normaal voorzienbaar’ gebruik van de gebouwen. Het sluit het bewust en weloverwogen nemen van risico’s door de gebruikers uit.

De keuze van de beglazing Tabel 5 van de norm NBN S 23-002 geeft een overzicht van de keuzecriteria voor de beglazing. Deze tabel onderscheidt acht verschillende toepassingsdomeinen die gedefinieerd worden aan de hand van karakteristieken, zoals de aard en de helling van de beglaasde wand (verticale wand, deur, dak, …), de valhoogte en de hoogte van het eventuele vulpaneel, evenals door de voorziene activiteit aan weerszijden van de beglazing. Het toe te passen beglazingstype wordt dan weer als volgt weergegeven: • B = gelaagd glas zonder verdere precisering (één PVB (1) volstaat, minimum 33.1); • C = gehard glas; • 2B2 = gelaagd glas, opgebouwd uit twee glasbladen en één PVB = bescherming tegen verwondingen; • 1B1 = gelaagd glas, opgebouwd uit twee glasbladen en twee PVB’s (minimum 33.2) = bescherming tegen vallen en verwondingen; • 1C- = gehard glas (minimum 4 mm) = bescherming tegen verwondingen; • A = glas zonder veiligheidskarakteristiek, uitgegloeid, halfgehard, chemisch gehard floatglas.

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog niet ingevoerd op de openingspagina www.houtnieuws.be De normatieve context

Klik dezevanpagina Gelet opop de diversiteit de uit te voeren controles, dient men verschillende normen om u te abonneren en specificaties in acht te nemen: • de norm NBN S 23-002 geeft het te gebrui(www.houtnieuws.be/newsletter)

houtnieuws 162

ken glastype (float, gelaagd, gehard) aan en resulteert uit het openbare onderzoek van de (nu vervallen) STS 38; • de norm NBN EN 1991-1-1 geeft waarden op voor de statische belastingen, naargelang de gebruikscategorie van het gebouw; • de ontwerpnorm prNBN B 25-002-1 geeft aan welke dynamische belastingen kunnen aangrijpen op het schrijnwerk en resulteert uit het openbare onderzoek van de STS 52.0.

18

Het WTCB werkt momenteel aan een rapport waarin de inhoud van voornoemde referentiedocumenten uiteengezet wordt. Verder zal ze de eisen volgens de projectvoorwaarden trachten samen te vatten en verder aanvullen om tot een eenduidige beoordeling en interpretatie te komen.

Voor een aantal gebouwen, zoals residentiële gebouwen, is het in bepaalde gevallen toegestaan geen gebruik te maken van veiligheidsglas (en glas van type A in aanmerking te nemen). Er moet dan wel bewezen worden dat het glas niet breekt bij een schokproef. Verder mag gehard glas steeds vervangen worden door een gelaagd glas, terwijl deze redenering niet opgaat in tegen-

•TECHNISCHE FICHE• overgestelde richting. Indien bij een isolerende beglazing één van de twee glasbladen gehard is, moet het andere eveneens uit veiligheidsglas (gehard of gelaagd) bestaan. In dit artikel beschouwen we het schrijnwerkelement X uit afbeelding 1. Het bestaat uit een vast en beglaasd vulpaneel van 0,9 m hoog, met daarboven een vast deel dat eveneens beglaasd is. De valhoogte hc (2) is groter dan 1,5 m. Wat het vulpaneel betreft, geldt het geval 2 uit tabel 5 van de norm NBN S 23-002. Voor de keuze van de binnenbeglazing dient men voor de vertrekken van het gebouw de categorie A (huishoudelijk en residentieel) uit de tabel te beschouwen. Vermits er noch langs buiten, noch langs binnen een permanente bescherming (bv. een borstwering) aanwezig is, moet de betrokken binnenbeglazing van het type 1B1 zijn, d.w.z. een gelaagd glas, opgebouwd uit twee glasbladen en twee PVB’s (minimum 33.2). Dat is de enige mogelijkheid. Daar er op de buitenbeglazing van het vulpaneel geen schokken van buitenaf kunnen aangrijpen, is de glaskeuze normaalgesproken vrij.

houtnieuws 162

Wat het vaste deel boven het vulpaneel betreft, is het geval 3 uit voornoemde tabel

20

X

H PRIVÉTUIN TOEGANGSZONE OPENBARE WEG MENSELIJKE ACTIVITEITENZONE

Residentieel gebouw: type voorbeeld van buitenschrijnwerk.

van toepassing. Het betekent dat er noch langs binnen, noch langs buiten veiligheidsglas vereist is, aangezien de onderste rand van de beglazing zich op een hoogte ≥ 0,9 m ten opzichte van de grond bevindt. Tot slot willen we erop wijzen dat de norm NBN S 23-002 geen specifieke voorschriften bevat voor een mogelijke vervanging van de beglazing. Indien deze echter moet vervangen worden na een ongeval en de situatie duidelijk gevaarlijk is, raden wij aan de ontwerprichtlijnen uit de nieuwe norm te volgen.

(1) Tussenlaag, opgebouwd uit kunststoffolie. (2) De valhoogte hc is de hoogte vanaf het niveau van de vloer onderaan tot het hoogste niveau van de sponning (in geval van vaste elementen) of van het kozijn (in geval van opengaande elementen).

Info Het WTCB heeft als taak het voeren van wetenschappelijk en technisch onderzoek ten voordele van bouwprofessionelen, om daarna de resultaten ervan voor de hele sector ter beschikking te stellen. Het geeft technische adviezen en draagt ook bij tot de innovatie en de ontwikkeling in de bouwsector door middel van contractresearch. www.wtcb.be - www.woodforum.be

NR

162

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

• 48STE JAARGANG • 3DE TRIMESTER 2008 • JAARABONNEMENT: € 26,00 • € 6,50

houtnieuws

BELGIË  BELGIQUE P.B./P.P. BRUSSEL X BC6594

HET HOUTVAKBLAD VOOR DE ARCHITECT, INTERIEURARCHITECT, TUINARCHITECT EN DE SECTOR

C ROSS L AMINATED TIMBER (CLT) A MERIK A ANS

ROOD EIKEN

t d n i v t e i n r e i h u Wat

Afgiftekantoor Brussel X • P408058 V.U. Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen

D ESIGN

VINDT U OP

WWW.HOUTNIEUWS.BE

UW PORTAALSITE OVER HOUT IN ARCHITECTUUR EN DESIGN

SCHRIJF

NU IN VOOR DE

8

GRATIS NEWSLETTERS PER JAAR VIA

WWW.HOUTNIEUWS.BE

HOU

DE VINGER AAN DE POLS VOOR DE LAATSTE WEETJES EN PROJECTEN MET HOUT.

•TECHNISCHE FICHE•

Dimensionale toleranties op buitenen binnenschrijnwerk den voor de vleugels van buiten- en binnendeuren, zijn opgenomen in de tabellen 1 (hoogte, breedte, dikte en haaksheid) en 2 (algemene en plaatselijke vlakheid). Deze tabellen zijn enkel van toepassing op deuren met gebruikelijke standaardafmetingen (een hoogte van 2015 of 2115 mm en een breedte van 630 tot 1230 mm). De beoordeling van de afwijkingen gebeurt zowel in een normaal klimaat als na conditionering in een vochtig en een droog klimaat. Behoudens andersluidende bepalingen in het bijzondere bestek, dient men voor deuren die de gebruikelijke standaardafmetingen niet overschrijden, de tolerantieklasse 2 (D2 en V2) te hanteren in een normaal klimaat. Na conditionering in een droog en een vochtig klimaat, wordt de klasse 1 (D1 en V1) aanvaard.

In dit artikel trachten we een overzicht te geven van de toelaatbare afwijkingen op buitenen binnenschrijnwerk. TEKST: B. MICHAUX, IR., LABORATORIUM ‘DAK- EN GEVELELEMENTEN’, EN P. COOSEMANS, ING., DIENST ‘BOUWPRODUCTEN’, WTCB

Fabricagetoleranties Wat de buitenafmetingen (breedte en hoogte van het vaste kader) betreft, bedragen de fabricagetoleranties ± 2,5 mm voor schrijnwerk uit hout. Ten aanzien van de hoogte en de breedte van de venstervleugels (gemeten in de bodem van de neg) hanteert men een tolerantie van ± 1 mm voor een breedte of hoogte < 1 m, die per bijkomende meter hoogte of breedte vermeerderd wordt met 0,5 m. De haaksheid van de vleugels wordt bepaald door de afwijking op de diagonaal (gemeten in de bodem van de neg): 2 mm voor een diagonaal < 1 m, te vermeerderen met 0,5 mm per bijkomende meter diagonaal (met een maximale afwijking van 3 mm). De fabricagetoleranties die beschouwd wor-

Voor buiten- of binnendeuren tussen ruimten met een verschillend klimaat zijn de te beschouwen hygrothermische belastingen en de maximaal toelaatbare hoogtekromming opgenomen in de STS 53.

Plaatsingstoleranties Wat de toleranties op geplaatst buitenschrijnwerk betreft, wordt er op de verticaliteit een afwijking toegelaten van Δv < 2 mm/m voor vensters. Voor deurvleugels moet de afwijking in de sluitingsrichting van de deur beperkt worden tot 3 mm/m.

De goede werking van de vleugels moet bovendien steeds gewaarborgd blijven. De eventuele vervormingen van het buitenschrijnwerk mogen de functionaliteit ervan niet in het gedrang brengen. Voor deuren en vensterdeuren gaat het hier vooral om hun lucht- en waterdichtheidsprestaties. Er worden met andere woorden geen toleranties opgelegd ten aanzien van de vervormingen, maar enkel criteria betreffende de lucht- en waterdichtheid van het schrijnwerk. Ook de neg van het metselwerk is onderhevig aan toleranties. Voor schrijnwerk uit hout is deze in principe 60 mm diep met een toelaatbare afwijking van ± 10 mm, wat overeenkomt met een overlapping van het vaste profiel van 40 mm en een zijspeling van 20 mm. Ten slotte moet ook voldoende aandacht gaan naar de uniformiteit van de breedte van het dagzicht van de profielen van eenzelfde kader. In deze context wordt aanbevolen om de as van het venster te laten samenvallen met de as van de opening, met een maximale afwijking van 5 mm.

Dit artikel is enkel zichtbaar Info voor abonnees. Blijkbaar bent Het WTCB heeft alsu taak het voeren van wetenschappelijk en technisch onderzoek geen abonnee of heeft u ten uw login nog voordele van bouwprofessionelen, om daarna de resultaten ervan voor de niet ingevoerd op de openingspagina hele sector ter beschikking te stellen. Het De afwijkingen op de horizontaliteit diegeeft technische adviezen en draagt ook www.houtnieuws.be nen op hun beurt kleiner te blijven dan bij tot de innovatie en de ontwikkeling Δh < 2 mm/m. De maximale afwijking bedraagt 5 mm, zowel ten opzichte van de verticaliteit als de horizontaliteit van het kader.

in de bouwsector door middel van contractresearch. www.wtcb.be - www.woodforum.be

Klik op deze pagina om u te abonneren Tabel 1 : Tolerantieklassen op de hoogte, de breedte, de dikte en de haaksheid van deurvleugels. (www.houtnieuws.be/newsletter) Tolerantieklasse

Hoogte, breedte (mm)

Dikte (mm)

Haaksheid (mm) (op 500 mm van de hoek)

D1

± 2,0

± 1,5

± 1,5

D2

± 1,5

± 1,0

± 1,5

D3

± 1,0

± 0,5

± 1,0

houtnieuws 162

Tabel 2 : Tolerantieklassen op de algemene en de plaatselijke vlakheid van deurvleugels.

22

Tolerantieklasse

Algemene vlakheid

Plaatselijke vlakheid (mm)

Torsie (mm)

Hoogtekromming (mm)

Breedtekromming (mm)

V1

8

8

4

0,4

V2

4

4

2

0,3

V3

2

2

1

0,2

Eén muisklik volstaat voor méér info over hout. Surf naar www.houtnieuws.be

van be e

MACHINES A BOIS HOUTBEWERKINGSMACHINES

WEIMA perst en verwerkt al uw houtafval

NV SA

Steenstraat 12 9402 Meerbeke-Ninove Tel.: +32 (0) 54 31 77 60 Fax.: +32 (0) 54 32 56 45 [email protected] www.vanbelle.be

Weinig PowerLock Door het gepatenteerde ‘Weinig PowerLock-systeem’ is het vervangen van werktuigen een kwestie van seconden. Met een toerental tot 12.000tpm (enkel mogelijk met PowerLock) kunt u de doorvoersnelheid verdubbelen ten opzichte van traditionele machines. Dit wil zeggen dat u, door de dagelijkse capaciteit te verdubbelen, de kost per geproduceerde eenheid kan verminderen en de levertijden kan verkorten.

Van Belle NV Exclusief verdeler in GH Luxemburg en Belgïe Uitgezonderd Antwerpen en Oost- Vlaanderen Tel.: 054 31 77 60 Fax: 054 32 56 45 http://www.vanbelle.be [email protected]

Van Belle NV Exclusief verdeler voor België.

van be e

MACHINES A BOIS HOUTBEWERKINGSMACHINES

NV SA

• FA S H I O N & D E S I G N •

De wellnesswarmte van hout

Een herenhuis in de Brusselse Kasteleinwijk, ooit architectenkantoor en nadien bibliotheek, werd verbouwd tot ‘Sea Me’, een cocon vol verwenning exclusief voor mannen. Sea Me gebruikt eiken in het interieur en zweert bij de stoelen van het Italiaanse Lemi Wood. En ook bij Hedonia Health en Wellness in Drongen gaat men volop voor het

24

TEKST: MIA DE KEERSMAEKER

© Sea Me

houtnieuws 162

warmtegevoel van hout..

Bij het binnentreden doet niets vermoeden dat hout in dit spa-complex de hoofdrol speelt. Als je door de gang naar de vestiaire loopt, gaat de vloer over van arduin in licht eiken dat ten slotte overal terugkeert. Het idee haalde men uit de scheepvaart. Sea Me is zoals een boot waar men een smallere loopplank gebruikt om naar de brug te gaan. Tussen twee verzorgingen kan men uitrusten op een tussenstop, in een zachte warmte en altijd omringd door de zachte kleuren van het eikenhout. Om meer oppervlakte te verkrijgen werd voor een mezzanine gekozen. De metafoor van de boot wordt voortgezet in de namen van de verzorgingscabines: Zanzibar, Bora Bora, Java, Sumatra, Bali...

Flexibiliteit De behandelingsstoelen zijn van Lemi, een Italiaans bedrijf gekend voor tafels, stoelen, trolleys en hightech accessoires in o.a. de wellness- en beautywereld. Het type Sowood is het paradepaardje. Zowel het moderne design als de warmte van het hout liggen aan de basis van het succes. Bij het ontwerp ging veel aandacht

© Sea Me

Bootgevoel

Relaxatieruimte in zachte kleuren van eikenhout

naar het comfort van de klant maar ook naar dat van de schoonheidspecialiste. Sowood is dan ook de eerste elektrische stoel in de wereld met een volledig frame in hout, net als de spiksplinternieuwe AQA Wood die in september uitkomt. Bij de Gemya en Centrun speelt vooral de look in hout. Hier is het frame wel in metaal. Om de zetels aan te passen aan het interieur is er steeds de keuze uit natuurlijke houtkleur in multiplex beukenhout, wengé, en zwart of wit gelakt. Voor de

VOOR

matras zijn er wel 1440 kleurencombinaties mogelijk.

Info www.seame.be www.lemi.it www.neolabo.be www.healthandwellnesshedonia.be

EEN WARMTEGEVOEL

In Drongen bij ‘Hedonia Health en Wellness’ koos men resoluut voor natuurlijke materialen en uiteraard voor het warmtegevoel van hout. Naast de Sowood-behandelingsstoel in zwart gelakt, werd een relaxatieruimte in Western Red Cedar ingericht. Het Western Red Cedar werd mat gevernist zodat het zijn oorspronkelijke kleur behoudt. Western Red Cedar is ook duurzaam. Voor de rest van het interieur koos men voor donker eiken in contrast met witte details.

houtnieuws 162

© Hedonia Health en Wellness

© Hedonia Health en Wellness

Western Red Cedar geniet de voorkeur bij de inrichting van dit wellnesscentrum.

25

• FA S H I O N & D E S I G N •

© Bernard Touillon, Sail & Sun Cruises

Een sprookje van duizend-en-één-jacht

De ‘Levantina’ werd gebouwd volgens de ‘gulet’-technieken: kiel in eiken; romp, kajuiten en meubelen in mahonie; afwerking van de brug in teak.

Watertoerisme zit in de lift. Almaar meer mensen voelen de kriebel om met de boot in zee te gaan. Voor wie het zich kan permitteren worden moderne jachten een tweede thuis. In Turkije is Bodrum het centrum van de bouw van houten gulets,

De grootste vloot van traditionele gulets of houten motorsailers, oorspronkelijk gebouwd voor de lokale vissers en sponsduikers van de Middellandse Zee, bestaat nog steeds in Turkije. Het schiereiland Bodrum was een van de belangrijkste scheepswerfcentra voor gulets sinds de 4e eeuw voor Christus. Vandaag zijn er nog meer dan 30 scheepswerven gevestigd. De boten die nu in de haven liggen zijn voornamelijk moderne replica’s ontworpen voor de chartermarkt.

in Sur (Oman) is het bouwen van de dhow nog steeds levendig aanwezig en is de driemast barkentijn Shabab Oman het grootste houten zeilschip dat

houtnieuws 162

momenteel nog actief is. Ten slotte sprokkelden we in Flanders Expo een aantal trends bij elkaar op de Belgian Boat Show die dit jaar zijn twintigste editie vierde. TEKST: MIA DE KEERSMAEKER

26

Bodrum Cup

Afhankelijk van het type gulet kunnen we stellen dat de masten in epoxyversterkt hout gemaakt worden. Aan dek is over het algemeen sipo gebruikt (zie het artikel over deze houtsoort in Houtnieuws 161). Buiten voert iroko de hoofdtoon en dikwijls is het buitendek ingelegd met teak. De bouw van een boot kan 9 maanden tot 2 jaar duren. Eenmaal in het water kan een goed onderhouden gulet wel 30 jaar dienst doen. De jaarlijkse Bodrum Cup, een internationaal festival voor houten boten, wil die houten boten binnen de Turkse vloot promoten

Hoofdkarakteristieken van een gulet zijn de merkwaardige collectieve plaatsen: een breed dek, een grote eet- en zitplaats binnen en buiten (vaak in vorm van een halve maan) en een keuken. Het aantal passagiers dat een gulet kan ontvangen hangt uiteraard af van de lengte, maar varieert in principe tussen 8 en 16 personen. Normaal gezien is een gulet 17 tot 25 meter lang. Bepaalde gulets hebben ook een ‘pigeon’s nest’ achteraan: een open plaats vol matrassen om te rusten, te lezen of gewoon te genieten van de omgeving en vrienden of familie. ©

© Bernard Touillon, Sail & Sun Cruises

-

Interieur in mahonie.

Grootste nog actieve houten schip De inwoners van Oman zijn van oudsher een zeemansvolk. De authentieke dhows waren houten zeezeilschepen waarmee ze reizen maakten naar China, India en zelfs Zanzibar en Egypte. De boten worden in Sur gebouwd. Je kan er de werkplaatsen bezoeken en een uitstap naar het dorp Ayega maken, waar veel dhowbouwers wonen. De Omanis bouwen de dhow vanuit het hart en het geheugen. Oorspronkelijk werd de dhow uit kokos vervaardigd, nu wordt teak gebruikt. Sinds een tiental jaar wordt voor de romp vezelglas gebruikt. Op de scheepswerf van Sur staat een gerenoveerde

dhow als eerbetoon aan de grote bouwers en de bemanning. Toch is de traditie niet uitgestorven en gaat de productie van de dhow voor de vissers gewoon door. Ook de lange roeiboten voor de regatta’s - zo geliefd bij de Omani - worden nog steeds in hout gebouwd. Meer nog, de driemast barkentijn Shabab Oman is een belangrijke ambassadeur van het Sultanaat van Oman. Niet alleen doet het schip veel landen aan, het neemt ook deel aan vele internationale vieringen en evenemen-

ten. Het houten schip werd in 1971 in Schotland gebouwd en bestaat uit eiken uit Schotland en naaldhout uit Uruguay. In 1979 werd het schip overgegeven aan de Koninklijke Marine van Oman, waar het fungeert als trainingsschip. Het boegbeeld van het schip is een replica van de 15e-eeuwse Omaanse marinier Ahmed bin Majed. Hij hielp de Portugese zeiler Vasco da Gama bij het ontdekken van Afrika en India. De Shabab Oman staat bekend als het grootste houten zeilschip dat momenteel nog actief is en deed o.m. mee aan Sail New York (1986, ter ere van het 500-jarige ontdekken van Amerika), de 200e verjaardag van de oprichting van Australië (19871988), de Columbus Regatta (1992). Ze won ook de Cutty Sark Tall Ship Race in de Baltische zee (1996)

Info www.belgianboatshow.be www.bodrumcup.com

© Oman Toerisme

houtnieuws 162

De Fatah Al Khair op de werf in Sur als eerbetoon aan de Dhow-bouwers.

27

• S I G N AT U UR •

Monitor op hout TEKST: MIA DEKEERSMAEKER

BRITSE

FLEXIBELE ‘HERMIT CABINS’

FINESSE IN HOUT

De Brit Clive Christian maakt meubels in Victoriaanse en Edwardiaanse stijl en in régencestijl. Hij gebruikt daarvoor verschillende materialen, met hout in de hoofdrol. Voor de afwerking werkt hij nog ambachtelijk. Zo zijn de laden uit massief beuken met zwaluwstaartverbindingen gemaakt. In de zijflank is het logo van Clive Christian gegraveerd. De fronten van de kasten zijn in massief hout. Het zijn paneeldeuren opgebouwd uit regels en stijlen met een in- of uitspringend binnenpaneel. De klant kan qua uitzicht kiezen uit ‘honing’, ‘eiken’ of ‘naturel eik’, donker of warm getinte ‘walnoot’ en ‘taxus’ met een ‘antique finish’. De deurpanelen worden verpersoonlijkt door houtinlegwerk in de vorm van een ‘empire flame’ of ‘crossbanding’, fijn inlegwerk in de vorm van een kruis. Ook de binnenkasten kunnen naar keuze in fineer afgewerkt worden. De deuren zijn gemaakt volgens het deur-in-kaderprincipe, waardoor de kader de corpuskanten bedekt. Clive Christians meubelen zijn geen maatwerk in de strikte zin van het woord. Een keuken of een ander meubel wordt wel gemaakt per order speciaal voor de klant en volgens de ruimte waarvoor het meubel bestemd is.

In het glooiende rustieke noordelijke landschap van Zweden staan nog talloze karakteristieke oude schuren, een mix van dennen en grenen. Sommige schuren zijn wel 200 jaar oud. Waar deze juweeltjes dreigen te bezwijken, neemt de firma Arvesund ze over en bouwt van het prachtig gekleurde karakteristieke hout degelijke ‘hermit cabins’ (kluizenaarshutten): kleine, comfortabele hutten met de Noordelijke romantiek van toen. De naam zegt het al; de kleine woningen van 8 m² zijn geschikt voor 1 persoon. Maar ze zijn niet zomaar een schuilplaats, want uitgerust met fornuis, schoorsteen, boiler, bed, stoel, tafel en kapstok bieden ze aan de bewoner een echte thuis. Een bewoner die even uit de drukte wil stappen, of gewoon wat tijd alleen wil doorbrengen. Hermit cabins zijn nieuw in België, maar als unicum wereldwijd terug te vinden. Door het gebruik van oud hout is namelijk elke hut anders. Er wordt, indien gewenst, ook op maat gewerkt. Ook combinaties van oud hout en nieuw hout behoren tot de mogelijkheden.

Info Bobizz B.V. Tel.: +31 (0)70 392 47 19 www.arvesund.nl

Clive Christian Leopoldplaats 10, 2000 Antwerpen, Tel.: +32 (0)3 232 34 59 www.clive.com

houtnieuws 162

SAMENSPEL

28

Info Stephan Siepermann Vormgeving Oudegracht 266 werfkelder, Utrecht Tel.: +31 (0)6 204 409 51 www.stephansiepermann.com

VAN KITT EN HOUT

Bij de reeks ‘kitt meubelen’ gaat het vooral om het samenspel tussen de kitt die als lijm en tegelijkertijd als expansievoeg fungeert en de verschillende houtsoorten. Noten, eiken, kersen, mahonie, meranti, teak, curupixa, linde, peren, wengé en andere loofboomhoutsoorten werden in verschillende nerfrichtingen gebruikt. Naaldhout is over het algemeen te zacht voor een tafel of krukje. Het mooie aan het ontwerp is dat ook stukjes die te klein zijn voor de meubelindustrie niet verloren gaan. Bij de tafel gebruikt de vormgever Stephan Siepermann, die in 2005 afstudeerde aan de Design Academie in Eindhoven en nu zijn atelier en werkplaats in Utrecht heeft, een constructie binnenin waardoor het tafelblad stijf blijft en niet doorhangt door zijn eigen gewicht. Bij het krukje liet hij deze constructie weg waardoor de zitting flexibel is. De kitt zorgt ook voor de flexibiliteit van het zitvlak. De tafel is inmiddels opgenomen in de collectie van “zuiver”, een Nederlands designlabel, dat de tafel nu in productie heeft.

Houtimport & Industrie

Een uitzonderlijk gamma hout, panelen, parket en profielen

Onze prestaties. Uw voorsprong.

De Variomat-serie

ÀÌi˜ œÕÌܜ ˜ÊÇäʅ > Ê` À i UÊi 3 œÀÀ>>` Ó Ê“ Êۜ ʓ UÊxäää >>ÊÓää ⠘ œ œ Ì ŽÃ i}ˆlÊ UÊ>LÀˆi ʅiiÊ }i˜Êˆ˜ ˆ˜ À i Û i UÊ Ãt ÀœV…ÕÀi ʜ˜âiÊL } > > À ÊÊÊ6

,
-Ê/,
*ʘÛÊUÊՏ`i˜`>ÊÓ£ÊUÊÓnääÊiV…ii˜ÊUÊ i}ˆl - /,
* ˜Û U Տ`i˜`> Ó£ /i\ÊääÎÓÊ£xÊ{£Ê™™ÊÈ{ÊUÊ>Ý\ÊääÎÓÊ£xÊ{ÎÊäÈÊnÇÊ ˆ˜vœJÌÀ>«°LiÊUÊÜÜÜ°ÌÀ>«°Li

In de lengte en de breedte bewerken – met één machine. Aan vier zijden schaven en profileren, en hierbij werkstukken in de lengte en de breedte bewerken – onmogelijk? Zeker niet, tot zo'n kunststukje is wereldwijd slechts één groefmachine in staat: de Variomat. Door de modulaire ombouwoptie beschikt u over een hoge mate aan flexibiliteit. Ombouwen is dankzij het WEINIG-geheugensysteem, de PowerLock-technologie en de optionele, multifunctionele tafel een kwestie van seconden. Investeer in een krachtige technologie, die met uw wensen meegroeit!

Moderne houtproducten voor duurzaam leven Zachthout voor innovatieve bouwconstructies of hardhout voor creatieve binnenshuis design – houtmaterialen zijn een blijvende trend.

MICHAEL WEINIG AG Tel.: +49 (0) 93 41/ 86-0 [email protected] WEINIG . WACO . GRECON . DIMTER . RAIMANN . CONCEPT WWW.WEINIG.COM

Moderne houtproducten zijn breed toepasbaar, voldoen aan de hoogste technische standaarden, zijn rendabel en zijn esthetisch aantrekkelijk. De unieke voordelen van herwinbare, milieu- en klimaatvriendelijke grondstoffen afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, kunnen alleen in de wereld van hout worden aangetroffen. www.germantimber.com

•EXPERTISE•

Wallonie Design Promouvoir le design est la mission de base de Design Vlaanderen. Créateurs et entreprises peuvent bien développer de nouveaux produits plus captivants les uns que les autres, si ces produits n’arrivent pas dans les mains des bonnes personnes, s’ils restent inconnus, alors tous les efforts auront été vains. C’est pourquoi Design Vlaanderen Galerie organise six expositions par an. Afin de mieux faire connaître les différents aspects du design, Design Vlaanderen décerne également chaque année les prix Henry van de Velde Awards et a créé un label du nom du célèbre peintre, architecte, décorateur d’intérieur et enseignant avec De Mosquito-stoel wordtanversois vervaardigdqui uit-een gebogen Victor Horta et Paul Hankarin-de estkleuren l’un des houten blad (gelakt multiplex, wit, zwart fondateurs de l’Artofnouveau et, plus eiken). afwerkingbelge met gebleekt généralement, l’un des acteurs majeurs duWallonie mouvement moderniste l’architec-in 2005 Design werd de opgericht ture et du design en occident au début door hetsiècle. Waalse Ministerie vanorgaEconomie, du XXe Design Vlaanderen nise également l’exposition de groupe ‘Dedoor de Tewerkstelling en Handel en Nieuwe Oogst’ qui donne la possibilité à provinciedesigners Luik. Het is de eerste de nouveaux reconnus de pré-Waalse senter le résultat die de travaux fouillés heeft sur organisatie als opdracht om un thème choisi.

30

Nu het ecologisch bewustzijn dient te worden gestimuleerd, legt Wallonie Design zeker ook de klemtoon op ecologische grondstoffen en hun talrijke voordelen, Anderzijds zal de vzw vanaf 2009 bedrijfsbezoeken organiseren voor designers. Deelnemende bedrijven zullen gespecialiseerd zijn in het gebruik van verschillende grondstoffen en technieken om de designers bewust te maken van de verschillende toepassingsmogelijkheden voor hun sector. Het gebeurt immers nog al te vaak dat designers niet op de hoogte zijn van de verschillende mogelijkheden op het vlak van houtverwerking, terwijl de grondstof hout tal van voordelen biedt en Wallonië beschikt over een groot aantal bedrijven in die sector.

50 success stories Eind september publiceert Wallonie Design het originele boek ’Wallonie +Design+Entreprise’, met 50 succesverhalen over de samenwerking tussen design en de bedrijfswereld in Wallonië. We vermelden alvast het bedrijf Mathy-by-Bols, dat commercieel succes en ecologisch bewustzijn wist te verzoenen.

Het wandmeubel ‘Libri’ in essen kreeg de ‘+1 Award’ op de meubelbeurs in Stockholm als ‘beste nieuw designproduct 2008’.

© Design : Michaël Bihain/Editée par Swedese/Photo : Mikael Strinnhead

houtnieuws 162

design te promoten en bekendheid te

Quatre an, Design Vlaanderen gevenfois als par sociocultureel en economisch met l’accent dans sa revue Kwintessens instrument. Wallonie Design sur une thématique liée au designisetontstaan à la mode, en collaboration avec Flanders uit de samenwerking van vijftien Fashion Institute. Outre des articles de die design promoten en fond,organisaties la revue propose un agenda bien fourni et un portfolio avec des photos die in heel Wallonië werkzaam zijn, uniques des nouveautés en design et leur description. graphisme de la en revue ondermeerLeAWEX, Fedustria andere Kwintessens est prise en charge chaque bekende Confiée verenigingen. fois par un autre graphiste. à d’autres mains, la revue sert donc ainsi STÉPHANIE KOCH, W ALLONIE DESIGN égalementTEKST de :carte de visite montrant la variété du talent des designers graphistes flamands. Al drie jaar timmert de vzw Wallonie Les Henry de Velde Awards Design aanvan de weg om de Waalserécomactivipensent et les teiten oples hetcréateurs vlak van prometteurs design te valoriseentreprises de design innovantes par une ren en design te integreren in industriële somme d’argent, trophée un vlotter certiprojecten, door te un zorgen vooreteen ficat d’authenticité et devan qualité, le en label contact tussen de wereld design die Henry de Velde, qui atteste du caracvan hetvan bedrijfsleven. tère contemporain, créatif et authentique d’une Les œuvres 2008 qui De vzwréalisation. is sterk begaan met milieubewust ont reçu un et un label ontwerp enprix ecologie, en sont volgtexposées nieuwe au Parlement flamand. inzake milieu dan inzichten en gegevens ook op de voet. Ze profileert zich reeds Les salons et euregionaal évènements vlak sonten également twee jaar op heeft de un moyen astucieux de faire de la promoleiding over het project Euregio Design tion. Ainsi,for le Salon du meuble de Milan est Platform Sustainable Design&Living, l’occasion entreprises dat in 2008pour werdles opgestart en totsélection2011 vernées d’entrer en contact avec la presse et schillende partners uit de Euregio Maasles hommes d’affaires sans frais. Rijn zal bijeenbrengen omtrop hundekrachten te bundelen en een platform op te zetten dat zich zal specialiseren in duurzaam Design Vlaanderen donne aux design.

© Michaël Bihain, all rights reserved layout designed by ToMA

Design Vlaanderen fait la promotion du design contemporain auprès du grand public et des entreprises

Info www.walloniedesign.be

ADV 210 x 297 +5mm (200808) (200808).indd indd 1

29-08-2008 29 08 2008 10:38:52

•EXPERTISE•

Chaise & Tabouret, stoel en krukje in eik, door Marina Bautier (La Maison de Marina)

© Carl Vandevoort

Belgische en Antwerpse schilder, architect, binnenhuisinrichter en leraar die, samen met Victor Horta en Paul Hankar, medeoprichter is van de Belgische Art nouveau en algemeen beschouwd wordt als één van de belangrijkste actoren van de modernistische architectuur- en designbeweging in het Westen in het begin van de XXe eeuw. Ensemble, stadsmeubilair van Roel Vandebeek voor Wolters. Ensemble ontving in 2007 een Henry van de Velde Label.

Hoe kan je de werking van Design Vlaanderen het beste typeren? Eigenlijk in 3 slagzinnen. “Design Vlaanderen promoot eigentijds design naar mensen en bedrijven”, “Design Vlaanderen geeft jong talent de kans om te groeien” en “Design maakt het verschil”. houtnieuws 162

TEKST: BIE LUYSSAERT, DESIGN VLAANDEREN

32

TEXTE : BIE LUYSSAERT, DESIGN VLAANDEREN

Design Vlaanderen promoot eigentijds design naar mensen en bedrijven Promotie van design is de basis van Design Vlaanderen. Ontwerpers en bedrijven mogen boeiende en vernieuwende producten ontwikkelen, als er geen aandacht aan besteed wordt, als het niet opgepikt wordt door de juiste mensen, dan wordt het meteen een stuk moeilijker. Daarom brengt de Design Vlaanderen Galerie tot 6 tentoonstellingen per jaar, waaronder de groepstentoonstelling de Nieuwe Oogst, waarin alle nieuw erkende ontwerpers getoond worden. Verder wordt rond verschillende thema’s gewerkt. Om de verschillende aspecten van design te belichten, reikt Design Vlaanderen ook jaarlijks de Henry van de Velde Awards & Labels, genaamd naar de beroemde

In het tijdschrift Kwintessens belicht Design Vlaanderen 4 keer per jaar designthema’s en, in samenwerking met Flanders Fashion Institute, mode. Naast heel wat inhoudelijke artikels is er een uitgebreide kalender en een portfolio met unieke foto’s van nieuwe objecten en recensies. Kwintessens wordt telkens door een andere grafische vormgever onder handen genomen, zodat het ook een boeiende staalkaart vormt van de grafische vormgeving in Vlaanderen. De Henry van de Velde Awards belonen beloftevolle ontwerpers en innoverende designbedrijven met een geldsom, een trofee en een getuigschrift. De Henry van de Velde Labels geven een kwaliteitslabel aan hedendaagse, creatieve, authentieke ontwerpen met een meerwaarde. De Awards en Labels 2008 zullen te zien zijn in het Vlaams Parlement. Bij promotie hoort een uitgekiende beursstrategie. Een jaarlijkse focus ligt op de Meubelbeurs van Milaan, waar we een selectie van bedrijven de kans geven op een betaalbare manier de pers en vakmensen te bereiken.

© Lieven Herreman

Betterfood, tentoonstelling in de Design Vlaanderen Galerie, voorjaar 2007, tafel en Bigplank van Philippe Allaeys, Alph, servies van Jos Devriendt voor Maat.

Design Vlaanderen geeft jonge talenten de kans om te groeien Het ontbreekt Vlaanderen niet aan creativiteit in vormgeving. Heel wat ontwerpers zijn met succes bezig in toegepaste disciplines als glas, keramiek, textiel, meubel, maar bv. ook industriële vormgeving. Maar het volstaat niet altijd om een goed ontwerper te zijn. Als ontwerper is netwerken, in de pers komen, gezien worden in tentoonstellingen, enz. van levensbelang. Design Vlaanderen geeft ontwerpers de kans om deel te nemen aan selecties, waarna ze, als ze goed bevonden worden door een externe jury, getoond worden in de Design Vlaanderen Galerie, opgenomen worden in het tijdschrift Kwintessens, subsidies kunnen krijgen,… Design Vlaanderen informeert ontwerpers en designbedrijven via hun nieuwsbrief over interessante projecten, tentoonstellingen, opdrachten, vormingen,… Samen met de VLAO-accountmanagers wordt advies gegeven aan kmo’s.

Design maakt het verschil

Info Wilt u weten wat Design Vlaanderen voor u kan doen, wenst u meer informatie over Design Vlaanderen of de erkende ontwerpers, neem contact met ons op: 02 227 60 60, [email protected] of www.designvlaanderen.be. Voor informatie over de workshops kan u terecht op www.belgiandesignforum.be.

houtnieuws 162

Dat design het verschil maakt, daar is Design Vlaanderen al geruime tijd van overtuigd. In gerichte workshops voor bedrijfsleiders laten we bedrijven en ontwerpers aan het woord over het verloop van hun samenwerking en de economische resultaten ervan. In het Belgian Design Forum wordt dieper ingegaan op designmanagement. Zo is er in het najaar een workshop over de economische efficiëntie van het gebruiken van een designer. Design Vlaanderen matcht ook ontwerpers met bedrijven. Tijdens een uitgebreid gesprek worden de noden en verwachtingen bekeken. Daarna doen we een oproep en bespreken we met de bedrijfsleider de dossiers van ontwerpers.

33

•EVENTS•

VAN 26 SEPTEMBER TOT 19 OKTOBER (LUIK) BIENNALE INTERNATIONALE DU DESIGN DE LIÈGE De vierde editie van de Designbiënnale van Luik bestaat uit enerzijds een centrale tentoonstelling ‘[é]vocations’ en anderzijds een twintigtal evenementen (tentoonstellingen, colloquia, thematische dagen, winkelbezoeken,…) op verschillende plaatsen zoals musea, galerijen of alternatieve locaties. Bij deze manifestatie staat in het bijzonder de Luikse designer Gustave Serrurier-Bovy (1858-1910) in de kijker, ter gelegenheid van de 150e verjaardag van zijn geboorte.

Info

VAN 29 SEPTEMBER TOT 3 OKTOBER (ROTTERDAM, NEDERLAND) De Nederlandse vakbeurs voor Hout en Plaatmateriaalbewerking vindt plaats van 29 september tot 3 oktober in de Ahoy te Rotterdam. De exposanten zijn gegroepeerd in functie van hun specialiteiten: machines & automatisering, toelevering, hout en plaatmateriaal, gereedschap. Eén van de nieuwigheden is de uitreiking van een prijs voor innovatie op het vlak van binnenhuisinrichting en meubelmakerij. Doel van deze prijs is niet om de aandacht te vestigen op een project, maar wel op een vakman waarvan “intelligente” werkwijze blijk geeft van een grotere efficiëntie, een verhoogde veiligheid of een kostenverlaging. Het seminarieprogramma van Hout 2008 is deels toegespitst op architecten. Zo pre-

senteert M III Architecten ‘Q’, een bouwmethode van ecologische, gezonde en commercieel verantwoorde woningbouw. De methode staat borg voor een gezond binnenklimaat en is concurrerend met vergelijkbare traditionele bouwmethodes. Het seminarie ‘Duurzame gevels in hout’ belicht, aan de hand van praktijkvoorbeelden, de vele ontwerpmogelijkheden, geschikte houtsoorten en risicofactoren. Ook deze seminaries zijn interessant: duurzaam hout inkopen, risicomaat houten kozijnen en CE-markering. Op maandag en dinsdag zijn er speciale tours voor architecten.

Info www.hout.nl

www.designliege.be

VAN 17 TOT 19 OKTOBER 2008 (WALLONIË LUXEMBURG) ‘LE WEEK-END DU BOIS’

houtnieuws 162

Voor zijn vierde editie stelt ‘Le Week-end du bois’ zich verschillende doelstellingen : sensibilisatie van het groot publiek voor bos en hout aan de hand van pedagogische, ludie-

34

ke, recreatieve en artistieke initiatieven ; de vakkennis en de competenties van de houtkolom benadrukken; en ontmoetingen tot stand brengen rond het thema bos en hout. Drie dagen

EN

lang zullen diverse activiteiten plaatsvinden overal in Wallonië en in het Groothertogdom

Info www.leweekenddubois.be

VAN 17

TOT 26 OKTOBER (KORTRIJK) INTERIEUR 08

VAN 17 TOT 20 OCTOBER (ANGERS, FRANKRIJK) SALON MAISON BOIS Voor zijn tiende editie stelt het “Salon Maison Bois” ondermeer aan zijn bezoekers voor om twee woningen op ware grootte te ontdekken. De eerste is een modulair houten huis van 200 m² dat een overzicht geeft van de recentste evoluties op het vlak van duurzaam wonen (constructieve oplossingen, hernieuwbare energie, domotica, binneninrichting,…). De tweede is een collectieve woning van 250 m² bestaande uit vier appartementen, waarvan twee volledig ingericht. Verder zal er ook een wedstrijd zijn van houten realisaties ‘Palmarès du Salon Maison Bois’, een tentoonstelling van designmeubilair en een ruim programma van voordrachten.

21e internationale biënnale voor wooncreativiteit. Eregenodigde dit jaar is de Spaanse designer Jaime Hayon.

Info www.interieur.be

VAN 2 TOT 5 NOVEMBER (BRUSSEL) MEUBELBEURS

Info

Info

www.salon-maison-bois.com

www.meubelbeurs.be

1 EN 2 NOVEMBER (ANTWERPEN) Hout en Groen Wonen is de bouwbeurs in Vlaanderen voor houtbouw, duurzaam bouwen en hernieuwbare energieën. Het is een snelst groeiende beurs in Vlaanderen en is

ondertussen al aan zijn 5e editie toe. Dit jaar is het centrale thema houtbouw in al zijn vormen: houtskeletbouw, houtmassiefbouw, houtvakwerk, parket, gevelplanken, terrashout, etc. De beurs heeft als doel hout in al zijn vormen in de bouwsector te promoten bij het grote publiek. Alle nieuwste technologieën worden samengebracht

onder één dak, zodat bezoekers kennis kunnen maken met wat de markt hieromtrent momenteel te bieden heeft.

Info www.houtengroenwonen.be

BRUSSELS EXPO HALL 7 6 & 7 NOV 2008

VOORSCHRIJVERS VAN VANDAAG & MORGEN

HET IDEALE FORUM OM OP KORTE TIJD LANDURIGE CONTACTEN TE LEGGEN MET KWALITATIEVE LEVERANCIERS.

Een initiatief van

organisator van BATIBOUW & Mijn Huis Mijn Architect

REGISTER ON INVITED BY

Houtnieuws

YOUR CODE

108

WAT U MAG VERWACHTEN INNOVATIEVE PRODUCTEN EN DIENSTEN - BEGEESTERDE SPREKERS EXPOSITIERUIMTES - LOUNGE BAR

houtnieuws 162

DE VAKBEURS VOOR DE

35

•EVENTS•

6

EN

7

NOVEMBER

(BRUSSEL)

VAN 21

TOT 24 NOVEMBER ENERGIE & HABITAT (NAMUR)

Concept & Build is een compleet nieuw concept exclusief voorbehouden aan vakmensen met bouwbeslissing. Tijdens deze tweedaagse beurs zullen de bezoekende voorschrijvers vooral contacten leggen en maken zij kennis met nieuwe producten en bouwsystemen. Deze beurs richt zich specifiek tot volgende groepen uit de bouw- en renovatiesector: architecten en ingenieurarchitecten, interieurarchitecten, laatstejaarsstudenten architectuur en interieurarchitectuur, architecten-stagiairs, studieburelen, sleutel op de deur bedrijven en grote bouwbedrijven. Op donderdagvoormiddag is de beurs voorbehouden aan laatstejaarsstudenten architectuur en interieurarchitectuur. Daartoe richtte zich voorheen de beurs Education die nu geïntegreerd is in dit nieuwe beursconcept.

Info www.conceptandbuild.be

Belgische beurs voor energiebesparing en duurzaam bouwen.

Info www.energie-habitat.be

VAN 12 TOT 16 NOVEMBER (STAVANGER, NOORWEGEN) NORWEGIAN WOOD CONFERENCE Van 12 tot 16 november, organiseert de Noorse architectenvereniging (NAL) een internationale conferentie te Stavanger. Een tiental befaamde sprekers staan op het programma en verschillende excursies en bezoeken aan recente of lopende projecten zullen worden voorgesteld. Deze conferentie staat open voor professionelen van de bouwsector. Het volledige programma vindt u op onderstaande website.

Info www.arkitektur.no/ecobox

Wij nemen niets luchtig op ...

houtnieuws 162

• Industriële stofafzuiging • Industriële ventilatie • Plaatbewerking • Speciale constructies op maat

36

Industrieweg Noord 1141 3660 Opglabbeek Tel 089/85 55 21 - Fax 089/85 42 21 E-mail: [email protected] Vernieuwde website: www.limoco-industries.be

MEUBELFABRIEK THEUNS - Essen

•VOOR U VERZAMELD•

CARROUSEL PROFESSIONELE

ONTMOETINGEN VOOR DE

Columna Lignea® Ronde houten kolommen

HOUTSECTOR Op 10 juni jl. organiseerde de Nationale Federatie der Houthandelaars (NFH) in het Huis van het Hout een succesvolle ontmoetingsdag voor haar leden en die van de andere federaties van de houtkolom. Het gevarieerde programma omvatte o.m. het nieuwe bonussysteem van collectieve resultaatsgebonden voordelen, en een stand van zaken op het vlak van CE-markering van constructiehout. Elke uiteenzetting (concreet en ‘to the point’) duurde ongeveer 30 minuten en vond in het Nederlands en in het Frans plaats. In de exposantenruite konden de deelnemers contact leggen met een twintigtal interessante bedrijven en verenigingen: - software voor de houtsector: Ad Ultima, Allgeier, Aprosoft, Edan Wood, Onifin, Predim, Proginov, SDP, Desk Solutions - machines voor CE-markering: Brookhuis, CBS-CBT, Dynalyse, Weinig - verzekeringen: Euler Hermes, AON - energie: Luminus, Ecosystec - steun aan bedrijven: VLAO (Vlaams Agentschap Ondernemen), ASE Agence de Stimulation Economique, la Direction de l’Information des Aides publiques économiques de la Région Wallonne - houtstempels: Wyffels - organisaties: Technisch Centrum voor de Houtnijverheid, Opleidingscentrum Hout, Belgian Woodforum en Union des Classes Moyennes

als bouwelement constructief & decoratief • interieur & exterieur • nieuwbouw & renovatie • lange lengtes mogelijk • •

SYMPOSIUM

OVER DE INTERACTIE TUSSEN BOSBOUW EN DE HOUTVERWERKENDE INDUSTRIE IN VLAANDEREN vandaag leeft binnen de boshoutkolom en de belangrijkste zaken voor verder onderzoek te identificeren. Mis deze afspraak zeker niet!

verkrijgbaar in grenen, vuren, lariks, eik, padouk, afzelia, iroko, red cedar, enz...

Praktisch Waar? Het cultuur– en congrescentrum Het Pand (UGent) Onderbergen 1, 9000 Gent Wanneer? 27 november 2008 Hoe laat? 9.30u - 16.30u Hoeveel? De deelnameprijs bedraagt 25 € en omvat o.m. de referatenmap en het middagmaal. Hoe inschrijven? [email protected] (laboratorium houttechnologie) Tel: 09-264 61 18 - Fax: 09-264 62 33

Getest door het TCHN tot 25.000 kg draagkracht op 1 kolom

Voor vrijblijvende informatie: T + 32 03 383 05 41 F + 32 03 385 06 04

Peeters Jef bvba Fabricant van ronde houten kolommen Jagersweg 18 – 2390 Westmalle

houtnieuws 162

Op 27 november organiseert het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), in samenwerking met het Laboratorium voor houttechnologie van de Universiteit Gent, een symposium over de interactie tussen bosbouw en de houtverwerkende industrie in Vlaanderen. Het symposium blikt terug op meer dan 15 jaar houtkwaliteitsonderzoek en is opgebouwd rond 3 pijlers: - relatie beheer, standplaats en houtkwaliteit; - relatie kwaliteit en eindproduct; - integratie van de gehele kolom met aandacht voor beleidsimpact. Het is vooral de bedoeling om in een open forum op het einde van de dag een goede en brede discussie te hebben over wat er

[email protected] www.columna-lignea.be

37

•IEDEREEN HEEFT ‘T OVER•

EUROWALL,

TRENDY

DE SMALSTE SPOUWISOLATIE

Hout en houtprints zijn erg in trek. Dat is de Italiaanse fabrikant Abet Laminati, expert inzake hogedruklaminaat voor decoratieve toepassingen, niet ontgaan. Het bedrijf heeft dan ook meer dan 30 nieuwe houtdessins aan zijn gamma toegevoegd. De Legnicollectie telt vanaf nu 123 verschillende houtprints. Nieuw en trendy zijn o.a. de prints lariks, berken, olmen, olijf, amanunda en rozenhout. Diverse oppervlaktestructuren zijn beschikbaar: hoogglans, satijnglans, supermat, fijn geribbeld, natuurgetrouw mat, en ook ruwere houtstructuur (grainwood). De combinatie van kleuren en structuren kan prachtige effecten teweegbrengen. Zo geeft een plaatmateriaal in een effen kleur met een grainwood oppervlaktestructuur het decoratieve laminaat het uitzicht van een geverfd houten paneel. Het product laat zich gemakkelijk onderhouden, is kras-, vocht- en vlekbestendig en kleurvast. Het kan zowel horizontaal als verticaal gebruikt worden voor diverse toepassingen: maatmeubilair, keukenmeubelen, badkamermeubilair, dressings, kasten, deuren, wandrekken, (schuif)wanden, tafels, zitbanken, enz. Er dient ook vermeld dat Abet Laminati technische ondersteuning biedt bij de realisatie van projecten.

De natuur is een onuitputtelijke bron van inspiratie voor de product innovators van Rectibel. Zo ontwikkelden ze Eurowall, een perfect isolerende, duurzame en ultrasmalle spouwisolatie. Eurowall beschikt over een nieuwe tand- en groefverbinding, een ingenieuze bekleding en een uitstekende isolatiewaarde.

Info

Info

www.recticelinsulation.be

www.abet.be

HOU’T

HOUTEN PRINTS

VAST

De tentoonstelling Hou’t vast in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren wordt verlengd tot 30 november 2008.

MASSIEF PARKET MET VEROUDERD UITZICHT

houtnieuws 162

De nieuwe collectie massieve parket ‘Litho’, die op Interieur 08 gelanceerd wordt door Collstrop, combineert de charme van een eeuwenoude plankenvloer met de voordelen van de hedendaagse hoogtechnologische behandelingstechniek. Het resultaat? Een verweerde look met verschillende doorleefde kleurschakeringen en unieke onregelmatigheden, als gevolg van een zorgvuldige afwerking van de vloerplanken in vier stappen: inverteren, simuleren, patineren en oliën. Alles begint bij de inversiebewerking die inspeelt op de looizuren in de eik en het hout een bijzondere, doorleefde tint geeft. Als gevolg van de behandeling kleuren de jaarringen lichter en het hout donkerder, zodat de normale kleurverhouding wordt omgekeerd. Doordat elke plank een ander looizuurgehalte heeft, is er telkens een andere reactie en krijg je een vloeroppervlak met diverse schakeringen van eenzelfde tint. Een effect dat je ook ziet bij eeuwenoude vloeren. Stap twee is de simulatie, een oppervlaktebewerking die het hout veroudert. Daarbij krijgen zowel de randen als het oppervlak van de planken ongelijkmatige ‘beschadigingen’ toegebracht, deels handmatig, deel machinaal. Daarna worden de planken grondig geborsteld zodat alle zachte nerven eruit verdwijnen. Volgt de patinebewerking die de uiteindelijke kleurnuance bepaalt. Er is keuze uit drie kleurtinten, van bleek naar donker: ‘museum’, ‘theater’ en ‘factory’. In laatste instantie worden de vloerplanken geolied, meteen ook de eindbescherming. Deze collectie in Frans eiken is beschikbaar in 2 diktes (14 en 21 mm) en 3 breedtes (13, 15 en 17 cm).

Info www.collstrop.be

38

Info www.africamuseum.be

VERLENGD TOT 30.11.2008

Villa Storingavika, Norway Architect: Todd Saunders Photographer: Michael Perlmutter

What’s more green than mother nature?

Today, your projects can be as respectful of the environment as you want them to be. Building with Western Red Cedar is the natural place to start. Not only does it have distinctive beauty, natural durability and centuries of proven performance, Western Red Cedar is the ultimate green building material. It produces fewer greenhouse gases, requires less energy to produce than alternatives and comes from a renewable, sustainable resource. Equally important, Western Red Cedar is carbon neutral. For more information about Western Red Cedar, our supplier members and where you can purchase it, please visit our website. If you have a distinctive project featuring Western Red Cedar and would like to profile it and your firm in the WRCEA’s promotional campaign, please email us at [email protected].

www.wrcea.org

Hawa-schuifbeslag brengt beweging in uw projecten.

HAWA-Puro: open voor volledige transparantie.

Deuren en wanden zachtjes en soepel verschuiven en dan efficiënt opbergen; bijzondere plattegrondindelingen realiseren, een ruimte eenvoudig en creatief indelen, kasten ruimtebesparend inrichten, raamluiken elegant in de architectuur integreren: bij Hawa vindt u voor vrijwel elke situatie en elk materiaal het passende schuifbeslag. Daarbij kunt u rekenen op een eenvoudige montage, hoge kwaliteit en Zwitserse precisie. Overtuig uzelf door te klikken op hét adres voor innovatieve beslagsystemen en -oplossingen: www.hawa.ch

Octrooien

We verheugen ons op uw bezoek!

Pure schoonheid: HAWA-Puro 100–150. Het discrete beslag voor op het plafond aansluitende glazen schuifdeuren met onzichtbare ophanging. Eleganter dan met deze onzichtbare techniek kunnen transparante materialen niet in beweging worden gebracht. Het komt dan ook goed uit dat met de nieuwe HAWA-Puro 100–150 nu een schuifbeslag beschikbaar is dat zo onopvallend als geen ander zijn diensten doet. Met zijn onzichtbare ophanging en de volledig in het plafond integreerbare looprails biedt het schitterende perspectieven voor al uw ideeën op het gebied van glazen wanden en deuren. Niet alleen onzichtbaar, maar ook onhoorbaar – dankzij de voor Hawa kenmerkende optimale loopeigenschappen.

Glasheldere voordelen: schuifoplossingen met HAWA-Puro 100–150. Puristisch design – volledig in de looprail geïntegreerde techniek. Op het plafond aansluitende looprails, in betonnen en in verlaagde plafonds van licht materiaal volledig geïntegreerd of op het plafond gemonteerd. Hoge veiligheid door de vormgesloten verbinding van beslag en glas. Kan zowel met enkel als met dubbel veiligheidsglas worden toegepast. Optimale loopeigenschappen en lange levensduur.

Doordacht systeem met veel ruimte voor ideeën. Dankzij de geraffineerde constructie en de veelzijdige accessoires zijn er verbluffend veel ruimtelijke situaties en toepassingen waar de kwaliteiten van de HAWA-Puro 100–150 goed tot hun recht komen. Zo kunt u met dit beslag onder meer op een innovatieve wigophanging voor een snelle hoogteverstelling en een uiterst simpele montage bouwen, op de mogelijkheid vaste onderdelen en zelfs opnameopeningen van de schuifdeur te integreren, op de exclusieve spelingvrije bodemgeleiding en talloze andere opties.

Voor meer informatie: www.hawa.ch

Gelieve documentatiemateriaal over het schuifbeslag HAWA-Puro 100 –150 toe te sturen. Firma

Telefoon

Voornaam/naam

Telefax

Straat

E-mail

HN 10/08

Postcode/plaats Hawa AG Schuifbeslagsystemen CH-8932 Mettmenstetten, Telefoon +41 44 767 91 91, Telefax +41 44 767 91 78, www.hawa.ch

Open voor creatieve oplossingen als het om schuifpanelen gaat?