H₂O Dit literatuuronderzoek gaat over de essentiële voedingsstof water. Het is ter voorbereiding op de analyse van de eetpatronen van de pabo studenten.
Mariska Sprado VD-co1.c.2 VD-A130-12
10/1/2012
INHOUDSOPGAVE INLEIDING .............................................................................................................................1 METHODE .............................................................................................................................1 RESULTATEN........................................................................................................................2 Functies ..............................................................................................................................2 Tekort en overschot ............................................................................................................2 Aanbevelingen ....................................................................................................................3 Bronnen ..............................................................................................................................3 CONCLUSIE ..........................................................................................................................4 LITERATUURLIJST................................................................................................................4
INLEIDING De Haagse Hogeschool wil dat de eerstejaars studenten van de pabo opleiding informatie krijgen over gezonde voeding. Zodat ze in hun aankomende werk dat kunnen overbrengen naar hun toekomstige leerlingen. De eerstejaars studenten van Voeding en Diëtetiek gaan het voedingspatroon van de eerstejaars studenten van de pabo opleiding analyseren en beoordelen.
Ter voorbereiding op deze analyses van de voedingspatronen doen de studenten van Voeding en Diëtetiek eerst een onderzoek naar verschillende voedingsstoffen. Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen waarin in elk deel één voedingsstof is uitgediept. In dit onderzoeksverslag wordt de belangrijkste essentiële voedingsstof van de mens beschreven, dat is namelijk water.
De hoofdvraag van dit onderzoek is: waarom is water essentieel voor de mens? Om deze vraag zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden zijn de onderstaande zes deelvragen geformuleerd:
Wat zijn de functies van water in het lichaam?
Wat zijn de gevolgen van een watertekort of wateroverschot?
Zijn er tekorten of overschotten bij de Nederlandse bevolking en bij de studenten in het bijzonder?
Wat zijn voor studenten de aanbevelingen voor de inname van water?
Wat zijn de bronnen van water?
Uit welke voedingsmiddelen halen de studenten de behoefte aan vocht?
Het bovenstaande is gelijk het kader waar het onderzoek zich tot beperkt. Het doel is om de bovenstaande onderzoeksvragen zo concreet en duidelijk mogelijk uit te werken waarmee een goede basis kan worden gelegd voor de analyses van de voedingspatronen.
METHODE Dit verslag is met een literatuuronderzoek tot stand gekomen. Er is gekozen voor een literatuuronderzoek omdat dit in beperkte tijd tot een kwalitatief hoogstaand resultaat kan leiden. Water is door de jaren heen al flink onderzocht, daardoor zijn er genoeg representatieve resultaten beschikbaar in de literatuur. Er is tijdens dit literatuuronderzoek gebruik gemaakt van studieboeken, internet en literatuur uit de vakbibliotheek. Op internet is gebruik gemaakt van de zoekfuncties Google, Google Scholar en Wikipedia. Er is gezocht op de volgende zoektermen: water, eigenschappen van water, watertekort, wateroverschot en waterintoxicatie. 1
RESULTATEN Diwaterstofoxide (H2O) is de chemische naam voor water. Water bestaat uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof. In water komen alleen de mineralen calcium en magnesium voor (1). Het menselijk lichaam bestaat voor een groot deel uit water, namelijk vrouwen uit 52%, mannen uit 63% en baby’s zelf uit 75% (2). De exacte hoeveelheid verschilt per individu en heeft te maken met het gewicht, geslacht, leeftijd en samenstelling. Vetvrije massa zoals spieren bevatten meer vocht dan vetmassa. Water heeft een aantal belangrijke functies, namelijk:
Het dient als bouwstof voor het lichaam.
Het oplossen van voedingsstoffen, enzymen en afvalstoffen.
Het transporteren van voedingsstoffen, enzymen en afvalstoffen.
Het reguleren van je lichaamstemperatuur.
Functies Het menselijk lichaam heeft water als bouwstof nodig. Water zit namelijk in en buiten de cellen. Buiten de cellen komt het water voor in bijv. het bloedvaatstelsel, maag-darmkanaal en de hersenen. Zonder water in en buiten de cellen is het niet mogelijk om het lichaam goed te laten functioneren. Water zorgt ervoor dat alle voedingsstoffen worden opgelost, dat begint al in de mond, waar de voeding voor een deel oplost in het speeksel. In het spijsverteringskanaal komen er enzymen bij zodat het voedsel beter kan worden opgelost. De vetachtige stoffen, die slecht oplossen in water, worden voorzien van een eiwitmantel om de oplossing te bevorderen. Via het transport, wat dankzij water mogelijk is, worden alle voedingsstoffen naar de weefsels en cellen gebracht. Tevens worden de toegevoegde enzymen vervoerd met de voedingsstoffen. Alle afvalstoffen die worden geproduceerd tijdens de stofwisseling worden getransporteerd naar de nieren, longen en huid waar ze het lichaam verlaten. Een van de eigenschappen van water is dat het een grote warmtecapaciteit heeft, daarmee wordt bedoeld dat water het vermogen heeft om warmte op te nemen en vast te houden. De warmtecapaciteit van water helpt het lichaam bij het behouden van de temperatuur. Tevens helpt verdamping door middel van zweet bij de verlaging van de lichaamstemperatuur. Tekort en overschot Door de hier bovenstaande belangrijke functies is te verklaren dat er gevolgen kunnen zijn bij een watertekort of wateroverschot. Bij watertekort krimpen de cellen en drogen de cellen uiteindelijk uit. Een vochttekort kan ontstaan door extreem vochtverlies. Vochtverlies kan 2
bepaalde redenen hebben, overmatig transpireren, veel urineren, veelvuldig diarree en braken. Ook bij bepaalde ziekten (brandwonden) kan er een tekort voorkomen. Bij een tekort aan water horen de volgende symptomen: dorst, hoofdpijn, algehele malaise, gewichtsverlies, lage bloeddruk, hoge hartslag, nauwelijks meer urineren en zeer donkere urine. Op lange duur kan een persoon in coma raken en komen te overlijden. Baby’s, kinderen en ouderen (bij gebruik van bijv. diuretica) behoren tot de doelgroepen waarbij watertekort vaak voorkomt. Bij studenten komt vaak vochttekort voor als gevolg van alcoholgebruik.
Bij een overschot aan water, ook wel waterintoxicatie genoemd, zwellen de cellen op en kunnen barsten. Dat heeft met het natriumgehalte in het bloed te maken. Een oorzaak van het ontstaan van waterintoxicatie is het samengaan van overmatig vochtverlies en overmatig drinken van water zonder enige toevoeging van natrium. Personen die langdurig diarree hebben en/of veel moeten braken en enkel water innemen lopen het risico op waterintoxicatie. Bij waterintoxicatie horen de volgende symptomen: misselijkheid, braken, spierkrampen en verwarring. Op lange duur kan een persoon in coma raken en komen te overlijden (3). Personen die zwaar werk verrichten in hoge temperaturen, personen met langdurige diarree en/of die veelvuldig braken en duursporters behoren tot de doelgroepen waarbij waterintoxicatie vaak voorkomt. Wanneer binnen de doelgroep studenten wordt gekeken lopen anorexiapatiënten en xtc gebruikers het risico op een waterintoxicatie. Aanbevelingen Om het vochtgehalte op peil te houden is het belangrijk
Richtlijn gemiddelde vochtinname in
de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden te weten. In
Liters per dag per leeftijdscategorie.
tabel 1.1 van het voedingscentrum staan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor de doelgroep studenten
Leeftijd in jaren
Mannen
Vrouwen
16-19
2
1,7
19-22
2,2
1,9
(2). Er is een verhoogde behoefte bij vrouwen die
22-50
2,5
2,3
zwanger zijn of borstvoeding geven, sporters en bij
Tabel 1.1 (2)
hoge temperaturen. Bronnen Water zit eigenlijk in alles wat we consumeren. Kraan- en bronwater zijn de bekendste vormen van water. Tabel 1.2 geeft een goed beeld van de hoeveelheid water in andere voedingsmiddelen. Percentages van water in de geselecteerde voedingsmiddelen 100%
Water
90-99%
Magere melk, aardbeien, watermeloen, sla, kool, selderij, spinazie, broccoli
3
80-89%
Vruchtensap, yoghurt, appel, druiven, sinasappels, wortels
70-79%
Garnalen, bananen, mais, aardappelen, avocado, hüttenkäse, ricotta
60-69%
Pasta, peulvruchten, zalm, ijs, kippenborst
50-59%
Rundvlees, hot dogs, feta
40-49%
Pizza
30-39%
Kaas, bagels, brood
20-29%
Pepperoni, cake, biscuits
10-19%
Boter, margarine, rozijnen
1-9%
Creakers, ontbijtgranen, taco, pindakaas, noten
0%
Olie, suiker
Tabel 1.2 (4)
Uit welke voedingsmiddelen de studenten hun behoefte van water halen wordt na de analyses van de voedingsdagboekjes pas duidelijk. Wellicht is het nodig daar advies in te geven.
CONCLUSIE De vier belangrijke functies van water zijn: dienen als bouwstof, het oplossen en transporteren van voedingsstoffen, enzymen en afvalstoffen en het reguleren van lichaamstemperatuur. Dat zijn ook de vier belangrijkste redenen waarom water essentieel is voor de mens. Uiteindelijk is het gevolg van een watertekort of wateroverschot op lange termijn het overlijden. Doelgroepen waarbij watertekort vaak voorkomt zijn: baby’s, kinderen en ouderen. Doelgroepen waarbij wateroverschot vaak voorkomt zijn: personen die zwaar werk verrichten in hoge temperaturen, personen met langdurige diarree en/of die veelvuldig braken en duursporters. Bij de doelgroep studenten komt watertekort vaak voor door alcoholgebruik. Wateroverschot komt vaak voor bij studenten die anorexia hebben of xtc gebruiken. De aanbevolen hoeveelheid voor studenten verschilt per leeftijd en geslacht. Dat verschil ligt tussen de anderhalf en tweeënhalf liter per dag. De behoefte aan vocht kan voldaan worden uit verschillende voedingsmiddelen, de bekendste bron is kraanwater. Uit welke voedingsmiddelen de studenten hun behoefte halen is nog onbekend. Dat wordt met het volgende onderzoek, namelijk de analyses van voedingsdagboeken, duidelijk.
LITERATUURLIJST ste
1. Stichting Voedingcentrum Nederland. Nederlandse Voedingsmiddelen tabel 2012. 45 druk. 2. Het Voedingscentrum. www.voedingscentrum.nl. vocht 3. J.J van Duinen. Water. Informatorium voor voeding en diëtetiek. December 2010. www.vb23.bsl.nl.ezproxy.hhs.nl:2048/frontend/redir.asp?product=9065020187&page=906502018 7/09014f3c8004c800.html de 4. Ellie Whitney / Sharon Rady Rolfes. Understanding Nutrition. 2013, 2011 13 en international editie.
4
