^ebbe^iļlstra Van: Verzonden: Aan: Onderwerp: Bijlagen:
NVV < i n f o @ n w . n l > m a a n d a g 28 s e p t e m b e r 2015 14:59 NVV Brief aan leden B & W en G e m e e n t e r a a d i.z. v e r d u u r z a m i n g varkenssector 2 0 1 5 - 0 9 - 2 8 Brief BenW en G e m e e n t e r a a d m e t b i j l a g e n . p d f
Geachte G riffier, H i e r b i j t r e f t u e e n d i g i t a l e b r i e f a a n , d i e is g e r i c h t aan d e r a a d s l e d e n v a n u w g e m e e n t e m e t d a a r b i j i n g e s l o t e n v i e r bijlagen. W i j v e r z o e k e n u v r i e n d e l i j k deze b e s c h i k b a a r t e s t e l l e n aan d e g e m e e n t e r a a d s l e d e n . V o o r n a d e r e i n f o r m a t i e k u n n e n u o f d e r a a d s l e d e n a l t i j d c o n t a c t o p n e m e n m e t de h e e r Paul W o u t e r s . De h e e r W o u t e r s is lid v a n h e t Dagelijks B e s t u u r v a n d e N e d e r l a n d s e V a k b o n d V a r k e n s h o u d e r s ( N V V ) . B i n n e n h e t b e s t u u r is hij v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r d e Public A f f a i r s (06 - 1 7 7 5
45981
W i j danken u vriendelijk voor de g e n o m e n m o e i t e . M e t vriendelijke groet, Nederlandse Vakbond Varkenshouders
s ee d e r l a n d s e N .
Uarkenshouders Postbus
Uakbond
591
3770 AN
Barne v eld
Tel.
0342-418478
Fax
0342-418472
www.nvv.nl
i
[email protected]).
Nederlandse .
Uarkenshouders
Uakbond
A a n het C o l l e g e v a n B&W en de G e m e e n t e r a a d
Barneveld, 28 september 2015
Betreft: v e r d u u r z a m i n g v a r k e n s s e c t o r
Geachte leden van het College van B & W en de Gemeenteraad, De Nederlandse Vakbond Varkenshouders ( N W ) vindt het belangrijk dat de Nederlandse gemeenten op de hoogte zijn van de (duurzame) ontwikkelingen in de varkenssector. De N W zou het zeer waarderen als u hiervan kennis neemt en deze informatie meeneemt in uw besluiten. De varkenshouderij is op eigen initiatief bezig met een forse duurzaamheidsslag. Verreweg de meeste veehouderijbedrijven zijn in het bezit van het kwaliteitscertificaat 1KB en/of een erkenning voor dierenwelzijn en/of milieu zoals het Beter Leven-kenmerk van de Dierenbescherming, Milieukeur of Keten Duurzaam Varkensvlees. O m zo n certificaat te behalen, voldoen varkenshouders aan bovenwettelijke eisen, bovenop de al zeer strenge Europese en Nederlandse regelgeving op het gebied van dierenwelzijn en milieu. Dit betekent dat deze bedrijven op vrijwillige basis of op eigen initiatief aan een bepaald concept m e e d o e n . De kosten die zij maken om aan de extra eisen te voldoen, kunnen zij terugvragen in de prijs van hun varken. Met andere woorden: de consument betaalt extra voor dit vlees. De varkenshouderij vindt een verdere verduurzaming noodzakelijk. De sector heeft daarom samen met haar ketenpartners een visie geschreven, getiteld: 'Recept voor Duurzaam Varkensvlees' (RDV, zie bijlage). De visie is inmiddels aangevuld met een innovatie- en uitvoeringsagenda. Het Recept voor Duurzaam Varkensvlees bestaat uit vier thema's: Markt St c o n s u m e n t 'Een eerlijke verdeling van de marge in de keten betekent dat elke schakel de ruimte heeft voor duurzame investeringen naast het verwerven van een inkomen.' G e z o n d ä transparant 'Met een nieuw kwaliteitssysteem wil de varkenssector de zorgvuldige productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar m a k e n . ' Maatschappij Ä o m g e v i n g 'Ondernemers ín de varkenshouderij staan middenin de samenleving en ontwikkelen hun bedrijven in dialoog met de omgeving.' V a r k e n S kringloop 'De varkenssector werkt aan energieneutrale stallen en het duurzaam benutten van mest. Daarnaast zullen de varkens natuurlijk gedrag moeten kunnen vertonen.'
Postbus 591 3770 AN BARNEVELD Tel. (0342)418 478 Fax (0342)418 472
De NVV wil zich, s a m e n met de gemeenten, provincie, de maatschappij en onze boeren, richten op een vitale varkenshouderij die toekomstbestendig is. De sector moet op het
E-mail
[email protected] www.nw.nl KvK nr. 40124982
re
Nederlandse .
Uarkenshouders
Uakbond
gebied van gezondheid, dierenwelzijn, milieu, maatschappelijke en landschappelijke inpassing verantwoordelijkheid nemen. Dit willen wij doen met het Recept voor Duurzaam Varkensvlees als leidraad. De al lopende transitie naar een nóg duurzamere varkenshouderij moet niet verstoord worden door bovenwettelijke maatregelen van provinciale en gemeentelijke overheden bovenop onze nationale en Europese regelgeving. Door extra provinciale en gemeentelijke eisen op te leggen aan varkenshouders, worden de kosten die daarmee gemoeid zijn eenzijdig afgewenteld op de boer. Dit betekent dat de investeringen die de varkenshouders moeten doen, niet kunnen worden doorberekend in de keten. De consument hoeft in dat geval dus niet te betalen voor de extra wettelijke eisen op het gebied van dierenwelzijn en milieu. Hiermee wil de N W aangeven dat aan verduurzaming een prijskaartje hangt. Onze sector is zich ervan bewust dat er stappen gezet moeten worden. Deze stappen moeten echter wel in de juiste volgorde plaatsvinden, zodat iedereen in de keten baat heeft bij verduurzaming: burger, consument, overheid én de boer. Zodra duurzaamheidsmaatregelen worden vastgelegd in wetgeving, wordt de boer dé kans ontnomen om de kosten uit de markt vergoed te krijgen. Dit zorgt voor een ongelijke margeverdeling in de sector, zowel nationaal als internationaal. Naar aanleiding van bovenstaande uiteenzetting hebben wij in de bijlagen extra informatie gebundeld die voor u als raadslid wellicht van belang kan zijn. Wij pleiten ervoor om de sector zelf haar verantwoordelijkheid te laten nemen door met het Recept voor Duurzaam Varkensvlees in te spelen op de maatschappelijke wens om duurzamer te produceren en de maatschappelijke w e n s e n niet in wet- en regelgeving om te zetten. Heeft u behoefte aan meer informatie of een gesprek om verder te praten over dit onderwerp? Wij zijn ten alle tijden bereid o m met u verder van gedachten te wisselen over de varkenshouderij. U kunt contact opnemen met Paul Wouters. De heer Wouters is lid van het Dagelijks Bestuur van de Nederlandse vakbond Varkenshouders ( N W ) (06177 545 98/
[email protected]). Met vriendelijke groet, Nederlandse Vakbond Varkenshouders
Ingrid Jansen Voorzitter
Bijlagen: -
Recept voor Duurzaam Varkensvlees Vraag en antwoord Hepatitis E Publiekssamenvatting van de eerste resultaten uit het V G O onderzoek (Onderzoek RIVM) Onderzoek LUMC wijst uit: kinderen die opgroeien op de boerderij hebben minder last van astma
Postbus 591 3770 AN BARNEVELD Tel. (0342)418 478 Fax(0342)418 472 E-mail
[email protected] www.nw.nl KvK nr. 40124982
RECEPT V O O R D U U R Z A A M VARKENSVLEES
RECEPT VOOR DE TOEKOMST Dit document is het resultaat \ a n intensieve en uitgebreide discussies over de totkomst van de varkensvleesketen. He organisaties van varkenshouders 1IX) en N V V en de organisatie van de vleessector
( ()V
hebben hiertoe gezamenlijk de verantwoordelijkheid g e n o m e n .
I let resultaat is een toekomstvisie die w o r d t onderschreven en gedragen door deze organisa ties. We sluiten hiermee aan bij de conclusies en aanbevelingen van de Commissie Van 1 toorn (Verbond van Den Bosch), maar spitsen ons toe op de varkensvleesketen. (Deze visie is ook het kader voor de kennis en innovatieagenda Van de lopsector Agri A l o o d en in het bijzonder de PrivaatPublieke Samenwerking (PPS) Samenwerkende Varkensvleesketen.) Als ondernemers in de varkens* leesketen zijn we producenten van voedsel, / o a l s hiļ het bereiden van voeding een recept richting geeft voor het beste resultaat, zo willen w i j met deze \ isie rit h t i n ^ įļe\ en aan onze toekomst. In dit recept zijn duurzaamheid, gezondheid en maat schappelijke waardering de hasisingrediëntcn. Maarten Kooijakkers
JUT^Nederland Ingrid ļansen
ï
I Nederlandse .
UdkUunil
U a r k e n s h o u tiers ļos (řoebbels
=cov
CcnUdlc Organisatie voor i k Vleessector
3
DUURZAME VARKENSVLEESPRODUCTIE Het uitgangpunt van deze visie is onze gezamenlijke ambitie. Dit is wat we met de varkensvleesketen willen bereiken vóór 2020:
DUURZAME VARKENSVLEESPRODUCTIE
investeringen in de keten. Hogere kosten
V e r d u u r z a m i n g van de varkensvlees-
k u n n e n alleen w o r d e n gemaakt, als daar-
p r o d u c t i e (vers vlees, vleeswaren en andere
tegenover extra opbrengsten staan. In de
bereidingen) heeft consequenties v o o r alle
keten is meeropbrengst mogelijk als een
schakels in de p r o d u c t i e k e t e n , de varkens-
schakel extra waarde levert of als er schaarste
h o u d e r i j , toeleverende industrie, de slachte-
is o p de m a r k t .
r i j , de vleesverwerking, het transport, de retail en food service. O m v e r d u u r z a m i n g
I let waarborgen van economische duur^ zaamheid is essentieel voor een goed functio-
WERELDWIJD TOONAANGEVEND ZIJN IN DUURZAAMHEID
te bereiken v e r n i e u w e n we de samenwer-
nerende keten. I liervoor moeten we nieuwe
ALS VOEDSELPRODUCENTEN EEN SUBSTANTIËLE BIJDRAGE LEVEREN AAN DE
k i n g tussen de schakels van de keten.
waardemodellen o n t w i k k e l e n en nieuwe
MARKT IS LEIDEND
o n t w i k k e l i n g vraagt o m een extra impuls.
marketingstrategieën u i t w e r k e n . Deze
WELVAART IN NEDERLAND, OP EEN MANIER DIE MAATSCHAPPELIJK WORDT GEWAARDEERD SAMENWERKEN BINNEN DE KETEN, VOLGENS RENDERENDE VERDIENMODELLEN
We richten ons op toegevoegde waarde voor
WAARBINNEN DE MARGE EERLIJK WORDT VERDEELD.
de consument in Noordwest-I uropa. De
De varkensvleesketen staat v o o r grote
heden l u b b e n h u n bedrijf te o n t w i k k e l e n .
VERDERGAANDE KETENSAMENWERKING
m a r k t is leidend. De behoeften van de
De samenwerkende varkensvleesketen kiest
consument en de wensen van de retail en
daarom voor verdergaande ketensamen
food service zijn ons kompas. Product-
w e r k i n g . Daarmee k u n n e n we de m a r k t -
eigenschappen als smaak, gemak en prijs zijn
vraag en de productie beter op elkaar
daarbij belangrijk. Net zo voornaam zijn
afstemmen. We zijn daardoor beter in staat
beleving, gezondheid en dierenwelzijn.
afspraken te m a k e n over kwaliteit en p r o d u c t i e v o o r w a a r d e n , onder andere o p
u i t d a g i n g e n . Aan de ene kant is er w e r e l d -
De commissie-Van D o o r n ( V e r b o n d v a n
Daarnaast spelen aspecten een rol die minder
w i j d een groeiende vraag naar voedsel. De
Den Bosch) c o n c l u d e e r t i n haar r a p p o r t
goed zijn uit te leggen aan de consument.
het p r i m a i r e bedrijf. In onze visie leidt dat
wereldbevolking groeit en in o p k o m e n d e
" A l het vlees d u u r z a a m " dat in de Neder-
Voorbeelden zijn milieu, CO-uitstoot
tot betere en stabielere prijzen en m i n d e r
e c o n o m i e ë n n e e m t de behoefte aan
landse context intensieve veehouderij
(carbon footprint), landgebruik en verant-
financiële risico's. Daar staal tegenover dat
hoogwaardige v o e d i n g s m i d d e l e n zoals
v e r b o n d e n zal m o e t e n w o r d e n m e t
w o o r d geproduceerde veevoergrondstotten.
zowel varkenshouders als slachterijen en
z u i v e l , vlees en eieren toe. Aan de andere
d u u r z a a m : z o r g v u l d i g intensief en lokaal
Dit alles vraagt o m andere houderijsvstemen
vleesverwerkers genoegen nemen m e t
kant heelt de (intensieve) v e e h o u d e r i j i n
ingepast. Als Samenwerkende Varkens-
op varkensbedrijven en ketenstructuren
m i n d e r vrijheidsgraden en een i n p e r k i n g
Nederland te m a k e n met maatschappelijke
vleesketen p a k k e n I T O , N V V en C O V deze
waarin integrale duurzaamheid w o r d t
van h u n beslissingsruimte.
issues: veranderde opv attingen over dieren-
u i t d a g i n g op.
geborgd. Essentieel is ook een logistiek in de
t o e g e n o m e n o n r u s t over v o l k s g e z o n d -
( ) m die ambitie w aar te m a k e n , is een
stromen. Daarmee k u n n e n we inspelen op
voor de volgende vier thema's.
heidsetlecten. O n d e r n e m e r s hebben te
transitie n o d i g . De commissie-Van D o o r n
een differentiatie in de vraag vanuit de markt.
* M a r k t en consument
keten die is gericht op gescheiden product-
w e l z i j n en schaalgrootte van bedrijven en
We werken onze visie uit in actieplannen
* Gezond Ik transparant
m a k e n m e t een opeenstapeling van vaak
f o r m u l e e r t het als v o l g t : " H e t realiseren
beperkende beleidsmaatregelen. O p lokaal
van de condities waaronder een veehouder
ECONOMISCH DUURZAAM
* Maatsi happij ìś omgeving
niveau zorgen procedures en gebrek aan
op maatschappelijk geaccepteerde m a n i e r
De genoemde transitie brengt extra produc
* Varken ŕ i k r i n g l o o p
draagvlak v o o r stagnatie w a a r d o o r veel
z i j n dieren h o u d t , vereist een omslag o l ,
tiekosten met zich mee. Voldoen aan vragen
Deze thema's w o r d e n op de volgende
varkenshouders n a u w e l i j k s m o g e l i j k -
sterker g e f o r m u l e e r d , een d o o r b r a a k . "
vanuit de m a r k t en de maatschappij vraagt
pagina's toegelicht. 5
MARKTCONCEPTEN
EERLIJKE VERDELING MARGE
Voor consumenten w o r d t de verduurza-
De Samenwerkende Varkensv leesketen gaat
m i n g van varkensvleesproductie merkbaar
bij de o n t w i k k e l i n g van nieuwe waardemo-
d o o r de introductie v an nieuwe markt
dellen en marktstrategieën uit v an het 'fair-
concepten. I abels k u n n e n de toegevoegde
trade' principe voor alle schakels in de keten.
waarde v an v lees ot \ leeswaren zichtbaar
We streven naar een 'taire' verdeling van de
m a k e n . I )e Samenw erkende Varkensvlees-
marge tussen retail/food service. \ erw erker/
keten streeft naar een jaarlijkse toename
slachter, v arkenshouder en toeleverende
met ten minste 15 procent van vlees m e t
industrieën/dienstverleners. Deze waarde-
een duurzaamheidskeurmerk ot -kenmerk
modellen borgen dat elke schakel een marge
(inclusiet biologisch). In 2010 en 2011 is deze
maakt die de r u i m t e geelt voor d u u r z a m e
groei ruimschoots gehaald, mede dankzij het
inv esteringen naast het verwerven v an een
succes van varkensvlees met één ster van het
i n k o m e n , lien ketenbreed voorstel ('Waar-
beter I even kenmerk.
devol perspectiet v o o r ander v lees 2020') van
Daarnaast o n t w i k k e l t de vleesindustrie
( BI , ľ N L I , LTO, COV en LEI Wageningen
concepten die varkensvlees verrijken met
UR is opgenomen in de onderzoeks- en
plantaardige eiw itten voor een gezond en
innov atieagenda v an de Samenwerkende
d u u r z a a m kwaliteitsproduct.
Varkensv leesketen (PI'S ľigS4food).
STIMULANS UIT DE MARKT
t
Marktconcepten koppelen v ragen v anuit de m a r k t aan v e r d u u r z a m i n g . Stimuleringsmaatregelen en convenanten k u n n e n
'Een eerlijke verdeling van de
v arkenshouders en andere schakels in de keten een extra steuntje in de r u g geven voor
marge in de keten betekent dat
investeringen in v e r d u u r z a m i n g . Voorbeelden zijn d u u r z a m e stalsvstemen en
kelen nieuwe verdienmodellen met een 'faire' verdeling van ge.
elke schakel de ruimte heeft voor
het verwerken van d u u r z a m e grondstoffen in veevoer. Zo gebruikt de Nederlandse dier
duurzame investeringen naast
voederindustrie v anat 2015 alleen nog maar d u u r z a m e ( RT RS gecertificeerde) soja en
het verwerven van een inkomen.'
w o r d e n na 2015 alleen nog integraal d u u r zame stallen gebouwd. 7
'Met een nieuw kwaliteitssysteem willen we de zorgvuldige productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar maken.
THEMA 2
G E Z O N D 81 TRANSPARANT De varkensvleesketen werkt aan een gezonde productie. Wij staan onder meer voor een zorgvuldige en verantwoorde inzet van diergeneesmiddelen, zoals antibiotica. We ontwikkelen een nieuw ketenkwaliteitssysteem, voor het hele traject van producent tot consument. Hiermee maken we de productiewijze in de totale varkensvleesketen zichtbaar en transparant.
VERANTWOORD GEBRUIK
KETEN KWALITEITSSYSTEEM
DIERGENEESMIDDELEN
De varkensvleesketen w e r k t aan een gezonde
Diergeneesmiddelen, waaronder antibiotica,
productie. Daarin zijn we transparant. O m
z i j n belangrijk in de zorg v o o r onze dieren.
de kwaliteit van ons varkensvlees te borgen,
D u u r z a a m h e i d betekent zorgvuldige en
o n t w i k k e l e n we een nieuw ketenkw aliteits-
v e r a n t w o o r d e inzet van antibiotica, o m
systeem. Hiermee maken we de zorgvuldige
resistentie tegen deze geneesmiddelen
produc tiewijze in de totale varkensvlees-
te v o o r k o m e n . Sinds 2012 g e b r u i k t de
keten zichtbaar. De basis hiervoor is per
p r i m a i r e sector geen antibiotica die in
1 januari 2013 gelegd, door het koppelen van
onze visie exclusief bestemd z i j n v o o r de
het GlobalGap kwaliteitssysteem (retail)
h u m a n e gezondheidszorg. Verder z u l l e n
aan de bestaande kwaliteitssvstemen van
we volledig stoppen met preventiet gebruik.
de productieketen (1KB). We introduceren
In onze visie zetten we antibiotica alleen
hiermee het principe van 'chain of custody',
in v o o r het behandelen van zieke dieren.
waarin elke afnemende schakel de kwaliteits-
Voor de reductie van antibioticagebruik is
eisen borgt van de eigen en toeleverende of
een convenant afgesloten. De doelstelling
dienstverlenende schakel(s).
van 2013, een afname van 50
ten opzichte
van referentiejaar 2009, is al in 2012 bereikt.
Het nieuwe ketenkwaliteitssysteem o m v a t het hele traject van producent tot consu-
I lierdoor k u n n e n we versneld toewerken
m e n t . Dit geldt voor retail, A - m e r k e n en
naar een veehouderij waarbij antibiotica
o u t - o f - h o m e - c o n s u m p t i e . De focus voor
alleen curatief w o r d t toegepast. Voor 2020 stellen we als doel v o o r anti-
kwaliteitsverbetering k o m t te liggen op borgen van de hele keten, in plaats van
bioticagebruik een niveau dat algemeen
c o n t r o l e per schakel. De retail i m p l e m e n -
w o r d t beschouwd als v e r a n t w o o r d . Dat w i l
teert samen m e t ketenpartners nieuwe
zeggen: een werkwijze die ook in de h u m a n e
inkoopspecificaties v o o r d u u r z a a m varkens-
gezondheidszorg w o r d t gehanteerd. We
vlees in de periode 2013-2020. De agenda
gaan daarvoor de gezondheidszorg verbete-
h i e r v o o r k r i j g t in 2013 gestalte.
ren m e t preventief d i e r m a n a g e m e n t . M e t
We beheersen zoönosen m e t h u l p van
aanpassingen in huisvesting, m a n a g e m e n t ,
m o n i t o r i n g . Ons streven is o m de risico's
v o e d i n g en veterinaire dienstverlening w i l -
v o o r de volksgezondheid t o t een m i n i m u m
len we ons r i c h t e n op gezonde dieren m e t
te beperken.
een hogere gezondheidsstatus. 9
'Ondernemers in de varkens houderij staan middenin de samenleving en ontwikkelen hun bedrijven in dialoog met hun omgeving.'
COMMUNICATIE
THEMA 3
MAATSCHAPPIJ ĥ O M G E V I N G Varkensbedrijven horen op het platteland. Ondernemers moeten een bijdrage leveren aan de gemeenschap. In het proces van bedrijfs
EXPERIMENTEERRUIMTE
I V \ ar kens vleesketen is een vorm van
(Indernemers staan in contact met h u n
voedselproductie die is verankerd in het
omgeving. In het proces van bedrijlsontwïk
landelijk gebied. ()ndernemers in de varkens
keling bieden varkenshouders r u i m t e voor
houderij leveren een actieve bijdrage aan de
dialoog, o m wensen uit de directe omgeving
b u u r t , de gemeenschap en het plaatselijke
mee te nemen in h u n plannen. Dat is de
bedrijfsleven. Ze zijn actief met communi
verantwoordelijkheid van de ondernemer.
catie met h u n lokale omgeving. Zo werken
De varkens* leesketen maakt zich sterk
ze aan een goede lokale inpassing van en
voor experimenteerruimte, o m de gew enste
Continuïteit voor h u n bedrijf.
o n t w i k k e l i n g te versnellen. Innovaties vanuit
I )e varkensvleesketen als geheel draagt
het bedrijfsleven k u n n e n een bijdrage leveren
actiel bij aan vergroting van de maatschap
aan d u u r z a m e r e varkensbedrijven die passen
pelijke waardering en het imago v an de
in h u n omgev ing.
v arkenssector. De sector laat zich zien met
ontwikkeling bieden varkenshouders ruimte voor dialoog met hun
BEDRIJFSONTWIKKELING EN
Varkensbedrijven horen op het platteland.
onder meer zichtstallen. Met (landelijke)
Samenwerkende Varkensv leesketen v indt dat de lokale overheid een verantwoorde
acties zoals het ļaarlijkse Weekend van het
lijkheid heelt o m bedrijfsontwikkeling te
omgeving. Wij vragen van de (lokale) overheid daarbij te faciliteren
Varken en Big (challenge (Veehouderij tegen
faciliteren; door op lokaal niv eau de dialoog
kanker, A l p e d ' H u / e s ) verbinden we boer,
tussen ondernemers en h u n omgeving te
en ondernemers speelruimte te gunnen.
burger, maatschappelijke organisaties en
faciliteren; door ondernemers die inv esteren
overheid.
in innovaties de noodzakelijke experimen t e e r r u i m t e te bieden.
11
Jľ1 NATUURLIJK GEDRAG VARKEN
van energie, diergezondheid en het sluiten
()ns streven is dat de varkens in onze stallen
van k r i n g l o p e n .
soorteigen gedrag k u n n e n vertonen, voor
i
presteren beter. Ze zetten voer efficiënter o m
zoals eten, rusten en mesten. We kijken
in vlees, waardoor de ecologische voetafdruk
v o o r t d u r e n d naar mogelijkheden o m mate
kleiner w o r d t . Z o leidt 0,1 procent verbetering
rialen (bijvoorbeeld spel en nestmateriaal)
van de voerconversie tot 3 procent lagere
aan te bieden die het natuurlijke gedrag beter
( ' X ) uitstoot.
mogelijk maken. In de duurzame varkenshouderij die w i j I
!
v
THEMA 4
VARKEN Si KRINGL OOP
Gezonde dieren hebben een beter leven en
alle belangrijke zogeheten tunctiegebieden,
De varkenshouderij onderschrijft de klimaatdoelstellingen voor alle agro
voorstaan, zijn geen ingrepen aan het dier
sectoren: 30 procent reductie van broeikas
nodig. De enige uitzondering zijn de oor
gassen, een aandeel van 20 procent her
n u m m e r s voor identificatie, In 2021) ziļn de
nieuwbare energie en jaarlijks 2 procent
routinematige ingrepen uit het verleden,
energiebesparing ten opzichte van 1990.
zoals het knippen ot slijpen van tandjes van
(Convenant Schone en Zuinige Agrosctoren)
pasgeboren biggen en onverdoofde castratie,
Onze ambities gaan een stap verder.
uitgebannen. We zullen actief werken aan het
We werken aan de volgende speerpunten:
overbodig maken van het couperen van de
de energieneutrale stal en het d u u r z a a m
staarten.
benutten van mest.
SLUITEN KRINGLOPEN,GEBRUIK
ENERGIENEUTRALE VARKENSHOUDERIJ
VOEDSELRESTEN
Ons doel is een energieneutrale varkenshou
Het varken is een alleseter en van oudsher een
derij te realiseren in 2020, door onder andere
verwerker van voedselresten. In de moderne
* verlaging van het energiegebruik;
varkenshouderij benutten we nevenstromen
" vergroting \ an groene energieproductie
uit de levensmiddelenindustrie voor de voe
via vergisting, t e r u g w i n n e n van w a r m t e
ding van onze dieren. Sinds de jaren tachtig
en/of zonneenergie.
is de hoeveelheid nevenproducten in het
In de duurzame varkenshouderij die wij voorstaan, kunnen varkens hun natuurlijke gedrag vertonen en zijn geen ingrepen aan het dier nodig. In de voeding van onze dieren benutten we nevenstromen uit de
rantsoen van varkens gestaag toegenomen tot
DUURZAME ENERGIE EN MINERALEN
bijna 6,5 miljoen ton per jaar. Wij hebben de
De varkensvleesketen investeert op bedrijfs
ambitie het aandeel nog verder te vergroten.
niveau en op clusterniveau in productie van
Daarnaast doen we onderzoek naar nieuwe
bioenergie, bodemverbeteraars en nieuwe
(voor de h u m a n e consumptie ongeschikte)
generatie N, Pen Kmeststotfen uit dierlijke
grondstoffen zoals algen en insecten. ()ok
mest als alternatief v o o r kunstmest. We zien
pleiten we voor de herintroductie van dier
kansen in de mestverwerking (korte t e r m i j n )
levensmiddelenindustrie. De keten onderschrijft de klimaatdoelstellingen
meel als grondstof voor varkensvoer.
en technieken als mestralnnage waarmee
van de agrosectoren en gaat een stap verder: we werken aan de
KLIMAAT
waarde k u n n e n brengen. Daarmee k u n n e n
De varkensvleesketen zal de uitstoot van C ( ) ,
we m i n e r a l e n k r i n g l o p e n sluiten en bodem
reduceren door maatregelen op het gebied
vruchtbaarheid verbeteren.
we mineralen en organische stof in mest tot
energieneutrale stal en het duurzaam benutten van mest.
13
V
.51 m
.
-
1
COLOFON
RECEPT VOOR DE TOEKOMST
Dit is een gezamenlijke uitgave v an LTO Nederland, Nederlandse Vakbond Varkenshouders ( N V V ) en de
De organisaties in de varkensvleesketen
V A N A M B I T I E N A A R ACTIE
hebben elkaar gevonden in een gezamen-
Onze ambitie is wereldwijd koploper in d u u r
lijke ambitie en visie. W i j vinden een
zaamheid te w or den. Voor bet realiseren \ an
versnelde o n t w i k k e l i n g van d u u r z a m e
onze doelen stellen we als samenwerkende
Centrale
Organisatie v o o r de Vleessector ( C O V ) . 2 d r u k , september 2 0 H e
varkensvleesproductie het beste recept
varkensvleesketen een kennis en innovatie-
Ontwerp en realisatie:
v o o r de t o e k o m s t . D i t heett consequenties
agenda op. Daarin f o r m u l e r e n we concrete
ĮEEN bureau v o o r c o m m u n i c a t i e
voor alle si hakels v an de keten. D u u r -
at ties bij de ambities. I liervoor zoeken de
zamer varkensvlees vraagt o m andere
organisaties zo veel mogelijk het gesprek met
h o u d e r i j s v s t e m e n op varkensbedrijven
de achterban.
Fotografie: Dave King/G etty Images;
en nieuwe w a a r d e m o d e l l e n en m a r k e t i n g
Sabine (oosten/Hollandse Hoogte,
strategieën in de k e t e n . We kiezen daarbij
V I O N Food G r o u p , M a r t e l Bekken,
v o o r v erdergaande k e t e n s a m e n w e r k i n g .
ľw an Wiermans, T h e o Tangelder.
Hepatitis E: Vraag en antwoord 1.
Komt Hepatitis E bij biggen voor?
Ja, het kan bij biggen v o o r k o m e n , maar ook bij w i l d e zwijnen en reeën. Dit leidt bij de biggen hoogst zelden t o t klinische klachten. Een milde hepatitis zou kunnen v o o r k o m e n . Onderzoek (Rutjes et al., 2014) laat zien dat a f w e e r s t o f f e n op vrijwel alle bedrijven v o o r k o m e n , zo w e l organische als biologische als conventionele bedrijven. Bij individuele slachtvarkens is m e e r dan TO }*) serologisch 1
a f w e e r aantoonbaar. Het in NL bij varkens v o o r k o m e n d e g e n o t y p e betreft type 3 of 4. Bij de mens k o m e n ook ander g e n o t y p e n van HEV voor, vooral in landen m e t slecht sanitaire voorzieningen, zoals bijvoorbeeld India, Nepal. Reizigers naar die gebieden lopen een duidelijk infectierisico. 2.
Is het virus nieuw?
Dat 70"Zo van de varkens a f w e e r s t o f f e n heeft, w i l zeggen dat het virus in feite niet nieuw is en al j a r e n circuleert. 3.
Is het virus een zoönose?
HEV is een zoönose. Dat maakt HEV relevant; diergeneeskundig heeft HEV nauwelijks impact. Varkenshouders en varkens zijn en w o r d e n niet ziek. 4.
Kan een big door het uitscheiden van virus een mens ziek maken?
In principe zou het kunnen maar als eerder aangegeven, er volgt meestal geen ziekte maar alleen o p b o u w van afweer. 5.
Dan de vraag over vlees als besmettingsroute.
Dat is een vraag v o o r RIVM aangezien zij over volksgezondheid gaan. Ik zou d a a r o m ook naar hen verwijzen. W e l hierbij enige achtergrondinfo: 6.
Kunnen mensen besmet raken van contact met varkens?
In NL kan een mens in t h e o r i e via het eten van o n v o l d o e n d e verhit vlees o f varkenslever besmet raken. Varkensvlees goed v e r h i t t e n dood het virus. Goede keukenhygiëne kan besmetting heel eenvoudig v o o r k o m e n . O m d a t HEV ook bij wilde dieren v o o r k o m t kan een infectie ook in de n a t u u r opgelopen w o r d e n d o o r (indirect) contact m e t u i t w e r p s e l e n . 7.
Zijn er nog onderzoeken die de relatie mens - dier in beeld brengen?
In maart 2014 is een aanvraag v o o r subsidie gedaan door de Radboud Universiteit in Nijmegen waaraan de GD had toegezegd te zullen m e e w e r k e n , maar dat is niet g e h o n o r e e r d . Dat onderzoek had specifiek t o t doel o m uit te zoeken hoe vaak het bij mensen v o o r k o m t die hepatitis verschijnselen hebben en in hoe verre de t y p e n die bij de mens gevonden w o r d e n o v e r e e n k o m e n m e t de t y p e n die in NL bij varkens v o o r k o m e n . 8.
Komt het virus nu vaker voor?
Het idee dat het steeds vaker v o o r k o m t bij mensen k o m t ook door verbeterde diagnostiek in ziekenhuizen n.a.v. berichtgeving over het feit dat er serologisch positieve bloeddonoren gevonden w o r d e n . Het is ons niet bekend of Sanquin een t o e n a m e van het aantal virologisch positieve d o n o r e n ziet. Alleen virologisch positieve d o n o r e n zijn een risico voor p a t i ë n t e n , het feit dat een d o n o r a f w e e r tegen HEV v e r t o o n t is geen p r o b l e e m op zich. Van varkenshouders en dierenartsen is w e l bekend dat zij relatief vaker serologisch positief zijn, zonder dat dit t o t klinische klachten heeft geleid.
In heel veel gevallen v e r l o o p t de infectie bij de mens zonder klinische klachten en w o r d t er enkel a f w e e r o p g e b o u w d tegen dit virus. 9.
Hoe lang is het virus al bekend in Nederland?
Het CVI doet al meer dan 10 jaar onderzoek naar hepatitis E virus en w o r d t internationaal gezien als vooraanstaand deskundige o p dit gebied. Hepatitis E is een virus dat we m o e t e n blijven volgen. 10. Het CVI volgt inderdaad hepatitis E virus bij varkens, omdat het ons inziens een potentieel belangrijke zoönose is. De hoge prevalentie-cijfers bij varkens kloppen en ik heb diverse malen gepubliceerd over deze situatie in m e e r d e r e landen van Europa. Een aantal jaren t e r u g hebben w e dat v o o r Nederland o n d e r z o c h t m e t het RIVM en gesteund d o o r het productschap ( P W ) . Varkens in Nederland zijn (net als elders) een duidelijk reservoir van dit virus. W i j volgen d o o r l o p e n d de circulerende hepatitis E virus varianten in varkens o m t e zien of die in virulentie t o e n e m e n . Daarnaast proberen w e ook o m m e e r inzicht te krijgen in de transmissie van varkens en w i l d naar mensen. 11. Kun je besmet raken door het eten van vis, groente, fruit, rauw varkensvlees of oesters? Of vinden besmettingen alleen plaats via bloedtransfusie? Gevallen van Hepatitis E virus infecties uit voedsel zijn alleen bewezen v o o r hertenvlees, w o r s t van r a u w e varkenslever en oesters. Hepatitis E virus genotype 3 (het type dat ook bij varkens in NL circuleert) is daarnaast ook a a n g e t o o n d in andere voedselproducten zoals zacht f r u i t en vlees van varkens en w i l d zwijn. 12. Komt Hepatitis E op het bouwland terecht via de mest van varkens? En daarmee in de voedselketen? Op circa 5096 van de varkensbedrijven in Nederland k o m t Hepatitis E virus v o o r in de mest, en dat lijkt stabiel. O m d a t het virus vrij lang kan overleven in de mest kan het ook o p b o u w l a n d terecht k o m e n . Hepatitis E virus b e s m e t t i n g is aangetoond o p zacht f r u i t , maar het is niet bekend of deze r o u t e naar de voedselketen van belang is. CVI doet onderzoek naar deze r o u t e o m daar meer inzicht in t e krijgen. 13. Als je spreekt over varken en wild, wordt dan een wild zwijn bedoeld of kunnen het ook vogels of vossen, etc. zijn? Hepatitis E virus g e n o t y p e 3 is t o t o p heden aangetoond bij varkens, wilde zwijnen en enkele hertensoorten. 14. Is Hepatitis E gevaarlijk en zelfs dodelijk ook voor gezonde m e n s e n ? Hepatitis E virus (genotype 3 ) infecties bij mensen verlopen in het overgrote deel van de gevallen zonder ziekteverschijnselen. In een beperkt aantal gevallen is er w e l sprake van een ernstig ziektebeeld. In die gevallen is er meestal sprake van onderliggend lijden o f een v e r m i n d e r d e afweer. 15. Is Hepatitis E te vergelijken met BSE of Q-koorts? Hepatitis E virus m o e t niet vergeleken w o r d e n m e t BSE of Q-koorts. De b e t r e f f e n d e ziekteverwekker is een virus en geen prion (BSE) of bacterie (Q-koorts). Hepatitis E virus heeft zijn eigen dynamiek die o p zichzelf beoordeeld d i e n t t e w o r d e n . 16. Hoe vaak zijn bloeddonoren besmet? 0.3 "A van het bloed is besmet. De bloedbank kan dit ondervangen door het bloed te testen dit kost een paar euro per test. Daarmee zou w e l het p r o b l e e m te ondervangen zijn zoals er ook o p andere zaken w o r d t getest
Publiekssamenvatting van de eerste resultaten uit het VGO onderzoek httpV/wvvTA/.rivm.nl/dsresourcePobiectid^rivmpiZTBSOS&tvpe^orE&disposition-inline&ns n c ^
Artikel V e e h o u d e r i j en volksgezondheid: eerste resultaten VGO onderzoek Vanaf 2014 is het RIVM gestart m e t een nader onderzoek naar de gezondheidseffecten van de intensieve v e e h o u d e r i j (IVG). Dit b e t r e f t het onderzoek " V e e h o u d e r i j en Gezondheid
Omwonenden".
Op 12 maart 2015 verschenen de eerste resultaten van dit onderzoek. Door het nieuwe onderzoek (hierna: VGO) hopen de onderzoekers een duidelijker beeld te krijgen van de mogelijke gevolgen van de aanwezigheid van v e e h o u d e r i j op de gezondheid van o m w o n e n d e n . In het vervolgonderzoek willen de onderzoekers meer gegevens verzamelen over verspreiding van bepaalde micro-organismen die in de v e e h o u d e r i j v o o r k o m e n en waarvan bekend is dat deze ziekte kunnen veroorzaken bij mensen. In de eerste onderzoeksresultaten "Verschillende
indicatoren
zien met astma, nabijheid
van veehouderijen. significant
minder
werden
gevonden
voorde
nabijheid
COPD patiënten
(...) Deelnemers
van 1000 meter
corticosteroïden
zou kunnen Definitieve
'Intensieve
van de huisarts
worden
verklaard
Dit wordt
conclusies
dieren. Analyses
meter)
verbanden voor
gevoelige
op de borst als ze in de
werden
van een groot
COPD vaker last hebben
te rapporteren
door een beschermend
niet gevonden
aantal
voor
veehouderijen
met gebruik
van
(IVG) studie,
waarin
blijken
omwonenden
dan mensen effect
in een
inhaleerbare
pas worden
getrokken
van 'piepen wordt
De eerste VGO onderzoeksresultaten
op de borst'
literatuur
als de medische
onderzoek.
gegevens
afstand
afstand
minder
wonen.
Dit
op de gezondheid
vaker
(...) Het is opvallend
bij een kleinere
nader onderzoek
elektronische
van veehouderijen
die op grotere
van veehouderijen
ook in de wetenschappelijke
aan het VGO medisch
Naar dit verband
m o e t e n nog w o r d e n
en Gezondheid'
zijn geanalyseerd,
inmiddels
kunnen
de bijna 2500 deelnemers veehouderij.
verbanden
was ook geassocieerd
Veehouderij
COPD en neusallergieën
de luchtwegen.
(...) Dergelijke
(K290
negatieve
(ICS)."
dossiers
vaak astma,
met specifieke
verband
vaak voor in de wonen
Vergelijkbare
zo vaak last van piepen
De aanwezigheid
van het huisadres
"Evenals in de eerdere patiënten
van bedrijven
woonden.
een omgekeerd
dus minder
die heel dicht bij een veehouderij
bijna tweemaal
of neusallergieën.
lieten
komen
COPD of neusallergieën.
aanwezigheid hadden
van veehouderijen
Deze aandoeningen
vaak astma,
van een veehouderij
mensen met astma straal
voor de aanwezigheid
COPD en neusallergieën.
hadden groepen
is onder andere het volgende te lezen.
van
gesuggereerd.
zijn geanalyseerd dat mensen
van het woonadres
van
met tot
een
verricht."
zijn zo slecht dus nog niet. De resultaten van nader onderzoek
afgewacht.
De resultaten van het onderzoek zijn van belang v o o r de uitbreidingsmogelijkheden v e e h o u d e r i j e n . Bij de uitbreiding van veehouderijen - zowel in het kader van m e d e w e r k i n g als in het kader van een omgevingsvergunning
van
planologische
milieu - is het aspect
volksgezondheid
een mee te w e g e n belang. Voor een nadere t o e l i c h t i n g hierop verwijs ik u graag naar mijn artikel " V e e h o u d e r i j en volksgezondheid: beoordeling en advies". m w . mr. Franca Damen http://www.francadamen.com/agrarisch-recht/veehouderii-en-volksKezondheid-eerste-resultatenvgo-onderzoek/
Onderzoek LUMC wijst uit: kinderen die opgroeien op de boerderij hebben minder last van astma Bron: onderzoek van het LUMC, het Leids Universitair Medisch Centrum https://www.lumc.nl/over-het-lumc/nieuws/2015/mei/opgroeien-op-boerderii-beschermt-teeenastma/
Opgroeien op boerderij beschermt tegen astma 5 m e i 2015 | NIEUWSBERICHT Astma k o m t m i n d e r v o o r bij kinderen die opgroeien op de boerderij. Onderzoekers van het Leids Universitair Medisch C e n t r u m (LUMC) zijn een verklaring o p het spoor: stof van boerderijen blijkt veel m e e r bacteriën, schimmels en gisten te bevatten dan stof uit andere w o o n o m g e v i n g e n . H i e r d o o r kan boerderijstof de beschermlaag van de longen versterken en herstel na schade bevorderen. In Nederland hebben een half miljoen mensen astma, meer dan h o n d e r d d u i z e n d kinderen hebben astma. Onder kinderen van de b o e r d e r i j k o m t astma m i n d e r voor. Wetenschappers zoeken naar een verklaring van dit ' b o e r d e r i j - e f f e c t ' . Er zijn aanwijzingen dat het afweersysteem zich anders o n t w i k k e l t als het regelmatig in contact k o m t m e t bacteriën, schimmels en gisten van dieren en in rauwe ( o n b e w e r k t e ) melk. Dr. Luciën van der Vlugt van het LUMC ziet in haar l a b o r a t o r i u m o n d e r z o e k m e t g e k w e e k t e longcellen dat stof afkomstig van de boerderij de beschermlaag van de longen sterker maakt. Uit ander onderzoek bekend is dat bij mensen m e t astma die beschermlaag juist is v e r z w a k t . Astma v o o r k o m e n en genezen " W a t w e leren van het boerderijstof, kan dus veel betekenen voor behandelingen in de t o e k o m s t " , zegt Michael Rutgers, directeur van het Longfonds. " W e willen astma v o o r k o m e n én genezen." Van der Vlugt presenteerde haar studie eind april tijdens de Longdagen, het Nederlandse w e t e n s c h a p p e l i j k e congres over longen. De studie was g e n o m i n e e r d voor de Longdagen Publieksprijs, v o o r veelbelovend onderzoek volgens een breed publiek. Boerderijstof versterkt beschermlaag In het lab k w e e k t e n de onderzoekers cellen op uit de bekleding van de longen van mensen. Deze ' e p i t h e e l c e l l e n ' beschermen tegen ongewenste stoffen - zoals sigarettenrook, bacteriën en stoffen die een allergische reactie kunnen o p w e k k e n . Bij allergie en astma kan die beschermlaag gaan 'lekken', waarna het a f w e e r s y s t e e m in actie k o m t . De wetenschappers verzamelden en analyseerden stof van de b o e r d e r i j en stelden de cellen uit de longen daar aan bloot. Het b o e r d e r i j s t o f bleek veel meer bacteriën, schimmels en gisten te bevatten dan stof uit andere w o o n o m g e v i n g e n . De testen lieten zien dat boerderijstof de beschermlaag van de longen versterkt: er gingen m i n d e r o n g e w e n s t e s t o f f e n d o o r h e e n . Bovendien herstelden de cellen zich sneller in de aanwezigheid van boerderijstof. Bekijk het f i l m p j e van Luciën van der Vlugt over haar g e n o m i n e e r d e onderzoek v o o r de Longdagen Publieksprijs. Lees meer over astma o p de site van het Longfonds (voorheen Astma Fonds).
