Hoe kan een wilsverklaring helpen om goede patiëntenzorg te bieden?
Rol van de huisarts bij het opstellen van een wilsverklaring
Pentalfa 5 februari 2015
Jo Lisaerde
ACHG
De (negatieve) wilsverklaring - Schriftelijke wilsverklaringen zijn alle documenten waarmee iemand zijn wil te kennen geeft omtrent zijn/haar toekomstige (gezondheids-)zorg voor een situatie waarin hij zelf zijn wil niet meer kan uitdrukken.
- Een wilsverklaring geldt enkel vanaf het ogenblik dat de patiënt niet meer wilsbekwaam is en zolang deze toestand aanhoudt.
- Is meer valabel indien ondersteund en geduid door een vertegenwoordiger. - Wilsverklaring is een essentieel onderdeel van VZP. - Het proces van VZP is veel complexer dan de wilsverklaring alleen.
(voorafgaande) zorgplanning: een continu proces
Wanneer VZP starten? Zorgverleners nemen best zelf het initiatief om een gesprek over VZP te starten. [GRADE 1B] Volgende situaties zijn sleutelmomenten om VZP te initiëren: [GRADE 1C]
• • • • • • •
op vraag van patiënt, familie of zorgverlener; naar aanleiding van het stellen van een ernstige diagnose; naar aanleiding van een acute achteruitgang van een chronische ziekte; alle situaties die kunnen leiden tot wilsonbekwaamheid; na opname in een woonzorgcentrum; naar aanleiding van een ziekenhuisopname; bij de start van palliatieve zorg.
Van Mechelen, W., Piers, R., Van den Eynde, J., De Lepeleire, J. Vroegtijdige Zorgplanning - een richtlijn. Juni 2014. www.pallialine.be
Hoe gebeurt dit nu in de eerste lijn? • HA hebben gesprekken met 1/3 van terminale patiënten • Bij 25% terminale patiënten worden behandelingsvoorkeuren doorgesproken • 8% terminale patiënten hebben gedocumenteerd zorgenplan • weinig patiënten hebben een geschreven wilsverklaring • weinig mensen hebben een vertegenwoordiger aangeduid
Meeussen K et al. Avance Care planning in Belgium and the Netherlands. J Pain Symptom Manage 2011 Oct;42(4):565-77
Hoe gebeurt dit nu in de eerste lijn? Barrières bij de huisarts -
gebrek aan vaardigheden gebrek aan tijd en middelen
Faciliterende elementen
moeilijkheden bij bepalen juiste moment patiënten moeten er zelf over beginnen angst om hoop te ontnemen eigen angsten en emoties gebrek aan kennis over diverse opties -
opgedane vaardigheden / ervaring bekwaamheid m.b.t. prognose lange relatie met patiënt gesprek in de thuissetting reeds waarheidsgesprek in het ZH sleutelmomenten
leeftijd van de huisarts
De Vleminck A et al. Barriers and facilitators for general practitioners to engage in ACP. A systematic Review Scand J Prim Health Care. 2013 Dec;31(4): 215-26
Hoe gebeurt dit nu in de eerste lijn? Barrières bij de patiënt -
verwacht initiatief van de arts
Faciliterende elementen
moeilijkheden bij bepalen juiste moment verkeerde perceptie van de arts wenst ziekte niet onder ogen te zien kent eigen wensen niet verminderde beslissingscapaciteit
-
ziekte-inzicht autonomie na opname of ontslag verkrijgen palliatieve status
cultureel, religieus
De Vleminck A et al. Barriers and facilitators for general practitioners to engage in ACP. A systematic Review Scand J Prim Health Care. 2013 Dec;31(4): 215-26
interventies om wilsverklaring te promoten The most effective method of increasing the use of ADs is the combination of informative material and repeated conversations over clinical visits. The use of passive informative material in isolation does not significantly increase AD completion rates. However, when interactive informative interventions are employed, the AD completion rate increases and the majority of the studies identify multiple sessions as the most effective method for direct interaction between patients and health care professionals. Maria-Isabel Tamayo-Velazquez et al. Interventions to promote the use of advance directives: An overview of systematic reviews, Patient Education and Counseling 80 (2010) 10–20
Een VZP- gesprek in onverdachte tijden • • • • • • •
gaat meestal over hypothetische situaties patiënt kan zich vaak moeilijk een voorstelling maken patiënt behoeden voor foute notities wilsverklaring geldt niet zolang pt wilsbekwaam is beperkingen positieve wilsverklaring euthanasie wie zal dit in uw plaats vertellen aan de arts, wie kan dat? arts formaliseert zelf ook in het dossier
Een VZP- gesprek op scharniermomenten • gesprek in waarheid voeren: realistisch: diagnose – medisch behandelplan o prognose: kwantitatief / kwalitatief / na weigeren o zorgplanning opstellen (zorgnoden?) • durven spreken over het levenseinde • wilsverklaring is geen checklist • dynamisch proces: herhaaldelijke gesprekken o
Wanneer VZP starten? carer support continu leren
plannen
coördinatie communicatie
inventariseren Control of symptoms
identificeren
care for dying
continuïteit
HIPP: hoe de zorg voor palliatieve patiënten in de praktijk organiseren !
Voorafgaande zorgplanning: communicatie ?? DE ACHILLESPEES: informatie‐overdracht bij transfer pt
Wie voert het gesprek? in onverdachte tijden (vroegtijdig) op sleutelmomenten • huisarts negatieve wilsverklaring
wilsverklaring euthanasie
• • • •
(voorafgaand)
specialist verpleegkundigen maatschappelijk werk ....... vertegenwoordiger
patiënten aansporen een zorgplanningsproces te starten rond de wilsverklaring zorgverstrekker treedt in steun voor de redactie stimuleren om een wettelijke vertegenwoordiger aan te duiden. zorgplanning regelmatig actualiseren (VZP = proces) bij transfer is een goede verwijsbrief met duidelijk omschreven vraag en behandelingsdoelen noodzakelijk. artsen die een wilsonbekwame patiënt opvangen moeten vanaf het eerste moment informeren naar het bestaan van VZP / wilsverklaring en verduidelijking door een vertegenwoordiger.
Goede communicatie tussen alle actoren in de zorg is een absolute voorwaarde. Zorgplanning moet leiden naar zorg op maat van de wensen van de patiënt;
