Op zoek naar een station om wat rust bij te tanken of een bron om je dorst naar geschiedenis te lessen? Wel, rep je dan als de gesmeerde bliksem naar het rustgevende bergland van de Cevennen, waar de tijd echt geen donder opschiet. Slenter vervolgens door de middeleeuwse steegjes van Vézénobres en Uzès. Geniet aan de oevers van de Gardon van het magistrale uitzicht op de Pont du Gard en ruk op naar Nîmes, waar het oude Rome aan je voeten ligt. Tekst en fotografie Guy Meus
Van de zalige rust in de Cevennen
naar het bruisende Nîmes
Het zoete zuiden Ongestoord genieten aan de oevers van de Gardon, een frankrijk 2 GRANDE miniparadijs voor ingewijden.
Overvolle terrasjes in de gezellige straatjes van nachtelijk Nîmes.
GRANDE frankrijk
3
➊
➎
De Cevennen:
vredige streek, woelig verleden
➋
➌
Bij het binnenrijden van Alès, een voormalig mijnwerkersstadje, ruik ik meteen de nestgeur van een loom, Zuid-Frans stadje: pleinen, fonteinen, een petanquebaan onder de onvermijdelijke platanen, zitbanken, terrassen en mooie, statige huizen met pastelkleurige luiken. Geen twijfel mogelijk: dit is de Midi, en omdat het wat herfstig is, kleur ik mijn plaatje wat bij met een bloedappelsienige zon en een klad hemelblauwen waar het Zuiden in volle zomer mee uitpakt. Maar ik kom voor de Cevennen, een vrij ruw, redelijk ongerept middelgebergte dat hier vlak voor de deur ligt. Dat is niet alleen landschappelijk bijzonder mooi, maar torst ook een zwaar verleden van armoede, overlevingsdrift en strijd voor godsdienstvrijheid. Daniel, Cévenol in hart en nieren, raakt er in zijn Musée des Vallées Cévenoles van SaintJean-du-Gard niet over uitgepraat. Bij een rondgang door de verschillende woongedeelten wordt me al vlug duidelijk wat werken in het ‘zweet zijns aanschijns’ hier betekende. Eindeloos hebben de voorouders met zelf ontworpen alaam gezwoegd om de kunstige terrassen op de steile hellingen en de stenen muren (murs secs) te bouwen zodat bij hevige stormen – de zogenaamde épisodes cévenols – niet alles meteen wegspoelde. Heel sexy oogt het wel niet en het is er wat rommelig, maar dat euvel wordt binnenkort verholpen, want in het Maison Rouge, de oude spinnerij van het dorp, die in 1965 als laatste van Frankrijk dichtging, verschijnt
binnenkort een hypermodern en gloednieuw museum dat dit moet vervangen.
Vézénobres:
een dot van een dorp Ik moet eerlijk bekennen: als ik vanuit de heuvels van de Cevennen koers zet richting Nîmes, de hoofdstad van de Gard, dan is het dorpje Vézénobres, hoog op een heuvel, incontournable. Even later, wanneer ik met gids Florence door het dorpje wandel, zijn de ‘wauws’ en ‘pfieuws’ niet uit de lucht. Het stadje oogt als een juwelenkistje met tientallen verborgen laatjes waarbij, telkens wanneer je er eentje opentrekt, een zucht van bewondering ontsnapt. Dat klinkt wat hoogdraverig misschien, maar ik kom ogen tekort om de ronduit prachtige, weliswaar grondig gerestaureerde stenen huizen te bewonderen. Dit stadje hoog op een heuvel, wat zeldzaam is in de Bas-Languedoc, zo vertelt mijn gids, was al van oudsher bewoond. Al in de Gallo-Romeinse tijd zou hier een ‘oppidum’, een versterkte legerplaats, gestaan hebben ter verdediging van de stad Nîmes, maar vooral in de middeleeuwen was de plek een belangrijke rustplaats voor handelaars, reizigers en bedevaarders op de oeroude Via Regordana, die liep van Le Puy-en-Velay naar Saint-Gilles, bedevaartsoord en havenstad aan de Rhône. Dat dit de stad geen windeieren gelegd heeft, merk je aan de schitterende burgerwoningen die je kunt lezen als een repertorium van architecturale kunststijlen. Vanaf de
›
➍
➊ De klokkentoren van Vézénobres met uitzicht op de weidse ‘garrigue’. ➋ Wandelen op de oude Via Regordania met zicht op Vézénobres op de heuvel. ➌ Vreemde beeldjes op de huisgevels van Vézénobres getuigen van een mysterieus verleden. ➍ Steile straatjes en stijlvol gerestaureerde huizen met balkonnen in Vézénobres. ➎ Een van de middeleeuwse poortgebouwen 4 GRANDE frankrijk van het schilderachtige stadje Vézénobres.
Tijm, oregano, laurier, salie, rozemarijn & co: de heerlijke kruidenmix van de Midi.
GRANDE frankrijk
5
oriëntatietafel, het hoogste punt van het dorp, hebben we een schitterend uitzicht over de uitlopers van de Cevennen en de weidse garrigue-landschappen vóór Uzès en Nîmes. Op een heerlijk terrasje op de Place du Mairie – de burgemeester komt even gedag zeggen – is het op deze doordeweekse dag heel rustig, maar in de zomer, en zeker bij de vele feestelijke evenementen die het stadje organiseert, is dat wel even anders. Wij trekken de wandelschoenen aan en volgen het spoor van troubadours, pelgrims, koningen en kruisvaarders op de oude Voie Régordane, die onlangs in ere werd hersteld en deel uitmaakt van het Groteroutepad 700. We nemen het smalle pad richting Ners en lopen al vlug langs wijnvelden en olijfgaarden. De blik op het stadje, hoog op de heuvel, dat onlangs als ‘village de caractère’ gelabeld werd, is wondermooi.
Uzès:
artistiek zuiders stadje vol torens
De Place des Herbes in Uzès: een zalig verpoosplekje in het hart van de stad.
Met de prestigieuze titel waarmee Uzès uitpakt, Ville d’Art et Histoire, is niets mis, merk ik, wanneer ik met stadsgids Chantal de binnenstad induik. De vele torens met wapperende vlaggen en de eerbiedwaardige gebouwen maken meteen een grootse indruk. Maar ik ruik tegelijkertijd het zuiderse parfum dat in wolkjes over het stadje zweeft. Alleen al op de Place aux Herbes, het hart van de stad, met de statige patriciërshuizen, zijn overdekte arcaden met terrassen, boetiekjes, winkeltjes en een eeuwenoude fontein zou ik met gemak een dagje zoet kunnen zijn. Eeuwenoud is het stadje, zo steekt Chantal van wal wanneer we postvatten
op het plein naast de Saint-Théodoritkathedraal en de 24 meter hoge losstaande Tour Fénestrelle, een indrukwekkende ‘campanile’ die erg Italiaans aandoet. Over de oude vestingmuren kijken we naar de vlakte beneden, waar ergens de bronnen van de Eure moeten liggen. Aqua, aqua, jubelden de Romeinen, nooit vies van een spatje water, en ze begonnen met de bouw van hun aquaduct. Van hier lieten ze het water via tunnels en de beroemde Pont du Gard stromen naar het verwende volkje in Nîmes, vijftig kilometer verderop, waar het de badhuizen en fonteinen op volle toeren liet draaien. Uzès zelf schreef ook geschiedenis: het werd in 1565 het eerste hertogdom van Frankrijk toen de koning zijn trouwe graaf de titel van ‘premier pair et duc de France’ verleende, in de adellijke hiërarchie de tweede in rang na de koning. Ook de huidige hertog, de zeventiende inmiddels met achternaam de Crussol, bewoont nog altijd het indrukwekkende hertogelijke kasteel. Monsieur Le Duc lui-même is thuis want hoog op de toren van zijn middeleeuwse kasteel wappert triomfantelijk de dynastieke vlag. Het uitzicht van op de top van de Tour Bermonde in de Jardin Médiéval is grandioos: torens alom, bruinrode daken, en verder weg olijfgaarden, wijnvelden, groentetuinen en de garrigue. Wij wandelen verder door de binnenstad met haar middeleeuwse straatjes en prachtige ‘hôtels particuliers’ met binnenhoven, trappengebouwen en smeedijzeren balkons. Klasse en stijl! Dat heeft natuurlijk alles te maken met het roemrijke verleden van de stad. Met al die bezienswaardigheden is Uzès een ware toeristenmagneet geworden, maar zelfs in het hoogseizoen blijft alles er peis en vree. Ondertussen denk ik al aan mijn volgende bestemming: de Pont du Gard. Of hij me de richting ‘vers Pont du Gard’ even kan tonen, vraag ik een voorbijganger. “Oui, c’est vers Vers”, antwoordt die vrolijk. “Non, Remoulins”, volhard ik, terwijl ik hem mijn kaart toon. “Non, Vers!” herhaalt hij lichtjes verstoord. Even later rij ik het dorpje Vers-Pont du Gard voorbij. Kafka in Frankrijk!
Pont du Gard:
staaltje van Romeinse bouwkunst
Op de versterkte torens van het kasteel van Uzès wappert de vlag van de eerste hertog van Frankrijk. 6
GRANDE frankrijk
Heirbanen, thermen, tempels of arena’s… voor een steen meer of minder draaiden de Romeinen hun hand niet om. Maar als ik aan de oever van de Gardon sta en hoog boven me de wereldberoemde Pont du Gard te zien krijg, word ik wel even van mijn sokken geblazen. Onbeschrijflijk mooi en niet in woorden te vatten. Vanuit Uzès begonnen de Romeinse ingenieurs aan hun aquaduct en hier, boven het dal van de Gardon, moesten ze een formidabele tour de force uithalen. Een echte brug is het niet, maar wel een tracé van het waterleidingssysteem, dat op 49 meter hoogte en in drie verdiepingen elke dag 20.000 kubieke meter liter water naar Nîmes of Nemausus, de hoofdstad van de Romeinse kolonie, doorsluisde. Samen met gids Isabelle klim ik naar de hoogste bogengalerij. Het uitzicht op de rivier, die net uit de ruige Gorges du Gardon geslingerd komt, en op de rotswanden, is adembenemend mooi. ›
➋ ➌
➊
Doe- en ontdektips Alès: La Mine Témoin: even buiten Alès kun je een gereconstrueerde mijn bezoeken, waar je een duidelijk beeld krijgt van het leven en het zware werk van de mijnwerkers met vrouw en kinderen onder de grond. Een gids vertelt je in een anderhalf uur durende rondleiding geanimeerd over tal van gebruiken en technieken. www.mine-temoin.fr
➊ Leuk, zeker met de kinderen, is een tochtje met een oude stoomtrein, de voormalige ‘zijdetrein’ die vertrekt vanuit het pittoreske stationnetje van Saint-Jean-du-Gard en puffend doortuft tot Anduze. Het landschap onderweg is indrukwekkend. www.trainavapeur.com
➋ La Bambouseraie of de Bamboetuin in Générargues: op een gebied van 35 hectare wandel je tussen een prachtig onderhouden park dat je in de ruwe Cevennen helemaal niet verwacht. In het park word je verrast door reuzenbamboes en vele boomsoorten. Ook zijn er prachtige Aziatische tuinen met vijvertjes en bruggen. www.bambouseraie.fr Bezoek het wijndomein in Saint-Cézaire-de-Gauzignan, een dorpje bij Ners waar Raphaël en Sévérine, een jong en gedreven wijnmakerspaar, hun liefde voor de terroir en ecologische wijnbouw graag met de gasten delen.
[email protected] Saint-Jean-du-Gard: Musée des Vallées Cévenoles. www.museedescevennes.com
➌ Mialet: Musée du Désert. In de bijzonder goed gedocumenteerde expositiezalen wordt vooral gefocust op de periode van het verzet in de Cevennen: geheime luiken, schuilplekken voor de leiders, bijbels in alle maten en gewichten, verslagen van geheime samenkomsten en erediensten in grotten en spelonken, mobiele kansels met vernuftige opbergsystemen en afbeeldingen van het reilen en zeilen van een doorsnee hugenotenfamilie, altijd beducht op een inval. www.museedudesert.com Pont du Gard: de Mémoires de Garrigue, het museum en de Gardon. Boven op het plateau ligt een mooi wandelparcours dat met de poëtische naam ‘Mèmoires du Garrigue’ bedacht werd. Op de ecowandeling van 1,4 kilometer krijg je een mooi beeld van de natuurlijke en oorspronkelijke mediterraanse vegetatie van deze streek. www.pontdugard.fr
GRANDE frankrijk
7
Nîmes:
stad van keizers, krokodillen en stoeprokers
De wereldberoemde Pont du Gard: knap staaltje Romeinse architectuur
Het amfitheater of de ‘Arènes’: GRANDE 8 de een van iconenfrankrijk van het Romeinse Nîmes.
Een boogscheut verder ligt het veel drukkere Nîmes of, om in de geest van de Romeinen te blijven, Colonia Augusta ‘Nemausus’. Rome ligt hier om de hoek: dat zie ik meteen als ik vanuit mijn hotelkamer recht op het amfitheater kijk waar ooit 24.000 mensen zich aan zwaardvechters en uitgehongerde leeuwen zaten te vergapen. De gladiatoren van dienst zijn nu een paar keer per jaar heldhaftig uitgedoste matadors of muziekcoryfeeën als Prince of Radiohead. Ik loop door het monumentale complex met donkere gangen en zalen en klim tot op de bovenste tribune voor een mooi uitzicht op de stad en de verderop liggende Tour Magne, waar de Kelten hun watergod Nemes dankten voor het bronwater. Het amfitheater is een van de best bewaarde arena’s uit de Romeinse tijd en dat geldt ook voor het Maison Carrée, een juweel van een tempel die keizer Augustus zijn twee geadopteerde kleinzonen Gaius en Lucius cadeau deed. Daartegenover is er sinds kort een andere schitterende tempel in glas verschenen, het Carrée d’Art, het prestigieuze museum van de stad. Het is van de hand van Norman Foster, die ook met de hertekening van het ruime plein voor de tempel het oude Forum Romanum in zijn oude contouren herstelde. Het oude en gezellige historische hart van de stad is een heus kijkboek. We lopen door kronkelende straatjes langs prachtige hôtels particuliers en belles demeures, en dat zowat uit alle stijlperiodes. Op de Place du Marché vlak bij de kathedraal met de pittoreske klokkentoren rust ik uit op een bankje naast een paar krokodillen en een palmboom. Dat is een verwijzing naar de avonturen van Romeinse Kuifjes in Afrika waar ze zoete broodjes bakten met de Egyptische stoeipoes Cleopatra. De krokodil vastgeketend aan een palmboom is ook het stadswapen van Nîmes: het is maar dat je het weet als je het stadhuis binnenstapt en verwelkomd wordt door vier ijzeren kroko’s die je vanaf het plafond aanstaren. Op de stoep van het stadhuis brengen enkele stadsbedienden live een dampende ovatie aan Jean Nicot, die in Nîmes in de zestiende eeuw is geboren en als ‘patroon van de stoeprokers’ nu uitkijkt op zijn tabakminnende aanhang. Veel gezonder gaat het eraan toe in Les Halles, een volledig overdekte markt waar ik me vergaap aan al het lekkers dat deze streek voortbrengt. De sfeer is uitbundig en de marktkramers kraaien er met hun Occitaanse tongval lustig op los. Proeven is toegestaan; vooral de toast met brandade de morue, een mousse van kabeljauw en streekgerecht par excellence, is subliem. Nîmes: ville avec un accent! De marketingman die deze reclameslogan bedacht heeft, heeft spijkers met koppen geslagen. Dat het idee aan het brein van een zekere Mr Price, een Brit, ontsproten is, hoeft volgens mijn gids niet te verwonderen, want ‘the Britts’ zijn in de streek de nieuwe Romeinen geworden.
Tapenades, olijfolie en ander lekkers. Onweerstaanbaar. Ook haar blik!
Beeldje van Jean Nicot, de man die zijn volk leerde roken, aan de gevel van het stadhuis van Nîmes.
Krokodillen, een allusie op Romeinse GRANDE aanwezigheid in Afrika, zijn het symbool van de stad Nîmes.
frankrijk
9
Cevennen en Nîmes
Slapen & eten:
de GRANDE-tips
praktisch
Overnachting
Alès: Mas de Rochebelle, Chemin Sainte Marie 44. Rustig gelegen en aangename chambres d’hôtes. Vriendelijke ontvangst en smakelijk ontbijt met marmelades van het huis. www.masderochebelle.fr Uzès: L’Auberge Provençale, Rue Grande Bourgade 1. Ontvangst door de twee supervriendelijke uitbaters en op een paar passen van de binnenstad. Veel aandacht voor stijl in de ruime, comfortabele kamer. Heerlijk ontbijt. www.hostellerieprovencale.com Nîmes: Hotel-Résidence Le Cheval Blanc, Place des Arènes 1. Prima ontvangst aan de balie van dit volledig gerenoveerde hotel. Kamer-appartement met warm hout, prachtig gedesignd en met uitzicht op het amfitheater. Uitstekend en gevarieerd ontbijt. www.lechevalblanc-nimes.com
De Cevennen, ten zuiden van het Centraal Massief, zijn een middelgebergte in het zuiden van Frankrijk en bestrijken delen van de departementen Gard, Lozère, Ardèche en Aveyron. De hoofdstad is Alès in de Gard en de hoogste berg is de Mont Lozère (1.700 meter) in de Lozère. De vele ‘temples’ zijn een bewijs van het ook nu nog protestantse karakter van de streek. De Gard is een ZuidFrans departement met Nîmes als hoofdstad dat deel uitmaakt van de regio LanguedocRoussillon. De naam komt van de rivier Gard, of Gardon, die in de Cevennen ontspringt en na wat vertakkingen in de Rhône uitmondt. Erheen: Met Ryanair vanuit Charleroi naar de luchthaven van Montpellier. Vervolgens de streek bezocht met een huurauto van Citer. www.ryanair.com
Restaurants
Salinelles: Le Château de Salinelles, even buiten Sommières richting Alès. Net geopend (2011). Restaurant in een prachtige omgeving waar jong en geïnspireerd keukengeweld zorgt voor heerlijke gerechten. Wat te denken van ‘mille feuille de boudin aux deux pommes’, gevolgd door ‘rognons de veau poëlée aux echalots et son jus crème’, afgesloten met een ‘tarte au citron déstructurée’? http://lechateaudesalinelles.com Saint-Privat des Vieux: Le Vertige des Senteurs, Chemin de L’Usclade 35. Een tiental kilometer buiten het stadje Alès ligt het mooi gelegen en uitstekende ‘restaurant gastronomique’ van chef Stephane Delsuc. Uitgebreide kaart, veel streekgerechten en mooie wijnen. www.vertige-des-senteurs.fr Alès: Le Riche, Place Pierre Sémard 42. Stijlvol en mooi gedecoreerd restaurant tegenover het station. Keurig gedekte tafels in een eeuwenoude zaal. Gevarieerde en uitgebreide kaart, heel klassieke bediening door een vriendelijke ober met butlermanieren. www.leriche.fr Saint-Jean-du-Gard: L’Oronge, Place de la Révolution. Gezellig en sfeervol restaurant met buitenterras, een voormalig postkoetsrelais, met een ruime keuze mediterraanse gerechten. www.loronge.fr Vézénobres: Le Grenier d’Aladin, Place Mairie. Pretentieloos en leuk restaurantje naast het gemeentehuis. Supervriendelijke bediening en smakelijke gerechten uit de traditionele keuken. Uzès: L’Auberge Provençale (ook hotel). Verzorgde keuken, uitgebreide kaart met veel aandacht voor de streekkeuken, mooie wijnkaart. www.hostellerieprovencale.com Pont-du-Gard: op de site zelf ligt restaurant Les Terrasses met een uniek uitzicht op de beroemde Pont zelf. Heerlijke zuiderse gerechten op de kaart van chef Jerôme Nutile. www.pontdugard.fr Nîmes: Le Wine Bar, naast hotel Le Cheval Blanc (overnachting). Ruim, gezellig, druk en populair restaurant in de stijl van een Parijse brasserie met een kaart ruim gevuld met streekgerechten en een grote keuze wijnen. www.winebarlechevalblanc.com Nîmes: restaurant Ciel de Nîmes, Place de la Maison Carrée 16, op de derde verdieping van het Musée Carée d’Art. Schitterend uitzicht van op het terras op het Maison Carrée zelf, de Place des Herbes en het dakenuniversum van de stad. Frisse mediterraanse gerechten zoals een ‘salade nîmoise’. www.lecieldenimes.fr
10
GRANDE frankrijk
Een van de vele schattige binnentuintjes van een statige patriciërswoning in Nîmes. De vele fraaie poorten en deuren van de ‘Hôtels particuliers’ in Nîmes verwijzen naar een welvarend verleden.
In de oeroude binnenstad van Nîmes bots je vaak op verrassende en leuke winkeltjes.
Met dank aan: www.sunfrance.com www.tourismegard.com www.cevennes-tourisme.fr www.ot-vezenobres.fr www.uzes-tourisme.com www.ot-nimes.fr
De uitgestalde koopwaar in de overdekte ‘Halles’ van Nîmes is een ware streling voor alle zintuigen
GRANDE frankrijk
11
