Hezbollah s militaire vermogen

Hezbollah’s militaire vermogen

Auteur:

Jeroen Dumoulin BA 5633567 Florence Nightingalestraat 34 5914 WK Venlo [email protected]

Begeleider:

Prof. H. Amersfoort

Inhoud

Inhoud .................................................................................................................................................2 Inleiding .............................................................................................................................................3 Geschiedenis .....................................................................................................................................7 Libanon.............................................................................................................................................7 Israël .................................................................................................................................................9 Hezbollah........................................................................................................................................11

Militaire vermogen ........................................................................................................................17 Fysieke Component........................................................................................................................17 Mentale component ........................................................................................................................19 Conceptuele component .................................................................................................................21

O'Neill’s kader................................................................................................................................23 Aard van de strijd ...........................................................................................................................23 Strategie..........................................................................................................................................25 Milieu .............................................................................................................................................26 Steun van de bevolking ..................................................................................................................28 Organisatie......................................................................................................................................32 Externe steun ..................................................................................................................................34 Reactie reguliere tegenstander........................................................................................................38 Overzicht ........................................................................................................................................40

Conclusie .........................................................................................................................................43 Bibliografie .....................................................................................................................................46

2

Inleiding Het militaire vermogen van een strijdende partij bestaat uit verschillende delen. Op ieder deel zijn andere factoren van invloed. In deze scriptie zal ik de verschillende invloeden op het militaire vermogen van Hezbollah onderzoeken. Deze groepering opereert in het zuiden van Libanon en strijdt tegen de bezetting door Israël van Libanees grondgebied. Hezbollah, de Partij van God, ontstond in de jaren ’80 van de 20ste eeuw. De partij volgt een fundamentalistische ShiitischIslamitische ideologie en is in haar ontstaan en opereren beïnvloed door het naastgelegen Syrië en door het in ideologisch opzicht gelijkdenkende Iran. Na de unilaterale terugtrekking van de Israëlische troepen uit het zuiden van Libanon in 2000 is Hezbollah blijven strijden. Als publieke reden wordt de 'Shebaa Farms' regio genoemd, een deel van Libanon dat op het moment dat Israël het land binnenviel al door Syrische troepen was bezet. Zowel Syrië als Libanon zien het als Libanees grondgebied. Israël ziet het als deel van de Golanhoogten en heeft het daarom nog niet verlaten. Ook heeft Hezbollah in het verleden verklaard door te zullen blijven gaan totdat de staat Israël niet meer bestaat. Deze laatste positie is echter door de jaren heen wel enigszins genuanceerd, zoals wij zullen zien. Boven alles blijft Hezbollah echter een geduchte tegenstander voor Israël, zoals bleek in de oorlog van 2006 tussen de partij en Israël.

Mijn hoofdvraag zal zijn: Welke factoren die het militaire vermogen van Hezbollah beïnvloeden in het conflict met Israël wegen het zwaarst?

Deze onderzoeksvraag heeft waarde om uit te zoeken omdat Hezbollah een irregulier optredende tegenstander is die goede resultaten weet te bereiken tegen een conventionele tegenstander die in de regio de meest geavanceerde krijgsmacht heeft. In een wereld waarin conflicten steeds meer worden uitgevochten tegen dergelijke irreguliere tegenstanders, is het interessant om te analyseren hoe Hezbollah dit militaire vermogen tot stand weet te brengen. Volgens sommige bronnen is de manier waarop Hezbollah vecht een trend die zich ook in andere conflicten begint te manifesteren.1 Ik beperk het onderwerp bewust tot het conflict met Israël en ga niet uitgebreid in op terroristische aanslagen waarvan de schuld bij Hezbollah gelegd wordt. Dit zou afleiden van het onderwerp omdat het een discussie op zich zou zijn.

1

'U.S. learns from Israel-Hezbollah war' in USA today (14 februari 2007) 11.

3

Door een beter beeld te hebben van hoe Hezbollah aan haar militaire vermogen is gekomen, kunnen we inzichten krijgen in hoe andere partijen dit ook zouden kunnen verkrijgen.

De scriptie zal bestaan uit een aantal hoofdstukken. De volgende deelvragen zullen hierin behandeld worden. Wat is de oorsprong en het verloop van het conflict waarin Hezbollah en Israël met elkaar strijden? en Hoe is de Partij van God ontstaan? In het eerste hoofdstuk zal het conflict tussen Hezbollah en Israël worden verklaard. Hierin zal ik ook de voorgaande burgeroorlog, die van 1979 tot 1990 duurde, uiteenzetten en hoe in deze periode Hezbollah ontstond. Ook zal hierin de rol van Iran en Syrië in de burgeroorlog en het ontstaan van de partij uiteen gezet worden. Waaruit bestaat militair vermogen? Om het militaire vermogen van Hezbollah vast te stellen moeten wij eerst bekijken waaruit militair vermogen bestaat. Militair vermogen kan in drie componenten opgedeeld worden. Dit zal ik in de volgende paragraaf duidelijk maken. De definitie van militair vermogen en de componenten ontleen ik aan de Nederlandse Defensie Doctrine.2 De drie componenten zijn: 1.Conceptuele component. Dit kunnen doctrines, procedures en grondbeginselen zijn. Hoe treed een strijdende partij op, welke tactieken gebruiken zij, wat zijn typische manieren van optreden voor de partij? 2.Mentale component. Dit omvat motivatie, leiderschap, etc. Hoe worden de strijders ertoe gebracht zich in te zetten voor het doel en hoe worden zij geleid op dergelijke missies.? 3.Fysieke component. Hieronder valt de uitrusting van de strijdende partij, zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het materieel. Ook de mankracht valt onder deze component.

Waaruit bestaat het militair vermogen van Hezbollah? Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden moeten wij vervolgens het militaire vermogen van Hezbollah vast stellen. Dit hoofdstuk zal een chronologisch beeld schetsen van het ontstaan en het ontwikkelen van het militaire vermogen van Hezbollah. Deze paragraaf zal ook duidelijk maken waarom Hezbollah een geduchte tegenstander is van Israël. Een eigenschap die Hezbollah bijvoorbeeld succesvol maakt is de terughoudendheid van de partij. Zo had zij ten tijde van het bestaan van de Israëlische bezettingszone in Libanon de ongeschreven afspraak dat alleen Israëlische militaire doelen binnen die zone aangevallen zouden worden. Pas toen Israël buiten deze zone terugsloeg, viel Hezbollah civiele doelen in Israël aan. Door deze terughoudendheid krijgt Hezbollah meer respect in de regio en in de rest van de wereld. Dit geeft haar meer macht omdat dit haar legitimiteit geeft in haar strijd tegen Israël. Ook training en de beschikbaarheid en kwaliteit van wapens dragen bij aan de militaire 2

Defentiestaf, Nederlandse defensie doctrine (Den Haag 2005) 50.

4

macht van Hezbollah. Met betrekking tot de conceptuele component is er bijvoorbeeld de tactiek die Hezbollah gebruikt. Bij aan raketaanval op Israël vuurt zij nooit hetzelfde aantal raketten in een keer af waardoor Israël nooit kan voorspellen hoelang een aanval zal duren. Door de jaren heen is Hezbollah meer geavanceerd geworden op verschillende delen van de componenten. Zo beschikken zij op dit moment volgens verschillende bronnen over geavanceerde wapensystemen (fysieke component), die van een hogere kwaliteit zijn dan bij andere irregulier optredende groeperingen. Een veel genoemd wapensysteem in dit kader is een antipantser raket van Russische makelij waarover Hezbollah beschikt. Tegenwoordig maken zij dus niet alleen gebruik van zelfmoordaanslagen bij aanvallen op Israëlische konvooien, maar ook van precisie wapens. Dit was duidelijk geworden in het laatste openlijke conflict tussen Israël en Hezbollah in 2006. Ook de manier van optreden is kwalitatief steeds beter geworden. Hoewel het optreden in de jaren ’80 van de vorige eeuw nog chaotisch werd genoemd, staat de partij tegenwoordig bekend om het vernuftige tactische optreden. Het gebied waarop de partij het meest is veranderd in de afgelopen jaren is echter het ideologische. Dit is ook het meest duidelijk en hierover is het meeste geschreven. De matiging van de ideologische toon en de keuze om aan het legitieme politieke proces in Libanon deel te nemen zijn grote veranderingen voor de Islamitisch Fundamentalistische partij.

Welke factoren spelen een rol in de strijd van Hezbollah tegen Israël? Na het militaire vermogen te hebben bepaald moeten de invloeden die van toepassing zijn geanalyseerd worden. Deze deelvraag zal over enkele hoofdstukken verspreid beantwoord worden, waarin in ieder hoofdstuk een andere factor wordt behandeld. Het militaire vermogen van Hezbollah wordt beïnvloed door verschillende factoren. Om deze factoren op een gestructureerde manier te analyseren maak ik gebruik van het kader dat Bard O’Neill beschrijft in zijn boek.3 Dit kader heeft hij ontwikkeld om irregulier optredende partijen te analyseren en te kunnen vergelijken. De volgende factoren worden door O’Neill geïdentificeerd:
De

aard van de opstand. Is het een afscheidingsbeweging, een revolutionaire groep die de

eigen regering wil omverwerpen, etc.?
De

strategie die de partij gebruikt. Willen zij de vijand uitputten, willen zij de tegenstander in

de steden verslaan, etc.?
De

omgeving waarin de strijd plaatsvindt, steden, jungle, etc. Ook wordt de sociale en

politieke geografie bekeken.
Welke

vorm en omvang neemt de populaire steun van de bevolking aan en hoe wordt deze

verkregen?
Hoe 3

is de partij georganiseerd en kan zij haar eenheid bewaren?

Bard E. O'Neill, Insurgency & terrorism. From revolution to apocalypse (2e Herz. ed.;Dulles 2005).

5


Welke
Hoe

vorm en grootte heeft de externe steun?

gedraagt de regering zich ten opzichte van de partij? In het geval van Hezbollah worden

hierbij zowel de staat Libanon als de staat Israël geanalyseerd, omdat immers beide een belangrijke rol spelen in het bestaan van Hezbollah.

Als al deze factoren geïdentificeerd zijn, kan geanalyseerd worden op welk gedeelte van het militaire vermogen zij in welke mate invloed hebben. Zo kan uiteindelijk een conclusie worden getrokken over welke invloed het belangrijkst is voor het militair vermogen van Hezbollah. Dit zal ik in het laatste hoofdstuk0 behandelen.

6

Geschiedenis Libanon

Libanon ligt aan de Middellandse zee, tussen Israël en Turkije ingeklemd. Na de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk werd het, samen met het gebied dat nu Syrië wordt genoemd, onder mandaat van Frankrijk geplaatst. In 1926 vormde Frankrijk de huidige staat Libanon. Zij deed dit door de laagvlakte, waar voornamelijk Moslims woonden, bij de achterliggende berggebieden te voegen. Deze berggebieden werden in die tijd voornamelijk bewoond door Christelijke bevolkingsgroepen. In 1943, nog tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd Libanon een zelfstandige staat.4 De samenvoeging van deze twee gebieden creëerde een staat waarin de bevolking verdeeld was over verschillende religieuze groepen. De macht in Libanon werd vervolgens verdeeld volgens de verhoudingen tussen de bevolkingsgroepen. Er zijn 18 erkende religieuze groepen in Libanon. Er zijn vier Islamitische groepen, dertien grotere Christelijke groepen, Joden en nog enkele kleinere Christelijke bevolkingsgroepen.5 Binnen het Christelijke deel zijn de Maronieten het grootst, binnen het Islamitische deel de Soennieten en Sjiieten. Deze twee richtingen binnen de Islam berusten op een verschillend inzicht in de opvolging van Mohammed. Op het moment dat de laatste Imam (de opvolger van Mohammed), Ali, gestorven was, kwam er een discussie op gang over de opvolging. Deze Imam was getrouwd met een dochter van Mohammed. De Sjiieten geloofden dat alleen kandidaten uit de familie van de Profeet hem konden opvolgen. De Soennieten daarentegen geloofden dat eenieder die daarvoor geschikt was zijn opvolger kon zijn, ongeacht de verwantschap. De keuze berustte op eensgezindheid in de Umma, de hele geloofsgemeenschap. Dit leidde tot een conflict in de Islam en de Sjiieten delfden hierin het onderspit. Sindsdien vormden de Sjiieten een minderheid in de Islamitische wereld. In Bahrein, Irak, Iran, Koeweit, Libanon en Saoedi Arabië komen nog concentraties Sjiieten voor.

De Christenen zouden 6 plaatsen in de Libanese overheid krijgen tegenover iedere 5 voor de Moslims. Deze plaatsen zouden dan binnen de tweedeling verder naar verhouding van hun getalsmatige omvang verdeeld worden over de kleinere groepen. Deze verdeelsleutel was bepaald aan de hand van een (omstreden) volkstelling in 1932. Op dat moment was vastgesteld dat de Christenen een meerderheid van 54% hadden.6 Bij deze census was ook vastgesteld dat de Maronieten de grootste individuele bevolkingsgroep vormden. Zij zouden daarom de president 4

5 6

Christopher E. Whitting, "When David became Goliath" (Master thesis, US command and general staff college, 2001) 7. Augustus Richard Norton, Hezbollah. A short history (Princeton 2007) 11. Hala Jaber, Hezbollah. Born with a vengeance (New York 1997) 10.

7

leveren, die in deze constructie de meeste macht had. De Soennieten zouden vervolgens de minister-president leveren en als laatste de Sjiieten de voorzitter van het Huis van afgevaardigden. Zo waren de drie hoogste ambten verdeeld over de drie grootste bevolkingsgroepen. Het overwicht van de Maronieten was ook de bedoeling van het Franse plan. Frankrijk wilde een tegengewicht zien in de regio voor het Arabische Soennitisch-Islamitische Syrië. Frankrijk had de Maronieten altijd als bondgenoten beschouwd in zijn Midden-Oosten beleid.7 Deze verdeling van de macht in Libanon en de lappendeken van bevolkingsgroepen en daarmee samenhangende sociale banden hebben sinds het ontstaan van Libanon de geschiedenis van het land bepaald.

Een grote invloed op de latere geschiedenis van Libanon en een belangrijke factor in het ontstaan van Hezbollah was de aanwezigheid van Palestijnse vluchtelingen en bevrijdingsbewegingen in het zuiden van Libanon. De Palestinian Liberation Organization (PLO) is een overkoepelende organisatie van groepen die een onafhankelijk Palestina, vrij van Israelische bezetting nastreeft. Opgericht in 1964 waren zij gevestigd in Jordanië, vanwaar zij aanslagen uitvoerden op Israël. In 1970 werd Jordanië door de internationale gemeenschap gedwongen om de PLO het land uit te zetten. De PLO vond een nieuw basis voor hun activiteiten in het zuiden van Libanon.8 De centrale regering van Libanon, gevestigd in de hoofdstad Beiroet, had weinig invloed in dit gebied. De invloed van de Palestijnen werd hierdoor zeer groot. Behalve in dit gebied werden zij ook de machthebber in het westen van Beiroet. Zij vormden in deze gebieden kampen waar strijders opgeleid werden en konden leven.9 Ondertussen was er onrust ontstaan in Libanon doordat de officiële verdeling van de macht duidelijk niet meer overeenkwam met de werkelijke volksverdeling. De Moslimgemeenschap vormde nu 60% van de gehele bevolking, maar had nog steeds evenveel invloed als in het verleden toen het Christelijke aandeel van 54% was vastgesteld.10 De komst van de Palestijnen verergerde de situatie. De door hen opgezette kampen waar training plaatsvond en die als basis konden dienen voor acties, zorgden voor een permanente aanwezigheid in de gebieden waar zij zich vestigden. Hierdoor werden zij een speler in de binnenlandse politiek. De Maronieten waren bang dat de grote aantallen (Islamitische) Palestijnen de machtsbalans zouden doen overslaan in de richting van de Moslimgemeenschap. De Soennieten en Sjiieten stonden in het begin sympathiek tegenover het doel van de PLO (een vrij Palestina) en dit zorgde samen met de al lopende ergernissen over de als oneerlijk ervaren machtsverdeling in

7 8 9 10

Norton, Hezbollah 11-12. Robert Foley, 'PLO' in: Richard Holmes ed., The Oxford companion to military history (Oxford 2001) 717-718. Norton, Hezbollah 14. Whitting, "When David became Goliath" 7.

8

1979 tot een burgeroorlog.11 Omdat de gebieden waarin de verschillende bevolkingsgroepen de grootste aanwezigheid hadden allemaal door elkaar lagen en per bevolkingsgroep geen aaneengesloten geheel vormden, werd heel Libanon in een chaotische strijd verwikkeld. Beiroet werd verdeeld in verschillende gebieden waarin ieder een andere bevolkindgroep de macht had. De burgeroorlog was een strijd waarin iedere partij meer macht voor de eigen bevolkingsgroep probeerde te verkrijgen.

De burgeroorlog was een bedreiging voor het naastgelegen Syrië. Israël had in het conflict van 1967 met Syrië de Golanhoogten bezet. Na een bestand was het gebied gedemilitariseerd en het was er rustig gebleven. Syrië zag Libanon als een buffer op zijn linkerflank tegen een nieuwe aanval van Israël. Hiervoor moest Libanon echter wel in een staat van rust verkeren. Door de onrust aan zijn noordelijke grens kon Israël besluiten om zich in het conflict te mengen om de eigen grens veilig te stellen. De kans hierop werd vergroot door de mogelijkheid dat het hiertoe zou worden uitgenodigd door de Christenen, die zich bedreigd voelden en naar buitenlandse hulp op zoek waren. In 1976 viel Syrië Libanon binnen onder het voorwendsel dat zij enkele bedreigde Christelijke dorpen te hulp kwam. Eenmaal in Libanon hield Syrië een balans in stand tussen de verschillende facties, waardoor de situatie in Libanon stabiel bleef.12 Toen Syrië in 1990 hulp bood aan de coalitie die gevormd werd om Saddam Hoessein Koeweit uit te zetten, kon het als bedankje vrijelijk zijn invloed op het Libanese politieke toneel consolideren. Vanaf dat moment was Syrië de grote factor van invloed in Libanon.13 Onder bemiddeling van Syrië kwam in 1989 het Ta'if akkoord tot stand. Dit akkoord hield in dat de verdeling van de macht tussen de moslims en de Christenen bijgesteld werd naar 1:1. De verdeling van de drie hoogste posities bleef gehandhaafd, maar de Soennitische premier kreeg in de nieuwe constructie meer invloed, ten koste van de Christelijke president. Het akkoord dat de burgeroorlog beëindigde bepaalde ook dat alle milities ontwapend zouden worden.14

Israël

De aanvallen op Israël waren ondertussen niet opgehouden. Nadat het eerst vanuit Jordanië was aangevallen, kwam het gevaar nu uit het zuiden van Libanon. De PLO had naast aanslagen op 11 12 13

14

Ibidem, 8. Ibidem, 9. 'Hizballah through the fog of the Lebanon war. An interview with Augustus Richard Norton', Journal of Palestine studies 36, no. 1 (2006) 54-70, aldaar 60. Amal Saad-Ghorayeb, Hizbu'llah. Politics and religion (Londen 2002) 27.

9

Israëlische doelen ook artillerie opgesteld in het zuiden, waarmee zij het noorden van Israël bestookte. Deze aanvallen moesten gestopt worden. Met dat doel viel Israël in 1978 het zuiden van Libanon binnen om op die manier de PLO uit het gebied te verdrijven. De inval werd 'Operation Litani' genoemd, naar de rivier die de noordelijkste grens van de Israëlische opmars vormde. De aanval was geen doorslaand succes. In plaats van te blijven en het zuiden te verdedigen trokken de Palestijnen zich terug voor de oprukkende Israeli Defence Force (IDF) uit en kwamen nadat Israël zich teruggetrokken had weer terug in het zuiden. De aanvallen gingen hierna onverminderd door. In 1982 was de maat wederom vol voor Israël. De politieke leiding had al een tijd de wens om het probleem in het zuiden van Libanon militair op te lossen. Na een aanslag op de Israëlische ambassadeur in Londen had het een directe aanleiding. In juni van dat jaar viel Israël wederom het zuiden van Libanon binnen. Ditmaal bleef het niet bij het gebied tot aan de rivier Litani. De IDF rukte op tot aan Beiroet. De operatie had een aantal plannen om het Palestijnse probleem eens en voor altijd op te lossen. De PLO zou ten eerste geheel uit Libanon verdreven moeten worden. Door het vernietigen van de Palestijnse verzetsorganisatie zou de onrust in de Palestijnse bezette gebieden tot een einde moeten komen. Ten tweede zou er een Libanese president moeten komen die positief tegenover Israël stond. Om dit alles te bereiken moest ook het Syrische leger uit Libanon verdreven worden. De presidentskandidaat die Israel hiervoor op het oog had was de leider van de Phalange, de militie van de Maronieten, Bashir Gemayel.15 Dit plan mislukte echter. Bashir Gemayel werd op 14 september 1982 opgeblazen in zijn auto en de Syrische legers waren nog steeds aanwezig in Libanon. Het PLO probleem werd in zoverre opgelost dat de Palestijnen Libanon verlieten. Dit was het resultaat van een Amerikaans plan waarbij de Palestijnen verscheept werden naar andere Arabische landen. Als onderdeel hiervan kwam ook een vredesmacht van de Verenigde Naties (VN) in het zuiden van Libanon. Deze kreeg de titel United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL). De PLO was echter niet vernietigd. Het verwijderen van de organisatie uit Libanon had ook niet het gewenste effect. De Palestijnen in de bezette gebieden in Israël veroorzaakten na de oorlog van 1982 alleen maar voor meer onrust.16 De aanslagen in Israël bleven voortduren, aangezien zij niet gerelateerd waren aan de geografische positie van de PLO. De organisatie kon vanuit ieder land aanslagen organiseren. Israël stelde in het zuiden van Libanon een veiligheidszone in, naar eigen zeggen om de veiligheid van het noorden van Israël te waarborgen. In deze zone werden militanten bestreden door de South Lebanese Army (SLA) een voor een groot deel Christelijke militie die Israël hierin bijstond. De daadwerkelijke aanwezigheid van Israël bestond uit kleinere groepen militairen. De dreiging uit het zuiden was echter niet weggenomen, aangezien hier nu een heel 15 16

Ze'ev Schiff en Ehud Ya'ari, Israel's Lebanon War, trans. Ina Friedman (New York 1984) 43. Gil Merom, How democracies lose small wars. State, society, and the failures of France in Algeria, Israel in Lebanon, and the United States in Vietnam (Cambridge 2003) 157.

10

nieuwe dreiging ontstond.

Hezbollah

De Sjiieten hadden sinds de eerste aanval van Israël minder sympathie voor de PLO. Zij gaven de Palestijnen de schuld van het uitlokken van de Israëlische represailles, waar niet alleen de Palestijnen onder leden, maar ook de Libanese bevolking in het zuiden. Toen Israël de PLO kwam verdrijven onthaalde de Libanese bevolking hen dan ook in principe positief. Dit veranderde toen bleek dat Israël niet alleen de PLO kwam verdrijven, maar ook een veiligheidszone in het zuiden vormde.17 Na de creatie van de veiligheidszone in het zuiden pleegden verschillende organisaties in Libanon steeds meer verzet. Deze werkten aanvankelijk samen onder de naam Lebanese National Resistance. De acties werden gecoördineerd door Amal, een Sjiietische seculiere linkse partij in Libanon. Deze partij, die zich voornamelijk in Beiroet ophield, had echter maar in beperkte mate controle over wat er in het bezette gebied gebeurde. De verschijning van posters met daarop Khomeini afgebeeld kondigde de komst aan van een nieuwe speler op het toneel van het zuiden.18

De naam Hezbollah ofwel 'Partij van God', refereert aan een strofe uit de Koran waarin de leden van de partij van God als overwinnaars worden aangeduid. De leiders van de groep die Hezbollah zou worden waren opgeleid in Irak. In de stad Najaf was een Sjiitische religieuze school gevestigd. Op deze school had ook Khomeini nog redes gehouden over de juiste manier om een Islamitische staat in te richten. Khomeini zou deze ideeën later in praktijk brengen. In 1979 werd in Iran de Shah afgezet en een Islamitisch religieus bewind gevormd, met aan het hoofd de Ayatollah Khomeini.19 De relaties tussen de buurstaten Iran en Irak verslechterde hierdoor, omdat de seculiere leider van Irak, Saddam Hoessein niet zat te wachten op een buurstaat die een Sjiitische religieuze staatsinrichting had. Irak had zelf ook een groot aantal Sjiieten binnen zijn grenzen, en Saddam Hoessein, zelf een Soenniet van oorsprong, zat er niet op te wachten dat het nieuwe Iran hen op ideeën zou brengen. Al vanaf het moment dat in 1963 de seculiere Ba'ath partij in Irak aan de macht kwam, begon zij Sjiitische geestelijken het land uit te zetten, waaronder ook de toekomstige leiders van Hezbollah. Zij keerden terug naar Libanon en zetten hier hun eigen groeperingen op met hetzelfde

17 18 19

Whitting, "When David became Goliath" 45. Jaber, Born with a vengeance 17. Ibidem, 20.

11

oogmerk als de latere revolutionairen in Iran. Het doel was een Sjiitische Islamitische staat.20 Met de komst van de Israëliërs en de vestiging van een veiligheidszone ontstond er een wens om hier verzet tegen te plegen onder deze Sjiitische geestelijken.21 Bij hen voegden zich enkele leden van de seculiere Amal partij. Deze leden waren ontevreden met de houding van Amal tegenover de Israëliërs. Amal mengde zich liever in de interne politieke strijd om de macht in Libanon, dan actief verzet te plegen tegen de bezetters uit het zuiden. Onder hen die de overstap maakten was ook de huidige secretaris-generaal van Hezbollah, Hassan Nasrallah.22 De partij werd echter niet zonder hulp opgezet. Voor Iran was het een uitmuntende kans om de Iraanse revolutie ook buiten zijn grenzen te verspreiden. De buitenlandse politiek van het nieuwe Iraanse regime had in deze periode een grote revolutionaire zendingsdrang. Het Libanees Sjiitische verzet gaf Iran de mogelijkheid om zijn invloed te laten voelen buiten de directe regio waar het in conflict gekomen was met Irak.23 Met dat doel werden in 1982 na de Israëlische inval 1500 Pasdaran (leden van de Iraanse Revolutionaire Garde) naar Libanon gestuurd. Kleinere aantallen waren al aanwezig sinds de revolutie in 1979, maar werden vanwege de kans die de inval creëerde in grotere getale naar het gebied gezonden.24 Zij hadden de taak om deze enthousiaste verzetsstrijders op te leiden tot competente verzetsstrijders. Het was echter niet mogelijk geweest voor deze Gardisten om het land binnen te komen of hun taak uit te voeren als zij niet de toestemming hadden gehad van de inofficiële bemiddelaar in Libanon, Syrië. Syrië en Iran verbonden in hun wantrouwen voor Irak.25 Hoewel zowel Syrië als Irak door de seculiere Ba'ath partij werd geregeerd, konden zij niet met elkaar opschieten. Deze overeenkomst tussen Iran en Syrië werd in Libanon versterkt doordat ook Syrië een doel had voor de nieuwe verzetspartij. Er was nog geen definitieve oplossing gekomen voor de Israëlische bezetting van de Golanhoogten Israël had geen enkele aanvechting om het conflict op te lossen. Om te voorkomen dat de hele zaak in de vergetelheid zou raken had Syrië iets nodig dat de druk op de ketel zou houden voor Israël. De vorming van Hezbollah vormde het perfecte middel om hiervoor te zorgen.26 De begintijd van Hezbollah was rumoerig. Zij werd in verband gebracht met verschillende ontvoeringen van westerlingen in Beiroet in de jaren '80 en met de aanslagen op het Amerikaanse Mariniers complex. Ook werd de kaping van een TWA-vlucht door Imad Mughniyah in verband gebracht met Hezbollah. Het is nog steeds onduidelijk in welke mate Hezbollah bij al deze 20 21 22 23

24 25 26

Saad-Ghorayeb, Politics and relgion 13. Ibidem, 15. Jaber, Born with a vengeance 20. Anoushiravan Ehteshami en Raymond A. Hinnebusch, Syria and Iran. Middle powers in a penetrated regional system (Londen 1997) 41-43. 'Hizballah through the fog', aldaar 60. Whitting, "When David became Goliath" 46-47. Ibidem, 11.

12

incidenten betrokken was. Naim Qassem, een van de huidige leiders van Hezbollah, ontkent iedere betrokkenheid van Hezbollah bij de ontvoeringen in zijn boek.27 En in overeenstemming met zijn relaas werden de ontvoeringen door een veelheid aan organisaties opgeëist. Of een of meerdere van deze organisaties gelieerd waren aan, of synoniemen voor, Hezbollah is niet meer te achterhalen. Ook komt de aanval op de Mariniers basis niet voor in het boek. Het is voor Hezbollah voordelig om niet als terroristische organisatie te boek te staan. Het is dus zeer onwaarschijnlijk dat zij iets los zou laten over een actie die het terroristische imago zou bevestigen. Wat we wel kunnen zeggen is dat sinds het einde van de burgeroorlog de Hezbollah zich op de verzetstaak in het zuiden heeft geconcentreerd. Deze taak viel toe aan de militante tak van de partij die de naam Islamic Resistance (IR) kreeg. Hezbollah wist te voorkomen dat het, als onderdeel van het Ta'if akkoord, ontwapend zou worden door te claimen dat het geen militie was, maar een rechtmatige nationale verzetsorganisatie. Zij werd hierin gesteund door Syrië en de Libanese regering. Tussen deze nieuwe verzetsbeweging en de oude Sjiitische partij, Amal, ontstond al snel een conflict. De strijd ging over wie de meeste invloed onder de Sjiitische bevolking zou krijgen. Amal was in het begin licht positief over de interventie van Israël in het zuiden. Amal was verwikkeld in de interne politieke strijd in Libanon en de Palestijnen waren daar een rivaal voor de partij. Na de verdrijving van de Palestijnen en de vorming van de veiligheidszone ontstond er een conflict tussen de twee Sjiitische partijen in het gebied. Amal had de langere geschiedenis achter zich, maar Hezbollah was de actievere partij. De eerste slag van deze strijd werd geleverd in de Sjiitische wijk van Beiroet, al-dahiyya. Zij kwamen de eerst keer met elkaar in gevecht in 1985. Amal bestreed te PLO in de zogenaamde ‘War of the camps’. Hezbollah steunde de PLO en kwam zo in conflict met Amal. Later vochten de twee Sjiitische partijen een machtsstrijd uit over de Sjiitische gebieden.28 Hieruit kwam het overwicht van Hezbollah in de al-dahiyya voort. Gedurende de periode 1982-2000 viel Hezbollah doelen binnen het door Israël bezette gebied aan. Deze aanvallen vonden plaats binnen een kader van onuitgesproken regels. Binnen het bezette gebied was het Hezbollah toegestaan om Israëlische militaire doelen aan te vallen. De IDF mocht op haar beurt Hezbollah strijders aanvallen. Het was niet de bedoeling dat onschuldige burgers aangevallen werden. Was dit wel het geval dan lanceerde Hezbollah raketten af op de nederzettingen in het noorden van Israël.29 In twee instanties voerde Israël een grotere actie uit in het zuiden. De eerste was in 1993 en heette 'Operation Accountability'. Dit was een groot artillerie offensief waarbij meer dan 130 burgers in Libanon om het leven kwamen. Het idee, en de reden voor de naam van de operatie, was dat de bevolking van Zuid-Libanon verantwoordelijk waren voor de acties van Hezbollah. Israël 27 28 29

Naim Qassem, Hizbullah. The story from within, trans. Dalia Khalil (Londen 2005) 232. Norton, Hezbollah 72-73. Ibidem, 81-84.

13

voerde drie jaar later wederom een operatie uit, ditmaal 'Grapes of Wrath' genaamd. Hierbij werd een VN basis geraakt door Israëlisch artillerievuur waarbij 109 vluchtelingen die daar de veiligheid hadden opgezocht om het leven kwamen.30 Deze operatie kwam tot een einde na besprekingen tussen Israël, Libanon en Syrië. Het resultaat was dat Israël de regels, waaronder Hezbollah al die tijd officieus had gewerkt, nu ook officieel erkende. Zij erkende hiermee ook het recht van de Hezbollah om zich te verzetten tegen de Israëlische aanwezigheid.31 In 1999 besloot Israël om zich unilateraal terug te trekken uit het zuiden van Libanon. Zij nam dit besluit omdat er in het zuiden Israëlische slachtoffers bleven vallen en er geen zicht was op een overwinning op Hezbollah. Hezbollah claimde dit als een overwinning en het bewijs dat de enige manier om een bezetting tot een einde te brengen het gewapend verzet was.

Hezbollah had zich ondertussen ook op haar tweede taak toegelegd. Dit was de omvorming van de Libanese staat tot een Islamitische staat. Dit was in navolging van het grote voorbeeld Iran. Volgens de partij had Iran de beste vorm van staatsinrichting. Naar eigen zeggen had zij echter niet de wens dit met gewapenderhand in te voeren. Dit blijkt uit het manifest dat Hezbollah in 1985 uitgaf om te laten zien wie zij waren en waar zij voor stonden.32 In 1992 nam de partij een grote beslissing in haar bestaan. Zij nam in dat jaar voor het eerst deel aan de verkiezingen voor het Libanese parlement. Het verkiezingsprogramma33 liet zien dat Hezbollah op dat moment haar doelen binnen Libanon had bijgesteld. Het was nu de bedoeling dat de staatsinrichting, gevormd door het Ta'if akkoord, afgeschaft zou worden. Daarvoor in de plaats zou een systeem moeten komen zonder een vaste verdeling gebaseerd op de relatieve grootte van de verschillende bevolkingsgroepen. Daarnaast kwam Hezbollah in haar programma op voor de Sjiieten en andere achtergestelde burgers, door voor betere voorzieningen te pleiten.

Na de terugtocht van Israël concentreerde Hezbollah zich voor een groot deel op deze doelen. Haar reden voor bestaan bleeft echter het weerstaan van Israël. Nu het niet meer mogelijk was om de verzetstaak te claimen, promootte Hezbollah het beeld dat het de macht van de partij was die Israël van een nieuwe invasie weerhield. Hezbollah bleef aanvallen uitvoeren op Israëlische doelen. Hiervoor waren een aantal redenen. Ten eerste was er de Shabaa Farms regio. Dit was een gebied naast de Golanhoogten dat ten tijde van de bezetting door Israël door Syrië bezet was. Het was van origine volgens Hezbollah echter Libanees gebied en moest dus ook door de Israëliërs ontruimd worden. Libanon en Syrië 30 31 32 33

Jaber, Born with a vengeance 169. Ibidem, 173. Ibidem, 61. Qassem, Hizbullah 271-277.

14

waren het erover eens dat deze regio Libanees grondgebied was. De VN en Israël wilden eerst de officiële grenzen vaststellen voordat er een beslissing over werd genomen. De tweede reden was de blijvende gevangenschap van Libanese individuen in Israëlische gevangenissen. Om deze vrij te krijgen bleef Hezbollah druk uitvoeren en ontvoerde zij enkele malen Israëlische militairen die dan ingeruild konden worden voor Libanese gevangenen. Als laatste bleef Israël vluchten met jachtvliegtuigen uitoefenen boven Libanees grondgebied en, aangezien dit volgens Hezbollah de Libanese burgers bedreigde, bleef Hezbollah luchtafweergeschut afvuren in de richting van Israël.34

In 2005 vertrok Syrië uit Libanon. Dit was voorafgegaan door de moord op Rafiq Hariri, de Soennitische premier. Deze was, in tegenstelling tot de Christelijke president Lahoud niet proSyrisch. Toen Syrië er voor zorgde dat president Lahoud een tweede termijn als president mocht vervullen vormde zich een anti-Syrische oppositie. Hariri legde zijn premierschap neer in oktober 2004, maar hij was de aangewezen persoon om als boegbeeld te dienen voor de oppositie. Op 14 februari 2005 werd Hariri opgeblazen in zijn auto. Er vond een aantal demonstraties plaats tegen de Syrische hegemonie in Libanon. Om steun te betuigen aan Syrië organiseerden de pro-Syrische facties, voornamelijke de twee Sjiitische partijen Hezbollah en Amal op 8 maart een demonstratie. Als reactie hierop organiseerden de anti-Syrische facties een gigantische tegendemonstratie op 14 maart. Aan de demonstratie nam volgens bronnen een kwart van de Libanese bevolking deel. Deze cedar revolution werd gevolgd door het vertrek van Syrische troepen in april 2005.35 In juli 2006 werden bij een aanval op een IDF konvooi in Israël zelf (dus buiten de betwiste Shabaa Farms) twee militairen ontvoerd. Dit leidde ertoe dat Israël het zuiden van Libanon binnenviel om een einde te maken aan Hezbollah. Deze oorlog was voor beide partijen desastreus. Israël behaalde geen van de beoogde doelen. Het had van te voren gezegd dat het de ontvoerde militairen zou terughalen, de dreiging die van Hezbollah uitging zou verwijderen door de partij te vernietigen en de steun die de partij van de Libanese bevolking kreeg zou doen verminderen door de bevolking duidelijk te maken wat de kosten waren van het helpen van Hezbollah.36 Het eerste doel is zeer zeker niet bereikt. Ook bestond Hezbollah na afloop als organisatie nog steeds. Als laatste was er wel een verandering in de politieke houding van de Libanese regering tegenover Hezbollah bereikt en er waren zeker stemmen die Hezbollah de schuld gaven van de oorlog. Nog steeds echter kon de partij rekenen op een brede steun onder de bevolking. Voor Hezbollah was het echter ook geen succes. Hassan Nasrallah zelf heeft toegegeven dat de partij de reactie van Israël 34

35 36

Daniel Sobelman, 'New rules of the game. Israel and Hezbollah after the withdrawal from Lebanon' (Tel Aviv: Jaffee center for strategic studies 2004) 77-78. Norton, Hezbollah 126-130. Gilbert Achcar en Michel Warschawski, The 33-day war. Israel's war on Hezbollah in Lebanon and its aftermath (Londen 2007) 54-56.

15

had onderschat.37 Daarnaast werd de VN vredesmacht versterkt en werd het Libanese leger langs de grens met Israël gestationeerd, waar eerder alleen Hezbollah zich bevond. Hezbollah richtte zich vervolgens op haar doelen binnen Libanon, maar ondervond problemen zonder de aanwezigheid van de bezetter in het zuiden.

37

Jack Khoury, 'Report: Nasrallah admits Iran supplies Hezbollah with arms', Haaretz, 4 februari 2007.

16

Militaire vermogen Militair vermogen is de totale kracht die een partij in de strijd kan werpen. Het eerst waar we aan denken bij de kracht van een partij zijn de aantallen strijders en de wapens die zij dragen. Dit is echter maar een aspect van het militaire vermogen. Om een beeld te vormen van het militaire vermogen kunnen alle aspecten verdeeld worden over drie componenten. Als eerste is er de fysieke component. Deze component bevat naast de eerder genoemde wapens en manschappen ook de hoeveelheid training die een partij uitvoert. Alles wat een fysieke invloed heeft op de strijd valt onder deze component. De mentale component vormt het tweede deel van het militair vermogen. Hieronder vinden wij motivatie van de strijders, maar ook de kwaliteit van het leiderschap wordt hieronder gerekend. De organisatie die een partij heeft om de strijd aan te gaan valt ook onder deze component. De laatste component is de conceptuele. Deze bevat de doctrines, grondbeginselen, procedures van de partij en dergelijke.38 Al deze componenten vormen samen om het militair vermogen van een strijdende. Dit betekent niet dat zij geheel in evenwicht zijn. Juist door een verschil in het relatieve belang van de verschillende componenten creëren de verschillen de strijdende partijen van elkaar. Ook zijn de componenten niet allemaal altijd even belangrijk. Zo zien wij bijvoorbeeld bij veel conflicten die zich aan het begin van de 21e eeuw afspelen dat de hoeveelheid en kwaliteit van de wapens waarover een leger bezit niet altijd van doorslaggevend belang zijn. Motivatie en doctrines zijn van groter belang en er is dus meer nadruk op de mentale en conceptuele componenten dan op de fysieke.

Ook Hezbollah beschikt over verschillende capaciteiten en eigenschappen binnen deze drie componenten. Deze zullen wij nu bekijken per component, waarbij we ook stil staan bij eventuele veranderingen in deze componenten in het verloop van het bestaan van de partij.

Fysieke Component

Op het gebied van wapens is Hezbollah goed voorzien. Naast automatische geweren en explosieven beschikt zij over een groot aantal verschillende raketsystemen tegen pantserdoelen. In het laatste conflict tussen Hezbollah beschikte de militie in het zuiden en de versterkingen uit de rest van het land over deze antitank raketten. De wapens varieerden van simpele systemen waarbij visueel 38

G. Teitler e.a. , Militaire Strategie (Breda 2002) 197.

17

gericht werd zoals de beruchte RPG (Rocket Propelled Grenade) tot meer geavanceerder systemen zoals de Kornet, een lasergestuurd anti tank systeem van Russische makelij.39 Zij beschikt zelfs over de Amerikaanse TOW raket, die zij waarschijnlijk vanuit Iran had verkregen. Dit land had deze raketten op zijn beurt verkregen via de Iran-Contra affaire.40 Deze TOW raketten werden met goed resultaat ingezet tijdens de bezetting van het zuiden. De vernietiging van verschillende tanks in korte tijd, mede veroorzaakt door ongeschikt terrein om in te manoeuvreren, noodzaakte de IDF alle tanks terug te trekken in 1997.41 Recentelijk heeft Hezbollah ook scherpschutters ingezet.42 Daarnaast maakte Hezbollah uitvoerig gebruik van mortieren. Over het geheel genomen is Hezbollah dus goed voorzien van wapens, wat de volgende quote van een Israëlische officier kan bevestigen.

“What we face is an infantry division with state-of-the-art weaponry – night-vision gear, advanced rifles, well-equipped – deployed along our border,” said Brig. Gen. Yossi Kuperwasser, who until July was director of analysis for Israeli military intelligence. “They have some of the most advanced antitank missiles in the world”43

Naast deze draagbare wapens beschikt Hezbollah ook over ballistische raketten. Dit is het wapen waarmee zij de afschrikwekkende werking tegenover Israël proberen waar te maken. Ook hier hebben zij verschillende varianten van. De raketten voor de kortere afstand worden Katyusha raketten genoemd, al zijn er verschillende kalibers binnen deze groep wapens. Deze raketten zijn simpel om af te vuren, er is maar weinig personeel voor nodig en de raketten kunnen in een korte tijd afgevuurd worden. Dit is snel genoeg om tegen de tijd dat er een reactie komt al weer weg te zijn. De langeafstandsraketten zijn er ook in verschillende varianten, maar deze zijn moeilijker te vervoeren en ongemerkt af te vuren vanwege de grotere omvang. In de oorlog van 2006 had de IDF dan ook succes met het vinden en vernietigen van deze grotere raketten, maar had moeilijkheden om de kleinere op tijd te vinden. Al deze raketten, en dan met name de kleinere Katyusha raketten, zijn inaccurate wapens. Daarnaast beschikt Hezbollah niet over een manier om een eventuele afwijking van het beoogde doel te constateren en de daarop volgende raketten bij te stellen. Dit heeft als resultaat dat de beoogde doelen een grotere omvang moeten hebben, met andere woorden een stad, en dat zelfs dan de waarschijnlijke schade aan het doel moeilijk te voorspellen is. Dit alles

39

40 41 42

43

David Makovsky en Jeffrey White, 'Lessons and implications of the Israel-Hizballah war' (Washington: The Washington institute 2006) 37. Whitting, "When David became Goliath" 88. Ibidem, 87. Nicholas Blanford, 'Hizbullah and the IDF accepting new realities along the Blue Line', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 68-75, aldaar 70. Ibidem, , aldaar 71.

18

zorgt ervoor dat als deze wapens ingezet worden zij geen grote aantallen slachtoffers veroorzaken aan Israëlische zijde. De angst waaronder de bevolking in het noorden leeft, en de lage acceptatie voor burgerslachtoffers in Israël maken het echter een effectief afschrikkingwapen.44 Zoals uit het voorgaande citaat blijkt, beschikt Hezbollah niet alleen over geavanceerde wapens, ook de rest van de uitrusting is van een hoge kwaliteit. Zo beschikt Hezbollah over communicatie apparatuur waarmee zij contact kan houden met de strijders in het veld.45 De grootte van de Islamic Resistance (IR) is moeilijk vast te stellen, omdat het overgrote deel van de strijders geen professionele militairen zijn, maar burgers die op het moment dat dit nodig is de wapens opnemen. Schattingen variëren dan ook. In 1988, enkele jaren na de inval van Israël waren er volgens een bron 4000 strijders onder de wapenen.46 Tijdens de oorlog van 2006 waren er naar schatting 800-1000 strijders actief.47 Een andere bron noemt een totaal aantal strijders in de IR van 5000 uit een totaal ledenbestand van de partij van 200.000.48 Het lijkt waarschijnlijk dat er enkele duizenden strijders zijn die onder de wapenen kunnen worden geroepen als dat nodig is en dat lagere aantallen van enkele honderdtallen de beste benadering is voor de 'professionele' strijders. De vaardigheden waarover deze strijders beschillen varieert per persoon. Volgens Naim Qassem, een van de leiders van Hezbollah is het verplicht voor iedereen die lid wil worden van Hezbollah om militaire training te ondergaan in een van de daarvoor beschikbare kampen. Hij legt verder uit dat na de initiële training de strijder zich specialiseert in een richting waarin hij daarna zijn taken zou vervullen, zoals de genie, artillerie en dergelijke.49 Veel van de ervaring is ook verkregen in de periode 1982-2000, door de praktische uitvoering van operaties. Ook voor die tijd hadden sommige leden echter al ervaring opgedaan. Niet alle Sjiieten gaven de PLO de schuld van de geleden schade door Israëlische represailles en sommige Sjiieten vochten dat ook mee in de Palestijnse acties. Deze strijders hadden dus al een zekere ervaring voor zij bij de partij kwamen.50

Mentale component

De strijders in Hezbollah worden tijdens de bezetting van het zuiden voornamelijk gemotiveerd door de wil om de bezetter uit het land te verdrijven. Deze motivatie is niet meer op deze wijze aanwezig na het vertrek van Israël uit het zuiden, maar de haat voor Israël is nog wel aanwezig. 44 45 46 47 48 49 50

Makovsky en White, 'Lessons and implications' 37-38. Blanford, 'Hizbullah and the IDF accepting new realities', aldaar 71-72. H. John Poole, Tactics of the crescent moon. Militant Muslim combat methods (Emerald Isle 2004) 31. Blanford, 'Hizbullah and the IDF accepting new realities', aldaar 71. Ahmad Nizar Hamzeh, In the path of Hizbullah (Syracuse 2004) 75. Qassem, Hizbullah 67-68. Jaber, Born with a vengeance 17.

19

Iedere aanval die Israël uitvoert op Libanees grondgebied zal deze gevoelens weer opwekken. Het lijkt er op dat Hezbollah geen tekort heeft aan strijders die tegen Israël ten strijde willen trekken, waarbij sommigen van hen zelfs bereid zijn missies uit te voeren waarbij de kans dat zij terug komen nihil is. De organisatie van Hezbollah is tegenwoordig van een hoog niveau. Dit was in het begin van de activiteiten van de partij nog niet zo. In het begin van Hezbollah's bestaan was het een samenraapsel van verschillende Islamitische verzetsgroepen, die ieder hun eigen operaties uitvoerden. Vanaf de jaren '90 van de vorige eeuw kwam er verandering in het optreden van Hezbollah. Onder invloed van deze verandering werd ook de organisatie aangepast. Timur Goksel, een woordvoerder van UNIFIL verklaarde de verbetering in het optreden van Hezbollah mede door een verkleining van de guerrilla organisatie. Het aantal strijders dat permanent onder de wapens was werd verminderd. Dit was nodig omdat een organisatie die te groot is makkelijker door vijand kan worden waargenomen. Dit is iets dat een guerrilla beweging niet wil, omdat het niet een frontaal gevecht met de tegenstander kan volhouden. Als de vijand op de hoogte is van de activiteiten van de guerrillabeweging kan de vijand juist een dergelijke slag voorbereiden.51 Deze verandering in de organisatie was op het moment dat de oorlog in 2006 uitbrak voltooid. Hezbollah was hierbij anders georganiseerd dan de Palestijnen in de tijd dat zij zich in het zuiden bevonden. De Palestijnen hadden een daadwerkelijke militaire organisatie nagestreefd, met strijders georganiseerd in compagnieën en bataljons. Deze waren dus continu paraat en georganiseerd. Hezbollah daarentegen maakte gebruik van een vast kader (400-500 voor de oorlog van 2006, 1000-1200 daarna). De rest van de strijders kreeg training en ging daarna terug naar hun werk en leven dat zij buiten de partij hadden. Op het moment dat Hezbollah strijders nodig had werden zij weer onder de wapenen gebracht. Op deze manier kon Hezbollah dus in korte tijd strijders op de been brengen.52 Dit vaste kader bestaat uit beter opgeleide strijders die de 'reservisten' die alleen opgeroepen worden op het moment dat zij nodig zijn versterken. Dit zijn dan ook meteen de leiders voor de 'reservisten' omdat zij meer ervaring hebben en zeer goed gemotiveerd zijn. Zij beschikken ook over de geavanceerdere wapens.53 Deze beter getrainde strijders worden ingezet in groepen van 3 tot 4 personen. Twee van deze groepen voeren een aanval samen uit, waarbij de eerste groep gebruik maakt van machinegeweren en antitankwapens. De tweede groep geeft vuursteun door middel van mortieren.54

51 52 53 54

Ibidem, 37. 'Hizballah through the fog', aldaar 62. Makovsky en White, 'Lessons and implications' 36-37. Whitting, "When David became Goliath" 89.

20

Conceptuele component

Het centrale grondbeginsel voor alle operaties die Hezbollah uitvoert is verrassing. Dit is niet abnormaal, aangezien iedere irregulier optredende partij genoodzaakt is het verrassingselement te gebruiken. Als zij niet over het verrassingselement zou beschikken zou de reguliere tegenstander zijn grote overwicht kunnen concentreren. Met het element van de verrassing aan de zijde van de guerrilla weet de reguliere tegenstander niet waar de aanval te verwachten is en kan dus niet zijn middelen concentreren. Hezbollah heeft aangetoond dat zij zeer bekwaam is dit grondbeginsel te gebruiken. Er zijn verschillende manieren waarop zij in het verleden de verrassing bereikte. Een van de belangrijkste elementen in het verkrijgen van een verrassingseffect is het geheimhouden van een operatie. Hiermee hangt samen het verkrijgen van informatie over wat de tegenstander doet. Het vergaren en verbergen van informatie is namelijk een spel tussen de twee opponenten waarbij ieder informatie over de tegenstander probeert te krijgen terwijl hij informatie over zichzelf voor de tegenstander verborgen probeert te houden. Israël beschikt over moderne communicatiemiddelen en middelen om ongezien de tegenstander te observeren. Toch was het in het zuiden van Libanon Hezbollah die de overhand had in deze tweestrijd. Dit kwam onder meer door de onbetrouwbaarheid van de South Lebanese Army (SLA). Israël werd door de nood gedwongen om niet alleen Christenen in de SLA te rekruteren. Er waren immers niet genoeg Christenen om de SLA op sterkte te brengen in het zuiden. Dit betekende niet alleen dat er ook Sjiieten in de SLA kwamen, maar ook dat sommige rekruten niet vrijwillig in dienst van de SLA traden. Dit was een mogelijkheid voor Hezbollah om informatie te krijgen vanuit de SLA over het optreden van de Israëliërs en de SLA. Deze informatie werd vervolgens gebruikt om aanslagen uit te voeren op deze eenheden. De inlichtingen capaciteit van de Israëliërs werd daarentegen verminderd doordat Hezbollah het hele inlichtingenapparaat van de SLA oprolde.55 De eerder genoemde verkleining van de permanente organisatie van strijders maakte het ook moeilijker voor de tegenstander om inlichtingen te verkrijgen.56 Er vonden tijdens de bezetting gemiddeld 4 aanvallen per dag plaats, iedere keer volgens een andere patroon tijdens een ander deel van de dag. Niet alleen laat dit wederom zien dat Hezbollah goed in staat was om haar operaties van te voren geheim te houden, ook toont het dat zij in staat was om zorgvuldig te coördineren.57 De grootste verassing voor de IDF en een zeer goed voorbeeld van hoe Hezbollah een uitstekend inlichtingennetwerk had opgezet was de hinderlaag waarin een groep Israëlische 55 56 57

Ibidem, 99. Ibidem, 89. Ibidem, 90.

21

maritieme special forces liep tijdens de oorlog in 2006. Hierbij werd het team eerst overrompeld door explosieven die langs de weg verborgen lagen. Dit werd gevolgd door vuur van kleinkaliberwapens. De meest waarschijnlijke reden voor de aanwezigheid van Hezbollah op die specifieke plek was dat de partij in voorbereiding op een dergelijke mogelijkheid door het hele zuiden dergelijke groepen had ontplooid die de aanval konden onderscheppen.58 De inzet van een verborgen explosief langs de weg, tegenwoordig een Improvised Explosive Device (IED) genoemd, was een van de meest gevreesde tactieken van Hezbollah. De onvoorspelbaarheid ervan deed grote schade aan het moreel van de Israëlische soldaten die naar het gebied werden gezonden. Op ieder moment kon een aanslag plaatsvinden. Tegenwoordig is dit een tactiek die vaker voorkomt. Op het moment dat Hezbollah deze inzette in de bezette zone, was dit een afwijking van de manier waarop andere Arabische groepen tegen Israël vochten. Deze andere groepen gaven meestal na een aanslag te hebben gepleegd meteen een persbericht om de invloed van de aanslag zo ver mogelijk te doen voelen. Hezbollah deed dit niet.59

58 59

Poole, Tactics of the crescent moon 37-39. Whitting, "When David became Goliath" 73.

22

O'Neill’s kader O'Neill zet in zijn boek Insurgency & terrorism60 een kader uiteen waarmee alle aspecten van een insurgency kunnen worden geïnventariseerd. Dit geeft een beeld van en inzicht in de organisatie van een gewapende partij. Het kader bestaat uit zeven factoren die van belang zijn bij het analyseren van een irregulier optredende organisatie. Een insurgency is in principe een gewapende opstand en O'Neill behandelt dan ook veel van de onderwerpen vanuit een situatie waarbij de regulier optredende partij de rechtmatige macht heeft over het gebied waarin de insurgency plaatsvindt. In het zuiden van Libanon was Israël nooit de rechtmatige machthebber. Naar mijn mening kunnen wij het kader echter ook gebruiken voor een analyse van Hezbollah. Hezbollah is geen staat en voldoet aan dezelfde algemene kenmerken als de andere irreguliere partijen die voorkomen in O'Neill's boek. Daarnaast is Israël in de periode 1982-2000 wel de machthebber in het zuiden, al dan niet rechtmatig. In die zin voert Hezbollah gewapend verzet uit tegen Israël. De structurele analyse aan de hand van dit kader dwingt ons ook om helder naar de relatie tussen de Libanese regering en Hezbollah te kijken. Het is immers een feit dat Hezbollah uiteindelijk de staat Libanon veranderd wil zien.

Aard van de strijd

O'Neill kijkt bij dit aspect naar de vorm die de opstand aanneemt. Ook kijkt hij hierbij naar het uiteindelijke doel dat de partij wil behalen. Deze twee aspecten samen vormen de aard van de strijd. O'Neill geeft ook aan dat het niet altijd even makkelijk is om dit vast te stellen. De partij kan haar uiteindelijk doel verhullen, of het doel kan in de loop der tijd veranderen onder invloed van veranderende omstandigheden. Hij presenteert hier verschillende vormen van gewapend verzet. O'Neill zelf noemt hier ook Hezbollah. Hij plaatst haar in een groep die hij traditionalists noemt. Dit zijn bewegingen die terug willen naar een in hun ogen gouden tijd in het verleden. De waarden en normen waarop de samenleving die deze partijen willen creëren berustten zijn vaak religieus geïnspireerd. Macht is beperkt tot een select kleine groep die de rest van de samenleving leidt.61 Als we kijken naar de achtergrond van Hezbollah en het voorbeeld dat zij hebben genomen in Iran dan zou deze typering juist zijn. We hebben echter al gezien dat het verkiezingsprogramma van 1992 niet zo ver gaat als dit doel zou voorspellen. Hierin vinden we de verzekering van Hezbollah aan de bevolking van Libanon dat de Islamitische staat niet opgelegd zal worden door middel van geweld. 60 61

O'Neill, Insurgency & terrorism. Ibidem, 21.

23

Ook staan er punten in die een verschuiving van de macht in Libanon als doel hebben, met een betere verdeling van de middelen in het land. Dit doel lijkt beter te passen in de categorie van de reformists. Dit zijn groepen die in principe de macht van de staat erkennen, maar deze een andere invulling willen geven dan de huidige toestand. Ook het verlangen van Hezbollah om het Ta'if akkoord ongedaan te maken en de politiek te deconfessionaliseren zijn hier kenmerken van. Het bewijs van de oprechtheid van deze doelen is de deelname van Hezbollah aan de regering in 2005. Voorheen had de partij al besloten dat deelnemen aan de verkiezingen mogelijk was, maar alleen om de Sjiieten die Hezbollah volgden een stem te geven in het parlement. Deelnemen aan de regering ging een stap verder omdat Hezbollah dan impliciet goedkeuring zou geven aan de regering, gebaseerd op het Ta'if akkoord. In principe blijft het ultieme doel een Islamitische staat, naar het model van Iran. Hezbollah gelooft echter oprecht dat dit niet door geweld bereikt kan worden. Dit is niet alleen een morele beslissing, het nog veel meer een inschatting van de realiteit. Al vormen de Sjiieten tegenwoordig een groot deel van de Libanese bevolking, zij zijn niet groot genoeg om het op te nemen tegen de rest van de bevolking. Daar komt nog bij dat ook niet alle Sjiieten een staat willen zoals Hezbollah die voor ogen heeft. Het huidige politieke programma is een reactie op dit probleem en op de realiteit dat Hezbollah in een democratie compromissen moet sluiten om zaken geregeld te krijgen.62 Nog belangrijker dan het doel om de Libanese staat een betere samenleving te maken is de wens om Israël te verdrijven. Dit heeft altijd meer belang gehad dan welk ander doel dan ook. Het was juist het gebrek aan aandacht voor de verzetstaak die tot kritiek leidde van Hezbollah op Amal. Dit blijkt uit het verkiezingsprogramma en uit het gedrag van Hezbollah tijdens de verkiezingen. Syrië dwong Hezbollah om haar kandidaten in bepaalde gebieden op dezelfde kieslijst te zetten als die van Amal. Hezbollah ging hiermee akkoord, omdat als zij dit niet had gedaan de verzetstaak in het gedrang zou raken door een verslechterde relatie met Syrië. Dit was een opmerkelijk besluit, omdat zij genoeg steun had onder de bevolking om zonder Amal meer zetels te kunnen behalen in het parlement. Meer zetels in het parlement zouden een indicatie zijn van de grotere populariteit van Hezbollah onder de Sjiieten. Amal baseerde haar positie op haar populariteit onder de Sjiieten, om zo invloed te kunnen uitoefenen in de Libanese politiek. Amal zou kunnen besluiten Hezbollah aan te vallen om zo de invloed van de partij te verminderen. Mocht dit het geval zijn dat zou dit negatieve gevolgen hebben voor de verzetstaak van Hezbollah, omdat zij zich eerst zou moeten verdedigen tegen Amal.63 Samenvattend streeft Hezbollah dus twee doelen na. De eerste is de verdrijving van Israël uit 62 63

Saad-Ghorayeb, Politics and relgion 57. Ibidem, 115-116.

24

het zuiden, welke taak nu naar afschrikking over is gegaan zodat Israël niet meer terug komt. De tweede is het veranderen van het politieke systeem in Libanon, waarbij het ultieme doel is een Islamitische staat, maar het realistische doel een democratie zonder confessionele verdeling. O'Neill behandelt in dit hoofdstuk ook propaganda als manier om de tegenstander te beïnvloeden. Ook hier heeft Hezbollah een goed gestructureerde organisatie. Hezbollah beschikt over een eigen tv zender, verschillende radio zenders en verschillende kranten.64 In de tijd van de bezetting zette Hezbollah deze middelen met succes in om, door te benadrukken dat de IDF uiteindelijk verdreven zou worden, het moreel van de Israëlische bevolking en de SLA te ondermijnen.65 Dit speelde de partij klaar door middel van een groot aantal programma's gericht op het inspelen op de angst voor slachtoffers onder Israëlische soldaten die leefde in Israël.

Strategie

O'Neill behandelt verschillende strategieën. De eerste strategie is de samenzwering. Hier komen bepaalde personen uit de elite samen om de huidige regering omver te werpen en zelf de macht te nemen. Dit is een populaire strategie in Midden- en Zuid-Amerika, maar in het zuiden van Libanon hebben de leider van Hezbollah nooit deel uitgemaakt van noch de Israëlische bezettingsmacht, noch de centrale regering in Libanon voordat Hezbollah in 1992 in het parlement plaats nam. Het is dus duidelijk dat deze strategie niet van toepassing is., des te meer om dat de organisatie van Hezbollah te groot is voor de strategie. De bekendste strategie is de volksoorlog. Het klassieke voorbeeld hiervan, en het voorbeeld dat veel guerrillabewegingen proberen na te streven, is de overwinning van de communisten in China. De strategie berust op het verkrijgen van steun van de bevolking door de reguliere tegenstander steeds slagen toe te brengen. De beweging begint klein, zonder vaste basis. Door steeds meer steun te verkrijgen van de bevolking kan de beweging steeds groter worden en meer doen. Uiteindelijk resulteert dit in de situatie waarin de guerrillabeweging in staat is om de reguliere tegenstander in een conventionele strijd te verslaan. Een dergelijke strijd kan lang duren en er is dus een mate van geduld nodig om deze tot een goed einde te brengen. Een derde strategie is de militaire-focus strategie. O'Neill omschrijft deze als een strategie die toegepast wordt door guerrillas die er van overtuigd zijn dat zij al over genoeg publieke steun beschikken, of die ervan overtuigd zijn dat publieke steun niet nodig is voor het behalen van hun doel. Dan komt het militaire aspect op de voorgrond. Dit hoeft niet te betekenen dat er vanaf het begin op een conventionele wijze wordt gestreden. De strijd kan ook nog steeds een lange tijd 64 65

Hamzeh, In the path of Hizbullah 58. Whitting, "When David became Goliath" 95.

25

duren. Het verschil met de vorige strategie is dat de guerrilla meent dat de steun vanzelf komt als de zij de wapens opnemen. Het voorbeeld dat O'Neill hierbij noemt is de Cubaanse revolutie. Als laatste noemt O'Neill de stadsguerrilla, waarbij de guerrilla zijn operaties uitvoert in de stad, omdat hij hier in de mensenmassa kan verdwijnen. De guerrilla kan de zwakke plekken van de reguliere partij zo makkelijk aanvallen, omdat deze zich ook vaak in de steden bevinden. Veel instanties waarop een reguliere tegenstander vertrouwt zijn in de steden gevestigd, en incidenten in de steden zijn snel bij een groot deel van de bevolking bekend. Het ultieme doel is wederom het verkrijgen van de steun van de bevolking om zo de reguliere tegenstander te verslaan.66 Het is duidelijk dat Hezbollah in het zuiden de militaire-focus strategie gebruikte. Vanaf het begin was er namelijk, vanwege de aard die de reguliere tegenstander in dit geval aannam, al genoeg vijandige gevoelens onder de bevolking in het zuiden. Hezbollah nam de wapens op en begon aanslagen te plegen op de IDF en de steun uit de bevolking kwam daarmee vrijwel automatisch. Ook viel Hezbollah alleen militaire doelen aan in het bezette gebied. Pas als de 'rules of the game' geschonden werden viel zij burgerdoelen in Israël aan. Ook liet zij niet na iedere aanslag een persbericht uitgaan, wat er op wijst dat het niet zozeer een politieke daad was in de ogen van de partij, maar een militaire aanval op de troepen van de tegenstander. In Libanon zelf gebruikte Hezbollah wel een strategie waarbij zij de steun van de bevolking langzaam opbouwde. Dit is echter een strategie die, zoals we gezien hebben voorheen niet gepaard ging met geweld. De recente gewelddadige demonstraties zouden echter kunnen aangeven dat dit aan het veranderen is. Toch is geweld niet in overeenstemming te brengen met het doel dat Hezbollah zichzelf heeft gesteld, namelijk een geweldloze transformatie in Libanon. Het zal dus interessant zijn om te zien welke van de twee eigenschappen van Hezbollah het gaat begeven. Legt de partij de wapens neer of stapt zij af van de wens om zonder geweld de staatsinrichting van Libanon te veranderen?

Milieu

Onder milieu verstaat O'Neill niet alleen het fysieke milieu, met andere woorden de geografie of terreineigenschappen, maar ook de sociale en politieke geografie van het gebied waarin de partij strijdt. De fysieke geografie van zuidelijk Libanon is zeer geschikt voor guerrilla operaties. Er bevinden zich een groot aantal heuvels, vanaf waar eerst de PLO en daarna Hezbollah het noorden

66

O'Neill, Insurgency & terrorism 45-65.

26

van Israel kon beschieten.67 De Bekaa vallei leidt recht het zuiden in en Hezbollah gebruikte de vallei in de bezettingsperiode om ongezien het gebied in te komen. Verder is het landschap bezaaid met grotten en struikgewas waarin een guerrilla zich kan verbergen. De dorpen liggen vaak boven op een heuvelrug, waardoor guerrilla's in het dorp ver van te voren Israëlische troepen konden zien aankomen. Een echt wegennet is er nauwelijks, wat het moeilijk maakte voor de Israëliërs om met zwaar materieel op te treden.68 Voor de aanvang van de oorlog in 2006 had Hezbollah deze geografie nog verbeterd. Zij had onder andere bunkers en ondergrondse opslagplaatsen aangelegd, welke guerrillaoperaties konden ondersteunen. De bunkers waren goed uitgerust en werden op plekken gebouwd waar de bewoners van het zuiden niet mochten komen, om de details van de bunkers geheim te houden. Ook werden er wachtposten gebouwd. Sommige van deze posten werden openlijk gebouwd zodat de Israëliërs ze konden zien en zich zouden realiseren dat Hezbollah goed voorbereid was. Daarnaast werden de routes die Israël bij het binnenvallen van het zuiden waarschijnlijk zou gebruiken voorbereid met explosieven die als antitank mijnen dienst deden. Een van deze hinderlagen vernietigde een Merkava tank op de eerste dag van het conflict. De omvang van deze voorbereidende activiteiten werd door Israël onderschat.69

De sociale omgeving varieert sterk door heel Libanon. In de gebieden waarin Hezbollah het meest actief is bestaat het grootste gedeelte van de bevolking uit Sjiieten. De Sjiieten hebben sinds het ontstaan van de staat Libanon voornamelijk in drie gebieden geleefd. Dit waren het zuiden van Libanon, de Bekaa vallei en rond Beiroet. Het aantal Sjiieten dat rond Beiroet leefde groeide na de komst van de Palestijnen. Op de vlucht vanwege de onrust in het zuiden vestigden een groot aantal Sjiieten zich rond de hoofdstad en dan vooral in de zuidelijke buitenwijk al-dahiyya. De bevolking van de zuidelijk gebieden en de Bekaa vallei hechten nog veel waarde aan de oude Sjiitische tradities.70

Op het politieke vlak is Libanon zeer verdeeld. Iedere bevolkingsgroep heeft haar eigen vertegenwoordiging door een partij die voor haar rechten opkomt. In de gebieden waar Hezbollah actief is zijn daarnaast ook de traditionele families nog steeds van belang en deze kunnen zorgen voor stemmen in de verkiezingen.71 De centrale regering heeft door de opbouw van de staat maar een beperkte invloed het land. Door de verdeling van de macht die werd vastgelegd in het Ta’ if 67 68 69 70 71

Whitting, "When David became Goliath" 11. Makovsky en White, 'Lessons and implications' 67-68. Blanford, 'Hizbullah and the IDF accepting new realities', aldaar 70. Hamzeh, In the path of Hizbullah 76. Ahmad Nizar Hamzeh, 'Lebanon's Hizbullah: from Islamic revolution to parliamentary accomodation', Third world quaterly 14, no. 2 (1993) 321-337, aldaar 331.

27

akkoord is het zeer lastig om een efficiënte besluitvorming te ontwikkelen. Een goed voorbeeld hiervan is de lange crisis die ontstond toen in november 2007 het presidentsambt vrij kwam. Pas in mei 2008 waren de verschillende politieke partijen in staat overeenstemming te bereiken en een nieuwe president te kiezen. Geen van de partijen heeft een meerderheid, wat het moeilijk maakt om iets te bereiken.72

Steun van de bevolking

Hezbollah beschikt over uitgebreide steun van de bevolking. Opmerkelijk is dat deze steun niet alleen van het Sjiitische deel van de bevolking komt. Voor een deel is dit te verklaren doordat Hezbollah de meest effectieve tegenstand tegen de Israëlische inval uitvoerde. De afkeer voor Israël wordt gedeeld door een groot deel van de bevolking aangezien het zonder geldige reden het zuidelijke deel van Libanon bezette. Hezbollah heeft echter ook haar best gedaan om de steun van de bevolking te verkrijgen. Zij heeft hiervoor verschillende activiteiten uitgevoerd. O'Neill onderscheidt twee vormen van steun. De eerste is actieve steun. Deze houdt in het voorzien van de guerrilla partij van voorraden in, het verborgen houden van strijders en dergelijke activiteiten. De tweede soort steun is passieve steun. Hierbij helpt de bevolking de guerrillabeweging niet direct, maar is het wel eens met het doel dat zij nastreeft. Daarom zullen zij de tegenstander niet van inlichtingen voorzien. Hoewel de eerste soort steun meer oplevert voor de guerrillabeweging, is de tweede vorm ook van groot belang. Deze zorgt ervoor dat de guerrillabeweging iets vrijer is in haar operaties. In het geval van Hezbollah leverde de bevolking van het zuidelijke bezette gebied actieve steun. Hezbollah werd geholpen in haar acties door de inlichtingen van de bevolking en de materiële steun. Ook konden de strijders schuilen bij bewoners van het zuiden en zo de Israëliërs ontwijken voor en na de acties. Zonder de steun die de bevolking in het zuiden verleende zou Hezbollah niet in staat zijn geweest om haar operaties uit te voeren.73 Een speciale vorm van steun die Hezbollah ontvangt als actieve steun zijn de bedragen die Hezbollah krijgt van Sjiieten binnen en buiten Libanon. Deze bedragen zijn onderdeel van de Islamitische verplichting om geld te geven als een religieuze belasting. Deze bedragen gaan bij Hezbollah naar de verschillende commissies en organisaties die het sociale werk uitvoeren van de partij. Ook gaat er een deel naar de militante tak van de partij.74 De rest van de bevolking van Libanon was niet altijd geneigd om actieve steun te verlenen

72

73 74

Q&A: Lebanon crisis deal (BBC, 2008 [cited 2 juli 2008]); available from http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7412543.stm. Jaber, Born with a vengeance 156. Ibidem, 151.

28

aan Hezbollah. Het overgrote deel van deze groep was geen Sjiiet, en was het ook niet eens met de doelen die Hezbollah nastreefde in de binnenlandse politiek, of was het niet eens met de manier waarop Hezbollah deze doelen probeerde te behalen. In het geval van de Israëlische bezetting kan men echter vaststellen dat de bevolking van Libanon wel passieve steun aan Hezbollah gaf. Veel mensen stonden als het om de bezetting door Israël ging, of later na 2000 om Israëlische agressie, achter Hezbollah. Het duidelijkst bleek dit uit de houding van de centrale regering. Op momenten dat er een crisis ontstond in het zuiden tussen de partij en Israël benadrukte de centrale regering dat Hezbollah een rechtmatige verzetspartij was. Ook hielp dit om de bepalingen in de verschillende resoluties van de VN te omzeilen welke bepaalden dat alle milities ontwapend moesten worden. Natuurlijk heeft ook de aanwezigheid van Syrië hier een grote rol bij gespeeld. Na haar vertek in 2005 kon Syrië minder invloed uitoefenen in Libanon. Tijdens het conflict in 2006 stonden de Libanese bevolking en regering wederom achter Hezbollah. Velen waren aan het begin van het conflict nog van mening geweest dat het gedrag van Hezbollah had geleid tot de oorlog. We hebben al gezien dat Hezbollah door het bestrijden van Israël steun kreeg van de bevolking. O'Neill noemt dit een demonstration of potency. De irreguliere partij laat zien dat de reguliere partij niet in staat is haar te stoppen en weet zo de bevolking ervan te overtuigen dat de partij haar doelstellingen kan en zal behalen. Hierdoor wint Hezbollah in status binnen Libanon.75 Dit werkt niet alleen in Libanon, ook in de wijdere Arabische wereld had dit succes. Na de terugtocht van Israël in 2000 richt Hezbollah zich ook op andere landen in de Arabische wereld om een beeld te creëren dat Hezbollah de beschermer van de Arabische belangen was die Israël bestreed. De successen die Hezbollah in het verleden behaalde, en het succes in de oorlog van 2006 stonden in contrast met de acties van de regeringen van andere Arabische landen. Landen als SaudiArabië hebben een goede relatie met de VS en veroordeelden in het begin van de oorlog van 2006 Hezbollah voor het uitlokken van de agressie. De bevolking zag echter het succes van Hezbollah en het gebrek aan actie van de eigen regeringen. Dit effect was lang niet altijd beperkt tot het Sjiitische deel.76 De andere manier waarop Hezbollah de steun van de Libanese bevolking aan haar zijde kreeg was door haar sociale activiteiten in de gebieden waar voornamelijk Sjiieten leefden. Deze gebieden waren sinds het begin van de staat Libanon door de regering genegeerd. Zoals eerder beschreven werd het politieke klimaat van Libanon bepaald door de confessionele verdeling van de macht. Dit betekende dat de leiders die deelnamen aan de regering ervoor zorgden dat de eigen bevolkingsgroep over scholen, ziekenhuizen en andere infrastructuur die door de staat werd geregeld beschikte. De Sjiieten werden hierbij benadeeld doordat hun eigen leiders vooral 75

Ibidem, 160. Fariborz Mokhtari, 'Countering terrorism: Could Hezbollah and Hamas show the way?' Contemporary security policy 23, no. 3 (2006) 376-396, aldaar 381. 76

29

geïnteresseerd waren in het verbeteren van hun eigen positie en minder in het belang van de gehele Sjiitische gemeenschap. Dit resulteerde in een ontwikkelingsachterstand van de Sjiieten in vergelijking met de rest van de bevolking.77 Bijna vanaf het begin van Hezbollah's bestaan probeerde de partij aan deze situatie iets te veranderen. Zij doet dit in de vorm van de Jihad al-Binaa (JAB), de Islamic Health Society (IHS) en het Relief Committee. Het Relief Committee steunt personen die in armoede leven door middel van giften. De families die in aanmerking komen voor deze hulp krijgen de hulp enkele malen per week persoonlijk van een lid van Hezbollah. De hulp is bedoeld voor hen die het echt nodig hebben en wordt daarom stopgezet op het moment dat de familie in kwestie kan rondkomen van haar eigen inkomen. Hezbollah verleent ook micro krediet, waarbij individuen een kleine som geld kunnen lenen om een bedrijfje op te zetten of materialen aan te schaffen. Deze leningen zijn zonder rente, omdat rente vragen verboden is onder Islamitische wetgeving. Om dit alles te ondersteunen werden er ook opleidingen opgezet om mensen een vak te leren.78 Als onderdeel van de sociale voorzieningen is er ook een organisatie van vrouwen die zich bezighoudt met sociale projecten. Voor de boeren heeft Hezbollah ook hulp door middel van het leveren van zaden, advies en nieuwe voertuigen. De JAB werd opgericht in 1984. De naam betekent Opbouw Jihad en de bedoeling was dat deze dochterorganisatie van Hezbollah hielp bij opbouw van verschillende projecten in de Sjiitische regio. Zij zorgde voor het maken van infrastructuur die het leven verbeterde van de bewoners. Zo groeven zij bronnen en bouwden binnen de al-dahiyya (de zuidelijke buitenwijken van Beiroet) de waterleidingen daar waar deze na de burgeroorlog niet aanwezig waren. Voordat dit gebeurde, leverde Hezbollah water door middel van tankwagens. Ook zorgde de JAB voor het elektriciteitsnetwerk en het verwijderen van afval in de al-dahiyya buitenwijken waar dat niet door de regering werd gedaan. In samenwerking met het Relief Committee werden ook scholen gebouwd in Sjiitische gebieden. Deze scholen waren niet alleen bedoeld voor de Sjiieten, ook leden van andere geloofsrichtingen konden hun kinderen naar deze school sturen. Dit gebeurt nog steeds regelmatig. De scholen zijn oorspronkelijk opgezet omdat Hezbollah ontevreden was met het bestaande schoolsysteem.79 Als sluitsteen van de sociale voorzieningen heeft Hezbollah enkele ziekenhuizen en apotheken ingericht. Deze vallen onder de Islamic Health Society, opgericht in 1987. Deze ziekenhuizen en apotheken leveren medische hulp voor betaalbare bedragen aan eenieder die binnenloopt. In totaal heeft de organisatie 9 ziekenhuizen, 16 apotheken en 3 rijdende apotheken.

77 78 79

Jaber, Born with a vengeance 10-11. Ibidem, 148-149. Ibidem, 164.

30

Deze rijdende apotheken zorgen voor de beschikbaarheid van medicijnen in de kleine dorpen.80 De grootste taak van de JAB is echter het herstellen van de schade die in het zuiden ontstaat tijdens gevechten tussen Israël en Hezbollah. De schade die aangebracht werd in deze gevechten kon de steun van de bevolking in het zuiden verminderen. Vanaf het moment dat een conflict uitbreekt zorgt Hezbollah dat de getroffen bevolking wordt geholpen. Ook hier is het niet alleen het Sjiitische deel dat geholpen wordt, maar ook leden van andere bevolkingsgroepen die in het getroffen gebied leven. Het spreekt voor zich dat dit de partij in een goed daglicht zet bij alle bewoners van het zuiden, zeker aangezien hulp vanuit de regering vaak lang op zich laat wachten, als deze al toereikend is. Deze verschillende sociale voorzieningen hebben ervoor gezorgd dat in de al-dahiyya de bevolking een geheel aan organisaties heeft waarop zij kan terugvallen als dat nodig mocht zijn.81 De geboden hulp is van direct voordeel voor de bevolking, waardoor iedereen kan zien dat Hezbollah goed zorgt voor Libanon. En terwijl het duidelijk is dat in andere partijen corruptie hoogtij viert, geniet Hezbollah een reputatie van integriteit. Dit maakt de partij in de ogen van de bevolking des te aantrekkelijk. Een speciale groep die steun krijgt van Hezbollah zijn de families van martelaren. De positie van vrouwen die achterbleven nadat hun man zich opofferde voor Hezbollah was vaak slecht. De Islamitische traditie geeft de familie van overleden man veel macht over zijn achtergebleven gezin.82 Hezbollah ondersteunt deze vrouwen door woonruimte beschikbaar te stellen. Ook zorgt zij dat de kinderen naar school kunnen. Twee keer per week komt er een sociaal werkster van Hezbollah langs en ook wordt de vrouw geholpen door een psychologe van Hezbollah die met haar spreekt over de opvoeding van de kinderen.83 Het is duidelijk dat dit ervoor zorgt dat mogelijke martelaren ervan verzekerd kunnen zijn dat hun overlevende familie goed verzorgd zal worden. Vanuit de partij wordt ook telkens benadrukt dat de martelaar voor een goed doel is gestorven en dat zijn familie daar trots op mag zijn. Ook zorgt Hezbollah ervoor dat zij die gewond raken in een actie van de partij verzorgd worden. Al deze maatregelen zorgden er samen voor dat steeds weer het beeld gepresenteerd werd dat zij die de partij steunen, kunnen rekenen op hulp vanuit die partij, mocht dat nodig zijn. Het feit dat niet alleen de Sjiitische bevolking hiervan profiteert, maar ook de leden van andere confessionele bevolkingsgroepen die hiervan gebruik wil maken zorgt voor een goed 'image' ook onder de niet-Sjiitische Libanese bevolking. 80 81 82 83

Qassem, Hizbullah 84. Norton, Hezbollah 111. Jaber, Born with a vengeance 161-162. Tegenlicht: Papa is een Martelaar, 19 mei 2008. Online beschikbaar op: http://cgi.omroep.nl/cgibin/streams?/VPRO/39616719/windowsmedia.asfr?title=Bekijk online Papa is een Martelaar;embed=1

31

Met al deze steun krijgt Hezbollah de vrijheid om haar verzetstaak uit te voeren in het zuiden. Er zijn echter ook andere voordelen aan de steun. Zo is de uitgebreide steun ook een grote reden voor het verkiezingssucces dat Hezbollah geniet sinds haar participatie in de overheid begon. Zeker het eerder genoemde integriteit van de partij draagt hieraan bij. Hezbollah zelf zegt dat de steun aan de Libanese bevolking niet primair bedoeld is om nieuwe leden aan te trekken.84 Het is echter ongetwijfeld wel het geval dat door de goede voorzieningen die Hezbollah treft voor haar volgelingen en met name hen die zich inzetten in de strijd de keuze om deel te nemen aan die strijd bevorderen.

Recentelijk is er wel een verandering gekomen in de situatie waarin Hezbollah de steun moet verkrijgen. Met het vertrek van de Syrische troepen zijn de politieke partijen in Beiroet vrijer om commentaar te leveren op Hezbollah. Er is dan ook sindsdien veel gesproken over de mogelijkheid om Hezbollah te ontwapenen. Dit wordt uiteraard door Hezbollah zelf tegengewerkt. Een verklaring voor het grote risico dat Hezbollah nam met het ontvoeren van de Israëlische soldaten in juli 2006, is dat zij probeerde om haar imago als beschermer van Libanon en daarmee haar onmisbaarheid te bewijzen.85 Uit onderzoek blijkt echter dat dit lang niet populair was onder de bevolking, zeker niet onder het Sjiitische deel. Ook blijkt dat maar een klein deel van de Hezbollah aanhang de partij steunde vanwege haar religieuze ideologie.86

Organisatie

We hebben in het hoofdstuk over het militaire vermogen van Hezbollah al gezien hoe de Islamic Resistance organisatorisch er uit ziet. Nu zullen we kijken naar de wijdere organisatie waar de IR zich in bevindt. In het begin was Hezbollah alleen een verzetsbeweging en hier zijn later taken bijgekomen. De organisatie is voor een deel gebaseerd op het Iraanse voorbeeld. In tegenstelling tot de centrale plaats die Khomeini in die organisatie innam en in contrast met de andere seculiere Sjiitische partij Amal, draait Hezbollah niet in dezelfde mate om één charismatische persoon. Het centrale richtinggevende element is de shoura. De leden van deze raad worden gekozen door 84 85

86

Qassem, Hizbullah 86. Reinoud Leenders, 'How the rebel regained his cause. Hizbullah & the sixth Arab-Israeli war', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 38-56, aldaar 39-40. Simon Haddad, 'A survey of Lebanese Shi'i attitudes towards Hezbollah', Small wars & insurgencies 16, no. 3 (2005) 317-333, aldaar 330.

32

gewaardeerde leden die al sinds het begin bij de partij betrokken zijn. De shoura bestaat uit de religieuze leiders en een seculiere leider.87 De grootte van deze raad staat op dit moment vast op 7 personen. Zij wordt geleid door de secretaris-generaal. Op dit moment is dit Hassan Nasrallah. De leden van de shoura hebben ieder een takenpakket waarvoor zij verantwoordelijk zijn en beslissingen worden gezamenlijk genomen. Onder deze shoura valt een administratieve en politieke raad. Deze houdt toezicht op de verschillende daaronder gelegen bureaus. Deze kunnen verantwoordelijk zijn voor de financiën, de sociale diensten of een van de andere taken die Hezbollah iedere dag uitvoert, van deelnemen aan de regering tot het informeren van de bevolking. De bureaus zijn weer onderverdeeld in geografische regio's88 De strijd in het zuiden en de IR zijn een aparte tak van de organisatie en deze taken vallen niet onder de administratieve en politieke raad. Vanwege het belang van deze taak in de organisatie staat dit gedeelte onder de directe leiding van de secretarig-generaal Hassan Nasrallah. In de eerder beschreven veranderingen die plaats vonden in het begin van de jaren ’90 kreeg de Islamic Resistance in het zuiden meer autonomie. Dit verbeterde de reactietijd op Israëlische aanvallen en de kansen op succes. De commandant ter plaatse kon de situatie beter inschatten dan de partijleiding in Beiroet.89

Een belangrijk begrip bij O’Neill is eenheid binnen de organisatie. Als deze afwezig is kan dit de organisatie verslappen en dit kan de tegenstander gebruiken om de guerrillabeweging op te breken. Bij Hezbollah is er eenmaal sprake geweest van een splitsing in de partij. Het onderwerp was de mogelijke deelname aan de verkiezingen van 1992. Na de ondertekening van de Ta'if akkoorden was Syrië van groot belang in het politieke leven van Hezbollah. Zoals eerder uiteen is gezet zag Syrië Hezbollah als een manier om Israël onder druk te houden. Voor dat doel was het militante aspect van Hezbollah van groot belang voor Syrië. Het religieuze aspect van Hezbollah, met de daaraan verwante wens om een Islamitische staat te stichten in Libanon was een bedreiging voor het doel van Syrië in Libanon. Het land wilde de enige factor van belang zijn in Libanon, zonder bemoeienissen van andere partijen. Voor Hezbollah zorgde dit voor een probleem. Ideologisch was zij verwant aan Iran, maar de realiteit was dat zij op het logistieke vlak zeer afhankelijk was geworden van Syrië. Alle voorraden moesten door Syrië komen. Om een koers te bepalen die met deze nieuwe omstandigheden rekening zou houden organiseerde de partij een conferentie in Iran waaraan ongeveer 200 gedelegeerden deel namen. In de verslagen die na de conferentie de rondte deden 87 88 89

Hamzeh, In the path of Hizbullah 45. Ibidem, 49. Jaber, Born with a vengeance 38.

33

werd beweerd dat het de toenmalige secretaris-generaal van Hezbollah, Sheik Suhbi Tufayli was die een pragmatische koers voorstelde. Dit blijkt echter niet uit verder onderzoek en uit de latere gebeurtenissen.90 Wat daadwerkelijk gebeurde was dat er inderdaad besloten werd om een pragmatische koers te varen. Tufayli was het hier echter niet mee eens. Om de eenheid in de partij te bewaren werd besloten dat Tufayli zijn termijn als secretaris-generaal zou kunnen volmaken, maar dat daarna een nieuwe leider gekozen zou worden. Dit gebeurde dan ook in 1991 en Abbas al-Musawi werd hierbij verkozen. Deze werd echter in hetzelfde jaar om het leven gebracht in een aanslag. In tegenstelling tot wat Sheik Tufayli had verwacht, werd niet hij, maar Hassan Nasrallah als nieuwe secretarisgeneraal verkozen. Onder zijn leiding nam de partij vervolgens voor de eerste keer in haar geschiedenis deel aan de verkiezingen in Libanon. Hier was Tufayli het niet meer eens. Hij riep op tot het verbranden van kieslokalen. Ook leidde hij in de streek van zijn herkomst, de Baalbek-Irmil regio een zogenaamde opstand van de hongerigen. Deze acties ondernam hij om de aandacht te trekken van Iran en de partij te splitsen. Op deze manier wilde hij enige invloed behouden. Maar weinig volgelingen van Hezbollah gaven hieraan echter gehoor, omdat zij de eenheid van de partij wilden bewaren. Zij bleven de officiële leider, Hassan Nasrallah volgen. In reactie verschanste Tufayli zich hierop met ongeveer 200 volgelingen in zijn de Baalbek-Irmil regio, waar in gevechten met regeringstroepen twee personen omkwamen. Tufayli werd na dit incident uit de partij gezet.91 Hij heeft sindsdien zijn standpunt niet veranderd. Dit was de enige keer dat onenigheid de partij bedreigde. Door de organisatievorm, en de ideologie, die later ter sprake zal komen, vormt Hezbollah een hechte eenheid.

Externe steun

Veel guerrillabewegingen hebben hulp gehad van externe spelers. Het gaat hierbij om landen of instanties die niet direct betrokken zijn bij het conflict. Soms komt deze externe steun voort uit ideologische verwantschap met de guerrillabeweging. Een goed voorbeeld hiervan is de hulp die de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog aan verschillende Marxistische en Communistische guerrillabewegingen gaf. In andere gevallen komen de doelen van de externe speler en de guerrillabeweging op korte of langere termijn overeen. Dit is vaak het geval bij guerrillabewegingen die strijden tegen de regering en steun krijgen van een buurstaat. De steun die een guerrillabeweging krijgt, varieert per geval. O'Neill onderscheidt morele 90 91

Hamzeh, In the path of Hizbullah 109-111. Ibidem, .

34

steun, politieke steun, materiële steun, en bescherming door een vrijplaats buiten het strijdtoneel beschikbaar te stellen. Voor Hezbollah is dit een belangrijk aspect om te analyseren, niet alleen vanwege het belang dat Hezbollah bij de hulp heeft, maar omdat Hezbollah vaak als een verlengstuk wordt gezien van Iran of Syrië. Morele steun is de meest voorkomende vorm van externe steun. Deze is namelijk vrijblijvend van aard. Morele steun is niet meer dan het publiekelijk laten weten dat de staat of instantie het doel van de guerrillabeweging steunt. In het geval van Hezbollah kon de partij rekenen op morele steun van Iran en Syrië. Ook andere, voornamelijk Arabische landen, hebben vooral op momenten dat Israël Libanon binnenviel hun morele steun gegeven aan de partij. Politieke steun is substantiëler. Het gaat hierbij niet alleen om publieke steun aan de guerrillabeweging, maar ook het bevorderen van de doelen van die guerrillabeweging, of het ondersteunen van operaties van de partij door middel politieke interventies. Een goed voorbeeld hiervan is het tegenhouden van VN resoluties die nadelig zijn voor de guerrillabeweging. Ook deze steun ontvangt Hezbollah voornamelijk van Iran en Syrië. Vooral de politieke hulp van Syrië is van groot belang. Voor een lange periode waren Syrische bemoeienissen een grote invloed op de binnenlandse politiek in Libanon. Omdat Hezbollah een doel nastreefde dat positieve resultaten kon hebben voor Syrië, kon de partij rekenen op steun van dat land. Dit voorkwam dat Libanese politieke partijen opriepen tot het ontwapenen van Hezbollah. Wat betreft materiële steun zijn het wederom Iran en Syrië die deze geven. Syrië is in dit geval van groot belang, omdat Iran niet aan Libanon grenst. Alle materiële steun die vanuit Iran naar Libanon werd gezonden moest daarom via een Syrië gaan. Als Syrië niet zou meewerken zou Hezbollah minder steun ontvangen hebben dan nu het geval was.92 Iran steekt allereerst een grote hoeveelheid geld in de partij. Hoeveel dit is en waar het precies voor gebruikt wordt is niet duidelijk uit mededelingen van Hezbollah op te maken. Het is in ieder geval wel bekend dat Iran de Islamic Health Society en de Jihad al-Binaa ondersteunt met geld.93 Naast geld wordt Hezbollah op het materiële vlak vooral ondersteund door leveringen van wapens uit beide Iran en Syrië. We zagen al dat Hezbollah over Amerikaanse TOW raketten beschikte die zij via Iran heeft gekregen. De meeste groter kaliber raketten komen ook uit Iran en Syrië. Zonder de steun van Iran en Syrië zou Hezbollah niet in staat zijn haar acties uit te voeren. De laatste vorm van steun is het verlenen van een vrijplaats voor de guerrillabeweging.. Dit is een locatie waar de beweging kan herstellen en zij veilig is voor acties van de tegenstander. Hezbollah heeft altijd een dergelijk heenkomen gehad in Libanon. Hoewel het daar niet 92 93

'Hizballah through the fog', aldaar 61. Jaber, Born with a vengeance 147.

35

geheel beschermd is tegen Israëlische aanvallen, is zij hier wel moeilijker te bereiken. In de Bekaa vallei is de organisatie enigszins veilig en heeft hier een basis opgebouwd. Een andere vrijplaats werd door Iran geleverd. Strijders van Hezbollah konden in trainingskampen in Iran opgeleid worden, buiten het bereik van Israel.94

Zoals blijkt uit de voorgaande uiteenzetting hebben Iran en Syrië beide een grote rol gespeeld in het ontstaan en de operaties van Hezbollah. Hierdoor werd Hezbollah verweten dat zij niet meer was dan een verlengstuk van deze twee landen in Libanon. De invloed op de beslissingen van Hezbollah van de twee landen is van een verschillende aard. Syrië was voor lange tijd aanwezig in Libanon en kon zo een directe invloed uitoefenen op de partij. Daarnaast moest alle materiele steun via dit land Libanon binnen worden gebracht. De invloed van Iran is van een andere aard. Hezbollah volgt dezelfde Sjiitische Islamitische ideologie als Iran. Dit is een belangrijk verschil. De relatie tussen Hezbollah en Syrië kan verwateren, maar de relatie met Iran zal er altijd zijn.95 De relatie tussen Syrië en Hezbollah berust op een overeenkomst in doelen. De Syrische staat wordt geleid door een seculiere Arabische partij. Op het ideologische vlak kan men dus zelfs spreken van een tegenovergestelde ideologie. De relatie met Syrië is dan ook niet altijd even goed geweest, zoals we in de vorige paragraaf al hebben kunnen zien. In het begin van de Syrische aanwezigheid in Libanon zijn er zelfs gewelddadige incidenten tussen de twee partijen voorgevallen.96 Zo steunde Syrië Amal in haar strijd tegen Hezbollah.97 Syrië was ook niet populair bij een groot deel van de Libanese bevolking. Hezbollah had veel te danken aan het land, maar moest in 2005 haar banden met Syrië voor een deel verbreken. Zij hield in een demonstratie om haar dank aan Syrië weer te geven. Zij kon zich echter niet tegen het vertrek van Syrië verzetten vanwege de publieke opinie in Libanon.98 Recente berichten dat Israel en Syrië een akkoord zouden hebben bereikt over de Golanhoogten zouden ook grote gevolgen kunnen hebben voor Hezbollah. Onder het akkoord zou ook de afspraak vallen dat Syrië de partij niet langer zal steunen.99 Dit zorgt er voor dat het moeilijk is om Hezbollah als een verlengstuk te zien van Syrië. De banden waren vanaf het begin al minder strak dan met Iran. De veranderende rol van Syrië in Libanon heeft er echter tot nu toe niet toe geleid dat Hezbollah zich minder militant opstelde.

94 95 96 97 98 99

'Hizballah through the fog', aldaar 62. Ibidem, , aldaar 61. Ibidem, , aldaar 60. Norton, Hezbollah 72. 'Hizballah through the fog', aldaar 63. Overleg tussen Syrië en Israël hervat (Reformatorisch dagblad, 2008 [cited 2 juli 2008]); available from http://www.refdag.nl/artikel/1347493/Overleg+tussen+Syrie+en+Israel+hervat.html.

36

In de relatie met Iran speelt de Sjiitische aard van Hezbollah een grote rol. De Sjiitische traditie gelooft dat alleen de Mahdi, de teruggekeerde twaalfde Imam, de Islamitische staat kan leiden. Khomeini paste dit geloof aan. Hij meende dat Allah niet bedoeld had dat zijn wetten maar voor 200 jaar zouden gelden. Dit was de periode tussen het ontstaan van de Islam en het verdwijnen van de laatste door de Sjiieten erkende Imam. De wetten gingen uit van het bestaan van een Islamitische staat en konden dus niet uitgevoerd worden zonder een legitieme politieke en religieus leider. De uitkomst die Khomeini hierop vond was het concept van een plaatsvervanger. Dit zou een taak zijn in zijn ogen voor de faqah, oftewel de Islamitische rechtsgeleerden. De faqih (enkelvoud van faqah) zou de taken van de Imam waarnemen, deze had de titel Wali al-faqih, wat leider-rechtsgeleerde betekende. Dit zou zijn verantwoordelijkheid verbreden van het interpreteren van de Islamitische wet naar het maken van politieke beslissingen. De Wali al-faqih zou net zo lang de Islamitische staat leiden als nodig was voordat de verdwenen twaalfde Imam zou terugkeren. Het grote verschil tussen de faqih en de Imam was dat de laatste onfeilbaar was, welke kwaliteit de faqih niet zou bezitten. Bij deze verbreding van de verantwoordelijkheid van de faqih kwam ook de plicht om het vormen van een Islamitische staat na te streven. Khomeini meende deze oplossing op te maken uit enkele verzen van de koran en Hadith, de uitspraken van de Profeet en zijn opvolgers. Deze verbreding van de verantwoordelijkheden van de Islamitische rechtsgeleerden was niet nieuw, maar Khomeini was de eerste die hen ook als wereldlijke leiders zag. Deze theorie vormde de basis voor de Iraanse staatsinrichting. De faqih die een Islamitische staat had weten te stichten zou echter door ieder moslim gevolgd moeten worden. Een andere belangrijk concept in de Sjiitische traditie was de plicht van iedere Sjiiet om een persoon uit te kiezen die als voorbeeld voor hem zou kunnen dienen in zijn leven. Deze werd de marja' al-taqlid genoemd. Voor Hezbollah vervulde Khomeini beide functies. De partij onderschrijft de positie van de faqih die Khomeini uiteenzet. Tijdens zijn leven was Khomeini daarnaast de marja' al-taqlid voor de leden van Hezbollah. Dit gaf de beslissingen van Khomeini grote invloed op Hezbollah. Na zijn dood werd Ali Khamenei de nieuwe Wali al-faqih. Hij was echter in het begin nog niet een marja' al-taqlid. Later werd hij dit wel, maar lang niet zoveel Sjiieten binnen Hezbollah kozen hem als voorbeeld als het geval was geweest bij Khomeini. Er zijn echter enige argumenten die laten zien dat deze invloed beperkingen heeft. Zo zegt Saad-Ghorayeb in haar boek over de politiek en ideologie van de partij aan dat de partij van mening is in de meeste gevallen zelf over genoeg wijsheid te beschikte om haar eigen problemen op te lossen. Alleen in die gevallen waar dit niet mogelijk was werd de hulp ingeroepen van de faqih. Een voorbeeld van een kwestie die de partij niet kon oplossen zonder de hulp en goedkeuring van de

37

faqih was de beslissing om deel te nemen aan de verkiezingen in 1992.100 Een andere bron geeft aan dat de aanwijzingen van de faqih en de marja' al-taqlid van een algemen aard zijn. Dit laat de beslissing over de details bij de partij.101 Deze argumenten geven aan dat Hezbollah binnen de algemene opdrachten van de Wali al-faqih ruimte heeft om eigen, Libanese, belangen mee te laten wegen. Dit wordt ondersteund door tekenen dat Hezbollah nationale belangen zwaar laat meewegen. Zeker na het vertrek van Israël en de oorlog van 2006 richt Hezbollah zich op een beleid dat nationaal gericht is.102 Samenvattend kan gezegd worden dat Hezbollah niet een direct verlengstuk is van Syrië of Iran. Bij Syrië is dit het duidelijkst, maar ook bij Iran zien we dat Hezbollah toch de Libanese nationale belangen zwaar laat meewegen. Wat wel gezegd kan worden is dat Hezbollah in grote mate afhankelijk is van de twee landen. Dit geeft de twee landen zeker een grote invloed op het opereren van Hezbollah. Veranderende omstandigheden in het Midden-Oosten zullen aantonen in welke mate deze banden aangepast zullen worden.

Reactie reguliere tegenstander

De acties die de conventioneel optredende tegenstander uitvoert om de guerrillabeweging te bestrijden kunnen van grote invloed zijn op het succes van die guerrillabeweging. Als de conventionele tegenstander effectieve tegenmaatregelen treft kan het de guerrillabeweging bijzonder moeilijk gemaakt worden. Doet de tegenstander dit niet, of hebben de acties van de conventionele partij verkeerde resultaten tot gevolg, dan kan dit de guerrillabeweging steunen. De belangrijkst conventionele tegenstander van Hezbollah is Israël. Deze staat heeft een aantal keer operaties uitgevoerd in het zuiden. Het begon met de inval in 1978, Operation’Litani’ gericht tegen de PLO. Deze werd gevolgd door de operatie in 1982, bedoeld om het noorden van Israël eens en voor altijd veilig te maken. Dit resulteerde in de veiligheidszone die pas opgeheven werd in 2000. Maar tijdens de bezettingsperiode voerde Israël in 1993 (Operation ‘Accountability’) en 1996 (Operation ‘Grapes of wrath’) grotere acties uit in reactie op grotere aanslagen van Hezbollah. Normaliter was er maar een klein deel aan Israëlische militaire aanwezig in het zuidelijke gebied. Maar als er teveel slachtoffers waren gevallen bij een aanslag voerde Israël soms een grotere actie uit.

100 101 102

Saad-Ghorayeb, Politics and relgion 59-68. Hamzeh, In the path of Hizbullah 34-35. Lara Deeb, 'Deconstructing a 'Hizbullah stronghold'', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 115-125, aldaar 117.

38

Het doel bij deze acties was voornamelijk de bevolking in het zuiden straffen voor de steun die zij verleende aan Hezbollah om zo de partij deze steun te ontnemen. Israël had de neiging om voor ieder probleem een militaire oplossing te zoeken.103 Deze acties hadden echter zelden het gewenste effect. De bevolking van Libanon was eerder geneigd om zich tegen de Israëliërs te keren dan door het geweld geïntimideerd te worden. Door de snelle hulp die door de Jihad al-Binaa werd geboden werd dit effect nog versterkt en had iedere actie van de Israëliërs tegen de bevolking in het zuiden alleen het tegenovergestelde resultaat. Deze vervreemding van de bevolking was al in het begin van de bezetting begonnen. In plaats van de oorspronkelijk positieve gevoelens van de bevolking in het zuiden te gebruiken, zette Hezbollah verkeersborden neer die in het Hebreeuws geschreven waren. Dit overtuigde de bevolking ervan dat de Israëliërs gekomen waren om het zuiden te annexeren.104 In het zuiden van Libanon bevonden zich enkele Christelijke dorpen. Uit deze dorpen werden de eerste leden van de SLA gerekruteerd. Dit waren echter bij lange na niet genoeg strijders om het hele gebied te beveiligen. Israël liet daarom ook Sjiieten die dat wilden toe. Dit vergrootte de kans op een infiltratie door Hezbollah van de organisatie. Toen ook dit nog niet genoeg strijders opleverde, ging Israël over tot dwang. Gezinsleden werden bedreigd als de man niet lid werd van de SLA. Dit wekte ook veel haat op bij de bevolking. Naast het veiligheidsrisico dat hiermee in de SLA werd geïntroduceerd (deze leden waren immers niet de meest gemotiveerde personen voor het Israëlisch belang), werd op deze manier de bevolking in het zuiden nog meer tegen Israël in het harnas gejaagd.105 Een andere methode die de Israëliërs probeerden te gebruiken om de dreiging van Hezbollah weg te nemen was het fysiek vernietigen van de organisatie. Door enkele dagen lang de strijd aan te gaan zou Hezbollah dergelijk verliezen moeten incasseren dat het de strijd hierna zou opgeven.106 De strijders van Hezbollah en de raketten, twee belangrijke doelen bij deze strategie, waren zeer moeilijk te raken vanuit de lucht. Zij konden daardoor niet adequaat vernietigd worden.107 Een methode die wel enig succes had was het infiltreren van kleine Special Operations teams in het gebied die op jacht gingen naar de raketten. Dit werd vooral ook in de oorlog van 2006 met succes toegepast.108 De grotere raketinstallaties konden in deze oorlog vrij gemakkelijk vernietigd worden door Israël, maar de kleinere Katyushas, die slecht een korte tijd nodig hadden om afgevuurd te worden, waren veel moeilijker te vinden.109 103 104 105 106

107 108 109

Whitting, "When David became Goliath" 28. Ibidem, 72. Ibidem, 45. Matt Matthews, 'Interview with BG (ret.) Shimon Naveh' in Operational leadership experiences in the global war on terrorism (Fort Leavenworth: 2007) 6. Jaber, Born with a vengeance 178. Matthews, 'Interview with BG (ret.) Shimon Naveh' 8. Makovsky en White, 'Lessons and implications' 40.

39

Een variatie op de twee vorige strategieën was het militante van het politieke deel van de partij van elkaar te scheiden door het militante deel te vernietigen. Dit zou er toe leiden dat Nasrallah gedwongen werd om zich op de politieke zijde te concentreren en de gewapende strijd op te geven.110 Hierbij kwamen dezelfde problemen naar voren als bij de vorige strategie. De strijders van Hezbollah konden zich te goed verbergen in het gebied en konden als zij dat wilden verdwijnen in de bevolking. Het eerder genoemde falen van het Israëlische inlichtingenapparaat was hier ook een nadeel bij. Naast het gebrek aan succes in zijn operaties had Israël ook een ander probleem in het zuiden van Libanon. Het bleek dat het leger, dat lange tijd tegen de Palestijnen in de bezette gebieden had moeten vechten, aan kwaliteit had verloren.111 Het grootste probleem waarmee Israël echter kampte, was dat zij probeerde om een politiek probleem op te lossen met een militair middel.112 De tegenstand van Hezbollah was juist gericht tegen de aanwezigheid van Israël in de bezettingszone. De steun die de partij kreeg in het zuiden kon niet verminderd worden door geweld uit te oefenen. Het besluit tot het vormen van de bezettingszone had de Sjiitische bevolking in het zuiden in de armen van Hezbollah gedreven. Alleen door op een politiek niveau de grieven van de Libanese bevolking weg te nemen kon Israël de dreiging uit het noorden weg nemen en daadwerkelijk de steun voor Hezbollah verminderen.Er zijn genoeg Libanese die vinden dat Hezbollah als een organisatie niet meer nodig is. Deze Libanese worden echter door de agressie van Israël naar Hezbollah toe gedreven.

Overzicht

De verschillende factoren die in de voorgaande hoofdstukken behandeld werden moeten als een geheel gezien worden. De individuele behandeling is slechts bedoeld als een analytisch kader. We hebben al gezien dat door het gedrag van Israël tijdens de bezetting de publieke opinie zich van het land afkeerde. Door de acties van de IDF kreeg Hezbollah meer steun. De acties van de reguliere tegenstander en de steun van de bevolking zijn dus verbonden. Als we naar het totaalbeeld kijken vallen enkele dingen op. De organisatie van Hezbollah is effectief voor wat Hezbollah ermee wil bereiken. De partij heeft door middel van deze organisatie een goed stelsel van sociale voorzieningen kunnen opbouwen voor de doelgroep, de Sjiitische bevolking. Deze sociale voorzieningen hebben er voor gezorgd dat Hezbollah meer is dan alleen 110 111 112

Matthews, 'Interview with BG (ret.) Shimon Naveh' 7. Ibidem, 9. Whitting, "When David became Goliath" 56-57.

40

een verzetsorganisatie voor de Sjiieten in Libanon. Dit is belangrijk voor de partij nu dat het zuiden van Libanon niet meer bezet is. Hoewel Hezbollah volhoudt dat zij het is die de Israëliërs ervan weerhoudt om weer terug te komen is het toch moeilijker geworden om het behoud van de wapens te verantwoorden dan voorheen. De acties die Hezbollah uitvoert langs de grens met Israël dreigden in de jaren na het vertrek van de Israëlische troepen de opbouw van de economie die in Libanon op gang kwam te verstoren. Het opgeven van de wapens is echter voor Hezbollah geen optie. Druk uit het buitenland heeft tot nu toe weinig resultaat gehad. De druk die Israël hierop uitoefende heeft zelfs averechts gewerkt zoals wij zagen. Nu dat Syrië weg is, komt de ontwapening van Hezbollah toch ter sprake in Libanon. In reactie op deze verslechterde positie binnen Libanon heeft Hezbollah zich steeds meer op de solide basis van haar Sjiitische achterban gericht. Het gevaar hiervan is dat zij nog meer in het sektarische politieke spel wordt gezogen. Dit heeft de partij in het verleden juist weten te voorkomen, mede door het smetteloze integere imago.113 De kans op verslechtering van het imago wordt verergerd door de participatie van Hezbollah, niet alleen aan het parlement, maar ook aan de regering. In het verleden wilde Hezbollah niet zo ver gaan, omdat zij immers er van overtuigd was dat de organisatie van de macht in Libanon verkeerd in elkaar stak. De discussie in 2007 over de ontwapening onder druk van de VN resulteerde in het vertrek van de Hezbollah ministers uit de ministerraad. In de kranten werd echter ook gemeld dat de minister van energie voor Hezbollah er vandoor was gegaan met belangrijke documenten waardoor de werking van het ministerie werd verslechterd.114 Dit doet het imago van Hezbollah geen goed. Door zich slechts te richten op het Sjiitische deel van de bevolking verloor de partij de claim dat zij de steun had van een brede basis, verspreid over de verschillende bevolkingsgroepen. Om dit tegen te gaan richtte de partij zich weer meer op een programma dat over de confessionele grenzen heen reikte. De oorlog van 2006 gaf haar de kans om de rol van verdediger van Libanon weer op zich te nemen. Al verweten veel Libanesen Hezbollah het uitlokken van de oorlog in 2006.115 De politieke crisis die het land in haar greep hield sinds de president op stapte in november 2007 leidde ertoe dat Hezbollah in mei 2008 de straat op ging om te protesteren. Dit ging gepaard met geweld waarbij doden vielen. De overeenkomst, gemaakt in Doha, die hier uit voort kwam, verbied het gebruik van wapens tegen een binnenlandse partij. Dit zorgt ervoor dat Hezbollah haar wapens kan behouden, zolang ze deze maar niet tegen een binnenlandse partij gebruikt.116 Het is echter niet te ontkennen de gewapende macht van Hezbollah ook in Libanon zelf voor een sterkere positie zorgt voor Hezbollah. 113 114 115 116

Leenders, 'How the rebel regained his cause', aldaar 46-48. 'Hezbollah refuses to lay down its arms', Ya Libnan, 18 februari 2007. Leenders, 'How the rebel regained his cause', aldaar 48. Beirut centre comes back to life (BBC, 2008 [cited 2 juli 2008]); available from http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7415624.stm.

41

Ook de invloed van Syrië en Iran blijft een zwak punt voor Hezbollah wat betreft het vertrouwen dat de Libanese bevolking hen schenkt. Vooral de ideologische leiding die de partij van Iran ontvangt wekt zorgen op in Libanon.117

117

The Faqih’s authority (Now Lebanon, 2008 [cited 2 juli 2008]); available from http://www.nowlebanon.com/NewsArticleDetails.aspx?ID=49345.

42

Conclusie De reden waarom Hezbollah een geduchte tegenstander is dat zij, in tegenstelling tot andere gewapende groepen in het Midden-Oosten, een veel groter professionalisme tentoonspreidt. De aanvallen zijn goed doordacht en worden uitgevoerd met, zeker voor een guerrillabeweging, zeer geavanceerde wapens. Het professionalisme komt naar voren in de tactieken en strategieën die de partij gebruikt om Israël te bestrijden. Maar hoe komt zij aan dit militaire vermogen? De fysieke component is het makkelijkst te verklaren. Door de wapenleveringen vanuit Iran en Syrië kan Hezbollah beschikken over geavanceerde wapensystemen. Dit kunnen andere guerrillabewegingen echter ook. De training die Hezbollah krijgt vanuit Iran heeft ook bijgedragen aan het militaire vermogen, maar wederom kunnen ook andere groepen in het Midden-Oosten, die lang niet zoveel succes hebben als Hezbollah hierover beschikken. Als we daarnaast de wapensystemen waarover Hezbollah beschikt vergelijken met die van Israël is hier nog steeds het voordeel bij Israël. Toch weet Hezbollah beter gebruik te maken van deze mogelijkheden dan andere guerrillabewegingen en weet zij de IDF verliezen toe te brengen. De conceptuele component wordt bij Hezbollah ingevuld door het gebruik van effectieve tactieken voor de situatie in Zuid-Libanon. Voor een deel zal dit een resultaat zijn van de training die de partij krijgt van Iran. Een groot deel zal echter ook het resultaat zijn van jarenlange ervaring met het bestrijden van Israël. We hebben in dat kader gezien dat er een verbetering optreedt in de activiteiten van Hezbollah aan het begin van de jaren ’90. De mentale component wordt beïnvloed door brede steun uit de bevolking en de organisatie. De brede steun in de bevolking was het resultaat van de zorg die Hezbollah besteedt aan het ondersteunen van de bevolking. Ook de acties die Israël uitvoerde in het zuiden van Libanon hebben meegewerkt aan het versterken van de publieke steun aan Hezbollah. De organisatie die Hezbollah heeft gekozen helpt door haar beperkte aantal daadwerkelijke leden in het beperkt houden van personen die weten waar en wanneer acties uitgevoerd zullen worden. Ook valt de Islamic Resistance direct onder de shoura waardoor minder personen in de partij weten wat er gaande is en het dus moeilijker is voor Israël om erachter te komen. Dit werkt door in de organisatie die Hezbollah op het strijdtoneel gebruikt. Het is de robuuste efficiënte organisatie die het verschil maakt in het militaire vermogen. Door de organisatie kan Hezbollah operaties uitvoeren ondersteund door inlichtingen en verassing. De steun van de bevolking helpt hierbij. Deze steun maakt het mogelijk om de Israëliërs in de gaten te houden en zonder deze steun was het moeilijk geweest operaties geheim te houden. De geavanceerde wapens en uitrusting helpen bij het uitvoeren hiervan en zijn zeer zeker een teken van externe steun, maar uiteindelijk is het hoe 43

deze middelen worden gebruikt wat bij Hezbollah het verschil maakt. Hezbollah loopt met de organisatievorm en haar inlichtingenproces voor op Israël. De eerste is geschikter voor de irreguliere strijd die in het grensgebied van Israël en Libanon wordt gevoerd. De tweede is nodig om in diezelfde soort strijd het overwicht te krijgen. Het zijn dus deze twee elementen in het militair vermogen die de het meest effectief zijn tegenover Israël en iedere invloed hierop is daarmee dus ook van groot belang. Dit betekent dat training van belang is, welke Hezbollah heeft gekregen van Iran, maar zoals gezegd is ook een deel van deze voordelen het resultaat van ervaring. De steun van de bevolking blijft hier dus van de grootste invloed op dat deel van het militair vermogen.

Deze steun van de bevolking komt ook tot uitdrukking in de positie die Hezbollah inneemt in de Libanese politiek. Deze positie in de politiek en de deelname aan de regering hebben ook de mogelijkheden vergroot van Hezbollah om zichzelf te beschermen tegen ontwapening op aandringen van buitenlandse en binnenlandse entiteiten. Tegelijkertijd heeft de steun van de bevolking het mogelijk gemaakt voor Hezbollah om een veel sterkere positie in te nemen in de Libanese politiek. Zij kan rekenen op de steun van een groot gedeelte van de Sjiitische bevolking. Zij heeft ook door haar image van een nationale Libanese verzetsbeweging ook leden van de andere bevolkingsgroepen weten over te halen hun steun aan de partij te verlenen. Dit wordt versterkt door twee acties van de partij. Ten eerst verleent zij haar sociale diensten aan eenieder die zo nodig heeft. Ten tweede verzet zij zich openlijk tegen de regering en tegen corruptie ook dit spreekt niet alleen Sjiieten aan. Zij die leden zijn van Hezbollah en haar niet alleen steunen op demonstraties, met andere woorden, zij die de ideologie van Hezbollah onderschrijven, zijn zeer gemotiveerd en trouw aan de partij. Syrië kan vanwege veranderende prioriteiten misschien beslissen om de steun aan Hezbollah te verminderen of zelfs te stoppen. De steun uit Iran zal echter naar alle waarschijnlijkheid vanwege de aard van de relatie tussen Iran en Hezbollah blijven komen. Als laatste is de partij zeer goed georganiseerd. De verschillende bureaus en dochterorganisaties hebben een decennium gehad om hun werkzaamheden op een hoog niveau te brengen. Dit geld in even grote mate voor de militante tak. Deze tak beschikt ook nog steeds over al haar wapens en het ziet er niet naar uit dat de partij binnenkort ontwapend zal worden.

We hebben gezien hoe al deze factoren hebben bijgedragen aan de overwinning in 2000 en de hardnekkige weerstand in 2006. We hebben gezien dat als Hezbollah de strijd aangaat met Israël, zij een zeer geduchte tegenstander is. Een tegenstander die het op sommige punten beter presteert dan de Israëlische troepen . 44

Wat we ook hebben gezien is dat in mei 2008 de demonstraties van Hezbollah gepaard gingen met geweld. Tot nu toe heeft Hezbollah volgehouden dat zij de veranderingen die zij wenst te zien in de Libanese staatsinrichting vreedzaam zal nastreven en dit heeft zij bevestigd in de Doha overeenkomst die naar aanleiding van de onrusten in mei werd opgesteld. Mocht echter Hezbollah besluiten dat deze weg niet langer de beste is om haar doelstellingen te bereiken, zal zij ook een geduchte tegenstander zijn voor de andere partijen in het Libanese politieke bestel. Deze kennis maakt haar een politieke partij waaraan de andere partijen niet voorbij kunnen gaan.

45

Bibliografie -

Achcar, Gilbert en Michel Warschawski, The 33-day war. Israel's war on Hezbollah in Lebanon and its aftermath (Londen 2007).

-

Beirut centre comes back to life BBC, 2008 [cited 2 juli 2008]. Available from http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7415624.stm.

-

Blanford, Nicholas, 'Hizbullah and the IDF accepting new realities along the Blue Line', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 68-75.

-

Deeb, Lara, 'Deconstructing a 'Hizbullah stronghold'', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 115-125.

-

Ehteshami, Anoushiravan en Raymond A. Hinnebusch, Syria and Iran. Middle powers in a penetrated regional system (Londen 1997).

-

The Faqih’s authority Now Lebanon, 2008 [cited 2 juli 2008]. Available from http://www.nowlebanon.com/NewsArticleDetails.aspx?ID=49345.

-

Foley, Robert, 'PLO' in: Richard Holmes ed., The Oxford companion to military history (Oxford 2001) 717-718.

-

Haddad, Simon, 'A survey of Lebanese Shi'i attitudes towards Hezbollah', Small wars & insurgencies 16, no. 3 (2005) 317-333.

-

Hamzeh, Ahmad Nizar, In the path of Hizbullah (Syracuse 2004).

-

Hamzeh, Ahmad Nizar, 'Lebanon's Hizbullah: from Islamic revolution to parliamentary accomodation', Third world quaterly 14, no. 2 (1993) 321-337.

-

'Hezbollah refuses to lay down its arms', Ya Libnan, 18 februari 2007.

-

'Hizballah through the fog of the Lebanon war. An interview with Augustus Richard Norton', Journal of Palestine studies 36, no. 1 (2006) 54-70.

-

Jaber, Hala, Hezbollah. Born with a vengeance (New York 1997).

-

Khoury, Jack. 'Report: Nasrallah admits Iran supplies Hezbollah with arms', Haaretz, 4 februari 2007.

-

Leenders, Reinoud, 'How the rebel regained his cause. Hizbullah & the sixth Arab-Israeli war', The MIT electronic journal of Middle East studies 6 (2006) 38-56.

-

Makovsky, David en Jeffrey White, 'Lessons and implications of the Israel-Hizballah war', 57 (Washington: The Washington institute 2006).

-

Matthews, Matt, 'Interview with BG (ret.) Shimon Naveh' in: Operational leadership experiences in the global war on terrorism (Fort Leavenworth: 2007).

-

Merom, Gil, How democracies lose small wars. State, society, and the failures of France in 46

Algeria, Israel in Lebanon, and the United States in Vietnam (Cambridge 2003). -

Mokhtari, Fariborz, 'Countering terrorism: Could Hezbollah and Hamas

-

show the way?' Contemporary security policy 23, no. 3 (2006) 376-396.

-

Norton, Augustus Richard, Hezbollah. A short history (Princeton 2007).

-

O'Neill, Bard E., Insurgency & terrorism. From revolution to apocalypse (2e Herz. ed;Dulles 2005).

-

Overleg tussen Syrië en Israël hervat Reformatorisch dagblad, 2008 [cited 2 juli 2008]. Available from http://www.refdag.nl/artikel/1347493/Overleg+tussen+Syrie+en+Israel+hervat.html.

-

Poole, H. John, Tactics of the crescent moon. Militant Muslim combat methods (Emerald Isle 2004).

-

Q&A: Lebanon crisis deal BBC, 2008 [cited 2 juli 2008]. Available from http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7412543.stm.

-

Qassem, Naim, Hizbullah. The story from within vertaling: Dalia Khalil (Londen 2005).

-

Saad-Ghorayeb, Amal, Hizbu'llah. Politics and religion (Londen 2002).

-

Schiff, Ze'ev en Ehud Ya'ari, Israel's Lebanon War vertaling: Ina Friedman (New York 1984).

-

Sobelman, Daniel, 'New rules of the game. Israel and Hezbollah after the withdrawal from Lebanon', 128 (Tel Aviv: Jaffee center for strategic studies 2004).

-

Teitler, G. e.a. , Militaire Strategie (Breda 2002).

-

Whitting, Christopher E. "When David became Goliath." Master thesis, US command and general staff college, 2001. The opinions and conclusions expressed herein are those of the student author and do not necessarily represent the views of the U.S. Army Command and General Staff College or any other government agency. (References to this study should include the foregoing statement.)

47