‘Het vreet aan me’ Een jaar op stap met gezinscoach Natasja Scholten Piet-Hein Peeters
In Nijmegen tracht men
van haar nieuwe vriend heeft ze een
vijf Nijmeegse gezinscoaches die
multiproblemgezinnen te helpen
baby. Ramzi heeft zelf een verleden
sinds het najaar van 2009 het laatste
door het inzetten van een
in kindertehuizen, pleeggezinnen,
redmiddel zijn voor zware multi
crisisopvang, ze heeft als minderjarige
problemgezinnen.
twee keer gezeten voor geweldpleging
De coach zit in de gereedschapskist
gezinscoach. Kenmerken: ‘achter de voordeur’, ‘drang en dwang’,
en is nu een goede bekende van de
van de Nijmeegse wijkteams. De zoge-
‘langdurig en intensief’. Werkt
wijkagent. Natasja Scholten is sinds
heten wijkteamregisseur, in dienst bij
dat nou? tss volgde een klein jaar
een paar weken haar gezinscoach.
de gemeente, kan na overleg binnen
coach Natasja Scholten en haar
De reguliere hulpverlening krijgt geen
het wijkteam besluiten een gezins-
grip op Ramzi. Ze heeft schulden,
coach in te zetten. De coach gaat dan
er is sprake van lichte vervuiling,
gedurende een aantal maanden 10 tot
er zou sprake zijn van alcohol- en
15 uur per week aan de slag en is, met
drugsgebruik en ze heeft maar weinig
behulp van een achterwacht, 24 uur
contacten. Het valt tijdens het gesprek
per dag telefonisch bereikbaar voor
op hoe Scholten Ramzi stuurt. ‘Kom je
het gezin. Het gezin moet meewerken,
7 juni 2010, de Merelstraat in
zo even zitten!’, ‘Heb je een thermo-
op straffe van bijvoorbeeld huisuit-
Nijmegen. Vermoeide huizen met één
meter aangeschaft, nee? Dat hadden
zetting, het stopzetten van de uitke-
verdieping, platte daken, her en der
we wel afgesproken.’ De twee kijken
ring of het uit huis plaatsen van de
een pluk oranje – het wk komt eraan.
samen naar formulieren voor het
kinderen. Wanneer de coach wordt
Op nummer 36 staat Hanane Ramzi
aanvragen van bijzondere bijstand.
ingezet, begint de hulpverlening in
rokend in de open schuifdeur naar de
Scholten: ‘Ik stop er mijn kaartje bij,
feite opnieuw. De gezinscoach analy-
rommelige achtertuin. De woonkamer
dan gaat het sneller.’
seert, kijkt wat er nodig is, gaat zelf
cliënte Hanane Ramzi. ‘Ik weet niet of je wel of niet de waarheid spreekt.’
is klein, de televisie staat zonder
aan het werk en maakt afspraken. In
geluid aan, het interieur is oud maar
Nijmegen hebben betrokken partijen
schoon. Op de vloer kruipt een baby,
zich verplicht verzoeken van de coach
gezinscoach Natasja Scholten zit op
welwillend te ontvangen. De coach is
de bank. Ramzi is niet gelukkig met
een logisch uitvloeisel van de trends
haar gezinscoach, die haar moet
‘Ze weet dat er een
helpen haar leven op orde te krijgen. ‘De gezinscoach zou op vrijwillige basis zijn, maar doordat ik een keer ’s nachts overlast heb veroorzaakt, moet
behoorlijke kans is dat haar kinderen haar worden afgenomen’
ik nu meewerken. Mensen hier in de
in de sociale sector in de afgelopen jaren: ‘achter de voordeur’, ‘drang en dwang’, ‘langdurig en intensief’. Maar werkt het? 14 juni, op het wijkkantoortje van de
straat hebben gewoon zitten stoken
politie. Scholten en wijkagent Bas
en klikken. Ik voel me in een hoek
Berents overleggen over Hanane
gedreven. Ik heb geen vertrouwen in
Ramzi. Berents: ‘Ik vind haar een
de maatschappij, jullie hebben ook
groot probleem, maar wat mag je
geen vertrouwen in mij. Ik heb een jaar stress gehad met mijn ex, maar
ook verwachten van iemand die zo’n Stoere gezinscoach
jeugd heeft gehad. De hulpverlening
het gaat nu alweer beter vind ik zelf.’
Natasja Scholten is begin 30, stoer,
tot nog toe was pappen en nathouden.
Hanane Ramzi – 34, tenger, drie
vlot type, ze heeft een hbo-opleiding
Ze ziet professionals als mensen die
kinderen, van Marokkaanse komaf.
maatschappelijk werk en heeft onder
zaken voor haar moeten regelen.
Van haar eerste man heeft ze een
meer drie jaar ervaring in het werken
Die brachten haar kinderen naar
meisje van 10 en een jongen van 4,
met tbs-patiënten. Ze is een van de
de andere kant van de stad als ze
14
Tijdschrift voor sociale vraagstukken
No. 5 / mei 2011
Foto: Gerard Verschooten Gezinscoach Natasja Scholten
‘Ik draai maar 36 uur, maar het voelt als het dubbele’
het vroeg.’ Scholten: ‘Ik schat op dit
En we hebben genoeg signalen van
moment in dat het kan escaleren, dat
huiselijk geweld, maar als zij geen
ze me op een gegeven moment naar
aangifte doet, dan stagneert de zaak.
de keel kan vliegen.’ Berents: ‘Dit is
Daar komt bij: als we hem weghalen,
een echte straatvrouw, die is gewend
dan komt de volgende aso.’ Berents
om te vechten. Bel me als je het niet
stemt in met het verzoek van Scholten
vertrouwt, dan ga ik met je mee.’ De
om meldingen in ieder geval aan
twee praten door over de wietplanten
haar door te geven. Hij is blij met de
in de achtertuin van Ramzi – Berents
gezinscoach. ‘Nu wordt die mevrouw
legt mij uit dat ze er maximaal vijf
tenminste aangepakt. Maar ze zal
mag hebben – en over de nieuwe
volgens mij altijd een casus blijven.’
vriend van Ramzi. Die is ook niet van onbesproken gedrag, zo blijkt.
Eind juni spreek ik Scholten op het
Berents: ‘Hij is een bekende van ons.
hoofdkantoor van het Nijmeegse
No. 5 / mei 2011
Tijdschrift voor sociale vraagstukken
15
Maatschappelijk Werk. ‘Die thermo-
ben ook telefonisch bereikbaar voor
meter was voor mij een manier om te
mijn cliënten, zelfs ’s nachts. Ramzi
kijken hoe ze reageert op aandringen
heeft me al een paar keer gebeld.
en of ze als ouder haar verantwoorde-
Alles blijft in je hoofd zitten.’
lijkheid neemt. En of ze mij als hulpje ziet.’ Ze vertelt over hoe ze een beeld probeert te krijgen van ‘mevrouw’, zoals ze Hanane Ramzi noemt. ‘Toen
‘Ik denk dat een vertrouwensband er toch
In oktober gaat Scholten weer aan het werk. Niet van harte: de maand vakantie is niet de oplossing voor de
ik de intake-formulieren las, dacht
nooit echt komt; je moet als
stress gebleken. Ik spreek haar weer
ik: zo’n zwaar geval is het helemaal
professional nuchter blijven
bij haar overleg met wijkteammanager
niet, ik ben er zo weer uit. Maar toen ik ging praten met de basisschool,
over haar mogelijkheden’
Mario Derks, de feitelijke opdrachtgever van de gezinscoach. Vooral de
de wijkagent en de woningcorporatie
vriend van Ramzi is onderwerp van
kreeg ik een heel ander beeld. Dit is
gesprek. Scholten zegt geen grip op
een moeder met veel problemen die
hem te krijgen. ‘Hij zegt tegen mij
zich overal weet uit te draaien. Het zijn
dat mevrouw de duivel is. Ik zou hem
allemaal kleine signalen, die geza-
het liefst weg hebben, maar als dat
menlijk een “niet pluis-gevoel” geven.’
bezoek aan ‘mevrouw’. Ze moppert
niet gebeurt, moet hij zijn rol pakken.
De spreekwoordelijke druppel was
tegen me dat ze tot nog toe vooral
Hij steunt haar niet. Als ik hem
een incident in de Merelstraat medio
aan het blussen is. Uitstaande
aanspreek, neemt hij de benen. En zij
maart. Ramzi werd door de politie ’s
boetes, deurwaarders, de relatie met
kan niet van hem loskomen.’ Derks
nachts schreeuwend en zowat naakt
de vriend, de wietplanten. ‘Ze blijft
vertelt dat de man ook wordt gevolgd
op straat voor haar huis gevonden.
zeggen dat ze niet blowt, dat het
door andere gemeentelijke instanties
Scholten zegt dat het einddoel ‘een
voor haar vrienden is en ik heb haar
en dat hij in het ‘Antillianenproject’ zit.
veilig huishouden voor mevrouw
nog niet betrapt.’ De manier waarop
Derks en Scholten spreken af te
en haar kinderen’ is en noemt de
Ramzi met haar kinderen omgaat, is
verkennen in hoeverre de sociale
kinderen ‘het kantelpunt’. ‘Ik denk dat
de grootste zorg. ‘Ze begint soms zelfs
dienst – de vriend van Ramzi krijgt een
ze daardoor kan veranderen. Ze weet
te schreeuwen als ik er bij ben, dan
uitkering – kan helpen. Wellicht dat
dat er een behoorlijke kans is dat haar
grijp ik in en bespreek ik met haar hoe
enige financiële dreiging de betrok-
kinderen haar worden afgenomen
het anders kan. Ik heb het bij haar
kenheid van de man bij het gezin kan
en dat wil ze niet, dat weet ik zeker.’
zoontje ook een keer voorgedaan.’ Ze
vergroten. Scholten beklaagt zich ook
Scholten stelt in de komende weken
wil Ramzi bij de ggz laten testen, om
over de rol van de woningcorporatie.
met Ramzi een aantal doelen vast en
te zien of ze pedagogische ondersteu-
‘De wiet is nu het huis uit en de corpo-
maakt afspraken. Over de kinderen
ning kan krijgen. Met de vertrouwens-
ratie zegt dat er een zero tolerance-
niet alleen laten, de administratie
band wil het nog niet lukken. ‘Ze is zo
beleid komt, waarbij ik meldingsplicht
ordenen en drugs buiten het bereik
gedetermineerd door hulpverleners, ze
heb, maar als ik dan meld, dan
van de kinderen houden. Tegelijker-
is zo gewend om te claimen. Als ik een
duurt het te lang voordat ze haar
tijd wil Scholten niet alleen maar
keer met haar haar kind ga halen, wil
aanpakken.’ Scholten baalt bovendien
dwingen. ‘Ik zie ook dat ze niemand
ze ook nog een paar andere dingen
van het verzet van de corporatie tegen
vertrouwt. Ik probeer daaraan te
doen. Maar ik voel me niet meer
de terugkeergarantie van Ramzi. De
werken, gewoon door een gesprek aan
onveilig, dat niet.’
woning op de Merelstraat is tijdelijk,
te gaan, naar haar te luisteren, door
Scholten zelf staat vlak voor een
omdat haar oorspronkelijke straat
uit te spreken dat ik haar een beter
maand vakantie, een collega-gezins-
geherstructureerd wordt. Ramzi heeft
leven gun.’
coach neemt ‘mevrouw’ over. Scholten
als huurder de garantie dat ze terug
kan de onderbreking goed gebruiken.
mag naar haar oude buurt. Derks
De coach moppert
‘Ik draai maar 36 uur, maar het voelt
belooft het met de corporatie te
Anderhalve maand later, 23 augustus.
als het dubbele. Het is voortdurend
bespreken.
Natasja Scholten is terug van een
knallen, voortdurend die ellende. Ik
16
Tijdschrift voor sociale vraagstukken
No. 5 / mei 2011
‘Natasja is de eerste hulpverlener
Antillen, dat geeft veel rust.’ Ik noem
die ik een beetje vertrouw. Ik ben al
de troep in de achtertuin en het moge-
vierendertig jaar belazerd, weet je.
lijke dealen aan de deur. Scholten
Dan gaat vertrouwen niet zo makke-
noemt het glas halfvol. Ze zegt dat
lijk.’ 3 december, bij Hanane Ramzi
Ramzi nu tegen de grens zit in plaats
thuis. Scholten is nu een halfjaar
van over de grens gaat, en dat je
haar gezinscoach, ze heeft nog niet
ook niet veel meer mag verwachten.
verteld dat ze er binnenkort mee stopt.
Scholten is al bezig met de hulpver-
Vergeleken met juni is in ieder geval
lening na afloop van haar werk. ‘Het
de toon van Ramzi veranderd. ‘Ik
belangrijkste wat ik ga regelen, is
weet wel dat er in bepaalde dingen
opvoedkundige ondersteuning voor
echt vooruitgang zit. Ik ben niet blij
haar. Agressietraining en gezinsthe-
met de bewindvoerder, want ik kan
rapie.’ Ineens: ‘Ze is wel speciaal voor
nu niet meer beschikken over mijn
me geworden. Het is ook daarom goed
eigen geld, maar de schuldsanering
dat ik eruit ga. Ze is van ver gekomen,
is nu wel begonnen. En de adviezen
zeker als je van haar verleden weet.
die Natasja me geeft voor de opvoe-
Ze zei vorige week tegen me: “Jij zegt
19 november. Scholten vertelt me dat
ding vind ik fijn. En ik zie nu dat er
altijd Ramzi, maar ik heet Hanane.” Ik
ze gaat stoppen als gezinscoach. ‘Ik
punten zijn waar ik echt hulp bij nodig
hoop maar dat die nieuwe hulpverle-
ben het zat om de hele tijd met die
heb.’ Terwijl Ramzi vertelt, verschoont
ning het straks ook goed gaat doen.’
shit te maken te hebben. Je wordt
Scholten – ‘Ik help je nu even, maar je
er zo ingezogen. Het vreet aan me.’
weet dat het een uitzondering is’ – de
20 maart 2011. Lente in de Schouw-
Ze is ook niet meer tevreden over de
luier van de baby. Het huis zelf is op
straat, spliksplinternieuwe huizen,
kwaliteit die ze levert. ‘Mijn feeling
orde, maar de troep in de achtertuin
aan de straat wordt de laatste hand
neemt af. Terwijl je dat wel nodig hebt.
valt op. Kapotte vuilniszakken, luiers
gelegd. De corporatie kon feitelijk
Het is altijd hoogspanning.’ Bovendien
die op het terrasje liggen. Ramzi:
weinig doen tegen de terugkeer
ontdekt ze dat haar ambitie meer in
‘Ik sta er nu echt alleen voor, die
garantie van Ramzi. Hanane Ramzi
het management ligt, in het coördi-
mevrouw die hier eerst kwam om
laat haar huis zien. Ze grapt tegen
neren van een wijkteam bijvoorbeeld.
mij huishoudelijke ondersteuning te
mij: ‘Hiernaast staan koopwoningen,
Scholten is niet de enige coach die er
geven, die deed echt dingen voor me.’
die zullen blij zijn met een buurvrouw
in Nijmegen mee stopt.
Dan wordt er aangebeld. Ramzi voert
als ik.’ Er is nog geen afscheiding
Ze zegt dat ze het traject met Ramzi
met een man aan de deur een gesprek
tussen de verschillende achtertuinen,
afrondt, maar dat ze de monitoring
dat over geld gaat. Er wordt zacht
de slaapkamers bij Ramzi moeten nog
niet meer zal doen. Ik antwoord dat
gesproken, er lijkt onderhandeld te
afgewerkt worden – dat doet ze zelf.
Ramzi dus binnen vijf maanden
worden. Scholten staat op en maakt
De buurvrouw van Hanane Ramzi,
met weer een nieuwe hulpverlener
zich zichtbaar voor Ramzi en de man.
ook alleenstaand, zet haar kinderen
te maken krijgt en vraag of dat de
De man vertrekt als hij haar ziet.
even bij Ramzi binnen zodat ze zelf
investering tot nog toe niet tenietdoet.
Ramzi zegt dat de man geld kwam
een boodschap kan doen. Scholten en
Volgens Scholten hoeft het geen
brengen dat ze aan hem geleend had.
Ramzi zitten samen op de bank. Dat
probleem te zijn. De begeleidingsduur
Scholten is argwanend: ‘Ik weet niet of
was een paar weken terug wel anders.
van het gezin Ramzi is met enkele
je wel of niet de waarheid spreekt.’
‘Ik ben ontzettend boos op Natasja
Scholten vertelt me dat ze gaat stoppen als gezinscoach
De coach stopt
maanden verlengd, zij zal dat traject helemaal afmaken. En: ‘Ik denk dat
geweest toen ze vertelde dat ze ermee Niet te veel verwachten
stopte. Ik heb haar er zelfs een keer
een vertrouwensband er toch nooit
In de maanden januari en februari
’s nachts om vijf uur over gebeld. Ik
echt komt. Je moet als professional
spreek ik Scholten enkele malen. Ze
wil geen andere hulpverlener meer,
nuchter blijven over haar mogelijk-
vindt dat het met Ramzi over het alge-
maar goed, blijkbaar word ik nog niet
heden.’
meen goed gaat. ‘Die vriend van haar
helemaal vertrouwd. Ik zie wel hoe ik
is voor een aantal maanden naar de
die nieuwe vind.’ Scholten: ‘Dat vind ik
No. 5 / mei 2011
Tijdschrift voor sociale vraagstukken
17
het lastige met jou. Je kunt het zelf, je
hoeveelheid tijd die Natasja aan haar
Buiten praten Scholten en ik nog even
wilt het ook zelf. Maar ik heb nog niet
kon besteden of Natasja zelf? Ramzi:
na. Is Ramzi nou echt veranderd?
het idee dat we je helemaal kunnen
‘Het is zeker niet alleen dat ze er zo
Scholten: ‘Dit is gewoon een ingewik-
loslaten.’
veel kon zijn. Ze was duidelijk, eerlijk,
kelde casus. Er zijn veel dingen die
Ramzi noemt haar scheiding drie, vier
heeft me niet aan een lijntje gehouden
wel goed gaan. Ze veroorzaakt geen
jaar geleden het moment waarna het
zoals zo veel andere instanties. En
overlast meer, ze voedt op, ze toont
echt verkeerd is gegaan, maar zegt
ze hielp me zo dat ik het zelf beter
warmte, andere partijen zoals de
er nu met Natasja weer bovenop te
ben gaan doen. Ik heb nu veel meer
school vinden het ook vooruitgaan –
krabbelen. ‘Ik hoop zelfs weer te gaan
geduld met de kinderen, het is nog
haar omgeving blijft een probleem,
werken. Ik ben vroeger vrijwilliger
niet honderd procent goed, dat weet
maar dat gezin zelf is nu oké.’
geweest voor Tandem (Nijmeegse
ik, maar het is veel beter dan een jaar
welzijnsorganisatie, red.). Ik hoop wat
geleden. Ik werk eraan om positiever
Piet-Hein Peeters is freelance journa-
te kunnen doen met lastige jongeren,
te zijn, meer complimentjes en knuffels
list. De naam van Hanane Ramzi is
die heb ik wel een verhaal te vertellen.’
te geven, maar ik vind het moeilijk, ik
gefingeerd, net als de straatnamen en
Ik vraag haar wat nou het verschil
heb dat zelf nooit gehad.’
de naam van de basisschool.
was met eerdere hulpverlening. De
EEn hardE hand vraagt EEn softE touch (En andErsom) Dit najaar starten onze post-hbo opleidingen: • Train-de-Trainer Agressiehantering (Nieuw) • Trainer Weerbaarheid: Specialisatie Kinderen Specialisatie Volwassen Specialisatie Lesgeven aan pubers (Nieuw) Gratis interactieve informatiemiddag op 27 mei a.s. Aanmelden? Kijk dan op www.agressie.hu.nl of www.weerbaarheid.hu.nl
ER VALT NOG GENOEG TE LEREN
18
Tijdschrift voor sociale vraagstukken
No. 5 / mei 2011
