HIPPE HOTSPOT MET EEN STREEPJE IN STUC
34 MEBEST
mb05_volkshotel.indd 34
oktober 2014
13-10-14 09:25
Een prachtige paradox is het, het Volkshotel aan de Amsterdamse Wibautstraat. Hipper dan hip in een gebouw dat een halve eeuw geleden als een soort standbeeld voor de saaie zakelijkheid lijkt te zijn opgericht. Architect Steven Steenbruggen heeft het voormalige kantoorpand de 21ste eeuw in getrokken met een aantal relatief eenvoudige ingrepen. Strippen en opnieuw aankleden. Schaars uiteraard, al kreeg de gevel wel een streepje in stuc.
Tekst: Jan Willem Kommer Fotografie: Henk van der Veen, Jan Willem Kommer
MEBEST
mb05_volkshotel.indd 35
oktober 2014
35
13-10-14 09:26
Een snufje Berlijn
Hij mag graag een beetje flirten met Berlijn, de Wibautstraat in Amsterdam. Halverwege vorige eeuw heringericht met de Karl-Marx-Allee (toen nog Stalin-Allee) in het achterhoofd. Een brede weg dus, met grauwe kolossen erlangs. En nu, een jaar of vijftig later, een groeiende smeltkroes van kunst, cultuur, muziek, dans, nieuw, hip, underground. Exponent van dat al kun je Wibautsraat 150 best noemen. Neergezet in de jaren zestig en van 1965 tot 2007 het onderkomen van de Volkskrant. Daarna een jaar of zes broedplaats voor creatievelingen als DJ’s, kunstenaars, tekstschrijvers en ontwerpers. En nu naast creatieve broedplaats ook nog eens het hipste hotel van
36 MEBEST
mb05_volkshotel.indd 36
Amsterdam; compleet met clubs en een cocktailbar en op het dak een sauna en hottubs.
Goed voorbeeld doet goed volgen
Initiatiefnemer Job Heimans deed zijn idee voor het Volkshotel ook op in Berlijn. Daar zag hij trendy bruisende plekken die Amsterdam naar zijn mening ontbeerde. Zijn eigen stad moest dat ook krijgen. Een hotel bijvoorbeeld dat meer is dan een gebouw waar toeristen slapen, maar een plek waar ook Amsterdammers komen om uit te gaan, om te werken, om elkaar te ontmoeten; een plek voor de stad dus. “En dan heb je een gebouw nodig”, zegt Steven Steenbruggen. De Amsterdamse architect werd door Job Heimans
oktober 2014
13-10-14 09:26
Op de zevende etage zit restaurant Canvas met een dakterras. Daar is het gegroefde stucwerk goed van dichtbij te zien, en ook de strak gestukadoorde buitenkant van het trappenhuis/liftschacht.
(foto: HvdV)
Heel anders dan dat pietepeuterige grachtengedoe
gevraagd om te kijken of zo’n hotel in het voormalige Volkskrantgebouw zou passen. “Ik dacht dat het wel zou lukken, dus zijn we aan de slag gegaan.”
On-Amsterdams ontwerp
Gemeente Amsterdam was wel blij dat er een investeerder kwam die het gebouw wilde bewaren. Het pand was weliswaar verhuurd aan Urban Resort dat er een creatieve broedplaats van had gemaakt, maar dat was een tijdelijke oplossing. Sloop was een serieuze optie als er geen nieuwe bestemming voor werd gevonden. “Het was jammer geweest als het zover was gekomen”, vindt Steven Steenbruggen. “Er waren meer van
dit soort gebouwen en een aantal daarvan is al gesloopt. Vanuit historisch oogpunt gezien is het goed om er ook eentje te bewaren. Het is toch een karakteristiek gebouw voor de Wibautstraat. Voor heel Amsterdam eigenlijk wel. Het is ontworpen door Kraaijvanger, een Rotterdams architect. Dat kun je ook zien; het is een kloek, stoer gebouw; heel anders dan dat pietepeuterige grachtengedoe.”
Nieuwe indeling
Gered voor de toekomst dus, maar er moest wel een en ander gebeuren om van het jaren zestig Volkskrantgebouw een 21ste eeuws Volkshotel te maken. Uiteraard paste de kantoorindeling
MEBEST
mb05_volkshotel.indd 37
oktober 2014
37
13-10-14 09:26
Een lobby waar Amsterdammers komen om koffie te drinken, te werken, elkaar te ontmoeten, te overleggen; dat was het idee. (foto: HvdV)
niet bepaald bij die van een hotel. Het gebouw is compleet gestript, tot op het beton kaalgemaakt. En wat vloeren, plafonds en pilaren betreft is dat eigenlijk voor een groot deel zo gebleven. Vervolgens is het gebouw compleet opnieuw ingedeeld. Met netjes afgewerkte metalstudwanden zijn er onder meer 172 kamers gemaakt. Verder is er in de kelder een club annex cocktailbar, op de begane grond vind je een café en er zijn werkplekken en zaaltjes voor evenementen, de zevende verdieping herbergt een restaurant annex club en op het dak is een badplaats gemaakt met uitzicht over de stad.
Spartaanse werkplek
Minder in het oog springend maar misschien wel veel ingrijpender zijn een paar grote technische ingrepen; het vervangen van de installatie en de aanpassing van de gevel. “Klimatologisch was
38 MEBEST
mb05_volkshotel.indd 38
het kantoorpand een ramp”, aldus Steven Steenbruggen. “Het enkelglas uit de jaren 60 was in de jaren 80 nog wel vervangen door dubbelglas maar aan de gevel was niets gedaan. Die bestond uit niet veel meer dan een betonnen borstwering met tegeltjes aan de buitenzijde en 2 cm tempex aan de binnenzijde. Het gebouw was een kachel voor de straat!” Om de benodigde Rc-waarde te bereiken is er isolerend glas ingezet; wel in een compleet andere indeling dan het was. Verder is er een gevelisolatiesysteem aangebracht, Strikotherm 200. Ook dat maakt de indeling anders; door het isolatiemateriaal zijn de borstweringen nu wat hoger.
Geen tegels meer
Bij de keuze voor gevelisolatie komt vervolgens de keuze voor een afwerking. Tegeltjes konden en het niet worden, aldus de architect. “De oude
oktober 2014
13-10-14 09:26
Het gebouw was een kachel voor de straat! Van afstand een monolithische kolos. Pas als je dichterbij komt zie je de structuur in het stucwerk
tegeltjes kwamen los. Er hebben een jaar of vijf netten zover de gevel gehangen om vallende tegeltjes op te vangen.” Een herhaling wilde hij voorkomen, en qua aanschaf en onderhoud moest de afwerking ook passen in het budget. Wat hij wél wilde was een materiaal met dezelfde abstractie als tegels, iets dat ook de monolithische indruk zou achterlaten maar tevens het gevoel van leven. “Als je een betegeld gebouw van afstand bekijkt, dan vallen de voegen weg en heb je één monolithisch vlak. Kom je dichterbij dan krijgt zo’n betegelde gevel structuur, dan gaat hij leven.”
op de gevel. (foto: HvdV)
Stucwerk leven ingeblazen
Een voor de hand liggend alternatief was stucwerk, maar Steven Steenbruggen had wel wat reserves: “Als je dichterbij een gepleisterde gevel komt dan ga je wel de korrel zien, maar er komt geen leven in.” Samen met Strikolith heeft hij daar een oplossing voor gezocht. Na een uitgebreide zoektocht waarbij veel monsters zijn gemaakt, kwamen ze uit op stucwerk met een patroon met verticale groeven. Dat zou hetzelfde effect moeten opleveren als een betegelde gevel; een monolithisch vlak dat overgaat in een structuur als je dichterbij komt. Hoewel het uiteindelijke monster er veelbelovend uitzag, was het de vraag hoe het in het echt zou uitpakken. Want, zoals stukadoor Leon Veerman het verwoordt: “Op een klein bordje kun je alles maken maar ga het dan maar eens doen op een gevel van 100 meter lang!” Weliswaar was er een mock-up gemaakt; maar dat was voordat Veerman & Kemper de opdracht kreeg. De Volendammer stukadoors moesten dus nog wel op een proefvlak laten zien of zij het óók zo konden maken. Inderdaad bleek de praktijk wat weerbarstiger.
MEBEST
mb05_volkshotel.indd 39
oktober 2014
39
13-10-14 09:26
Een tandje minder
“Het probleem was de diepte in de structuur”, zegt Leon Veerman. “Het moest steeds net iets meer zijn.” De afspraak was dat de groeven 8 mm diep zouden worden. Het monster was met een 8 mm-kam gemaakt, maar op de gevel leverde zo’n zelfde kam niet het gewenste effect op. De borstweringen zijn zo’n 150 cm hoog, als je daar groeven op trekt dan gaat de spaan onder een hoek staan en worden de groeven minder diep. “Uiteindelijk kwamen we uit op een spaan met een schuine hoek en tanden van 10 cm, daarmee kregen we de juiste structuur”, aldus de stukadoor. Een andere hobbel die genomen moest worden, waren de aanzetten van de kam. “We hebben één tand uit de kam gezaagd. Anders zou je telkens een tand in de laatste groef moeten zetten en de kam daarin naar beneden trekken. De specie
Je moet echt in slappe specie werken De stukadoors van Veerman & Kemper hebben een aantal proefvlakken op de gevel moeten maken voordat de architect er van overtuigd was dat de gevel zo zou worden als hij hem wilde zien. (foto’s: JWK)
40 MEBEST
mb05_volkshotel.indd 40
oktober 2014
13-10-14 09:26
is dan al te hard waardoor de groef te grof zou worden of zelfs kapot getrokken zou worden. Dan krijg je zeker aanzetten te zien. Je moet dus echt in slappe specie werken.”
Vakwerk of prutswerk
Ook met de aangepaste kam konden de stukadoors niet voorkomen dat je wat aanzetten ziet, zeker met strijklicht. De architect kan er echter prima mee leven. Het is niet zo dat hij niet kritisch is. “Je hebt een bepaald beeld van hoe je denkt dat het eruit moet gaan zien. En je weet dat het in de praktijk anders kan uitpakken. Nou ben ik best flexibel en kan ik mijn beeld bijstellen, maar ik wil wel het maximale eruit halen. Alleen ben je dan zo drie proefvlakken verder terwijl er een planning is en het werk toch echt een keer moet beginnen wil je die halen. Maar zeker met een gevel als deze zit er niet veel verschil tussen
‘Dit is niet waar ik van droomde’ en ‘Je kunt zien dat het niet door een machine is gemaakt maar door een vakman’. Daarom ben ik blij dat ik mijn poot stijf heb gehouden en heb gezegd ‘Nee, dit is het nog niet’, net zolang tot ik tevreden was. Want nu hebben we een gevel waarbij je pas als je dichterbij komt ziet dat het heel grof is, dat er verschillende banen zijn, en dat het handwerk is. Dat vind ik mooi.”
Een kwestie van gepast onderhoud
Ook de Welstandscommissie is tevreden met hoe de nieuwe gevel van het voormalige Volkskrantgebouw er nu uitziet. En dat is een prestatie op zich. “Als je stucwerk zegt dan gaan bij Welstand de haren overeind staan”, legt Steven Steenbruggen uit. “Dat komt door een aantal projecten in bijvoorbeeld IJburg waar de stucgevels ernstig vervuild zijn. Stuc is nu eenmaal onderhoudsgevoeliger.”
Blij dat ik mijn poot stijf heb gehouden Aan de achterzijde van het Volkshotel is de originele gevelbetegeling nog te zien. Netten moeten voorkomen dat de tegeltjes naar beneden vallen. (foto: HvdV)
MEBEST
mb05_volkshotel.indd 41
oktober 2014
41
13-10-14 09:26
Volgens Jacco Oostenbrug van Strikolith ligt dat iets genuanceerder. “Vervuiling komt niet zozeer doordat er niet genoeg onderhoud wordt gepleegd maar doordat het op een verkeerde manier wordt gedaan. Het is jammer dat dat gebeurt want dan krijg je dus reacties als ‘Met stuc moet je niet werken’. Gelukkig wordt het belang van gepast onderhoud in veel gevallen onderkend en worden de juiste maatregelen genomen.”
Afparelende verf
Vreemd genoeg is de architect niet huiverig voor een beetje vervuiling. Sterker nog, hij lijkt er zelfs naar uit te kijken. “Als het in de groeven gaat zitten dan versterkt het juist het patroon”, zegt hij. Jacco Oostenbrug kan niet garanderen dat
de architect zijn zin krijgt. “Het Strikotherm gevelisolatiesysteem is afgewerkt met een 10 mm dikke laag UAP waarin de groeven zijn getrokken. Vervolgens is hij behandeld met Pearlcoat, een tweelaags verfsysteem. Die verf geeft de gevel zijn lichtgrijze kleur én hij zorgt er voor dat de gevel langer fris blijft. Het is namelijk een afparelende verf; hij zorgt ervoor dat water niet op de pleisterlaag blijft liggen. Daardoor heb je minder last van aanslag. Het is niet zo dat er dan helemaal geen onderhoud meer nodig is, maar je stelt het er wel langer mee uit. Zou je niet coaten, dan heb je meer kans op vervuiling en een groene aanslag op de gevel. Nu kan het Volkshotel volstaan met af en toe schoonspuiten – op termijn een keertje opnieuw schilderen.”
Volkshotel Vroeger het kantoor van de Volkskrant, tegenwoordig het hotste hotel van Amsterdam. (foto: HvdV)
42 MEBEST
mb05_volkshotel.indd 42
Opdrachtgever: VKG VOF, Amsterdam Architect: Studio Steenbruggen, Amsterdam Interieurarchitect: Müller van Tol, Amsterdam Aannemer: KBK Bouwgroep, Volendam Stukadoor gevel: Veerman & Kemper, Volendam Systeemleverancier: Strikolith, Raamsdonksveer
oktober 2014
13-10-14 09:26
