Hoe duurzaam zijn Nederlandse bedrijven ten opzichte van bedrijven in het buitenland? In deze notitie wordt de duurzaamheid van Nederlandse bedrijven vergeleken met die van bedrijven uit het buitenland. Hiervoor wordt gekeken naar bestaande onderzoeken, rankings en benchmarks die ons iets vertellen over hoe bedrijven uit verschillende landen het doen op de diverse onderdelen van duurzaamheid. Er wordt onder andere gekeken transparantie en goed werkgeverschap. Daarnaast wordt gekeken naar het aantal Nederlandse bedrijven dat op internationale ranglijsten met duurzame bedrijven voorkomt, en de omzet van Nederlandse bedrijven in duurzame producten. MVO Nederland, Waterstraat 47, 3511 BW Utrecht, www.mvonederland.nl 24-11-10 Inhoudsopgave Samenvatting
…………………………………………..p.2
1. Lijsten van duurzame bedrijven
……………….p.3
2. Omzet in duurzame producten
……………….p.5
3. Transparantie
…………………………..……………….p.7
4. CO-2-uitstoot
…………………………..……………….p.11
Verwijzingen
…………………………..……………….p.12
1
Samenvatting Nederlandse bedrijven spelen mee als het gaat om duurzaamheid. Op verschillende duurzaamheidlijsten komen Nederlandse bedrijven voor. Het absolute aantal van de vertegenwoordiging van Nederlandse bedrijven op deze ranglijsten misschien niet overweldigend, maar voor een land ten grote van Nederland (qua omvang en BNP), wordt Nederland relatief gezien toch redelijk vertegenwoordigd. En de positie die deze bedrijven innemen op de lijsten is vaak hoog! Een Nederlands bedrijf voert de Great Place to Work index voor het Europese MKB aan, op de DJSI voeren Nederlandse ondernemingen 4 maal een sector aan, en in de Global 100 staat een Nederlands bedrijf in de top 3. Omdat het om ranglijsten gaat, moet worden opgemerkt dat de duurzaamheid van de bedrijven relatief is. Vertegenwoordiging op de lijst zegt niet zo zeer iets over de absolute duurzaamheid van het bedrijf, als wel iets over de relatieve duurzaamheid ten opzichte van andere bedrijven. In vergelijking met andere landen scoren Nederlandse bedrijven dus best goed op de duurzaamheidlijsten. Als we kijken naar de (markt)omvang die duurzame Nederlandse bedrijven bezetten, zien we een wat minder rooskleurig beeld. Nederland scoort niet zo hoog als het gaat om omzetcijfers in duurzame producten. Dit betekent dat niet veel Nederlandse bedrijven biologische, fairtrade of schone-technologie producten produceren, verhandelen en verkopen. Bij deze conclusie moet wel rekening worden gehouden met het feit dat in de vergelijkingen met name ontwikkelde (Europese) landen zijn meegenomen. Dit zijn landen die allemaal ‘relevante omzet’ halen in duurzame producten. Gegeven deze algemene conclusies over de duurzaamheid van Nederlandse bedrijven in vergelijking met bedrijven uit het buitenland, kan worden ingezoomd op deelgebieden van duurzaamheid. Het Nederlandse grootbedrijf scoort relatief hoog als het gaat om transparantie. Met 63% van de bedrijven die een duurzaamheidverslag uitbrengen (al dan niet geïntegreerd in het financiële jaarverslag), staat het e Nederlandse grootbedrijf op de 5 plaats van de 22 deelnemende landen. Assurance van deze verslagen is echter niet gebruikelijk in Nederland. Slecht 26% van het Nederlandse grootbedrijf zoekt formele assurance. Dit terwijl het gemiddelde van alle onderzochte landen 40% is. Er wordt door de Nederlandse bedrijven vooral goed gescoord op transparantie over de financiële waarde van MVO en de risico’s die zich in hun (product)keten voordoen. Over de footprint zouden Nederlandse bedrijven wat meer kunnen rapporteren. Hetzelfde geldt voor het publiek toegankelijk maken van hun MVO-strategie. Als het gaat over (beleid op) emissies, scoort Nederland ondergemiddeld in vergelijking met bedrijven uit het buitenland. Opvallend is bijvoorbeeld dat Nederlandse bedrijven minder transparant zijn over hun uitstoot, en dat slechts 50% een plan heeft om energie/uitstoot te verminderen. Dit in vergelijking met het gemiddelde van alle onderzochte landen van 63%. Hoewel er op veel MVO-gebieden nog geen onderzoek is gedaan naar hoe Nederlandse bedrijven staan ten opzichte van bedrijven uit het buitenland, is er wel een algemeen beeld geschetst over de duurzaamheid van Nederlandse bedrijven. Het algemene beeld is dat Nederlandse bedrijven in vergelijking met bedrijven uit het buitenland gemiddeld scoren op het gebied van duurzaamheid. Een verdieping zou kunnen worden geslagen in onderzoek naar hoe Nederlandse bedrijven scoren op het gebied van (beleid op) milieu-issues, of hoe Nederlandse bedrijven omgaan met ketenverantwoordlijkheid. Voor nu bestaan er de volgende aandachtspunten voor Nederland en Nederlandse bedrijven: - De vertegenwoordiging op internationale ranglijsten is hoopgevend, maar in de (markt) omvang die de Nederlandse bedrijven bezetten zou een verbeterslag moeten worden geslagen. - Een vergroting van de thuismarkt zou Nederland laten stijgen ten opzichte van bedrijven uit het buitenland. Dit benadrukt het belang van duurzaam inkopen: zowel consumenten als bedrijven zouden Nederlandse bedrijven moeten stimuleren meer duurzame producten en diensten aan te bieden. - Nederlandse bedrijven zouden een slag moeten slaan in het (communiceren over) footprint en emissies. De transparantie hierover zal een stimulans vormen voor daadwerkelijke acties op dit gebied.
2
1. Lijsten van duurzame bedrijven Nederlandse bedrijven zijn vertegenwoordigd in duurzaamheidlijsten van grote internationale, beursgenoteerde bedrijven uit de MSCI- en DJSI-index. En ook op de Great Place to Work index komen Nederlandse bedrijven voor. Ook al is het absolute aantal Nederlandse bedrijven misschien niet overweldigend (12 op de DJSI, 2 op de Global 100 en 3 op de Great Place to Work index), voor een land ten grote van Nederland (qua omvang en BNP), wordt Nederland relatief gezien toch redelijk vertegenwoordigd. Verder valt op dat de Nederlandse bedrijven die voorkomen op de lijst hoog scoren! Een Nederlands bedrijf voert de Great Place to Work index aan, op de DJSI voeren Nederlandse ondernemingen 3 maal een sector aan, en in de Global 100 staat een Nederlands bedrijf in de top 3. Omdat het om ranglijsten gaat, moet worden opgemerkt dat de duurzaamheid van de bedrijven relatief is. Vertegenwoordiging op de lijst zegt niet zo zeer iets over de absolute duurzaamheid van het bedrijf, als wel iets over de relatieve duurzaamheid ten opzichte van andere bedrijven. Het feit dat bijvoorbeeld Shell en H&M vertegenwoordigd zijn op de lijsten, maar tegelijkertijd met duurzaamheidissues negatief in de publiciteit komen, is hier een voorbeeld van. Dow Jones Sustainability Index In de DJSI zijn 300 beursgenoteerde ondernemingen opgenomen uit 34 landen. Hiervan komen 12 bedrijven uit Nederland: AkzoNobel, Corio, ING, Ahold, DSM, Philips, Randstad, Reed Elsevier, KPN, TNT, Unilever en Wolters Kluwer.. Dit is vergelijkbaar met de vertegenwoordiging van landen met dezelfde omvang als Nederland. Bedrijven uit de UK komen relatief gezien vaak voor. Ook de VS en Canada zijn goed vertegenwoordigd, wat niet verwonderlijk is gezien hun omvang. Van de 19 sectoren die worden onderscheiden in de DJS-Index van meest duurzame bedrijven, bezetten Nederlandse ondernemingen 4 keer de positie van ‘super sector leader’: Akzo Nobel in sector Chemicals, Unilever in sector Food&Beverage, Philips in Personal & Household Goods) en TNT in sector Indutrial goods & services.
3
Global 100 – Most Sustainable Corporations in the World Corporate Knight heeft de 100 duurzaamste bedrijven uit de MSCI World gedefinieerd. Van deze 100 bedrijven komen er 2 uit Nederland: TNT (3) en Philips (17). Dit aantal is vergelijkbaar met landen van dezelfde omvang. De UK springt er met 20 bedrijven wat dit betreft uit. Ook de VS, Australië en Canada zijn
goed vertegenwoordigd, wat niet verwonderlijk is gezien hun omvang. Great Place to Work Great Place to Work brengt jaarlijks een ranglijst uit van de beste bedrijven om voor de werken. Al drie jaar voert het Nederlandse bedrijf &Samhoud de ranglijst van het Europese MKB aan. Bedrijven uit 15 Europese landen komen voor op de lijst. De Scandinavische landen domineren de lijst. Naast &Samhoud komen er nog 2 Nederlandse bedrijven voor: Ormit (43) en House of Performance (46). Op de lijst van grote bedrijven, komt Nederland 3 keer voor.
4
2. Omzet in duurzame producten Niet van alle duurzame producten zijn cijfers te vinden. Maar door te kijken naar omzetcijfers van energietechnologie, biologische producten en fair trade producten, kunnen we toch een aardig beeld krijgen van hoeveel duurzame producten Nederlandse bedrijven produceren ten opzichte van bedrijven uit andere landen. Nederland scoort niet hoog als het gaat om omzetcijfers in duurzame producten. Dit betekent dat niet veel Nederlandse bedrijven biologische, fairtrade of schone-technologie producten produceren, verhandelen en verkopen. Een reden hiervoor zou te vinden kunnen zijn in de beperkte vraag op de Nederlandse thuismarkt. Bij bovenstaande conclusie moet wel rekening worden gehouden met het feit dat in de vergelijkingen met name ontwikkelde (Europese) landen zijn meegenomen. Dit zijn landen waar duurzaamheidissues voor veel bedrijven een rol spelen. Omzet aan biologische producten In 2008 werd in Nederland voor 583 miljoen euro aan biologische producten geproduceerd. Om deze omzet te kunnen vergelijken met andere landen, wordt gekeken naar het marktaandeel van deze biologische producten. Van de 8 vergeleken Europese landen met relevante bestedingen aan biologische producten, e staat Nederland op de 5 plaats. Oostenrijk, Denemarken en Zwitserland nemen de eerste 2 plaatsen in.
Omzet aan fair trade producten In 2007 werd in Nederlandse winkels voor 47,5 miljoen euro aan producten met een FairTrade label omgezet. Om deze omzet te kunnen vergelijken met andere landen, wordt gekeken naar omzet per hoofd e van de bevolking. Met €2,90 per hoofd van de bevolking, neemt Nederland een 12 plek in van de 15 vergeleken landen. Hiermee laat Nederland alleen Duitsland, Italië en Spanje achter zich. Zwitserse bedrijven steken er met kop en schouders bovenuit, met ruim €21,- per hoofd van de bevolking.
5
Omzet aan schone energie-technologie Het WNF heeft onderzoek gedaan naar bedrijven die actief zijn in de ‘schone technologie sector’ in verschillende landen. Denk hierbij aan bedrijven die actief zijn in de toepassing van duurzame energieopwekkingsmethoden of het produceren van duurzame producten (zoals zonnepanelen). De omzet van deze bedrijven in de verschillende landen, gewogen naar BNP is vergeleken. Nederland scoort matig op e het gebied van schone technologie: op de 17 plaats van de 25 vergeleken landen. Nederland heeft alleen in de kleinere marktsegmenten zonne-energie en isolatie een top 10 positie. Redenen voor de lage score van Nederlandse bedrijven kunnen worden gevonden in het gebrek aan kapitaal dat beschikbaar is voor schone technologie, omdat investeerders zich terugtrekken uit de Nederlandse schone technologie en voor de rest van Europa kiezen. Daarnaast vertaalt het Nederlandse subsidiebeleid zich niet in een versterking van de economische positie. Tot slot is de Nederlandse thuismarkt voor schone technologie onderontwikkeld.
6
3. Transparantie Het Nederlandse grootbedrijf scoort relatief hoog als het gaat om transparantie. Met 63% van de bedrijven die een duurzaamheidverslag uitbrengen (al dan niet geïntegreerd in het financiële jaarverslag), staat het e Nederlandse grootbedrijf op de 5 plaats van de 22 deelnemende landen, achter ondermeer Japan en de VS. Op de UK na, is dit de hoogste plaats van alle Europese landen uit het onderzoek.
Assurance van deze verslagen is echter niet gebruikelijk in Nederland. Slecht 26% van het Nederlandse grootbedrijf zoekt formele assurance. Dit terwijl het gemiddelde van alle onderzochte landen 40% is.
7
e
Met 55% van de bedrijven die een publiek toegankelijke MVO-strategie heeft, neemt Nederland een 7 plaats in, achter Japan, Frankrijk en de UK.
De hoge score van transparantie van Nederlandse bedrijven kan verder worden onderverdeeld in onderwerpen waarover Nederlandse bedrijven transparant zijn. In vergelijking met andere landen, zijn rapporteren Nederlandse bedrijven vaak over de financiële waarde van MVO. Met 49% van de bedrijven die e dit doen, staat Nederland op de 3 plaats, achter Japan en Noorwegen.
8
Nederlandse bedrijven zijn relatief transparant over de risico’s in de keten. Met 61% van de bedrijven die e over de keten rapporteert, neemt Nederland een 4 plek in, achter Japan, Brazilië en de UK.
9
e
Van de 22 deelnemende landen, staat Nederland op de 8 plaats als het gaat om rapporteren over CO2uitstoot. 36% van de Nederlandse bedrijven rapporteert over de carbon footprint veroorzaakt door de bedrijfsvoering. De UK, Japan en Zweden voeren deze lijst aan. 6% van het Nederlandse grootbedrijf rapporteert naast de carbon footprint veroorzaakt door de eigen bedrijfsvoering ook over de footprint die eerder in de keten is veroorzaakt. Finland en Zweden doen dit het vaakst.
10
4. CO2-uitstoot Als het gaat over (beleid op) emissies, scoort Nederland op alle punten onder het gemiddelde van de 500 deelnemende grote bedrijven uit landen over de hele wereld. Aan het onderzoek Carbon Disclosure Project 2009 deden 50 grote Nederlandse bedrijven mee. Dit zijn onder meer: Royal KPN, Royal DSM, Océ, Logica, Draka Holding, Philips Electronics, TNT, Royal Dutch Shell, Unilever, Reed Elsevier, Heineken, BAM Group, Akzo Nobel, Ordina, Air France-KLM, Aegon, Fugr, Heijmans, Imtech, Randstad, Royal Ten Cate, SNS Reaal, Royal Wessanen etc. Als deze bedrijven worden vergeleken met gemiddelden van de Global 500, scoren de Nederlandse bedrijven onder gemiddeld. Opvallend is bijvoorbeeld dat Nederlandse bedrijven minder transparant zijn over hun uitstoot, en dat slechts 50% een plan heeft om energie/uitstoot te verminderen. Dit in vergelijking met 63% van de Global 500.
11
Verwijzingen Om tot bovenstaande conclusie te komen, zijn de volgende onderzoeken en indexen bekeken. 1. -
Lijsten van duurzame bedrijven Dow Jones Sustainability Index 2010 Global 100 2010: Corprate Sustainability Benchmark – Corporate Knights 50 Best Small & Medium-Sized Workplaces in Europe - Great Place to Work
2. -
Omzet in duurzame producten Bio-monitor jaarrapport 2009 - Lei Wageningen UR Fair trade 2007: new facts and figures from an ongoing success story – DAWS Clean Economy, Living Planet – Building the Dutch clean energy technology industry – WNF 2008
3. Transparantie - KPMG International Survey of Corporate Responsibility Reporting 2008 4. CO-2-uitstoot - Carbon Disclosure Project 2009 – The Netherlands 50
12
