24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:15 Pagina 24
Tekst/ Hans Nijboer
Hoge prioriteit v De jeugdopleiding van PH Almelo staat in het oosten van het land al decennia hoog aangeschreven. Hoewel de hoogste selectieteams de afgelopen jaren aardige resultaten boekten en op divisieniveau uitkwamen, waren de technische beleidsbepalers allerminst tevreden over het vertoonde spel. Een drietal seizoenen terug werd besloten dat het anders moest. Geen lange halen meer, maar verzorgd voetbal van achteruit en een goede interne scouting. Met die twee speerpunten krijgt de tweedeklasser nieuw elan in zijn jeugdopleiding.
De geelzwarten van Almelo, samen met ON de grootste amateurclub van deze provinciestad, kennen een eerste elftal dat in de top van de tweede klasse meedraait met louter zelfopgeleide spelers. Daarnaast spelen bij heel wat hoofd- en eersteklassers in www.devoetbaltrainer.nl
de regio voetballers die afkomstig zijn uit de befaamde jeugdopleiding van PH Almelo. Jan Wanschers, technisch coördinator onderbouw, weet wel waarom. “Bij PH wordt niet betaald.” In het verleden begonnen Manuel Sanchez Torres en Erwin Looms hun
voetballoopbaan bij PH. Ook Cambuur-speler Jeffrey de Visscher en keeper Brian van Loo van FC Groningen verdedigden ooit de geelzwarte clubkleuren. Maar de bekendste opponent van de club op het multifunctionele sportpark De Schelfhorst, dat ook over een fraaie golfbaan beschikt, is de bij FC Twente furore makende neo-international Wout Brama. Opvallend is ook het A1-team dat het vorige seizoen, door de vele fusies van de opleidingen bij een aantal bvo’s in het Oosten en Noorden van het land, heel laat promoveerde naar de eerste divisie. Te laat eigenlijk om nog kwalitatief goede spelers aan te trekken, want de KNVB verleende voor een aantal ambitieuze voetballers van elders geen dispensatie vanwege de reeds verstreken overschrijftermijn. De ploeg van oud-profvoetballer Kenan Durmusoglu komt mede hierdoor voetbalkwaliteit tekort en staat op een helaas roemloze laatste stek.
Ingedut Jan Wanschers: “Onze jeugdopleiding was in de eerste jaren van dit millen-
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:15 Pagina 25
JEUGD
Nieuw elan jeugdopleiding PH Almelo
it voor verzorgd voetbal nium behoorlijk ingedut. Er was geen hoofd opleidingen meer, de speelwijze stond niet vast en een rode draad was ver te zoeken. Dankzij enkele goede voetballers in elke leeftijdsgroep wist PH het divisieniveau van zijn jeugdteams toch vast te houden, maar het voetbal was vaak niet om aan te zien. De resultaten hebben veel verbloemd. Veel lange halen en veel toevalsvoetbal. Het voetbal was onder de maat. Met een aantal mensen hebben we toen de koppen bij elkaar gestoken en afgesproken dat het verzorgde voetbal terug moest keren bij de jeugd van PH Almelo. Met behulp van regiocoach John Scheve hebben we een aantal initiatieven genomen om dat voor elkaar te krijgen. De problemen in de onderbouw waren het grootst. Daar zijn we dus heel fanatiek mee aan de slag gegaan. We hebben een Masterplan opgesteld om al onze pupillen van kwalitatief goede trainingen te voorzien. En in de persoon van B1-trainer Geerten Brinkman hebben we ook weer een technisch coördinator bovenbouw, die onze speelwijze bij de junioren bewaakt.”
Masterplan Gerwin Peper: “Als je je jeugdopleiding wilt verbeteren, moet je beginnen bij de basis, dus bij de pupillen. Samen met Henrie Tiehuis geef ik als coördinator Masterplan sturing aan het proces om tot verzorgder voetbal te komen. Dit plan hebben we opgesteld om onze niet-selectieteams op een goede manier en met veel plezier trainingen aan te bieden. Breed opleiden vinden we belangrijk. De categorie spelers achter de toppers is voor ons heel belangrijk. Veel toppers kiezen namelijk toch voor bvo’s en amateurclubs die wel betalen. We hanteren het circuitmodel, spelen vaak dezelfde vormen. Ook proberen we een uniforme wijze van coachen te gebruiken, die wars is van voor kinderen onbegrijpelijk voetbaljargon als knijpen of inzakken. Herhaling is voor kinderen belangrijk. Een aantal studenten van de opleiding Sport en Bewegen van het ROC Twente helpt ons bij deze trainingen. We zijn inmiddels ook door kenniscentrum Calibris gecertificeerd als Erkend Leerbedrijf, 24
25
waardoor we nu officieel stageplaatsen kunnen aanbieden aan voetbaltrainers, leiders en scheidsrechters. Ons Masterplan draait goed. Ook ouders reageren enthousiast. We vragen hun persoonlijk of ze iets voor de club willen doen. We willen ze erbij betrekken, dat lukt aardig. We kennen weinig vacatures bij de pupillen. Vorig jaar mixten we per leeftijdsgroep alle spelers. Na een grondige evaluatie hebben we dit jaar gekozen om weer per team te gaan trainen, omdat dit door de spelers en speelsters als prettiger werd ervaren. Vriendjes en vriendinnetjes voetballen nu op de woensdagmiddag weer samen.”
Vo e t b a l d o e l s t e l l i n g e n Gerwin Peper: “Al onze pupillen krijgen nu dezelfde soort trainingen voorgeschoteld. Vaste onderdelen zijn een technische oefening en een partijvorm van 4:4. Die leggen we hooguit een keer of drie stil om aanwijzingen te geven. Die correcties gaan bijna altijd over hoe je moet staan in de opbouw of wat je moet doen als je de bal niet hebt. Soms halen we een speDe Voetbaltrainer nr.166 2009
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:15 Pagina 26
lertje er even uit om apart met hem of haar bepaalde dingen te oefenen of uit te leggen. We herhalen heel veel vormen. Een goede opbouw van achteruit willen we er echt inslijpen. De basisvormen van de circuits zijn vaak hetzelfde, maar een trainer kan, afhankelijk van de kwaliteit van zijn groep, zelf beslissen of hij de vorm wil vereenvoudigen of juist wil uitbreiden of verzwaren. Dat is juist het mooie van het Masterplan. Vormen die we veel gebruiken, zijn het oversteekspel, waarbij het dribbelen en het samenspelen centraal staan (zie tekening 1) en een schietspel, waarin het verbeteren van het passen, het aannemen en het afronden aan bod komen (zie tekening 2). Deze schietoefening is wel geschikt voor de E-pupillen, maar nog niet geschikt voor de F-jeugd. Dit is een hele nuttige vorm, omdat het een combinatie is van het passen, het aannemen en vervolgens ook nog een keer het afronden op het doel. De pylon in het doel is een mooi en ideaal richtpunt om te schieten. Voor deze gehele leeftijdsgroep zijn we nu ook begon-
1
1 2
3 5
4
2 www.devoetbaltrainer.nl
nen met keeperstraining. Behalve coördinatie, vang- en duiktechnieken wordt er heel gericht getraind op de rol van de keeper bij de opbouw. Uitschieten, uitrollen en uitgooien zijn erg belangrijke trainingsonderdelen.”
Th e m a b i j e e n k o m s t e n Jan Wanschers: “Om onze opleiding op een hoger plan te krijgen, hebben we ook de interne scouting verbeterd en keeperstrainers en een loop- en coördinatietrainer aangesteld. Ook willen we in de toekomst een voetbalschool starten. Heel belangrijk zijn op dit moment de themabijeenkomsten. De bedoeling van dat soort avonden is het samen leren. Op een bijeenkomst van de F- en E-trainers geven we aan welke onderdelen we belangrijk vinden. Het gaat dan om techniek, dribbelen en drijven, passen, de individuele actie en de positie - en partijspelen. We geven onze trainers richtpunten of een algemene methodiek mee voor voetbalsituaties. (zie kader) Voorop staat het plezier, maar we willen spelers ook wat leren. Dus geven we ook richtlijn dat trainers van enkelvoudige naar meervoudige proble-
Richtpunten PH voor voetbalsituaties bij F- en E- pupillen: • heen en weer • met richtingsverandering • van groot naar klein gebied • in afgebakend gebied • van lage snelheid naar hoge snelheid • linkervoet en rechtervoet gebruiken • vrijlopen zonder bal • aanname en pass • formatie, verdedigen en aanvallen • dynamische oefeningen men moeten gaan. Eerst een probleem trainen en daarna pas een ander probleem toevoegen. Bijvoorbeeld eerst het dribbelen oefenen en daarna dribbelen met een pass. Vervolgens dribbelen en passen naar een vrijlopende speler. Een volgende vorm kan dan een dribbel zijn met richtingsverandering en dan een pass op een vrijlopende speler. Met het gericht aanreiken van voetbalproblemen willen we de voetbalcapaciteiten van onze leden vergroten. De opzet is altijd om iets te leren van de trainingen en wedstrijden. Daarom mogen er ook best eisen worden gesteld aan de uitvoering, de discipline en de concentratie.”
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:15 Pagina 27
JEUGD
V ra g e n u u r Jan Wanschers: “We willen de klok in onze gehele jeugdopleiding graag gelijk hebben staan. Onze ideeën moeten breed worden gedragen. Daarom praten we ook veel met onze trainers en geven ze gelegenheid om met de problemen bij ons te komen. We hebben in onze hoofdtrainer Bert Jan Heins een trainer die hart heeft voor jeugdvoetbal. Hij verleent allerlei hand- en spandiensten. Hij is heel belangrijk voor het uitdragen en in stand houden van onze gemeenschappelijke voetbalvisie. Eenmaal in de maand houdt hij op vrijdagavond een inloopuur voor alle E- en F-trainers en leiders. De tweede vrijdag van de maand is gereserveerd voor de trainers en begeleiders van de Dgroep. Zij kunnen voor praktische zaken en voetbalproblemen bij hem terecht. Dat soort bijeenkomsten levert soms prachtige discussies op en het vergroot de betrokkenheid van de kaderleden bij PH. Op deze wijze delen we onze voetbalvisie met velen en gaan we de diepte in. Ook zorgen deze bijeenkomsten er mede voor dat de neuzen dezelfde kant op blijven staan. Aan saamhorigheid hechten we veel belang.”
O p b o u w va n a c h t e r u i t Gerwin Peper: “Tijdens de trainingen van de E- en D-pupillen staat de opbouw van achteruit centraal. We trainen tweemaal in de week anderhalf uur. We hebben met elkaar afgesproken dat er zeker drie kwartier per week aandacht wordt besteed aan de opbouw van achteruit. Het begint altijd bij de keeper. We coachen dan hoe de verdedigers moeten vrijlopen, wanneer er diep en wanneer er breed gespeeld moet worden. Wat de middenvelders in speciale situaties moeten doen en hoe je je als aanvaller moet aanbieden. Vervolgens wordt aangegeven wat iedere speler moet doen als je de bal kwijt bent. Hoe maak je het veld kleiner? De selectie-
teams per leeftijdsgroep trainen tegelijk en altijd naast elkaar. Ze krijgen dezelfde oefenstof, maar in de uitvoering worden er andere accenten gelegd en verschillende eisen gesteld.”
Ve r z o r g d v o e t b a l Jan Wanschers: “ We hebben met de trainers van de D-jeugd afspraken gemaakt over hoe te komen tot verzorgd voetbal. We besteden een groot deel van de tijd aan het spelen bij balbezit. Om dit goed te kunnen oefenen, spelen we vaak overtal tegen ondertal. De balbezittende partij speelt eerst met twee spelers meer en dan met één meer en tenslotte spelen we met gelijke aantallen. Tijdens wedstrijden en trainingen komen altijd de volgende aspecten terug: het breed uitwaaieren van de vleugelverdedigers, het doorschuiven van centrumverdedigers, een diepe of verdedigende tien, de samenwerking tussen spelers, het op de hoogte zijn van elkaars taken en het afstemmen van het vrijlopen op elkaar. Bij de junioren wordt aan de opbouw van achteruit en het spelen van verzorgd voetbal verder gewerkt.” (zie trainingsvormen)
minder geschikt vond. Voorafgaand aan zo’n gesprek geef ik ook altijd aan dat de kans aanwezig is dat het niet doorgaat. Wanneer ik van mening ben dat het uiteindelijk de juiste kandidaat is, krijgt deze van mij een brochure waarin staat hoe er gescout wordt binnen de vereniging en wat de regels zijn. Als zo’n nieuwe scout voor de eerste maal op pad gaat, begeleid ik hem.”
Scoutingformulier Hans Protzman: “Elke maandag krijgt iedere scout van mij per email een scoutingformulier voor het komende weekend toegezonden, waarin hij op zijn eigen PC middels een kruisje een aantal vragen kan beantwoorden. Ook
Interne scouting Als coördinator interne scouting is Hans Protzman al drie seizoenen bezig met het speuren naar talent in de grote onderbouwafdeling van PH Almelo. Hans Protzman: “In de beleving van veel mensen is scouting een kwestie van even een half uurtje langs een voetbalveld staan en dan is het klaar. Niets is minder waar. Goede scouting is gewoon heel erg moeilijk en wordt zwaar onderschat. Voordat ik mensen opneem in de scoutingstaf, heb ik eerst een gesprek met de kandidaat. In zo’n gesprek ben ik er meestal wel snel uit of het de geschikte persoon is. Niet elke trainer, voetballer of welwillende vader is per definitie een goede scout. Ik heb wel eens tegen mensen moeten zeggen dat ik hen 26
27
De Voetbaltrainer nr.166 2009
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:16 Pagina 28
is er een keeperscout aanwezig. Die gebruikt een specifiek keeper scoutingformulier. Al die formulieren komen na het weekend per mail retour. Die gegevens verwerk ik en sla ik op in een database. We kijken naar techniek, het spel bij balbezit, het spel bij balverlies, de omschakelmomenten en snelheid. Ook het gedrag van de teamleiding wordt meegenomen in de beoordeling. Belangrijkste criteria bij het scouten zijn: wat doet een speler in de opbouw, wat doet een speler met en zonder bal? Is hij rustig aan de bal, hoe is zijn overzicht en hoe is zijn omschakeling? Andere facetten zijn: links- of rechtsbenigheid, de balaanname, de passing, de concentratie, de motivatie en vooral het gedrag. In de praktijk komt het scouten neer op het kijken hoe spelers voetbalsituaties oplossen en welke kwaliteiten de spelers daarin laten zien. Het is duidelijk dat het scouten van voetballers niet zo’n eenvoudige zaak is. De goede spelers melden zich vanzelf wel, maar juist voor de spelers die daar net onder zitten, is het moeilijk te bepalen of zij het selectieniveau op dat moment al aankunnen of dat ze wellicht later kunnen aanhaken.”
M e e t ra i n e n Hans Protzman: “Zo rond de winterstop komt het moment om te bepalen of spelers mogen gaan meetrainen bij een selectieteam. Dat gebeurt altijd op basis van vrijwilligheid. Aan het meetrainen mogen beslist geen conse-
quenties verbonden worden over de indeling voor het volgend seizoen. Dat wordt aan de spelers en ouders ook verteld, zodat daar later geen misverstanden over kunnen ontstaan. Bij praktisch alle trainingen ben ik zelf aanwezig om te bezien hoe de spelers het in die ‘nieuwe’ omgeving oppakken. Je ziet vaak dat sommige spelers het lastig vinden om buiten hun eigen vertrouwde elftal iets te moeten laten zien. Juist daar moet je oog voor hebben. We zullen, in principe, lopende de competitie niet aan teams gaan trekken omdat je daarmee binnen je vereniging een hoop onrust veroorzaakt. Mocht uiteindelijk een speler het selectieniveau aankunnen, dan zal altijd in overleg met de trainer van het team, de groepscoördinator en de ouders een beslissing worden genomen.”
Openheid Hans Protzman: “Elk team wordt altijd door verschillende scouts bekeken. De trainer van het team waar de scouting gaat plaatsvinden, wordt door mij op de hoogte gebracht. Voor deze wijze van benadering is bewust gekozen aangezien het hier interne scouting betreft en wij niet in het geniep willen werken. Tevens voor-
Henrie Tiehuis en Gerwin Peper coördineren het Masterplan van PH.
www.devoetbaltrainer.nl
kom je hiermee onrust en creëer je juist duidelijkheid. Ook dient iedere scout, voorafgaand aan de wedstrijd, zich te melden bij de betreffende teamleiding. Iedere zaterdag zijn er zo’n zes scouts actief binnen PH Almelo en gemiddeld hebben we elke 6 tot 8 weken een scoutingbijeenkomst. Ieder team is het afgelopen jaar vier keer doorgelicht door een scout. Om goed te kunnen oordelen over een speler is het noodzakelijk de speler regelmatig te volgen om te zien of selectievoetbal haalbaar is. Mocht dat niveau er niet inzitten, dan moeten we in ieder geval de speler indelen op een voor hem of haar passend niveau om zich toch te kunnen ontwikkelen. We werken vanaf de F-pupillen tot de C-junioren nu drie seizoenen met dit systeem en kunnen constateren dat het heel goed loopt. De doorstroming van talenten vanuit de niet-selectieteams naar de prestatie-elftallen is goed. We vinden ieder jaar steeds minder ‘te laag’ spelende talenten. We gaan er zeker mee door, omdat het ons helpt ieder jeugdig lid van PH op de goede plek te krijgen. Alle rapporten helpen om een goede elftalindeling te krijgen, zodat elke speler op zijn of haar niveau met plezier kan voetballen.” Samenvatting • Masterplan moet bij de jeugd van PH leiden tot verzorgd voetbal en een betere opbouw van achteruit. • Uitgebreide scouting zorgt ervoor dat iedere speler op de juiste plek komt. • Maandelijks vragenuurtje met de hoofdtrainer levert zinvolle discussies en veel leermomenten op. • Themabijeenkomsten zorgen ervoor dat de neuzen bij PH Almelo dezelfde kant op blijven staan.
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:16 Pagina 29
JEUGD
1. Opbouwen (PH C1)
Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit en de communicatie tussen verdedigers en middenvelders op eigen helft waarbij vooral de middenvelders beter positioneel moeten staan om vaker in balbezit te komen Organisatie • veld: eigen helft • 10 ballen • 2 kleine doeltjes • 7 gele hesjes • 6 rode hesjes Inhoud • 7:6 + 1 keeper • te coachen partij: 1:4:3 • tegenpartij: 3:3 met punt naar achteren • inspelen op één van de centrale verdedigers, van daaruit de vrije man zoeken en al spelend tot doelpunten komen
• belangrijk is om eerst de veldbezetting in te nemen en de tegenpartij in hun formatie te laten spelen • door met twee kleine doeltjes te spelen houd je het veld kunstmatig breed en krijg je automatisch meer beweging en verplaatsing van het spel • 5 minuten oriëntatiefase zonder stops, 10 minuten oefenleerfase met stops, 5 minuten toepassingfase situatief coachen
• belangrijk is het wedstrijdelement
Coaching Techniek • goede been inspelen • aannames moeten goed zijn • wreef aanspannen bij passing • handelingssnelheid hoog houden Tactiek • vooracties maken • backs diep weg • centrale verdedigers uit elkaar • opengedraaid staan bij balaanname (centrale verdediger) • middenvelders moeten ruimte voor elkaar creëren • veldbezetting diepte pakken van de middenvelders • breedte en diepte houden Communicatie • coachen van achteruit naar de middenvelders
• het willen hebben van de bal (vragen om de bal) Methodiek • overgaan naar 7:7 + 1 keeper • overgaan naar 8:8 + 2 keepers • veld groter maken • alleen vooruit of opzij spelen
• drukzetten door tegenpartij • belangrijk is om niet te snel in methodiek te gaan veranderen (veel herhalen)
28
29
De Voetbaltrainer nr.166 2009
24-30_PH-Jeugd:24-30 11-12-09 13:16 Pagina 30
JEUGD
2. Opbouwen (PH A1)
Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit en de communicatie tussen verdedigers en middenvelders op eigen helft waarbij vooral de middenvelders beter positioneel moeten staan om vaker in balbezit te komen Organisatie • veld: eigen helft plus 15 meter • 10 ballen • 8 gele hesjes • 8 rode hesjes Inhoud • 8:8 + 2 keepers • te coachen partij: 1:4:3:1 • tegenpartij: 1:2:3:3 met punt naar achteren • inspelen op één van de centrale verdedigers, van daaruit één van de 3 middenvelders aanspelen die vanuit de samenwerking en veldbezetting vrijkomen
• belangrijk is om eerst de onderlinge samenwerking van de middenvelders te verbeteren (ook positioneel) en dan pas in de methodiek verder gaan • 5 minuten oriëntatiefase zonder stops, 10 minuten oefenleerfase met stops, 5 minuten toepassingfase situatief coachen • belangrijk is dat er automatismen komen, maar ook variatie door formatieverandering bij de tegenpartij
www.devoetbaltrainer.nl
Coaching Techniek • goede been inspelen • aannames moeten goed zijn • wreef aanspannen bij passing • handelingssnelheid hoog houden Tactiek • vooracties maken • backs diep weg • centrale verdedigers uit elkaar • open gedraaid staan bij balaanname (centrale verdediger) • middenvelders moeten ruimte voor elkaar creëren • veldbezetting diepte pakken van de middenvelders • spits en nummer 10 staan diagonaal van elkaar • spits moet altijd in de breedte aanspeelbaar zijn • driehoek op het middenveld blijft de basis
• in vervolgfase middenvelder met punt naar achteren Communicatie • coachen van achteruit naar de middenvelders • het willen hebben van de bal (vragen om de bal) Methodiek
• drukzetten na eerste inspeelbal tegenpartij • doordekken door tegenpartij na eerste inspeelbal • formatieverandering tegenpartij naar bijvoorbeeld 1:2:4:2 • direct vastzetten door tegenpartij
