Hoogheemraadschap van Rijnland jaarverslag 2010

Hoogheemraadschap van Rijnland

jaarverslag 2010

Voorwoord Gerard Doornbos Terwijl ons reguliere werk gewoon doorging was 2010 het jaar waarin ons voortbestaan als waterschap ter discussie heeft gestaan. Maar al 750 jaar blijven we tot dezelfde­conclusie komen: Een functionele overheid is de beste garantie voor een veilige en duurzame delta. Daarin ligt wel een opdracht besloten dit voor de laagst mogelijke kosten te realiseren. En ook daarvoor zijn in 2010 belangrijke stappen gezet, vooral op het terrein van samenwerking. Voorbeelden hiervan zijn de samenwerking in de afvalwaterketen, maar ook het gezamenlijk belastingkantoor met 6 gemeenten. Daarnaast zijn de voorbereidingen van een fusie tussen verschillende waterschapslaboratoria in volle gang. In 2011 zal hiervan het resultaat zichtbaar zijn. Ook in het komende jaren blijft het accent op samenwerken liggen. Een bestuursakkoord van het Rijk met de decentrale overheden biedt daarvoor een goede basis. Daarin zal ook Rijnland, net als in 2010, de kansen blijven­ benutten. Gerard Doornbos Dijkgraaf

2

Inhoudsopgave Voorwoord Gerard Doornbos

2

Rijnlands bestuur

4

Er is hard gewerkt in 2010!

7

Veiligheid8 Inleiding  Kadeverbetering Oostvaart Kadeverbetering Polder Oudendijk Kade Vossevaart wordt stevige kering Veilige, mooie en innovatieve oplossing voor kustversterking Katwijk

Voldoende Water

9 10 10 10 11

12

Inleiding13 Stedelijke waterplannen 14 Watergebiedsplannen14 Nieuwe verantwoordelijkheid grondwaterbeheer 14 Peilbesluiten altijd actueel 15 Bijna verdubbeling capaciteit boezemgemaal Katwijk 15 Nieuwe Driemanspolder 16 Piekberging voorkomt problemen Haarlemmermeer 16 Gebiedsontwikkelling Westflank Haarlemmermeer 17 De vaarwegen… wie doet wat? 17 Renovatie gemalen 18 Grote Sluis Spaarndam klaar 18 Baggeren18 Waterstructuurvisie Haarlemmermeerpolder 19 Succesvolle samenwerking Oostflank Haarlemmermeer  20 Peilbesluiten altijd actueel 20

Gezond Water

22

Inleiding23 Rijnland zoet houden 24 Vernieuwde zuivering Noordwijk in bedrijf 24 Renovatie awzi Leiden Noord voltooid 25 Groene AS 25 Uitbreiding awzi Aalsmeer 25 Vies water wordt schoon gas 26

Bestuur, organisatie & dienstverlening

27

Voorwoord Aart Haitjema 28 Inleiding29 Hoogheemr@@ dschap van Rijnland 30 Vier laboratoria samen verder als AQUON… Aangenaam! 31 Te koop 31 Efficiënter beheer bedrijfsmiddelen 32 Belastingsamenwerking succesvol van start 32

Jaarrekening 2010 De jaarrekening van 2010 Feiten en cijfers 2010 Jaarrekening 2010 Gecomprimeerde exploitatierekening Jaarrekening resultaat Energiegegevens van Rijnland

34 35 36 36 37 37 38

3

Rijnlands bestuur Pieter Hellinga hoogheemraad Op het gebied van baggeren hebben we vorig jaar een flink aantal hobbels moeten slechten. De verwerking van bagger levert begrijpelijke discussies op. In een enkel geval hebben we onze aanpak gewijzigd. Luisteren naar mensen en het betrekken van de omgeving heeft meerwaarde. Bij een zelfbewuste opstelling als waterbeheerder hoort ook respect voor andere gevoelens en belangen. Door de functiecombinatie van waterberging, natuur en recreatie, blijft de Nieuwe Driemanspolder een uniek project. Dat een waterberging in deze regio hard nodig is,

blijkt uit de hevige wateroverlast van augustus 2010. Bij deze regenval zou de gerealiseerde berging ingezet zijn geweest. Tijdens het waterbezwaar van augustus zijn nog meer knelpunten aan het licht gekomen, zoals het tekort aan oppervlaktewater in polder de Noordplas. Daar werken we aan. In 2010 is in Gouda het Reeuwijkse Verlaat opnieuw geopend. Een pareltje van een historische sluis. We hebben bijgedragen aan dit gemeentelijk project. Dat geeft fleur aan onze nauwe samenwerking met de gemeente. “We worden steeds omgevingsbewuster”

Hans Pluckel hoogheemraad De financiën en daarmee de doelmatigheid van Rijnland vormden in 2010 weer een belangrijk kader. Een initiatief van de VV uit 2009 werd concreet vertaald in besparingen en efficiencyverbeteringen. Hierdoor kan de tariefstijging in 2011 beperkt blijven tot gemiddeld 7%. Er vonden in 2010 intensieve voorbereidingen plaats door Rijnland, gemeente Katwijk, provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat, met als doel een innovatieve en aanvaardbare oplossing voor de kustversterking Katwijk. Het gaat om een oplossing die de veiligheid dient, maar die tegelijkertijd de kusteconomie versterkt. Er is gekozen voor een

‘dijk in duin’ oplossing met een losstaande parkeergarage. Op deze manier beweegt Rijnland vanuit zijn waterveiligheidsfunctie mee met andere maatschappelijke belangen. Het internationale project Stormwaterproject Buffalo City is succesvol afgerond. Hierin werkten we nauw samen met gemeente Leiden. Aanleiding waren overstromingen in 2005, waarbij hutjes die in de hoogwaterrivierbedding in het township Duncan Village waren gebouwd, verwoest werden. Veel dank aan projectleiders Sjaak Mooiman (Rijnland) en Muriel Bosman (Leiden)!

“We hebben een stap gezet naar efficiënter en effectiever werken”

4

Hans Schouffoer hoogheemraad In 2010 werden samen met de gemeenten in ons gebied belangrijke stappen gezet in de afvalwaterketen. Uitdaging is schoon water tegen lagere maatschappelijke kosten! Gemeenten en waterschappen zijn samen verantwoordelijk voor de inzameling (riolering) en zuivering van het afvalwater. Samen met het Rijk en de drinkwaterbedrijven hebben we in 2010 onderzocht op welke manier de afstemming tussen riolering en zuivering doelmatiger kan. Volgens een landelijk feitenonderzoek kunnen gemeenten en waterschappen in heel Nederland 380 miljoen euro besparen in 2020. Bijvoorbeeld door investeringen en operationele taken beter op elkaar af te stemmen. Voor het gebied van Rijnland is een besparing van zo’n 30 miljoen euro mogelijk­.

Dat is een indrukwekkend bedrag maar niet onmogelijk om te halen. Samen zoeken naar nieuwe en duurzame oplossingen betekent wel dat je eigen denkbeelden moet durven loslaten. Op 20 september 2010 hebben de bestuurders van gemeenten en Rijnland groen licht gegeven om juist dat te doen en een gezamenlijke strategie uit te werken. In 5 deelgebieden –waar gemeenten gebruik maken van dezelfde waterzuiveringsinstallaties– worden nu afvalwaterteams ingesteld om kostenvoordelen in te boeken. We merken nu al dat het gesprek over nut en noodzaak van maatregelen concrete besparingen opleveren. Ook vanuit duurzaamheid levert onze samenwerking voordeel op. Wanneer we bijvoorbeeld parkeerterreinen, wegen en daken afkoppelen van het riool zijn er minder overstorten in het stadswater en werkt de zuivering ook beter.

“Goed voor de omgeving en goed voor de portemonnee van de inwoners van Rijnland!”

Aad Straathof hoogheemraad Het klimaat verandert en daarom stellen we hogere eisen aan ons watersysteem. Hierbij is robuustheid een kern­ begrip. We willen zoveel mogelijk proberen om watercalamiteiten te voorkomen en als zich dan een watercalamiteit zich voordoet, we zo adequaat mogelijk het probleem het hoofd te kunnen bieden. Dat hebben we vorig jaar augustus laten zien, toen er in korte tijd heel veel regen viel. Dat neemt niet weg dat we voortdurend zoeken naar ruimte voor water in de polders.

In 2010 hebben we voortgang geboekt met de water­ gebiedsplannen. In deze plannen staan maatregelen die we op langere termijn moeten uitvoeren om het water zo gezond mogelijk te houden. Voor een watergebiedsplan is draagvlak nodig. Daarom betrekken we de omgeving ook bij het opstellen van onze plannen. Verzilting is zowel regionaal als landelijk een belangrijk onderwerp. In 2010 zijn we gestart met het in kaart brengen van de gevolgen van verzilting in ons gebied, zodat we straks op grote schaal maatregelen kunnen nemen.

“Een robuust watersysteem is een voorwaarde voor een veilige leefomgeving”

5

Thea de Roos-van Rooden hoogheemraad In 2010 is er intensief overlegd met gemeenten, provincie en havenbedrijf rond de haalbaarheidsstudie voor Spaarndam. Maar het verleggen van de kering en een andere plaats voor een nieuw boezemgemaal bleek uiteindelijk geen maatschappelijke meerwaarde op te leveren. Inmiddels is de Grote Sluis na renovatie weer in gebruik genomen en zijn de vloeddeuren van de oude Kolksluis vervangen. In 2010 is de Nota Waterkeringen vastgesteld. Hierin staat wat wel en wat niet mag op een kering. De gevolgen van het beweiden van groot vee op kwetsbare keringen

verdient nader onderzoek via een pilot. Dit onderzoeksproject gaat ongeveer twee jaar duren. In 2010 zijn de projectplannen voor kadeverbetering Vossevaart en Aderpolder vastgesteld en werden er inspraakavonden gehouden voor de kadeverbetering rond Zoeterwoude. De inspraak voor kadeverbetering polder Oudendijk is gestart en in het najaar hebben we de kade van de Oostvaart gerepareerd. Verder is in 2010 de overdracht van de muskusrattenbestrijding van de provincies naar de waterschappen een stap dichterbij gekomen. De samenwerking tussen de waterschappen werpt steeds meer vruchten af. “De betrokkenheid van burgers maakt ons werk concreter”

6

Er is hard gewerkt in 2010! In 2010 hebben we weer veel voor elkaar gekregen. Vier kernbegrippen vervulden daarbij een hoofdrol: samen­ werking, daadkracht, innovatie en heldere communicatie. U leest er meer over in dit verslag. Er zijn echter drie onderwerpen die we op deze plaats meteen al bij u onder de aandacht willen brengen: ons optreden in de week van 23 augustus, toen we met man en macht gewerkt hebben om grootschalige wateroverlast te voorkomen, onze nieuwe beleidsregels, die zorgen voor minder regeldruk voor bedrijven en burgers, en onze rol als adviseur voor andere overheden.

Krachtig optreden tegen wateroverlast In de week van 23 augustus 2010 viel in het Rijnlandse gebied zo veel neerslag, dat we alle zeilen moesten bijzetten om grootschalige wateroverlast in de polders te voorkomen. Vier dagen lang werkten we dag en nacht door, 25 noodpompen zorgden voor 800 m³ noodbemaling per minuut en we voerden continu overleg met brandweer, gemeenten­en politie. Uiteindelijk stopte het net op tijd met regenen, waardoor de schade beperkt bleef. We voerden het overtollige water af en na een paar dagen was de situatie genormaliseerd. Het was een heftige week, maar tegelijkertijd ook een mooie illustratie van onze kracht ten tijde van calamiteiten.

Klantvriendelijke regelgever Maar niet alleen in noodgevallen staan we sterk. We zijn juist ook een krachtige organisatie vanwege ons optreden als klantvriendelijke regelgever en adviseur. Als regelgever proberen we het onze klanten zo gemakkelijk mogelijk te maken. Bij het opstellen van onze nieuwe beleidsregels, eind 2010, was vermindering van de bureaucratie dan ook een belangrijk uitgangspunt. Met deze nieuwe regels kunnen straks onder bepaalde voorwaarden onder andere dammen met duikers, steigers en beschoeiingen zonder watervergunning worden aangelegd.

Tijdige samenwerking Tegelijkertijd is er ook een tendens naar een juist grotere ‘bemoeienis’ van onze kant. Het hoogheemraadschap van Rijnland zoekt actief een steeds vroegere samenwerking met bedrijven, provincies en gemeenten. Want hoe eerder we bij hun plannen betrokken worden, hoe meer we kunnen betekenen. Samen kunnen we er beter voor zorgen dat er voldoende ruimte voor waterberging is, dat de veiligheid van dijken gewaarborgd blijft en dat alle mogelijkheden voor verbetering van de waterkwaliteit benut worden. In 2010 hebben we in dat kader 650 adviezen uitgebracht over ruimtelijke plannen, variërend van kleine bouwplannen tot stedenbouwkundige plannen of bestemmingsplannen voor woonwijken of wegen.

Dat was in drie korte stukjes een aardige dwarsdoorsnede van wat we doen en waar we voor staan. Graag presenteren we u de rest van onze activiteiten in 2010 in dit jaarverslag.

Vragen of opmerkingen? Hebt u naar aanleiding van dit verslag vragen of opmerkingen? We horen graag van u. Reageren kan per e-mail via servicenormen @ rijnland.net, per telefoon via 071-306 3063 of per brief via postbus 156, 2300 AD te Leiden.

7

Veiligheid

Inleiding Ook bij extreme regenval of tijdens een uitzonderlijk zware storm kunnen de inwoners van Rijnlands gebied rustig gaan slapen. Rijnland houdt de grote en kleine waterkeringen in goede conditie zodat niemand natte voeten krijgt. Met dat doel werken we van 2013 tot 2015 onder andere aan het verstevigen en ophogen van 25 kades. Een aantal daarvan is in 2010 zelfs al aan de beurt gekomen, omdat de situatie daar om vroeg. Wanneer een kade verbeterd wordt, betrekken we grondeigenaren en andere belanghebbenden zoveel mogelijk bij het ontwerpproces. Samen houden we het water netjes buiten de deur.

9

Kadeverbetering Oostvaart Begin december is Rijnland begonnen met het ophogen van de kades van de Oostvaart in Hazerswoude-Rijndijk. Tijdens hevige regenval in het najaar bleek een deel van de kades zó slecht dat met deze aanpassing niet langer gewacht kon worden.

Wordt vervolgd Een ander deel van de kades van de Oostvaart komt in de zomer van 2011 aan de beurt. Hiermee is de kadeverbetering overigens nog niet voltooid, de komende jaren zullen verdere werkzaamheden noodzakelijk zijn.

gevaar op. Daarna zijn de wortels uitgegraven, zodat deze niet als een soort ‘leidingen’ zouden fungeren, en is een waterdicht kleischerm in de kade geplaatst. De overige kades in polder Oudendijk komen, conform planning, in 2012 aan de beurt.

met de Ringvaart van de Haarlemmermeer, met een waterpeil van zestig centimeter onder NAP, is het extra van belang de kades in goede conditie te houden. Deze kades doen tenslotte dienst als waterkering voor het achterliggende gebied.

Slimme samenwerking

Kade Vossevaart wordt stevige kering Bij onderzoek in 2007 bleken de oevers van een deel van de Vossevaart in Hillegom 30 centimeter lager dan ze zouden moeten zijn. Omdat de Vossevaart in open verbinding staat

Niet de hele Vossevaart hoeft aangepakt te worden, het gaat om de zuidelijk kade tussen de Weerlaan en de Ringvaart. Deze kade, met een lengte van 265 meter, beschermt de achterliggende woonwijk Meer en Dorp. Langs de kade wordt een robuuste stalen damwand aangebracht. Om de overlast van de werkzaamheden tot een minimum te beperken, vinden de werkzaamheden aan de kade tegelijkertijd plaats met de herinrichting van de Vosselaan.

Kadeverbetering Polder Oudendijk In 2010 is een stuk van de kade aan het Weteringpad in Woubrugge versneld opgeknapt. Dit was nodig omdat de kade ter hoogte van de parkeerplaatsen bij Weteringpad 18 lekte.

‘Wilde’ wortel Waarschijnlijk was dit lekken te wijten aan een gescheurde waterleiding die door de kade loopt. En die scheur werd waarschijnlijk veroorzaakt door een te ver doorgegroeide wortel van een van de oude populieren op de kade.

Kleischerm In overleg met de gemeente zijn de stokoude populieren van de kade verwijderd. Door hun leeftijd leverden zij

10

Van start

Inclusief parkeergarage

Vervolg

Van 22 maart tot en met 3 mei 2010 heeft het ontwerpprojectplan voor de kadeverbetering Vossevaart ter inzage gelegen. Op basis van de reacties is het projectplan vervolgens enigszins aangepast en op 22 september is het plan door het algemeen bestuur van Rijnland vastgesteld. In december 2010 is het project aanbesteed en in februari 2011 zijn de werkzaamheden van start gegaan.

De leden van de stuurgroep Kustversterking Katwijk kozen de duin in dijk-variant omdat zij vinden dat deze het best in de omgeving past en de meeste mogelijkheden biedt om het wonen, werken en recreëren in Katwijk te optimaliseren. Bovendien maakt deze keuze het mogelijk om direct achter de dijk in duin een parkeergarage te bouwen en dat is een welkome oplossing voor het parkeerprobleem in Katwijk aan Zee.

Het hoogheemraadschap van Rijnland vindt dit project een mooi voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen verschillende betrokkenen en het koppelen van kansen. Samen met de provincie Zuid-Holland, de gemeente Katwijk en Rijkswaterstaat tekenden we begin 2011 een bestuursovereenkomst waarmee we de keuze van de stuurgroep Kustversterking bekrachtigen. Het is de bedoeling om in 2013 te beginnen met de uitvoering van de kustversterking. Het project moet voor 2015 zijn afgerond.

Veilige, mooie en innovatieve oplossing voor kustversterking Katwijk De zeewering bij Katwijk aan Zee is op dit moment niet voldoende robuust om het hoofd te bieden aan een uitzonderlijk zware storm. Daarom wordt er hard gewerkt aan versterking van die zeewering. In 2010 zijn daarin weer flinke stappen gezet. Daarom wordt er hard gewerkt aan versterking van die zeewering. In 2010 zijn daarin weer flinke stappen gezet. In het afgelopen jaar werd de milieueffectrapportage voor drie mogelijke vormen van kustversterking afgerond. Vervolgens heeft de stuurgroep Kustversterking Katwijk in december zijn voorkeur uitgesproken voor de innovatieve duin in dijk-variant. In de eerste duinenrij wordt dan een ondergrondse dijk geplaatst, zodat de zandheuvels langer en steviger worden en een eventuele watervloed beter kunnen weerstaan.

11

Voldoende Water

Inleiding Om ook in de toekomst wateroverlast te voorkomen werken we aan een nog robuuster en dynamischer watersysteem. We bereiden ons voor op een tijd waarin we te maken krijgen met een sterkere afwisseling tussen extreem natte en extreem droge perioden, met in de natte perioden grote hoeveelheden water die we ergens kwijt moeten en in noodgevallen snel moeten kunnen afvoeren. Daarnaast willen we in extreem droge periodes gemakkelijk water ons gebied kunnen laten binnenstromen. Dat vergt een vooruitziende blik. Rijnland treft zijn voorbereidingen en leidt ook op langere termijn en onder veranderende­omstandigheden het water in goede banen.

13

Stedelijke waterplannen In een waterplan legt Rijnland samen met een gemeente afspraken vast over het onderhoud en het beheer van water in stedelijk gebied. Denk bijvoorbeeld aan afspraken over de waterkwaliteit, baggeren, het beperken van wateroverlast en het bevorderen van een goede doorstroming van het water. Sinds 1998 zijn we betrokken bij zeventien stedelijke waterplannen, waarvan er op dit moment veertien in uitvoering zijn.

Herziening van de plannen In 2010 hebben we deze veertien plannen kritisch moeten bekijken. Aanleiding hiervoor zijn de economische recessie, de wens om lastenstijging te beperken en de veranderingen in het waterbeheer en de waterwetgeving. Met de betrokken gemeenten zijn we in gesprek gegaan over prioriteiten en financiële mogelijkheden. De ge­ actualiseerde plannen komen in de eerste helft van 2011 gereed.

Waterplannen 2010 In 2010 maakten we ook twee nieuwe waterplannen: voor Boskoop en Waddinxveen en voor Leiderdorp. Ook waren we als adviseur betrokken bij het waterplan van Schiphol.

Watergebiedsplannen De drie hoofdverantwoordelijkheden van Rijnland zijn droge voeten, schoon water en voldoende water. Om deze opgaven op een slimme manier met elkaar te combineren werken we met watergebiedsplannen. Binnen grote gebieden bekijken we de watervragen in hun samenhang, vervolgens stemmen we deze af met de inwoners en gebruikers en voeren maatregelen uit waardoor het gebied aan de normen voldoet.

Zuidgeest stilgelegd Op dit moment lopen er vijf watergebiedsplannen: Vierambacht, Nieuwkoop, Wassenaarsche polder, Green­ port Boskoop en Greenport Duin- en Bollenstreek. Het watergebiedsplan Zuidgeest is eind 2010 stilgelegd omdat het niet mogelijk is de plannen uit te voeren en

tegelijkertijd vast te houden aan een stijging van de water­ schapsbelasting van niet meer dan 7%.

Samen sneller Waar dat kan proberen we met onze plannen aan te haken bij andere ruimtelijke ontwikkelingen in deze gebieden. Zo besparen we tijd en geld en beperken we mogelijke overlast voor bewoners/gebruikers van het gebied tot een minimum. Mooie voorbeelden hiervan zijn de gezamenlijke herinrichting van de Boterhuispolder (tussen Teylingen en Leiderdorp) en van de Polder Achthoven.

Nieuwe verantwoordelijkheid grondwaterbeheer Een verkeerd grondwaterbeleid kan voor veel overlast zorgen. Er kan bijvoorbeeld water in de kruipruimte van huizen komen te staan of de muren kunnen door het opkruipende water gaan schimmelen. Dat willen we natuurlijk voorkomen. Sinds kort hebben we daar als waterschap, in samenwerking met gemeenten, meer mogelijkheden voor gekregen.

Nieuwe rol Eind 2009 is de nieuwe Waterwet van kracht geworden, een wet die de waterschappen nieuwe verantwoordelijkheden geeft met betrekking tot het grondwaterbeheer. Als iemand water aan de grond wil onttrekken, bijvoorbeeld omdat er gebouwd gaat worden of om met dat water te beregenen, moet hij voortaan bij Rijnland zijn voor het aanvragen van de vergunning hiervoor of het doen van de melding.

14

Goed van start Het eerste jaar met de nieuwe opdracht op zak is goed verlopen. In 2010 zijn door Rijnland 35 vergunningen verleend en 200 meldingen verwerkt. Hoe er met grond­ wateronttrekkingen omgegaan moet worden heeft Rijnland vastgelegd in een nieuwe beleidsregel. Hierin staat omschreven waarop men moet letten om geen overlast te veroorzaken in de omgeving en hoe je zo zuinig mogelijk met het grondwater kunt omgaan.

Advies Rijnland zet zich nadrukkelijk ook in om samen met gemeenten (die hierin de meeste verantwoordelijkheid hebben) grondwateroverlast te beperken en waar mogelijk te voorkomen. We geven graag advies op maat en werken daarnaast samen met de gemeenten in ons verzorgings­ gebied aan een praktische algemene adviesnota. In deze samenwerking staat het zo goed mogelijk bedienen van de inwoners van ons gebied centraal.

Peilbesluiten altijd actueel

Invloed peilschaalcorrectie

Een peilbesluit is een besluit van Rijnland waarin het gewenste oppervlaktewaterpeil voor een bepaald gebied wordt vastgelegd. Rijnland heeft de inspanningsverplichting om het waterpeil in dit gebied op de afgesproken hoogte te houden. Een peilbesluit wordt uiterlijk na 10 jaar herzien of eenmalig met maximaal 5 jaar verlengd (waarna het alsnog wordt herzien). Zo houden we de afspraken over het waterpeil actueel.

In 2010 is het hoogheemraadschap van Rijnland begonnen met het controleren van al zijn peilschalen. Waar nodig worden de peilschalen opnieuw opgehangen. Deze peilschalencorrectie is nu in de afrondende fase. Het opnieuw plaatsen van de peilschalen kan ook invloed hebben op de peilbesluiten. Op welke manier dat van invloed is en wat dit precies betekent voor de peilbesluiten bekijken we in 2011.  

Acties 2010 In 2010 zijn tien peilbesluiten verlengd en deze verlengingen zijn door de provincie Zuid-Holland goedgekeurd. Voor zeventien peilbesluiten zijn we in 2010 een herzieningsprocedure begonnen. Deze procedures lopen nog, naar verwachting worden de nieuwe oppervlaktepeilen eind 2011 door de Verenigde Vergadering van Rijnland vastgesteld.

Bijna verdubbeling capaciteit boezemgemaal Katwijk Als de renovatie van het boezemgemaal in Katwijk straks helemaal klaar is, kan dit gemaal bijna twee keer zoveel water per minuut afvoeren als tot nu toe het geval was. Bovendien kan het vernieuwde gemaal tegen een hogere zeestand in malen. Met het oog op de klimaatveranderingen waar we mee te maken hebben zijn dit belangrijke aanpassingen.

Twee zwembaden per minuut De uitbreiding en vernieuwing van het gemaal vindt plaats terwijl het gemaal in bedrijf blijft. We kunnen tenslotte niet zomaar even zónder gemaal… In 2009 is een nieuwe pomp aan het gemaal toegevoegd. In 2010 zijn vervolgens de drie oude pompen stuk voor stuk verwijderd en zijn twee nieuwe pompen geplaatst. De laatste nieuwe pomp wordt in 2011 toegevoegd. De vier pompen kunnen straks per minuut twee Olympische zwembaden vol water afvoeren.

15

Toepasselijke architectuur Begin 2010 is ook het opvallende dak van de nieuwbouw afgemaakt. Met het ontwerp (zie afbeelding/foto) verwijst architect Aletta van Aalst naar ‘de dynamische beweging van het water die ontstaat door bemaling’.

Nieuwe Driemanspolder Ook in 2010 hebben we samen met alle betrokkenen hard gewerkt aan de voorbereidingen van de Nieuwe Driemanspolder, een bijzonder natuurgebied tussen Zoetermeer, Den Haag en Leidschendam-Voorburg. In dit gebied worden waterberging, natuur en recreatie op een slimme manier met elkaar gecombineerd.

Noodzaak bewezen Naast de belangrijke functies voor mens en dier, vervult de Nieuwe Driemanspolder een cruciale rol in het verbeteren van de waterbeheersing in Midden Holland. Tijdens hevige neerslag hebben Zuidoost Rijnland en Noord Delfland op dit moment onvoldoende opvangmogelijkheden. De aanleg van een piekberging met een capaciteit van 2 miljoen m³ water in de Nieuwe Driemanspolder lost dit op. Het belang hiervan is eind augustus 2010 duidelijk aangetoond. De boezem van Rijnland kon de hoeveelheid regenwater toen niet aan, en Zoetermeer en Boskoop stonden op verschillende plaatsen blank.

Zorg om beslissing van het Rijk Staatssecretaris Bleker van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie stuurde op

20 oktober een brief over het Investeringsbudget Landelijk Gebied, waarin hij aankondigt op korte termijn de rijks­ bijdragen voor Recreatie om de Stad en voor de Robuuste Verbindingszones te schrappen en drastisch te korten op het budget voor de Ecologische Hoofdstructuur. Dit voor­ nemen raakt de Nieuwe Driemanspolder in het hart. Samen met het hoogheemraadschap van Delfland, de gemeenten Den Haag, Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg en de provincie Zuid-Holland doen wij er dan ook alles aan om deze beslissing voor wat betreft de Nieuwe Driemanspolder terug te draaien. We hopen van harte in het jaarverslag 2011 een positieve afloop te kunnen melden.

Piekberging voorkomt problemen Haarlemmermeer In 2004 heeft Rijnland het initiatief genomen om, samen­ met de gemeente Haarlemmermeer, in de zuidwestpunt van de Haarlemmermeerpolder een waterberging van een miljoen m³ te realiseren. Met deze zogenaamde piekberging voorkomen we dat bij extreme regenval kades doorbreken of belangrijke afvoerkanalen overlopen. Zo beschermen we de Haarlemmermeerpolder en het gebied er omheen ook in de toekomst tegen grootschalige wateroverlast.

Eens in de vijftien jaar De piekberging is een omdijkt stuk polder in akkerbouwgebied. De polder zal gemiddeld eens in de vijftien jaar enkele weken onder water komen te staan. Uiteraard wordt daarbij alle geleden schade aan de akkerbouwers vergoed.

Inspraak Op 7 december 2010 heeft het college van B&W van de gemeente Haarlemmermeer het startdocument ‘milieu­ effectrapportage piekberging’ vastgesteld. In dit startdocument is het gebied aangewezen waarbinnen de piekberging komt te liggen. In dit gebied vindt hoofdzakelijk akkerbouw plaats. Het startdocument ligt tot 1 maart 2011 ter inspraak bij de gemeente Haarlemmermeer. Belanghebbenden in het gebied waar de piekberging gaat komen, kunnen zo kennismaken met de plannen en aangeven welke punten zij onderzocht willen zien in de nog op te stellen milieueffectrapportage (MER). Op basis van een advies van Commissie m.e.r. stelt de gemeenteraad in maart 2011 het definitieve zoekgebied vast.

16

Vervolg De onderzochte milieueffecten, bijvoorbeeld effecten op akkerbouw, landschap en woon- en leefomgeving, wegen we mee in de besluiten over de precieze plek van de piekberging en de inrichting ervan. Deze besluiten worden medio 2012 genomen, waarna het bestemmingsplan van dit gebied zal worden gewijzigd. Is ook dat gebeurd, dan starten we met het technische ontwerp van de benodigde waterstaatwerken (nieuwe kades en inlaatwerk). In 2015 beginnen we met de uitvoering en de piekberging is rond 2018 klaar voor gebruik.

Gebiedsontwikkelling Westflank Haarlemmermeer In 2010 hebben Rijnland, de gemeente Haarlemmermeer, de provincie Noord-Holland en het Rijk overeenstemming bereikt over de gebiedsontwikkeling Westflank Haarlemmermeer. Samen ontwikkelden we een ruimtelijk plan waarmee we in de Westflank een duurzaam en klimaatbestendig gebied kunnen aanleggen, waarin wonen, water, natuur en recreatie op een goede manier naast elkaar bestaan en wateroverlast wordt voorkomen.

woningen worden gebouwd zoals in het plan opgenomen. Een van de belangrijkste pijlers van het plan komt hiermee te vervallen. Het Rijksbesluit is een grote teleurstelling voor Rijnland en de andere betrokkenen. Het niet doorgaan van het belangwekkende plan Westflank Haarlemmermeer betekent een forse aanslag op de verbetering van het watersysteem. Rijnland vindt dit  plan van cruciaal belang om nieuw stedelijk gebied klimaatbestendig in te richten. Met seizoensberging kunnen we in dit gebied droge perioden in de toekomst goed opgevangen en de waterkwaliteit sterk verbeteren. Dit was een belangrijke voorwaarde voor een nieuw duurzaam woon- en recreatiemilieu, dat er dus uiteindelijk niet komt.

Goed plan, mooi voorbeeld In het plan is ruimte voor in circa 2 miljoen m³ seizoensberging. Daarbij wordt 1,3 miljoen m³ opgevangen in een nieuwe aan te leggen plas en 0,5 miljoen m³ in een verbeterd poldersysteem. De realisatie van de plas in combinatie met een nieuw woon- en recreatiegebied is de belangrijkste pijler van het plan en een mooi voorbeeld voor de rest van West-Nederland. Voor de realisatie van de seizoensberging hebben we 48 miljoen euro aan Rijkssubsidie ontvangen. Eind 2010 is er tussen de vier overheidspartijen politieke overeenstemming bereikt voor de uitvoeringsfase.

Rijk stelt teleur Helaas kunnen de plannen die er liggen, en die technisch en financieel haalbaar waren, niet worden uitgevoerd. Reden hier voor is het begin 2011 genomen rijksbesluit om hoogspanningsmasten van 60 meter hoog in het plangebied aan te leggen. In een gebied waar deze hoogspanningsmasten staan kunnen geen 10.000 hoogwaardige

De vaarwegen… wie doet wat? De nieuwe Waterwet geeft aan dat er uiterlijk eind 2012 een nieuwe verdeling moet liggen voor de beheertaken van de vaarwegen. Op dit moment is niet altijd duidelijk wie welke verantwoordelijkheid heeft en is de taakverdeling versnipperd. Dat moet anders. Samen met de provincies Zuid- en Noord-Holland en de andere waterschappen in dit gebied is hierover vanaf 2009 over gesproken.  

Vaarwegbeheer Onder vaarwegbeheer wordt verstaan het goed begaanbaar houden van de vaarweg, door tijdig te baggeren, het water vrij te houden van obstakels en de oevers te onderhouden. De Waterwet geeft aan dat het vaarwegbeheer de verantwoordelijkheid moet zijn van de provincies. Zij moeten de kaders aangeven. Uit praktische overwegingen kan

17

vervolgens de uitvoering bij de waterschappen komen te liggen. De extra kosten hiervan moeten volgens de Waterwet worden gedragen door de provincies.  

Wat betekent dat voor Rijnland? Mogelijk worden de waterschappen verantwoordelijk voor het vaarwegbeheer van de doorgaande recreatieve routes, de zogenaamde BRTN-wateren. Dit zou voor Rijnland een forse uitbreiding van de vaarwegbeheertaak betekenen. In de loop van 2011 hopen we hier meer duidelijkheid over te hebben.  

Nautisch beheer Wie regelt het verkeer op het water? Dat is een vraag waar de Waterwet geen antwoord op geeft, maar die we wel graag beantwoord willen zien. Ook hierover wordt met de provincies en de andere waterschappen overlegd. Rijnland zet in op een eenduidige aanpak, waarbij het vaarwegbeheer en nautisch beheer onder één verantwoordelijke vallen.

Renovatie gemalen Rijnland heeft zo’n 330 poldergemalen en stuwen in beheer. Hiermee voeren we niet alleen water af om te zorgen voor droge voeten, maar malen we ook water ons gebied binnen als de (landbouw)grond te droog wordt.

Flinke klus Als gevolg van slijtage en veroudering moet het elektronische en mechanische gedeelte van de gemalen gemiddeld eens in de vijftien jaar vervangen worden. Op een aantal van 330 gemalen en stuwen betekent dat dat hiervoor jaarlijks 22 objecten in aanmerking komen. Zes à zeven hiervan worden volledig vervangen omdat een gemaal, ook met zorgvuldig onderhoud, gemiddeld maar veertig tot vijftig jaar meegaat.

Grote inhaalslag Op dit moment is Rijnland bezig met een flinke inhaalslag. Er is achterstallig onderhoud dat we gestaag aan het inlopen zijn. In 2010 heeft Rijnland 24 gerenoveerde objecten opgeleverd en werkten we aan twaalf nieuwe stuwen en gemalen. Een mooi resultaat.

Grote Sluis Spaarndam klaar Ondanks het extreme winterweer aan het begin van 2010 is het gelukt om de Grote Sluis in Spaarndam op de afgesproken datum (17 april) weer in gebruik te nemen. Vervolgens is in mei de brug teruggeplaatst en weer opengesteld voor publiek. Daarna zijn de wanden van de nieuwe sluiskolk afgemaakt en zijn het tussenhoofd en de tussendeur gereed gekomen. Begin 2011 was de renovatie volledig voltooid.

Baggeren Maar liefst 400.000 m³ baggerspecie heeft Rijnland in 2010 verwijderd uit het boezem- en polderstelsel. Dat is vergelijkbaar met ons resultaat in 2009. En om het wat minder abstract te maken: 400.000 m³ bagger, daarmee vul je ongeveer een derde van voetbalstadion De Kuip in Rotterdam. 

Het schiet lekker op Rijnland heeft zich ten doel gesteld om in 2020 het hele watersysteem op de gewenste diepte hebben. Om dat voor elkaar te krijgen zijn we eind 2004 met een grootschalig baggerprogramma begonnen. We hadden namelijk een baggerachterstand en die moet worden ingelopen. Eind 2010 hadden we al 30% van de achterstand weggewerkt en was nog eens 45% ervan in uitvoering of in voorbereiding. 

18

Waar doen we het voor?

Bagger krijgt tweede leven

De primaire aanleiding om te baggeren is onze verantwoordelijkheid om te zorgen voor een goede doorstroming. Vaarten en kanalen moeten voldoende diep zijn om overtollig water snel af te kunnen voeren. Dat voorkomt wateroverlast. Maar ook de waterkwaliteit en het waterleven profiteren van het baggerprogramma. Ondiepe vaarten en sloten knappen er vaak flink van op. Door het vergroten van de waterdiepte ontstaat er meer ruimte voor de ontwikkeling van een gevarieerd ecosysteem.

De bagger die we verzamelen willen we op een duurzame manier én tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten een zinvolle bestemming geven. Ook daar slagen we in. Van de bagger die we verzameld hebben, heeft ruim 80% een nuttig tweede leven gekregen binnen ons eigen gebied. Een groot deel is verspreid op de gronden die grenzen aan de gebaggerde watergangen. Maar de bagger is bijvoorbeeld ook gebruikt voor het ophogen van andere stukken land of voor het herinrichten van diepe zandwinputten. Uiteraard wordt de kwaliteit van de bagger voor hergebruik gecontroleerd.

Waterstructuurvisie Haarlemmermeerpolder De waterstructuurvisie Haarlemmermeerpolder is een gebiedsgerichte uitwerking van ons Waterbeheerplan 20102015. In deze visie bespreken we alle aspecten van water in de Haarlemmermeerpolder en hoe men daar het beste mee om kan gaan. Aan de orde komen oppervlaktewater, afvalwater, grondwater en waterveiligheid.  

Waarom zo’n visie? Door een document beschikbaar te stellen waarin gemeente en provincie vooraf kunnen lezen wat de visie van Rijnland is op de ruimtelijke ordening van een gebied, vergroten we de kans dat deze overheden ook wat het waterbeleid betreft de juiste beslissingen nemen. In dit geval is de visie in eerste instantie een water­advies voor de makers van de nieuwe structuurvisie 2030 van de gemeente Haarlemmermeer. Daarnaast biedt het document Rijnland zelf handvatten voor de beoordeling van concrete inrichtingsplannen, gebiedsontwikkelingen en vergunningverlening.  

Welke kant moet het op? Met de waterstructuurvisie willen we een duurzaam watersysteem realiseren in agrarische gebieden die een nieuwe functie krijgen. In de Haarlemmermeerpolder gaat dat om heel wat hectaren: naar verwachting zal in 2030 de helft van de huidige akkerbouw zijn verdwenen en vervangen door stedelijk gebied, bedrijventerreinen, recreatiegebied en glastuinbouw. Deze functies bieden meer ruimte voor flexibel peilbeheer. Als gevolg van deze

19

ontwikkelingen heeft Rijnland de kans om het watersysteem zo in te richten dat het klimaatbestendig is en het verzilten zo veel mogelijk wordt tegengegaan. Dit laatste volgt uit de afspraken die zijn vastgelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water.

Succesvolle samenwerking Oostflank Haarlemmermeer   Aan de hand van de waterstructuurvisie voor de Haarlemmermeerpolder is in 2010 ook een waterhuishoudingsplan ontwikkeld voor twee projecten in de Oostflank van de Haarlemmermeer: ACT en PrimAviera. ACT is de integrale ontwikkeling van de terreinen Schiphol Zuidoost, Schiphol Logistics Park (SLP) en A4 Zone West, en het groene hart van ACT: het Geniepark. PrimAviera is een te ontwikkelen glastuingebied ten westen van Rijssenhout. In dit waterhuishoudingsplan zijn de ambities van Rijnland verwerkt.  

Proactief zijn werkt

Peilbesluiten altijd actueel

Door het actieve optreden van Rijnland is water een belangrijk aandachtspunt geworden bij het inrichten van de twee gebieden in de Oostelijke Haarlemmermeer. Op deze manier leveren we dan ook een grote bijdrage aan een toekomstbestendige invulling van deze projecten. Daar zijn we erg blij mee en we kijken daarbij met genoegen terug op de samenwerking met de andere betrokken partijen. Ook bij de watertoetsprocedure, in het vervolg van de plannen, wordt Rijnland betrokken.

Een peilbesluit is een besluit van Rijnland waarin het gewenste oppervlaktewaterpeil voor een bepaald gebied wordt vastgelegd. Rijnland heeft de inspanningsverplichting om het waterpeil in dit gebied op de afgesproken hoogte te houden. Een peilbesluit wordt uiterlijk na 10 jaar herzien of eenmalig met maximaal 5 jaar verlengd (waarna het alsnog wordt herzien). Zo houden we de afspraken over het waterpeil actueel.

Acties 2010 In 2010 zijn tien peilbesluiten verlengd en deze verlengingen zijn door de provincie Zuid-Holland goedgekeurd. Voor zeventien peilbesluiten zijn we in 2010 een herzieningsprocedure begonnen. Deze procedures lopen nog, naar verwachting worden de nieuwe oppervlaktepeilen eind 2011/begin 2012 door de Verenigde Vergadering van Rijnland vastgesteld.

20

Nieuwe aanpak Nieuw in de aanpak voor 2010 is dat we standaard informatieavonden organiseren in de gebieden waar we peilbesluiten herzien. Dit doen we om belanghebbenden zorgvuldig te informeren en op een goede manier te betrekken bij het proces.

al zijn peilschalen. Waar nodig worden de peilschalen verplaatst, zodat ze weer op de juiste hoogte hangen. Deze peilschalencorrectie is nu in de afrondende fase. Het opnieuw plaatsen van de peilschalen kan ook invloed hebben op de peilbesluiten. Op welke manier dat van invloed is, en wat dit precies betekent voor de peilbesluiten, bekijken we in 2011.

Invloed peilschaalcorrectie In reactie op de bodemdaling is het hoogheemraadschap van Rijnland in 2010 begonnen met het controleren van

21

Gezond Water

Inleiding Rijnland zorgt voor gezond water. We zuiveren het afvalwater en we houden de kwaliteit van het oppervlaktewater in de gaten. Waar dat nodig is komen we in actie om die kwaliteit te verbeteren. Als we het hebben over oppervlaktewater van goede kwaliteit praten we trouwens niet alleen over schoon of vervuild, maar ook over de chloridewaarde van het water. Voor de natuur en de landbouw is het namelijk van belang dat het water niet te zout is. Omdat het Rijnlandse water door de klimaatverandering op steeds meer plekken verzilt, werken we hard aan nieuwe technologieën en mogelijk­ heden om ons water actief te verzoeten.

23

Rijnland zoet houden

we daarbij ook hoe watergebruikers in het gebied waar het om gaat, denk bijvoorbeeld aan de landbouw en verschillende industrieën, zuiniger en slimmer met water kunnen omgaan.

De aanwezigheid van voldoende zoet water is voor verschillende delen van het gebied dat Rijnland beheert van vitaal belang. Denk daarbij vooral aan land- en tuinbouwgebieden en natuurgebieden. Omdat er in ons beheergebied ook een aantal diepe polder zijn waar veel brak grondwater omhoog komt, moeten we actieve maatregelen treffen om het water voldoende zoet te houden. Dat doen we door ‘s zomers bij Gouda water uit de grote rivieren ons gebied binnen te laten.

Nieuw technieken Daarnaast neemt Rijnland deel aan diverse onderzoeksen kennisprogramma’s waarin we ons richten op innovatieve manieren om de hoeveelheden zoet water in ons gebied ook op andere manieren te vergroten.

Vernieuwde zuivering Noordwijk in bedrijf

Verder kijken Nieuwe ontwikkelingen dwingen ons echter om vooruit te kijken. In droge jaren kan zeewater in de nazomer zo ver de Rijnmonding binnendringen dat bij Gouda geen geschikt water beschikbaar is. Door de verandering van het klimaat wordt verwacht dat dit vaker zal voorkomen. Ook komt er telkens meer zout uit de diepe polders omhoog. Daarnaast neemt de vraag naar een hogere waterstand op verschillende locaties in ons gebied toe. Met deze hogere waterstand, ook wel vernatting genoemd, wil men de daling van het veenweidegebied tegengaan of ruimte creëren voor ‘natte natuur’, met z’n eigen, bijzondere, flora en fauna.

Heel Nederland denkt mee Dit zijn natuurlijk zaken die niet alleen in Rijnland spelen of alleen op Rijland betrekking hebben. Het gaat over de verdeling van zoet water in heel Nederland. Daarom is de zoetwaterverdeling opgenomen in het Deltaprogramma. Dit is het nationale programma waarin Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen samen met

maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en kennisinstituten werken aan veilig en verstandig waterbeheer.

Mogelijke oplossingen Binnen het Deltaprogramma werkt Rijnland met vijf andere waterschappen en drie provincies samen om de situatie in West-Nederland in beeld te brengen. In 2010 zijn we begonnen met het maken van een gezamenlijke regionale knelpuntenanalyse die begin 2011 werd opgeleverd. Na de zomer van 2011 gaan we met z’n allen nadenken over manieren waarop we Rijnland van voldoende zoet water kunnen voorzien. Dat zou bijvoorbeeld  kunnen door maatregelen te nemen in de Nieuwe Waterweg, zodat er ’s zomers minder zout water de Rijnmonding binnenstroomt. Of het waterpeil in het IJsselmeer zou verhoogd kunnen worden, zodat we vanuit het IJsselmeer zoet water ons gebied zouden kunnen binnenlaten. Natuurlijk kijken

In het afgelopen jaar is de vernieuwde afvalwaterzuiveringsinrichting (awzi) in Noordwijk in gebruik genomen. Deze awzi zuivert nu niet meer alleen het afvalwater van Noordwijk, maar ook dat van Noordwijkerhout en Voorhout. Aanleiding om de oude awzi te vernieuwen was de uitkomst van de afvalwaterstudie Leidse Regio en Duin- en Bollenstreek. Hieruit bleek dat, na aanpassing, de awzi van Noordwijk de beste plek zou zijn voor het verwerken van het afvalwater van de drie gemeenten. Het gezuiverde afvalwater wordt, net als voorheen, op de Maandagse Watering geloosd.

Nieuwe technieken, minder kosten In de nieuwe awzi wordt gebruik gemaakt van een voor Rijnland nieuwe beluchtingsstechniek. Met deze techniek, die we in deze zuivering voor het eerst toepassen, wordt zo’n 15% minder energie verbruikt. Een mooi resultaat

24

dat aansluit bij de afspraak om in de periode van 2005 tot 2020 in totaal 30 % minder energie te verbruiken. Ook zijn de nabezinktanks dieper uitgevoerd dan voorheen bij Rijnland gebruikelijk was. Het resultaat hiervan is een stabieler zuiveringsproces en een betere verwijdering van fosfaat en stikstof.  

Unieke architectuur Om de zuiveringsinstallatie goed in te passen in het landschap is veel zorg besteed aan de vormgeving ervan. BD Architectuur maakte een ontwerp dat alle onderdelen van de zuivering ‘aan elkaar plakt’, en plaatste daar een muur omheen. Op de plek van de oude installatie zijn bomen geplaatst en ligt een vijver die ecologische verscheidenheid stimuleert.

Renovatie awzi Leiden Noord voltooid Netjes binnen de geplande tijd is in 2010 de renovatie van de afvalwaterzuiveringsinrichting (awzi) Leiden Noord voltooid. Een mooie prestatie, want tijdens de ombouwwerkzaamheden moest het zuiveren gewoon doorgaan.  

Reden renovatie De awzi Leiden Noord is een van de grotere zuiverings­ installaties van Rijnland. Het afval- en regenwater van Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest en Warmond wordt er verwerkt. Renovatie was nodig omdat het lastiger werd om aan de lozingseisen voor meststoffen, zoals fosfaat en stikstof, te voldoen (in de loop der jaren zijn verschillende

lozingseisen aangescherpt). Bovendien waren verschillende installaties aan het verouderen.  

Succesfactoren In augustus 2008 is de renovatie van start gegaan en in 2010 kon deze worden afgerond. Bepalend voor het succesvolle verloop van dit lastige project waren de zorg­ vuldige fasering van de werkzaamheden en de inventiviteit en flexibiliteit van alle deelnemende partijen.

Groene AS De Groene AS is een aaneengesloten natuur- en recreatiegebied tussen Amstelland en Spaarnwoude. Samen met de provincie Noord-Holland, verschillende gemeenten en het waterschap Amstel Gooi en Vecht werkt Rijnland hier aan een groene oase waar het prettig verblijven is voor mens en dier.  

Natuurvriendelijke oevers Een van de onderdelen van de Groene AS is de ecologische verbindingszone Nieuwe Meer. Met de aanleg van natuurvriendelijke oevers levert Rijnland hier een mooie bijdrage aan de verrijking van de waterkwaliteit en het aantal aanwezige soorten. Op 27 mei werd deze verbindingszone feestelijk geopend.

Groene AS-dag  In september deed Rijnland enthousiast mee met de Groene AS-dag. Dit is een jaarlijks terugkerend evenement waarop bezoekers al fietsend van alles en nog wat te weten komen over de verschillende projecten in het

Groene AS-gebied. Ook dit jaar was het weer een gezellige en drukbezochte dag.

Uitbreiding awzi Aalsmeer De afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi) in Aalsmeer is verouderd en heeft onvoldoende capaciteit. Daar moet dus iets aangedaan worden. In samenwerking met de gemeente Aalsmeer is bepaald hoe groot de zuivering moet worden om aan de ontwikkelingen in de gemeente en de nieuwe Europese zuiveringseisen te voldoen. De nieuwe awzi moet bovendien 30% zuiniger worden dan de huidige, zodat we voldoen aan de doelstelling voor awzi’s om tussen 2005 en 2020 ieder jaar 2% minder energie te verbruiken.  

Afkoppeling regenwater Om te zorgen dat de capaciteit van de awzi Aalsmeer niet met 100% maar slechts met 60% verhoogd hoeft te worden, is met de gemeente afgesproken dat het schone regenwater zoveel mogelijk direct wordt afgevoerd naar watergangen­, zodat er minder water in het riool terecht komt en er minder water gezuiverd hoeft te worden.  

Schoner dan schoon In navolging van de Europese Kaderrichtlijn Water moet de nieuwe zuivering in staat zijn om de hoeveelheid achterblijvende voedingsstoffen (nitraten en fosfaten) in het afvalwater met een factor drie tot vier te verlagen ten opzichte­van de huidige situatie. Zo zorgt Rijnland voor verbetering van de waterkwaliteit in de polder.  

25

30% minder energie In 2010 is het voorlopig ontwerp voor de awzi Aalsmeer uitgewerkt. Hieruit blijkt dat het met de moderne technieken zeer goed mogelijk is om de gewenste hoeveelheid energie (30%) te besparen, terwijl tegelijkertijd de capaciteit van de zuivering met 60% vergroot wordt en het gezuiverde afvalwater zo’n drie tot vier keer schoner wordt. Een mooi resultaat! De verbouwing van de awzi Aalsmeer gaat in 2012 van start en duurt waarschijnlijk tot 2014.

Vies water wordt schoon gas Niks mooier dan een restproduct een tweede leven te kunnen geven. Het biogas dat vrijkomt bij de afvalwaterzuivering in Leiden-Zuidwest wordt daarom op verschillende manieren hergebruikt. Met het gas wordt het naastgelegen zwembad ‘De Vliet’ verwarmd, net als een aantal gebouwen op het zuiveringsterrein, waaronder het waterschapslaboratorium. Ook rijden er sinds 2009 een aantal auto’s op een mengsel van 50% aardgas en 50% biogas.

Langetermijneffect Eind 2010 zijn we begonnen met een studie naar de langetermijneffecten van het rijden op zo’n mengsel van 50% aardgas en 50% biogas, in vergelijking met het rijden op puur aardgas. Dit doen we samen met de gemeente Leiden en Groen Vervoer BV. We vergelijken twee shuttlebusjes van het Leidse Stadsparkeerplan en twee dienstauto’s van Rijnland, die alle vier op de mix van gassen rijden, met twee shuttlebusjes van het Stadsparkeerplan die gewoon op aardgas rijden. We testen onder andere de effecten op de luchtkwaliteit en kijken naar de bedrijfseconomische en logistieke gevolgen van deze aanpak.

Meten is weten In het kader van het onderzoek worden gedurende twee jaar allerlei metingen verricht. Dagelijks worden de meterstanden van de deelnemende voertuigen opgenomen en wekelijks wordt het vochtgehalte en het zwavelgehalte gecontroleerd. Een extern laboratorium voert maandelijks olieanalyses uit. Ook wordt via de bougiegaten gecontroleerd hoe schoon de verbrandingskamers blijven.

Dat mag gezien worden! Het bijzondere tweede leven van afvalwater brengen we graag onder de aandacht. Daarom zijn de busjes aan de buitenkant voorzien van opvallende stickers (zie foto) en wordt in de busjes een filmpje vertoond waarop te zien is hoe het hergebruik tot stand komt.

26

Bestuur, organisatie & dienstverlening

Voorwoord Aart Haitjema In 2010 heeft de organisatie zich verder ontwikkelt: we zijn met het tweede deel van het Management Developmentprogramma gestart. Daarnaast hebben veel collega’s de opleiding projectmatig creëren en een cursus gesprekssystematiek gevolgd. De samenwerking tussen afdelingen, en daarmee de procesorganisatie, verloopt soepeler en beter. In 2010 hebben we ook belangrijke inhaalslagen gemaakt op het gebied van achterstalling onderhoud en assetmanagement. We groeien naar een meer strategische aanpak voor onze objecten. Rijnland digitaliseert: het programma E-overheid is goed ingebed en daarmee is een grote stap voorwaarts gezet in de ontwikkeling van een elektronische overheid voor burger en partner. De herinrichting is weer een stapje verder in de voorbereiding. We streven naar een inrichting die past bij de nieuwe manier van werken, meer samenwerken en goede interne communicatie. Het jaar 2011 staat in het teken van een nieuwe inrichting, samenwerken, flexibiliteit, meer digitalisering en anders werken. Met de ontwikkeling die we als organisatie nu doormaken moet dat zeker gaan slagen. Aart Haitjema Secretaris-algemeen directeur

28

Inleiding Service hebben we bij Rijnland hoog in het vaandel staan. We doen er alles aan om onze klanten en samenwerkingspartners zo goed en efficiënt mogelijk te bedienen, en daarbij de prijzen laag te houden. Om dat te bewerkstelligen zoeken we waar mogelijk de samenwerking met andere partijen. Bijvoorbeeld met provincies, gemeenten en collega-waterschappen. Service bieden betekent ook: op een prettige, respectvolle manier met elkaar omgaan. Daarom hebben we afspraken gemaakt over hoe we onze klanten en partners benaderen. We doen dat met respect, zorgvuldig en efficiënt. Daarnaast hebben we in onze servicenormen vastgelegd hoe snel we telefoontjes, e-mails en brieven beantwoorden. Bovendien controleren we of deze werkwijze gewaardeerd wordt. Ervaren onze klanten het contact inderdaad als prettig en waar zouden we nog verbeteringen kunnen doorvoeren? Want goed kan altijd beter, en daar werken we graag aan.

29

Hoogheemr@@ dschap van Rijnland 2010 was het laatste jaar van het programma e-Overheid. Per 2011 zijn alle projecten onderdeel geworden van ons standaardbeleid. We kijken terug op een succesvol jaar en geven hier per project een terugkoppeling van wat er allemaal gebeurd is.

Efficiënte en klantvriendelijke frontoffice Steeds meer vragen van klanten en partners worden zelfstandig door onze frontoffice afgehandeld. Deze nieuwe manier van werken is erg efficiënt. Dat betekent meer gemak voor onze klanten en partners én voor onszelf.

Informatiesysteem verbeterd We hebben een belangrijke digitaliseringslag gemaakt met het systeem waarmee correspondentie en informatie wordt opgeslagen. Vragen van klanten kunnen we nu op een goede manier digitaal aannemen, afhandelen en terugvinden.

Nieuwe servicenorm Per 1 januari 2011 hebben we een nieuwe servicenorm. Deze norm schrijft voor met welke snelheid medewerkers van Rijnland op brieven van klanten moeten reageren.

Website In 2009 stonden we met www.rijnland.net op de eerste plaats in de categorie Waterschappen van de Overheidsmonitor. Helaas zakten we in 2010 naar de tweede positie. Dat laten we natuurlijk niet op ons zitten,

In 2010 zijn we gestart met een LinkedIn-groep. Hier komen allerlei actuele onderwerpen aan bod. De groep is voorlopig alleen toegankelijk voor medewerkers van Rijnland en telt op dit moment 127 leden.

slagen onderzoeken we elk jaar met een aantal klanttevredenheidsonderzoeken (KTO’s). In 2010 hebben vijf externe KTO’s gehouden. Het gemiddelde rapportcijfer dat daaruit kwam is een 6,5. Dat is niet slecht, maar het kan en moet zeker beter. Om dat doel te bereiken en om de klanttevredenheid nog beter te verankeren in onze organisatie hebben we met elkaar afgesproken dat we in 2011 minimaal het rapport cijfer zeven moeten krijgen. Halen we de gewenste zeven niet, dan zien we dat als falen van onze organisatie.

Klanten en partners in beeld

Digipanel

We doen er alles aan om onze klanten (bewoners, bedrijven, partners) een goede service te bieden. Of we daarin

In 2010 heeft Rijnland het Digipanel opgericht. Dit is een groep van inmiddels al 660 belanghebbenden die

we streven naar opnieuw een eerste plaats in 2011. Een mooie bijdrage daaraan levert wellicht de kaart waarmee we vanaf begin 2011 allerlei geografische informatie interactief beschikbaar stellen.

LinkedIn

30

meepraat over beleidszaken. Onder het Digipanel zijn twee onderzoeken uitgevoerd. Een op het gebied van recreatie en een op het gebied van duurzaamheid. De samenwerking met het Digipanel zetten we met enthousiasme voort.

Klaar voor twee nieuwe wetten Rijnland is klaar voor de nieuwe Waterwet en de Wet algemene bepaling omgevingsrecht (Wabo). Aanvragen voor

een watervergunning of een omgevingsvergunning die via het algemene online Omgevingsloket bij ons binnenkomen kunnen we goed afhandelen. Onze werkprocessen en systemen zijn aangepast en medewerkers weten wat hun nieuwe taken en verantwoordelijkheden zijn. 

betrokken waren, is de fusie uitgesteld van 1 januari 2011 naar 1 juli 2011. Vanaf dat moment gaan de laboratoria onder de naam AQUON samen verder. Eerst nog vanuit hun vijf huidige vestigingen en vanaf 2013 gecentreerd op drie locaties, in Leiden, Breda en Tiel.

Deel van de overheidsketen

AQUON opereert onder de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) en is een dochteronderneming van de gezamenlijke waterschappen en hoogheemraadschappen.

Rijnland is voorbereid op aansluiting op de basisregistraties, zoals bijvoorbeeld de Gemeentelijke BasisAdministratie (GBA) en de Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG). Zo kunnen we, als onderdeel van de overheidsketen, onze klanten efficiënt helpen zonder onnodig naar gegevens te hoeven vragen.

Vier laboratoria samen verder als AQUON… Aangenaam! In 2010 is hard gewerkt aan de fusie tussen vier waterschapslaboratoria. Door als één organisatie samen te werken verhogen we onze efficiëntie en kwaliteit, en wordt onze kennis beter geborgd en ontwikkeld. Het gaat om de laboratoria van de waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta, De Dommel, Hollandse Delta, Rivierenland en de hoogheemraadschappen van Delfland, Rijnland, Schieland en de Krimpenerwaard en De Stichtse Rijnlanden. Deelname van Rivierenland en De Stichtse Rijnlanden is aan de orde sinds eind 2010.  

Van vijf naar drie locaties Ondanks de inspanningen in het afgelopen jaar, waarbij medewerkers van de verschillende laboratoria breed

Te koop Afgelopen jaar is besloten dat het merendeel van Rijnlands vastgoed wordt afgestoten. Uitzondering daarop vormen percelen waarop waterstaatkundige bouwwerken staan die nog in bedrijf zijn en percelen waarvan we verwachten dat we ze in de toekomst nodig zullen hebben.

Hoe pakken we dat aan? Rijnland is van mening dat de vastgoedmarkt op dit moment zo slecht is, dat het verstandig is een terughoudend verkoopbeleid te voeren. Wel starten we een pilot om te onderzoeken waar onze kansen liggen. Uit meer dan honderd percelen groter dan 1 hectare uit de clusters ‘financiële portefeuille’ en ‘restpercelen’ kiezen we er twintig waarvoor we, samen met een externe deskundige, nagaan wat de baten en de kosten van verkoop zijn. Bij een gunstig perspectief zal tot verkoop worden overgegaan en komen de percelen waarvan gebleken is dat deze goed in de markt liggen ook voor verkoop in aanmerking.

31

Efficiënter beheer bedrijfsmiddelen Gemalen, stuwen, persleidingen, zuiveringsinstallaties… het hoogheemraadschap van Rijnland heeft een groot aantal fysieke bedrijfsmiddelen in beheer. In 2010 hebben we de manier waarop dat beheer (onderhoud, renovatie, enzovoort) eruitziet eens goed onder de loep genomen. Daarbij hebben we geconstateerd dat we efficiënter kunnen werken dan nu het geval is. In 2011 beslissen we hoe we dat exact gaan vormgeven.

Kernbegrippen De basis voor het nieuwe beleid is in 2010 al helder geworden. We moeten minder correctief (ad hoc) en meer preventief gaan werken. Kernbegrippen daarbij zijn: systeemdenken, levenscyclus en risicoafweging. Door goed te kijken hoe systemen als geheel functioneren kan, bijvoorbeeld, de uitval van een bepaalde machine tijdelijk binnen het systeem worden opgevangen en kan de reparatie ervan met minder spoed - en dus ook minder kosten - worden uitgevoerd. Ook inzicht in de levenscyclus van apparatuur of bouwwerken speelt een belangrijke rol bij het nemen van beslissingen over reparatie. Is het zinvol het bedrijfsmiddel te repareren of is het wellicht verstandiger het al te vervangen? En misschien constateren we wel dat na een bepaald aantal gebruiksjaren een standaard preventief onderhoudsrondje veel problemen voorkomt.

Een gedegen risicoafweging tenslotte maakt duidelijk in welke gevallen wel kosten bespaard kunnen worden en wanneer absoluut niet.

Minder kosten Voorwaarde voor de nieuwe manier van werken is dat alle informatie met betrekking tot de bedrijfsmiddelen beter in kaart worden gebracht. Overzicht geeft inzicht tenslotte. Met de nieuwe werkwijze verwachten we te kunnen besparen op onderhoudskosten en een nog betrouwbaarder dienstverlening te kunnen bieden.

Belastingsamenwerking succesvol van start Aan het eind van het afgelopen jaar hebben de medewerkers van onze afdeling Belastingen hun intrek genomen in hun nieuwe pand aan de Lammenschansweg in Leiden. En dat deden zij niet alleen, want per 1 januari 2011 werken zij samen met de belastingmedewerkers van de gemeenten Gouda, Leiden, Oegstgeest, Voorschoten, Wassenaar en Zoeterwoude. Deze nieuwe organisatie heet Belastingsamenwerking Gouwe Rijnland (BSGR).

32

Minder kosten, meer service

Hoe doe je dat?

Door deze samenwerking wordt er bespaard op kosten en wordt een aantal zaken makkelijker voor onze klanten. Zo hebben zij straks één loket voor alle lokale belastingzaken en ontvangen ze één gecombineerd aanslagbiljet. Wie kwijtschelding voor de verschillende aanslagen wil aanvragen kan dat ook in een keer doen.

Sinds 2009 is er hard aan het organiseren van de samenwerking getrokken. In 2010 is veel werk verzet op het gebied van ICT. Alle gegevens van de zeven administraties zijn naar het nieuwe systeem geconverteerd en succesvol samengevoegd. En niet alleen op het gebied van techniek is er veel gebeurd. Ook de mensen van zeven verschillende

organisaties samenvoegen vraagt om een gedegen aanpak. In 2010 hebben alle medewerkers van BSGR een nieuwe functie gekregen, passend binnen de nieuwe organisatie. Velen hebben bovendien aanvullende cursussen gevolgd om volledig toegerust te zijn voor de nieuwe manier van werken. En met succes: in februari 2011 verstuurt de nieuwe organisatie de eerste gezamenlijk belastingaanslag.

33

Jaarrekening 2010

De jaarrekening van 2010 De jaarrekening 2010 sluit met een positief exploitatie­ resultaat van € 7,1 mln. Door een inten­sieve aansturing en een aantal getroffen maatregelen, zijn de negatieve exploitatieresultaten­van de laatste jaren omgebogen, vooral op gebied van personele kosten. Rijnland heeft de lat hoog gelegd voor de voortgang van de meeste projecten­ . Er zijn ruim driehonderd projecten binnen Rijnland. Deze projecten variëren van de renovatie van het boezemgemaal in Katwijk tot het uitvoeren van een proef waarbij dienstauto’s rijden op biogas. De werkelijke bruto-investeringen in 2010 ad €  97,2 mln (inclusief baggerwerken) liggen € 51,0 mln (34,4%) lager dan is opgenomen in de programma­ begroting. Dit komt deels door externe invloeden zoals rechtszaken, tegenvallende bezwaarprocedures, faillissementen en aanbestedingsvoordelen en deels door interne invloeden, zoals personele bezetting niet op peil, efficiencyoperatie en afgelaste projecten.

Waterschapsbelastingen Om de exploitatiekosten, waaronder rente en afschrijving op investeringen en personeelskosten te kunnen financieren heft het hoogheemraadschap zes belastingen te weten; de ingezetenenomslag, de omslag gebouwd, de omslag ongebouwd overig, de omslag natuur, zuiveringsheffing en verontreinigingsheffing om de taken watersysteembeheer en zuiveringsbeheer uit te kunnen voeren. Een overzicht van het aantal belastingeenheden gespecificeerd per belastingcategorie is weergegeven bij het onderdeel ‘heffingseenheden’.

35

Feiten en cijfers 2010

Jaarrekening 2010

x € 1 mln.

Balans

Exploitatieresultaten

Realisatie

x € 1 mln.

Activa

Voordelig saldo watersysteembeheer

1,5

Immateriële vaste activa

Voordelig saldo zuiveringsbeheer

5,6

Materiële vaste activa Financiële vaste activa

Investeringen Boekwaarde vaste activa ultimo

375,8

Bruto investeringen

97,2

Afschrijvingen

25,1

Vorderingen en overlopende activa Totaal Passiva

Financieringsmiddelen

31-12-2010

31-12-2009

12,9

11,2

362,9

314,9

4,9

4,8

18,1

18,5

398,8

349,4

31-12-2010

31-12-2009

Eigen vermogen ultimo

75,0

Eigen vermogen

75,0

83,1

Voorzieningen ultimo

59,2

Voorzieningen

59,2

56,9

Langlopende schulden

196,7

132,1

Kortlopende schulden

67,9

77,3

398,8

349,4

Langlopende geldleningen ultimo

196,7

Heffingseenheden Aantal woonruimten ingezetenen

502.917

Totale WOZ-waarden gebouwd (x € 1 mln.)

183.400

Aantal belastinghectaren overige ongebouwd en natuur Aantal vervuilingseenheden zuiverings- en verontreinigingsheffing

Totaal

85.508 1.519.500

36

Gecomprimeerde exploitatierekening

Jaarrekening resultaat

x € 1 mln.

In 2010 is er een positief resultaat van € 7,1 mln. Ten opzichte van de sluitende exploitatiebegroting van € 176,1 mln. betekent dit een positieve afwijking van 4,0%.

Baten Waterschapsbelastingen Dividend Overige opbrengsten Onttrekking reserves Subtotaal Lasten Exploitatiekosten Toevoeging voorzieningen Toevoeging reserves Subtotaal Totaal exploitatieresultaat baten minus lasten

Jaarrekening 2010

Begroting 2010

135,0

133,9

3,4

3,5

21,1

16,9

21,8

21,8

181,3

176,1

Jaarrekening 2010

Begroting 2010

148,7

153,2

21,2

18,6

4,3

4,3

174,2

176,1

7,1

0

Bestemming De bestemming van het voordelige resultaat van € 7,1 mln is als volgt: • restitutie hogere belastingopbrengsten aan belastingplichtigen • reservering toegekende nog niet uitbetaalde stimuleringssubsidies • reservering voordeel taakuitoefening in algemene reserves • onttrekking uit bestemmingsreserves vanwege vrijval

€ 0,8 mln € 0,4 mln € 6,0 mln € 0,1 mln-/-

37

Energiegegevens van Rijnland inkoop per jaar

Elektriciteit milj. kWh

Equivalenten G Joule

Aardgas m

ton CO2

Equivalenten G Joule

3

Totaal ton CO2

ton CO2

2010

2009

2010

2009

2010

2009

2010

2009

2010

2009

2010

2009

2010

2009

46,3

50,1

417.500

450.000

31.000

33.500

323.000

525.000

10.000

16.000

585

950

31.585

34.450

Watersysteemwerken

9,6

8,9

8.600

80.000

6.400

6.000

20.400

30.000

650

900

40

50

6.440

6.050

Boezemgemalen

3,0

2,1

27.000

20.000

2.000

1.500

0

1.800

0

50

0

3

2.000

1.503

Diversen (kantoren, e.d.)

2,7

2,7

24.400

25.000

1.800

1.800

51.500

60.000

1.600

1.800

95

100

Zuiveringstechnische werken

Totaal

1.895

1.900

41.920

43.903

geproduceerd biogas bij de Rijnlandse AWZI’s AWZI

biogas productie m3/jaar 2010

Velsen

gebruikt voor verwarming gisting

2009

2010

2009

spui of fakkel of overig

gasmotor voor elektriciteitopwekking

2010

2009

2010

2009

293.298

412.000

136.396

218.000

900

194.000

12.320

1.421.182

1.580.000

86.467

418.000

247.740

251.000

1.086.976

911.000

Leiden ZW

647.500

698.000

410.720

483.000

236.780

215.000

Alphen Noord

344.515

375.000

146.247

135.000

198.268

240.000 1.099.296

911.000

Haarlem WP

Leiden Noord Totalen

591.483

188.000

301.370

165.000

290.068

23.000

3.297.978

3.253.000

1.081.200

1.419.000

973.756

923.000

Rijnland gebruikt 100 % groene stroom.

38

Hoogheemraadschap van Rijnland Archimedesweg 1 postbus 156 2300 AD Leiden

telefoon (071) 30 63 063 fax (071) 51 23 916 [email protected]

Dit jaarverslag is een uitgave van het hoogheemraadschap van Rijnland. Mei 2011 Redactie Hoogheemraadschap van Rijnland Team Communicatie & Erfgoed Tekst Elize Hertzberger, Goed Verhaal Communicatie Fotografie Bas Czerwinski, Rotterdam Kees van der Veer, Haarlemmermeer Winand Stut, Leiden Vormgeving & productie Kicks concept & design, Voorschoten Informatie Team Communicatie & Erfgoed Telefoon (071) 30 63 063 E-mail [email protected] www.rijnland.net Meer weten over het hoogheemraadschap van Rijnland? kijk op: www.rijnland.net